Full text of "Annales regum Hungariae ab anno Christi 997 ad annum 1564. Deducti ac maximam partem ex scriptoribus coaevis, diplomatibus, tabulis publicis, et id genus litterariis instrumentis congesti opera, et studio Georgii Pray ... Pars 1. 5. Pars 1. complectens res gestas ab divo Stephano ad Carolum 1. Robertum"

See other formats

ANNALES REGUM 
HUNGARIAE AB 
ANNO CHRISTI 
997 AD ANNUM 
1564. DEDUCTI... 

Georg Pray 



9 

Digitized by Google 



Digitized by Goc gle 



i 



r 



ANNAL ES 

R E G V M 

HVNGARIAE. 

■ - i 



! 

L 

Digitized by G< 



A N N A L E S 

REGVM 

HVNGARIAE 

A B 

ANNO CHRISTI CMXCVII 

A D 

ANNVM MDLXIV. 

D E D V C T I 
AC MAXIMAM PARTEM EX SCRIPTORIBVS COAEFIS, 
DIPLOMATIBVS, TABVLIS P V B L I C 1 S, 
ETID GENVS L 1 TTER AR US INS TR VMENTIS 
CONGESTI 
OPERA, ET STVDIO 

GEORGII PRAY 

SOCIETATIS IESV SACERDOTIS. 

P A R S I. 

COMPLECTENS RES GESTAS 

DIVO STEPHANO 

A D 



CAROLVM I. ROB.ERTVM 




VINDOBONAE, 
SVMPTIBVS AVGVSTINI BERNARDI, BIBLIOPOLAE VNIVERSITATIS. 



■MDCCIXIV. 




AD LECTOREM. 

tisprotfusetrortiusfcatj^ 

bus mendis rcfertam efle conftl FacTtZT bmd 
qui BQNFINIFM j^JjS g* «»fawats babebo , 
im non rite W^*^^^*^^ 

velut traftofifo, conequerctur Hn< f ' J e/rort ™ error t 

TiMONS.y. JlZllifZ ^Z cm " tm £ SAM ™t 

«i^i^^erit.mn.hm JZT^'^-' 1 m P a "«>» biftorim 
pofttxctptt ^nwJTsEL/n ■ flf bmd """"> 

Urnttbptrtmlibcri firittLZ. J p mas "''""> m 

cMur, tm babtrtmin ir Zti f~ f% cm "»°/ l " s «"i™pt" mpli. 

ewSi/itttf^ 7 dtJcrmme ****** l eu in libris exjiarent 

Zhl7,T V? m auod hhros > ex Vrtus eadepromji, non omnibus 
tlSM?! l mm ^ciliarJJahbuZ 7*£ 

re T ] ^tneflici non babent , apud 2 

nes nmmH,Jl ,« J * e01UMaue f*** ™rbis rerum narratio* 
7^Zr^yJf° rt ^J^^Pr^ermo/eflumcofii, 
tur iudlZ: W J Mlec l mqUe r ^J^^iteiitimernumfpmttenafcu 

XZton^Tr m ama J es m lucm m '£ a 

ZfuTu ^ntenderat, parwn Beralitet «** mibi da< 

. * • Scio 



Scto fion ita m omnia amialibus contplexumfttijfe, ut nibilaccef 
fmnis deincebs ab aliis fieripoftt, quoniam multafunt ornntno , qua 00- 
^LvS^^S!! JaHnram tamcn banc faraettt . utque 
fmiant, oratos vebementer cupio, qui obfeptos Tabtilartormn adttus 
iliquando perrnmpent. Plurimuntopera buc ^f^^^K 
ftikmum JOSEPHVM GARAMPU Bafiltca lattcana Canom- 
cwL &> hiarce S. AngeJi arcbivarittm, ft, quod cum operts erudtttjjimu 
quodmolititr caufa, pofi Jnfiratamfm Ewropam onwm Vtennajutt, 
Cl. acDomjf. KOLMRIO poJlicitus erat, tntcgra PmtfcimRegeJla 
atm orbe Utterato communicarit. ^hf/^^JrfZ/Sc 
cit, idemcnjus nttnc, cum laudememtnt, FRAhCISU S ADAMrS 
KOIT ARIVS, Bibliotbeca Palatina Vtndobonenfis Ctifios Prtmarius y 
l Tavgvstae MARIAE THERESIAE, MAXIMAE LIT- 
TERARVM INSTAVRA TRICI a confiliis fiudium coujunxe- 
rit, na ego polliceri aufim , Regum nqftrorum Htfiortam tn clariffima 

ittce collocatum iri. . 

Mibi ittterea fatisfuit, qutdeatemts tn profants Regum noftro- 
rttm atmalibus fieri pojfet , pericuJttm capere: quibus ftfacra interdian ad- 
mifceo, peto, ne mibu fi qni bac forte fafiidimtt, fnccenfeant : quontam 
Itaccttmillisficcopulataerant, ut, qummanca, & informis redderetur 
narratio, feparari commodum non pojfent. Exterorum quoque res, 
quoad cnm noftris communionem babebant, non indiligenter perjbringo, 
quod iftbinc quiddam lucis amtalibus acceffurum mibi perfuaferim. Ce- 
termn HJudmaxime dedi operam, ut, quibus ina emetttis regni feJicitas 
primmn atttta, qtta vicifttudine deinceps itttercepta, rurfumque inftaurata 
ftterit, explanarem, adjettfS ubique caufis, ex quibtts Leclorfacile de 
onmibus judicium poffet conftituere , quin propterea a me, cujtts vita ra- 
tio ab bujufmodi politicis animadverfionibus vebementer abborret, folicite 
commonendus ejfet. Qua fi non improbari intellexero, Jitmam mihi animos, 
ut reliquormn itidem Regum res geftas, (fubertate, viciffitttdinibus 
muho,quampriorum, magis refertas , eodem conatu Jitteris comple8ar. 




ANNA- 



Digitized by Go 




•Vmi t&thq taiyn , wiii^Hk. vima ibu . 



UiU 

71 'i 



ANNALES REGVM -W 



>>•... / 



H VNGARIAE. 



— 



• i i. 



LIBER t 







i:iu 



STEPHANVS I. 



- 




•iite 



;.t. 



r •• .: 
• .. 'l 



eifa primo omnium Hungarorum Chrifliano Ducc anno fupra ; 
nongciitclimuai fepmuu ac nonagefimo fatis funeio, parer-i'»' 
nuni rey,!iuia cpmrouni proceruni fulTragio {a) ad Stepba-/ rtr,ia 
num, pranogaiiva Qucis tum infigncm, poftca primum id^^ 0 "" 
nominis regei* devolutum fuit. Magno id quidem dirio- 
num ambi:u pbrrcctum , nondum tamvn faiss adverfus do- 
mdticnrum ftudia, quorum indicia ncc pauca, necobfcura 
.j er.int. &. exteroorum injurias confirmatum. N:tm & reli- 
gionis Lhnltiana; h:.ul ica dudum rcgno invecla: novitas converfioni animorum apud' 
gentcm, avitis facris fupra moduiu deditaffi , locum pnrbuit, & tenera admodum 
Stephani tetas, necdum enim adolefcentiaj annos praetergrefTos erat, minus idonea 
videbatur', quarii ut prasferocem armis popujumio onlcio continere, aut regni jura 
adverfus finitimos fetis tueri potTet. 

Erat ea tetnpeftate Hungaria haud paullum artfwQribus , quam hodie, lionti- Munett- 
bus definica. Ab ortu hfnc Savo ftotojne, (fr) dlmc Dacia Pautinecitis , quihus 

*■* Tra^ ' 

■ . fl) CARTHvrm'* in vita S. St» H ani cap. (f job igndilibtts ft^entttr , factdus , pltnarU- 
\. %. 5. etnwetti ptter fuui Hunffri* priwati* qut potefiat in juristiiilimm fitcrd corotttc ngni 
btt am vrdmt ftjttmti conmium cvtyitium csUu- bujus , f$* ptr cdnfejtttns in Prttttipetn , ttc regem 
cuiifilium Juuvt Sttpbmnnit poti ft rtgndturum /Wr neftrvm a cmnmtmitate , & coitmvttitalis audori- 
pm prmficU y & iJ boc cmcborawium, a fin- tatt , fimtdcumitnpcrio, & reginiinttriiislitit eft. 
gulis facramtntum txcgit. Et §. 6. Pi.fi obitum^ Quamquam coronatio triennio poft libenjm 
W* Ptaris Sttpbtmuj adbuc ndoicfcetts favart Prin- eleftioncm confequuta ert. 
ri^an, 6? pUbi) m Pairis Afiml lndiMiter pro- b~) Vidctur id confici ex litteris funrfatio- 
HBI&, Refte igitur Tripirtitum Hungari* nis Epifcopatus Quinquc Ecdefienfis, inqui- 

rex paHcm limitum 1 illius Dicccetis 
fuper Savum fluvium , idque anpo 
fiiti proftptitm ,' M.lX. Nifi fortc dicatur rex e«m ditionem 
gis mfiri vititre (Huneari); annoM.1V. occupaffe, dom comra Bu!ga- 
i efcgoc, pariter&corth ros movfc. Venrm iftos diCemus inTrannl- 
•jnis , & « conftqutnil vania, non ftcm in Bulgaria viftos. ' J 
pi ntbilts 'tteumDd l 





I 



Go 




ANNALES RECVM HVNGARIAE. 



LIB. L 



"1 



Qua ocdduum fo- 
, amne Morava a V 



-Ttanfilvanorum nornen poftea mditum, habitata 

lem fpeftat, ad Coraagenum montem (c) «^»"™- '^obatorum monte«, 
& Marahanis Sdavis divulfa. Ad fcptem»»» ^ ne » Og^, , meridie 

SSSf &. ? varias re^ones quas J-g-C^ 

2»^£5- KS^^J^ ^hroatas procurri, 

fubjugatum, ^^^J^^^^^t^St, raagnis poftea inci* 
g> Ha Stephano pmvind* a patns ™orte obugeran m gn P 

r T_mmM& S S ^r^emfum 3 ^^ 

quod fdam, prodicum eft. ^^fSSf» K i»ura , & finiti- 

ceffu quidquam Hungans mtervenilfc. qi»d P* 

mos, cuiufmodi Bojoarii erant , coaluifle diferte fcr bat , nec iu. u > 

sr ^^755 

£ *~ dadL AdvenifTe compiures Qermanorum ta. Hung*.am » ^um Ge .& "JJJVJ* 

""ret alibi jam memoravimus , quocum opera partun ad coercendos 
M I» r " ' " „ n J '|| endos ad Chriftiana facra ufum fuifle conftat. Inter quoa, Q Tburoc- 
h * CIu to^ol^Tte Hederico nobinflima Comitum Homburgen- 
S ftlrpe o^s prsc^ue memoria dignus eft, (*) qui cura trecentorjm equ*um 
manipulo ex Alcraannia iuppetias Geifas venioos, inful* C.tuorum eam partem 
qu_ jaurino ad verfa eft, colendam accepit. Ab hoc Wencelinu. • Bojom» ijdftj. 
mihuribus difdpltais egregie omatus, magnumque poftea » profcgato .^foquc 

? 



r) Nam Geifam Mclicio caftro quidem eje- 
&um in III. annalium parte monftravimus , 
nufpiam autem proditum cft ulcra Comagt- 
num , five Cetium 



Torontalienfis. 
Trenchinienfls. 
Turoczienfta. 
ValkovienGs. 
Vereceijfis. 
VefprimienGs. 
Ugochienfis. 
Ungenfis. 
Zarandicnfts. 
ioicnfis. 

■ ■'■'»('/ 

Tolnenfis. 

ordinc liccerarum fequentcs numcrantur. Addit pnecerea Verbdczius IV. Covhrien- 
Horanienfis. fcm , Machovienfem , ' 

HeVeGcnfis major. bernekienfem. 



ji) Ica dicuncur, quod incolasregem, cura 
ufus, tt neceffitts tulit, comicari foiiti fue- 
rint, feu cum inferrentur, five cum propul- 
firentur bella. , 

t) In numero Comitttuum Scriptoribus 

__? _...ij I VI lf _ii r_ii__ 



Severincnfis atias 
Szorttnienfis. 
Simighienfis. 
SirmienGs. 
Szolnokeofis eztc- 
rior. 

Szolnokenfts me- 

dids. 
Solthienfis. 



j 



t) ia numero corniutuuni oui^wi'""» aviJiuuiami. 
non convenit. Ouidam LXIV, afii plurcs, ScrigonicrOis. 
quidam ctiampauaores conftituunt. Timo- TemeGenGs. 
ni m Imag. nov» Hungari- Lib. I. Cap. a. TolnenGs. 

1: iim^ f n ■ • m «M nfllP M. 1 _ . _ %' 



Abavivarieiifis. 
AlbcnGs Regalis. 
AradienGs. 

Arvenf .. 
Baacliienfis. 
BaranyienGs. 
BarcficnGs. 
BekefchienGs. 
Rereghienfis. 
Biliarienfis. 
,BodrogienGs. 
' RprfcliodienGs. , 
Caftri Ferrei. 
CbonadienGs. 
ChongradienGs. 
Comaromicnfis. . 
. Crafchovienfis. 
GrafnenGs. 
GomarienGj. 



II &Ze. 



HeveGenGs 
HontenGs. 

iaurinenGs. 
iptovienfis. 
MarmoroGenGs. 
MoflbvienGs. 
Ncogradcnflsl 
NitrienGs. 
Peftienfis. 
PiliGcnfis. 
Pofeganus - 
Pofonienlis. 
Sarofienfis. 
Sabolcch^nGs» 
Saladienfis. 
SacrnarienGs. 
ScepuficnGs. 



A 



/)In Litteris enim Fundationis Archi Abba- 
tieS. Manini in monce Pinnonie his ver- 
bis D. Stephanus uticur: mgrunUe namqw 
btUtrun temfxjlati, qua mter _te____t, & 
Hmgtns ftditio maxima txcrtvtrm. - - - 
g) Parte HL annaL veterum ad an. Chri- 

i) Thvboczivs Part. II. Chron. cap. XL 
Ptftbxt dt Jlt»,*rmi* mifgtrvs cum fratrt fm 
Ikdtrico dt cmitibus Hmburg trtus <m trum- 
tis dtxtjariis pberttrttit imtivit. C_ dux 
tba mtnttm Kiswt, & mfuiam DmMdrt* Jat» 
rirnm itdit pro defttnfu sterno , ubi caflrum *i 
gncum facitm , ftcit quoqut in todtm monU caw 
bitm, ubi &tfl tumuiatut. Dt iflit Htdtritigi- 
ntratia dtnvatur. ' ' » 



J . Digitized by Gc^)g[e 



/:■••• ( t *.v 



S T E P H A N V S , X 7 

3 ' Or. 



imc, qui, quoddomeftiacffent, il| M , tanquam „0^1 
perrime adveftos, quorumve fides nondutn faris S £ ac aliun ^ nu- 

tienter ferebant. Hsc diffidiorum aeSm inid 2 ^ » fibi fap^ 
ckm primum glifcebant, tanto fcfiu. T!^' Q u * "agis 
quod ftdbonum capita adolefcentiam tmbSSJ^ ^ doneta eru P*™ ♦ 
confiliis, autdefpicatui etiam haberent. Ouo mZm Si . meCuerent °Muturam firis 
prtft, ancootra mutua amiciti* r^^^^'. ^ecom. 
0« eft. In .pfo tamen principio fopitam fuiffe "^ 5 ^™" 10 ilC0B1 P e * 
Weocelinu», ceterique Teutone! ifa pu™Toa n S 8^?^ auod 
ta, primas obtinerent. * ^ DCra ™gaienTej anno fequente ini- 

Hasc ad feditionem inteftinarn, qu* mtcr ' ... . „ 
fttt, attment, quam, ut modo narratur7 e fV ;„ ^ °* & G*hdiboi oborta AttM 
mibiperfuadeo: venim quia ipf e Stephanm in i,^ e r""?^ 0 fedatam fuuTe facile *«*f • 
Martinum, diferte perhibet, ft dTSS^^7 1 ? ,ld '* AwW Abbari * « D * t 
id benum extra Hungariam geftum fSf ™ AdS fi ^ necelTe - 

ne in obfcuro eft, uifl forte puZ* L^? > 3Utem «^ 01 f " > pla!^^ 
cundo Bohemia, duce «^"g? ahau,d a ™™ cum Boleslaofe- 
m (fcribit Ditmarus (*) res auadam mHSR /7 A iims tnfortu. 

mfimregmfui, & U^ariorum fitam, £5? *J f""*"* ***** 

uptivitate mn ptffet obfolvere, graluito munere Zixtit UXorem * 

Nmtumaudtvi yimqum viclts tantum fiarcerT Immki eam '«4*' 

m mhis, feduk DEUS ei «SSb "cZfa f M ? Mai < , fkut * 

tam^peripicue docet, ESKfSfitaffl Sfl!? ° bfcUrui adrnodum £ 
tiaiuiffe. AtqueidputobeC eft £B2S£ls!lfV5 ta W 
«ftwu & ad hun/annum, ql n i ara ffifiwS ? exceroi 

m«ui*xemtum, affigi debereariSon C > rebus hu " 

Vu eatenus domeftka diffenfio ta femine n^fn^M, » * 1 999« 

leslaum ftltdter eefta eft, cum aliunHp J^i >™ P Cata ' & res ad verfus Bo- i&ttft. 

domeOiei. conflatum fuk. i^ZT ?" Veaue bel,um Steph ano ab fiar- 

bent, Simeghienfi, pro^ncia, TZ££L ^if^™ f *®> ^in perhi-f-^ 

pe^ionibu^fupracLroT^ 

&Cermants mtercefferant, occafionem turbarum naauT^Dooularin^ Hw ^ ns ' tm. 
femm quodmajorum fuonm,- religionem J^Sk'J^TTT^ 9 ^ 
m fua» partesp^ Er at Cupl Bonfinio ^Zf ^^Sl^T 
«fert, Stepb«, 0 „ ec effitudinis vinculo illigatua. Crediderim tam» 

A - 




, r - y«» mgf. ( & aIioromTeutonum quj m Gei 

pys sjSiKs, g .sj: v .! ^ 



•) Dec. tt Lib. t 




4 



ANNALES REGVM HVNCARIAE. tl* L 



Ranzano ob^litudinemnommis cum Ladislao (gCgj», nUo Michaehs, quem 

aucem vera regnum affecUre, & Scephanum de parerno fouo dejicete 

^fi m0l,ebat Et'&tis aperce, qu* animo prius «^fl^lgj^SjBS 
«rJv^quamGeifalbperftitemreliquerac (0, nuptias ambivic , ratus«o matnmon^uuB 
r* occu- J Ua ad tyraanidem graffaturul Rcputtani paflus, quoniam raacMnationes ctodeftu 
nas fruftra cecidiffe videret , ad vim apertam progreflus , omnem , qns mforior dt- 
citur, Paimoniam in liefarii confiUi-m armorura parcem trahens, agros, vieoique 
fme difcrimine fcedifljma popularione vaftabat. Tum , uc locum precfidio mumtum, 
e.v quo jnferre, & prcpalfire bellnm poflbt, in poteftace habetet, Vefbnmmm 
SrtfcMiciirbemid tetnporis non incelebremiQbfidiooe circumdat. («) Stephanus, ubi certw 
«.;/>*■<*> nuncii* comperiflet, quid feditiofi moUrentor, quamquam metu nonmhu m pnnci. 
txhitu ,pi opcrC uifus, tamen ne religioni , qukn eo beHo in primis peti videbat , regneque 
™ 9ft ^dceflet quantum maximo numero potuic, mUiiem fub figna contrahit, caftroquo 
^ ad Granum amnem defigit (*), ut Danubio divulfu» exercitus interea ab hoftfc m*. 
pntimr.. ieflcio tutua reddctecuf; Hic ipfegbtdib fuccinftus mihtite priraum iniciacur, cum 

.. , . „ . ,. .. rr : .. :•<::.• Sl - .fJtl&jWV ' ■ ;J " , lec "* 

i «"> THVW>C2r\'sChroD. cap. XXVIL Quo cuo fit, juvfcc laterculum genealofrfcom hwC 
■magis Andrw primi, qm ppftn fbUorednio- . loco contexere « patriistcriptonbu» 
tus eft, ju» adrcgnum Ilungaria: in corrfpb 

' ' ' /.,..,.• t - ! r/i ..»-• .. T«ris ■>., ,:-«.:^JiV, :•!.'! 1 '•• :• . 

., G eifa- ■ : • - Michacl ^ : •'? 8m'r3 

• i :'^r^hM!u7 , LacUtlaus Calvus 1 VazuT 1 ) ' 

.. -E^ri^ * ■:■■■■■'■ 

" r ' r Anitm. Btla. Leventa. Jlithtrtsis idem cum Bcla. Bwyzio. 

De Adalberto nullus fcriptorura domeftico- Cbrijlieme JiJti jvgo colla fubmium rmtms ram 

rum , quos quidem viderim , nicmoriam in- principibus Juis, a dewnio tbfjyt je Jubtt'abtre, Xfit- 

jfcit. Euni tamen lirtcrxlundationalcs Epif- liebatur. l 
c6patus Quinqtie Rcelcfierjlls memorant. In s) BoxFisrvs liabet rtgem. ■ , .. ' , 
illis cnim Rado Palaunus /undator fecui;dus t) Noftri plerura,quc fcribunt matris Stc-. 

tcftatur fe ftfenf ia piijjkd re\ti Jadrtte, ' ejus<iut phani nuptias Cupam ambiviflc, ted hanc 

fwrrii yUalbcrti imiiiijfiwi Djjrir dediflu bona prsemortuam Geifie III. annaJiur vcccrum 

"fba F.prfcopatui pradicto. J Pcrinde Bonyzlo parte a nobis oftenfum f»ir Uaou* ti 

plerifque hactenus incognittrs fuic.repcri iTIunl milius Adclhaidem ,' 

in Ms.gencalogiaregum Hungarix, qusan- Geifam duxifle ex Pc 



.......... ....^ ^..i.m^ v^\ll ll|U||| |t|IIIUlJ J k. ■ • VJU'%IUVl,l ^ 1J *•»•■■ — w .• • -™ 

... Ms.gencalogiaregum Hungarix, qupan- Geifam duxifle ex Polonicis fcripcoribus ibi- 

ncxa Borichio itidcm Ms. eit. Scd^hicex dcra docuimus, Cupa macrimonio copularo 

fideillius , qui hancgencalogiam coutexuit. fibi volucrit. 
5) Part. III. annal. vet. «) Carthvit. in vita S. Stephani cap-L 

r) CAHTHvrnvsin vitaS.Scephani difcrte §. Vll. 
hanc caufam obmoci belU refertCap. i , num. i) 1"hvrocz. Chron. cap. XXVIII. ficBoM- 

6. qmnusmtjus (diaboli ) inJlMu pUbs gehtlli, fv. Dec. II. Lib. I. 



■ 



Diqitized 



* T P H A N V s 
leftis Paznano, & Hundio (kpftatm. cj • 

fl quod tn confliftu fibi taSSS d ^Muorumi BproMlfin . ^ . , 999. 

ptuingaxiaura nouemaccommodaravidpri nA»« w ' ni »ilque eorum nn>,j 

euam huroano armorum an na r, f , , poterant ' Pratermitrir Pi..., 9 ad ^ 1 ** 

decimam P arcem toamZSSSgg* STP^*' fi ^%5"' 

calore Wencelmus obvium Cupam naftS • qU ° ad in raed i° Puene ^ 

caflet. Eo cafu confternati ftdnoro, i«5|£ gU Ia " CertamiM «pite Z ^ 

m apertam fugam effundi. PahmZ Z^. P " m[lm pr85,ium ^ntegrS e 
n>ax,rr,am P artemca P ri, ieflS? ?TJuS "^ 8 «"^SK^i^ 
peccaflbt, remiffiusachim. S S, S ' qUod errore Potiitt, quam 
nofln Scriptores pafl3m perh^^ 

tmambtngonmm, alteram Vcfcrimium i edl ^^fariam corporis oarr™ 
juliam in Tranfilvaniam ^^S^^l^ 0Uartam S ue 32 
porfsnefandaseA-uvias cives appendten" ^T* mandafleo ue, ut P ? 0 U rS 
bus, ne confirnfli facinore fedffimm c on ffl? f""?.* ^P' 0 «■« ^uen™ 
prerencur. (r) Q Ua; narrati "^^""i fe a Principi obftriAa abdud 
gnimmus fuerit, tamen quod «£7^ Sf °° ^ 08 *"" fedidone «> P*» dS 
pham ftciJitate ac benevolemi , 2,h« pnmo . obrut u Ptorfus inhumanum & fS S *L 

r A ri £ ,et T c - efuf p~^ rae r a Sfi * Sft 

. Sce Phanus parta viAoria Wen«»i,„., 
ptox.mop^lio egregienavaffent/munS^ rl °- ui °petam uWt^, 

JU»aufpic.ohoftemp ro fligaflet vorir^ ' Jf^^navit, memnrquc cu S 
que ampliffimi, fcndi, D* M^Z^ * ***** dona o «^ 

Aftum, qui haud ita dudum cx Sovfenfi Ro^™" 1 ^ Anaftafium °uoque »»■ 
«ppulerat pr{inuni 0mnium Abb ^ eun r ° vie ^ J Bohemi* m0 nafterio in Hungariam 

alteroabhmcannodatffiteftantur «) ^**™' ^emadmodum litter* 

^debat regno felicicatem haud d Jco^nT^ S P ?' iCam Converfa KZ 
recur. Inde enim nu perm belli fem^rZ^ ll^^^ in Wt0 Io - 

g 1 " am eue 10 confpicuo erar/, metufque 

V) Iidem fbid. fu " 

JJ^ttAmm*^. . «SHEa^ Abbatem a.cque ccmobium quod D. Ste- 
"■"^S l^uuamnrafui. phanus perfeCic k non drftareab , Pra-. \ZZ 

'U,«nus narrat, mifccCqu , de votis J° re J «d vic«n S. Stcpha. 



I 



> 



tur. 



6 ANNALES REOVM HVNGARIAE. H». 

--'■7,2--^*, « - 

£tir .fw- cerdot a , paftores eligere , cenos »u» ^ maeig erudire quirent , oeugna- 

SSSKoio^^ 0«o M.Imperator 

**. re conftitutum habebat. Comm^um nip^ 

Romanorum, ad quem cum v.fton* nuper relat» mn P reCUr< ^fice 
quid Stephanu,ad cor^^^^ quam DEVS JHJj* 

gavifus, hortator exftitit, ut P^"™ . a fflorum pr obitate , acdodnna 
diflet, opere ipfo exfequeretur 0 ' SC^SK ornarentur, certispro- 
prE c^confpicuos ^5^J£SaS Max. efie non pofTent pla- 
vinciis defignat. Qu» cum rata lme con untverfam recens ad Chnftia- 

L, g<rt .cuitRomamIegatum mitu qui regnum , gen q coramen daret , petererque, 
«*5 nafacratraduaamprotec^omfumm. ™ ^ c ^™fapientiflime deftinarat, judi- 
^omm Uffi St ephanus apud animum ^ m J 6 J^ C ^ ^ op ri m aribus , & plebi placuif- 
do quoq P ue ^«fmTtm^X S h0n ° rata aPPCU r ne ' 

jooo."*™ CO quem s^hanusColoceofiCathedr e deftinara« ; an *'»°« le ^ 

^ eft oui tSnem oSret^ Addit* P r*terea ad fummum •«£ 
tartts A- e» > <J UI le 8 a " one,u . uu f .. . uh erius exDlicarat, quas magno illuftranda? patno 
JS bus mentem fuam, * .^ e ^S^S l^nii omnia, qu* agenda effent, 
mandan. hittorix damno intercidiiTc vehcmenter doiemus. 1- 5 p f . £c< 

ab duce fingilatim edoftus, magms .aneribus R 7^^"~ jt r ,^ B enedictui. 
defl. SilvJer ejus -^J^^^^S^^^ P~ 
Btaj Pn^vWAfl^-dft^Jt *V£^$Z* duci conftituerat , Legato 
flS%S!V «elum jubere, ut Pannoni* dux, jM. 
S^eto^eUqS/eo dono pr* ceteris quoque ornaretur. Hinc opinionem 
t5^^S^«^^ utcoronam quareges Hun«an.mfi - 
n ?olcnt, angelicam did, & cmlo delap&m tuifle exifomarent. W g J 
Dlugofli Poloni fcriptoris dicacitatem miror, qui angehcam v,Conem , ^lwfter 
de danda Stephano coronaadmonitus eft, inter commenta repomt. Jed hommem, 
quem Hungaris perinfenfum fuiffe conftat, refutare oper« precum non eft.^0) 

* DrrMARVS Lib. IV. Jmptratarit autm error Carthuitio obrepfit, utMyfcharn,^em 
fjwcSK. 111.) ffmVWmtm g tntr a.ii Mifeconem, ^ CC1 ^ ^ 
Wtd *r* Bavariorum Waic (Stcphanus) » conem . .cunt fcn "jJ^KtoSSJ 

r^fmjt®*** «***J*m, Jon ^J^JWJ,,,* ^Verum quidemcft 

ff WiawfKm flctf/W. Fores prsierea ln0UI " 1 - , ? p . 

/) Carthvitivs in vitaS. Stephani cap. M«feeonem pr.mum oMwm '«"J 

H ; i 10. ita ren» compleftitur. Qnm. /*yr nix Chnfttan.s facr.s «"^^* «~ 

jWin, oW«m *mo (hoc eft 1000.) c«m- quot jam ante anms «efunfhis erat , quara 

C«« e ***** «n^ 4^ ft^fa», Stephanus eoronam • S.lveftro ^peuem , « 

L oiiB wirn» ^rw/?^ *B«f «/» , od m*m Baroniusin Annal. Ecclef ad an. 1000. jam 

S Apojiilorum Jfi, utifiJffi* S. Prtri dudum obfervavit- BolesUum autem Mi- 

M)3m#M MWM^ a .«*.n«,«U* feconi 5 filiumStephanoco«vumfuUTeliquet 

arwZitatiwrt* tofmfku PmZ largam & ex audore vitsc Adalbert. M & DitrM- 

iJfffrr- porrigtrtt, Striemmfm BttkSm ro coatvo Lib. 4- fcribente: i»W«<M 

in mttropalm fas fubfcriptimis au&oriUU farA- Dvnmc* Incarn. 9f 2. - - fw/i» *« 

«l (f rlliaJs mdpaL fua btmMm mmZ co) - - ab boc txUio aa patriam cctUflm tnnfiat, 

Z', VjoZmtlnLur ^ipfum **** r<*> J*m* rtgnumfuum plurmM ******* 

Tar\ , l «fultus Lort, cJptapa DEl gratiam p*ftta JUams . - vuipim cWaaU ccntraxU m 

pefftt folidius ftabiiirt. unum. 
g) Utc. U. Ub. I. t) Lib. 1. iU fcnbit. Habtt autm 

b) ftoftri Scriptores pafiim habent Miefc lorum afftitio , owrtfvmmus Pontiftx non 
conem , fed erronee, cum idtemporis Bolcs- ca viftont ptrmetus., fcd tx ccrtitudiru , am 
laus Polonis pnefuerit. Cum enimSilvefterin «rat Mtuslam Polonis ducm tbtijjt , 
— — «<r»rif aiinm itdtrit, mud&tgom P ■■■■■<' 



Digitized by Go< »glc 



STBPHANVSI. 7 A*. Cbr. 

C^e ^even» conW^, PoWee^e^n,^ 
greffus recu ad Pontificem adnt. Vbi , cum Senatus illi datus effet, quae ab ducem 
fuoafferret, magna prudentia proloquutus , orabat magnopere, ut Stephanum dia- SupM 
deroate, ceterifque infignibus donatum regio quoque nomine cohoneftatum velle' 
i^ms eum dtgrwm tali bonore & dignitate y qm piwres gentes per DEJ adjutortum jdr^ um r 
jubjugajfet, & multos infideles per fuam potentum adDomntm convertiffet. Quibus oudi flSL 
tis vaide gavifus Romanus Pontifex, cuntia , prout fuerant poflulata , bemfne concejfit. C 
Crucem, infuper anteferendum regt vetut m ftgtmm Apoflokttus mifit , ego inquirns, fumStepba- 
jipoftokcus, iite veromerito Cbrifli Apoflolus , per quem fibi tanttm populum Cbrifius cm mm Le ' 
jertit. Quapropter difpofitionm ejufdem prout divina gratia ipfim mflrmt , Ecclefias DEl 6ttl 4* 
vna ctmpopulis noftra vke ei ordinandas reUnquimus. (k) Singularis, & digna prorflll££ T 
pofterorum memona prerogaciva , qua haudfcio, an uUus prsterea Chriftianorum 
regum unquam ornatus fuerit. 

Aftricus, poftquam omnes Legationis partes ex fententia confeciffet, non Aftriats 
diu in urbe moratus ad Hungariam properabat Acceptus eft non Stephani folum, L*g*io>* 
fed omnium incredibili folatio, & acclamatione. Autta leetiticia eft non memocriter,^ iwiaw 
ubi coronam, &crucera Roma allatam intuerentur, audirentque, epiftolama Pon ^* lt " % 
tifice afferri, qua Duci regia dignitas, ceteraque, quorum caufa Legatus Romam~ w - 
profectus iuiflet , confirmarentur : adeffe preeterea Legatum comitem , qui alcerasjSgBw. 
quoque ex urbe litteras tuliffet, ex his optimates, populumque, qua benevolen- 
tiae fignificatione fummus Antiftes in eos ferretur, facile intelle&uros. Has periiffe 
extra dubitationem eft, illas, quoniam quas haftenus in medium attulimus , magno- 
pete illuftrant , annalibus inferendas operc precium effe duximus. 

Sflvefter Epifcopus Servus Servorum DEI Stephano Duci Ungarorum Luteras 
Salutem, & Apoftoucambenediffionem. SSJrf 

„ Legati nobilitatis tua , in primis vero cariffimus confrater nofter Aftricus , vene-'^**' 
„ rabilis Colocenfis Epifcopus , tanto majori cor noftrum lajtitia affecerunt , ac mi- 
nori officium fuum labore confecerunt, quanto divinitus prsmoniti , cupidiffimo 
animo illorum adventum de ignota nobis gente praeftolabarour. Felix legacio, 
q i..r celefti pnevcnta nuncio, atque angelico pertractata minifterio, prius DEI con- 
clufaeft decreto, quam a nobis audita fuillec Vere non volentis, neque cur- 
rentis, fed, fecundum Apoftolum, tniferentis eft DEI: qui tefte Daniele, mu- 
tat tcmpora & eecates, transfert regna, atque conftituit: revelat profunda & ab- 
„ fcondita, &novitin tenebris conftituta, quia lux cum eo eft: qua, ficut docec 
„ Joannes, illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Primum ergo 
„ gratias agimus DEO Patri, & Domino noftro JEfu Chrifto, qui temporibus no- 
„ ftris invenit fibi David iilium Geyfte, hominem fecundum oor fuum, & Iuce ir- 
„ radiatum calefti fufcitavic illum pafcere Ifrael populum fuum, eleftam gentem 
„ Ungarorum. Demde laudamus pietatem fublimiutis tus in DEum, &reverentiam 
„'erga fedem Apoftolicam, cuidivina patiente mifericordia, nullo meritorum no- 
„ ftrorum fuffragio, prafidemus. Tum vero largicatem liberalitatie , qua B. Petro 
„ Apoftolorum principi regnum ac gentem, cujus duic es, cunftaque tua , ac te- 
„ ipfum per eofdem lcgatos & litceras perpetuuin obculifti , digno prssconio com- 
„ mendamus. Hoc enim facto egregio aperte teftacus es, & revera talem te me- 
„ rito effe deroonftraftj, qualem ut nos te declarare dignaremur, ftudiofe expeti. 



l i 
i 



vifti. Sed parcimus. Neque 



B 2 



eft, ut quem tot ac 



talia praeclare 
>» P ro 



Uti tmnaiibus memmi me legifft, ftd apparitimm 
m^tikam ab Hungaris, quocormemijfio tis aBe~ 
■MBl Papa faila foret ctlebrior, nnfi&m, & 
fmnialasn tfft , quam ttiam in hav: ditm parum 
jufta appetimiene fmiair vocant , cum nuUtm me- 
taUum peuft in ft inciudtre fantXiUtem, ttifi ufur- 
pnm, vtl mtntiiam. Alioqui nemo fanclain 
ideo dixic, quafi intrinfecus fan&uaonic ali- 



quid corone infit, fed vel quod a fanfto 
Pont. mifla , auc fanfto rcge , qualw certe 
Stephanus erat , primum obtenu , 
U fuerit. 



k) CARTRvrrivs in vita S. Stephani. cap. 
II. $. II, 



Digitized by Google 



1 




ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. 



pro Chrifto gefta facinora voce publica clamant, quemque DEUS ipfe con> 
„ mcndat, amplius commcndemus. 

M Quare, gloriofefili, cunftaanobi», &fedeApoftoIica expoftulata, dia- 
„ dema, homenque regium, Strigonienfem metropolim , & reliquos epifcopatus, 
„ de omnipotentisDEI, ac beatorum Petri & Pauli Apoftolorum ejus authoritate, 
„ pramonente atque ita jubente eodem omnipotente DEO, cum Apoftolica & no- 
„ ftra benediftione libenter conceffimus , concedimus & impertimur. Regnum 
„ qubque a munificentia tua S. Petro oblatum , teque una ac gentem & nationem 
„ Ungaricam prefentero, & futuram, fub proteftionem fanfta: Romans Eoclefw 
„ acceptantes, prudentie tua?, harredibus ac legitimis fuccelToribus tuis babendum, 
„ tenendum, regendum, gubernandum, ac poffidendum reddimus & conferimus. 
„ Qui quidem heredes, ac fucceflbres tui quicumque, pofteaquam per optimate» 
„ legitime elefti fuerint, teneantur fimiliter nobis, & fucceflbribus ooftris perfe, 
„ vel per legatos , debitam obedientiam ac reverentiam exhibere , feque fanfta? 
„ Romante Ecciefia:, qua? fubjeftosnon habet ut fervos, fed ut filios fufcipit uni- 
„ vcrfos, fubditos effe oftendere, atquein Catholica fidc, Chriftique Domini ac 
Salvatoris noftri religione firmiter perfeverare, eamdemque promovere. 

„ Et quia nobilitas tua Apoftolorum gloriam fcmulando , apoftolicum mu- 
„ nus, Chriftum predicando, ejufque fidem propagando, gererenon elLdedignaca, 
„ noftrafque.& facerdotii vices fupplere ftuduit, atque Apoftolorum Principem pr» 
„ ceteris fingulariter honorare: idcirco & nos fingulari infuper privilegio fcccellen- 
„ riam tuam, tuorumque meritorum intuitu , heredcs ac fucceflbres tuos legitimos, 
„ qui ficut diftum eft, elefti atque a Sede Apoftolica approbari fuerint r nunc & 
„ perpctuisfuturistemporibuscondecorarecupientes; utpoftquamtu, & illi, co- 
„ rona, quam mittimus, ritc juxta formulam legatis tuis traditam , coronatus, vel 
„ coronati extiteriris, crucem ante fe, apoftolatus infigne, geftare facere poffis & 
„ valeas, atque illi poflinc valeantque: & fecundum quod divina graria te, & illos 
„ docueric ecciefias regni tui prefentes & futuras noftra ac fucceflbrum noftroruta 
„ vice difponere acque ordinare, apoftolica authoritate fimiliter conceffimus, vo- 
„ lumus, &rogamus, ficuti in aliis litceris, quas in communi ad te , optimacefque 
„ regni, &cunftum fidelem populum , per nuncium noftrum, quem ad te dirigi- 
„ mus, dcferentis, plenius hasc omnia expbcata continentur./ Oramus omnipottfn- 
„ tem DEum, qui te de utero matris tua: vocavic nomine tuo ad regnum & coro- 
„ nam, quique diadema , quod duci Polonorumconfeftumpernos fuerat, tibi dan- 
„ dum mandavic, augeat incrementa frugum jufticia? fuaj, novellas plantas regni tui 
„ rore fuaj benediftionis perfurfdat largiter; regnum tuum tibi, teque rcgno fervec 
„ incolumem; ab hoftibus vifibilibus, & invifibilibus protegat; ac poft terreni regni 
„ moleftias, in cselefti regno corona adomet ajterna. Daca Romce VI. Kal. April. 
„ Indictionc decima tertia. 
EzMs Haftenus Silveftri littere , quaj quantas inter fummos Pontifices, & reges 

nm Hunganaj lites poftea conciverint, ex rerum confequcnrium narratione patebic Con- 
arpwa ,troverfi«non minus intricate, quam invidiofie caput in eo cum primis fitum eft, 

r!2U q >\ qm ? VeSlTam m Sede Romana ^«P» confequuti funt , regnum Hunga- 
^ >n a3ab Mepham cemporibus cliencclari jure fibi obnoxium effe concenderent, regc* 
rt Pw^autem , optimatesque Hungari plerumque obniterentur , etfi ceteroquin fumma in 
fiOm * Pontifices obfprvantia fe ferri crebris & manifeftis indiciU oftenderent. Ex quo fa- 
»*«• ftum , uc fcnptores in diverfas prorfus opiniones diftraherencur. Quidam CO enim 
Ti«o.5° na u ° nem - hancnunis incer commenta reponunt , eam ob rem, quod 

iumZ*™P™ v ? i *' regnumque, &gentera olim B. Petro Apoftolorum Principi, ut ex 
« opM». aaveltrftlM litteris patet, pcrpetuum obtuliffec, non aliam in Hunga^os Pecri fuccef- 
£ r * JJ» PO^ftacem compecere , ac quam in omnes Chriftianos veluc communes a 

a^L clS l , C ° Dlb T Patre8 haberent * m contra dormionem minime 
quidem controvertunc , dubium tamen, neque fatis exaftum effe volunt, quid- 

nam 

mS Svio^Z"^?^'"^" 1 - qu0d bttCT,s Si] * eftri 8 cnuin ™ neget. 
f> Ht.« 5 ^ P ' lmmo Quamopina-" 

xunmiiu eam donationem convulfam vult, gie refellit. 



Digilized by Go )gle 



STEPHANVS x. 

9 




naraex ea juris in fummos Antiftires redundarit S„»r - 
utrofque viam teneant, omaemque iuris nr» fn l»» Pwerea qui mediam inter 
matibus reges eligendi ^S^tS^S^S^ "> 3*52* 
b.tratu Wn obtinuerit & auaoritatem. Ouod fi k° aUtem ex Pwtificum ar- 
gum Pontifices propterea flbi vindicarunt ne JL ?c CnUm ""^«ndorum re- 
dufia quemquam eligeret, qui aut m ™ UoL^Z ? ««« 
ad mfirmandam iJIam etiam fa&us vider^r f , c W»fi«na.ndaro religkmem aur. 
eatenus fcriptorum SPtoJSSS^I^^ eU ? C ^SoS 
tesfumfimus» ad nos non attinent, vidorin UP L.wSk* 01 tMtendos, non U- 

tumexinftituto tradandum fufcepcre ,2? r P UW apud "* * qwid argumen- 
Jiter diceretur, in *S^g*S*2 N ^^UimpfoS^.^ 
qupd ^/.«-S*!*™^^ conftitui pofle*"* 

WJ^;.flH°:«wnio, fuaptene, an confe^S qUlbus * ^"'dum £ - 
.mis,.regnum ootulerit, quiddcnioue iuri! % Dbus quoaue optimatibus Steoha- 
prum, interciderint: alioquin fi LriL leZ Z*™* Pontjficib '» voluerit tranicri- 
^mfconm.u^tatisauaoritate inj ESR nrir^ T' qU * P oterta ^m re- 
Scribus fruftraneam omnen. donationcm fu Z ? * docent » pro- 

coDWobmxioenomen quidem fiduciari juris audi raTS; , Dftltlbua fuic «*« 
geatarmeroor*b.mus. iJJud comperturn eft nfhn , ^ 6 " 1 "» ut fuolocodili- 
garia; rcges Ponrificibus dare fiiljtos fuifTe .1 . . , quanj tltul ° ceofiis Hun- 
riquenorunt. f» Qus res una on niurn m^ qu,bu/dam regibus facium effe ple- 

haxmaguexalrorumarbitrio, quam tn^wSSn»? fiabus obn «««n fuifle. Sed 

, Stephanus haud multo ooft eXi & ^P 10 - 

teVirginisluce, ut domeftici annate Tpcne' ol« "f^ ipfa in «^^^r 

* d,ademare redimitus fumma fmm^^Z^^l . facro °' e ° unclus,-- * 
Quo ntu , aut quo Joco, quomam certi nZ Jo I<BOt,a rex fa,utatus 

bperofe difputare. CredidWim ^?TaK " mediUm P ° reft < non attme CiT 

nefidis mirificc excoluit, resefaue 1? ™ft g r' quam urbetn Stephanus p©.*^' 
msfedemeflevoiuere, cSnt^ ^eoronatio. 

decorem&majeftatem, qu* hodieufur^ru^^Itrnrir; CUrD .V m ° d T qUe ' ad 
Aliter tamen de re Inchoferus T x T m ' a f 5 nnm . eJccr ev.fle verifiraile fit. 

retur. hk ^ ^uTeTh^^^"***'* ™™s fitptro arma. nuir *' 

cujufdm relhioms fomharid* clllV , T ^Tf* P ° Ttm or "^i, portm peculiaris 

jnfffe (J>J. Hoc vero tbrmss majeflate DEl pfoi,, m mjtfSL 



•) AnnaJ. rxclcf. remi Huns id n rk, o- ^*" 1 

J») Infcription« paJji. huju, Rewaivs opuf. mr ° ad . im «8 in « n B - Virgini. 

fwo de facra corona r«mi Hunaaria T nm „ r ■ , hecleguntur. 

«< , in htec vcrba ertert *»tnwantitne. j n humero uniftro ad imaginem 0 Joan. 

h dorfo cuca circum inira dngulum Jktfimm reg Ifimmm^Sb 



Ars. Or. 10 ANNALES RECVM HVNCARIAE. LIB. I. 
lOOO. 

rm imagines pbfygio opere, miro intexta, in pabnata veffis Jpeciem, ncnfoltm mirifict 

exornabant, verum etiam fingularis myflerii reprafentatione longe reddebant augufliffimmu 
TeniHtbkorttatusumform per aliquot futteftones ufu, deinde tamen arbitratu Primipum 
varius evafit, nec tm vetufiate, & cenfii operis, quam religime , & vtnuflate artis fpe- 
ffabussbabetur. Stdetiam, quod ad torohationem fpeclat , non omnia , quemadmodwn fteri 
deindefofieris confuevit, eo ordine&lege circa Stepbanum funt perafia , quando nondum 
erant mnts Epifiopi csnfiituti, quorum bodse fmgtdorum drverfa funt in rege coronando mu- 
nera rite obeunda. Addendum his erat , nec opcimaces state Stephani ad hodiernum 
morem fuifle, quorum in coronandis Hungarite rcgibus partes non poftrcma; funt. 
Crnma Nonerk absre, nequeexteris molefhim, fi cujufmodi forma: corona fit, 

regidfcr. qU8m Silvefter donum Stephano mifcrat, referamus. Petrus Rewaius vir non Ht- 
^ teris modo, fed genere etiam flluftris, ac olim unus ex duumviris, quorum fidei 
facer hic thefaurus credi folec, oronium inftar erit, cujus au&oritas, quorifam & co- 
minus eam intueri, & contre6tare , fingulaque, ut erat rerum iftiusmodfftudiofifli- 
•mus, ad examcn revocare integrum fuit, prs ceteris valere poflir. Eflitaque, ut 
illefcribit , forma fatret torona , aurofoUdo, artificio flulptura magis caHefii, quambu. 
' mano in orbemfufa , a tujus latiort circumferentia parker pimut ftorentes forma triangulari 
fimiliori circum tminent , quatuor angvlis reclis fe mutta vtterfetantes defmuni in crucem. h 
ipfa vero drcwnferetitia, frontt recla, tmago Salvatoris noflri pomum tenentis, tx advtrjb 
Diva Matris Vtrginis, & deinde facerrimus Aptfiolorum ordo, regumque, ac Imperatortmt, 
Martyrumqtie Cbriflianorum , ut videre licet litteris Gratis, cujuslsbet imaginis oureis ■ vuU 
tibus , ac propriis tropbais per csrpus totum , ufque ad crutem fummam muttto ccmfequuntur, 
iuttrjeSis tuilibet fatra imagini gemmis ac unitnibus canditantibus , fmaragdo, atque item 
pretiofiffimis lapidibus , Sapbiro, Hiacintbo, Cbryfolitbo, Rubino (q). Et quidem Sapbi- 

, 

In fummitate fupra fimbrum a tcrgo 
Sejjio regrurntem tusttt, Cbrifium iomtnan- 
tem 

Circa collum ex finiftra parte Crutifixi 

0 Spts ctrta Salutis 
A dextra parte crudfixi majufculis litteris 
R. R. E. T. O. B. VMBRA. 
Harum litterarum nocionem gcminam Re- 
waius affcrc, prima ei praplacec inhsec ver- 
ba: Regitut, Romana, Ecdejut, Totiusque, 
Oiympi, Btata, birgo, Maria, Btllicofi, Re- 
gni, Advocata. 

Juvat cetera quoque Regum Hungariasin- 
fignia hoc loco ejufdem Rewai vcrbis affcrre. 
Suntque fequentia. 

Pmum aurtum , mtt fpbara , ati crux inba- 
rtt , arcano rti facramento fortuntt voluiilitatem 
dtnstat. •- 

Gladius ittm D. Stepbmi, vtteri forma in mu- 
cronem retlum definens, qutsn iltt viOis tut fidei 
Girijliana bofiibus, uterJum futuris regtbus in Ji- 
mili caufa confecravit. Quem moi t Ilungarieo pe- 
tutiarirtx coronatus, fub dio, m Utuflri tttmuli 
tmfpeitu tjuts pnmo curfu -Jtrfus quatuar rmmdi 
plagas vibrmfeUt, figmjkatts eo.fepn lege, & 
pro grtgtftrtnut pugnaturum , a quacunqut partt 
bofiibus inftjiantibus btUum mterminatur. . . Qui 
mos hodieque ufurpatur & Reginarum prima 
omnium, quod puto, poft Mariam Ludovi- 
co 1. prognatam ufa fuit, AuguftilCma Ma- 
ria Theresia, Caroli VI. finperatoris fi- 
• lia. Manifefto argumento jam tum perfpe- 
xiffeHungaros, viriJisanhmfeminam contra 
auldpliccs & acerrimoi hoftes oecfibi, ncc 
regno defuturam. 

Cbitotheut candida wntnt rtgem n* fubdiurum 



Caktamentum dmiqut vigilantia. £>f indujhut 

fyntboium eft, quortx admontri dtltt , nt inrt- 
bus, quibusfttiuti, (frepti comttMdo confuiitut, 
ftudtum (f induftriam ponert detretlet. 

His iu fubjungit. Pratttr ifta , fueramali- 
nmaadjunOa ornamenia, ut ptte\ 
crux - - dtindt anguius, byacintbus au~ 
ro inclujus, mmilt lapidibtu variis dijlimcum, ft- 
ricum tx auro & gtmmis conttxtunu lerumcum 
illa inter aliartgni ilenodia nonbabearttur, ntcam- 
piius , quod tgo fiiam , exfitnt , quis eorum ist 
cormatitme ufiu fuerit • . fcrupulofe indagart , 
mta optrte non tffijudicavi. 

Locus coronje olim Alba Regia, tum Wit 
fegradum fuit, nunc Pofonium cft. Cufto- 
diendam duumviri obtinent , qui jurc juran- 
do fe obftringunt , nulli coronam invitis re- 
ge , & regno fedaturos, neque ulium ad eam 
vifcndam admiffuros , vifurofque certis anni 
temporibus numquid fufpicionis aut pericu* 
li ad cam amittendam fubfit, fique ex hac 
caufa, autbelJitumultuquodlubeffet, con- 
tinuo Regem, aut PaJatinum admonituros, 
ut periculo caveant, 

5) In commentario de S. corona regni 
Hungariar. Fridericus 111. Rom. Imp. in di- 
plomatc Hamburgi Auftrias fignato 3. Augu- 
fti Anno Chr. 1440. quo teftatur fe ab Eli- 
fabetha vidua Regina facram coronam Hun- 
garUe pignoris locoaccepiffepro «500. Hun- 
garicis florcnis, neque iftos fe nifi eutpfo 
biennio repeticurum, ait in Jaudata corona 
Saphiros LIII. Balafios, aut Balaffios, eft 
certa Rubini fpecies, L. unum Smaragdum, 

omnibus preciofis lapidibus' quos rccenfuit , 



Digitized by Gopgle 




S f £ P H A N V S fi 

Mbusfacra carona mfJk^^^^f^f?^ l^aT™? 
«"f*«<f*partcmediusZfpicitu, ' T*~^AW t S^WS^ 

£ "'E? ^ «Wm wJZLT' rr "t&ndtcum velati kct 

, bumanague ecnkcrandn i„n- t - J 1 bar ? mM f$ commvenr.ut nh,4, ,..„ 

'griceos charafteres referat Gr,l„- "^* quam idem nobiliffimus anA^, 
«», quem a! IOrum oculis obtrudere . «naram cfle fibi perfuadeat. J UVatfu . 



mmm .1 * crum Ponehantur, collaram *<z, fik" /• . * 
auTZt, T ° CU,is obtnid ^ connifu s cft petfuadeat - M*fb. 

^'P^rumpriusde/finaverat, Shefiriopus^ J# 

rousornmpotentem Deum (/WA _ ^La K enm h,e " ora- 

Jfa i pernos fterat, dbi dandum mand tf? ' ,T d dUd P ° ,0n ™ «X 

W««, OSMtar, mbifaue dicant L Tu n f J CmUt f os ut fefe ff 

^^ratoru,„Gr,ccr^Z^e7 ftLT- t«*um d £ 

^ms mfigmvitt cur umverf^Z^ * fm ctml " duccrc -colmtt cur gr Jcis Z 

**m tnremdiffereti;i, quTd fi PonX il.rT « ^' fine mm f™ fofoanter 
»Sd*tfcrIL diftum diadenJ IfiSaiS / fi ^\^^ ilie BenedicWviL X« 
«charaftcribus lineuaj ffet ' 10111 "abuiflet caufam, proDter n »l 

^^^S^^^^Z^ Gentem^mVrm 8 

«•dconformitatcm fidei reouci poteranr n» "? rata cor,eordi », «"Ho pafto 
»toeri S latinis atque nominmu R^mani ' hSS^ PomifeX ' Ve,ut °P« d 
«Jonumquepocefiati Roman, & ZT confS^^i^ 0 ^ ^ *^MfiS 
^adprobaodam rei veritatem £££ lu^ ' ^ R ouid "3 

' c a TOmmUuls rerui n difcretio per notas, 

«flte,. S'.^r^ti mry&, t ° jUfe Patronatus Hungaria^. 




dudum ante Erudiciffimus Hagiographus SriUingus (t) a ftlndo fobrun» 0 ». foJo » «j 
innixus erat, axjuavit. Ad coronam quod attinet , huc omnis argumenti vis redi 
denique. A Grscis confeftam cffe prodit litterarum grecarum uifcnptio , ltaque 
certum eft a Gracorum Imperatore, tametfi certum non fit, a quo, non itemPon- 
tifice Romano, minimeque omnium ab Silveftro Hungaris miffam fuiffe. Ludicra 
confecutio. Nam fi id jam Schwarttio daremus, coronam ob Grecam infcriptio- 
ncm gracanicas artis effe, quod tamen exaftum non eft, alioquin, fi tatn acute 
velimus argutari, (u) templa & ejufmodi monumenta, que Rom» aUbique ex- 
ftanc grajcis litteris infignita, transferri e Gnecia ia exteras regiooes oportuerat-, 
tamen confeftaneum non eft , a Pontifice Romaoo Hongaris non transmiffam 
effe, prafertira fi conjedtur», quas fupra adduximus, locum habent, quemadmo- 
dum nihil caufe eft , cur habere locum noo poffint. Manet itaque certum , & 
indubitatum,.coronam, cujus tantum a primordio apud Hungaros precium erat, ut 
eam fplendidiffimo facra? acque angclicte cognomento honeftarent, a RomaaisPoo- 
ifcaori-tificibus ad Hungaros , aSilveftro ad Stephanum perveniffe. Cujus rei luculentum 
tate /cn-fane coxvi auftoris Ditmari Merfeburgenfis Epifcopi, neque magno ab Hungaris n> 
ptoris tetvallo remoti teftimonium exftat, qui Stephanum coronam , & benedictionm 
coavi. Ottonjs iu^ hortatu obtinuiffe perhibet, non utique a grecanico Ceiarum aliquo, 
aut Byzantino Pacriarcha, cum conftec illis ab exortu Romano Germanici imperii 
accrrima faclionum ftudia cum occidentis Imperatoribus, his autem ab Photii tempo- 
a«g«mribus perpetuam cum Romanis Epifcopis sraulationem interceffiffe. Adde quod 
no/rrorum Andreas «Sc Ladislaus , ille id noroinis fecundus , hic quartus, Divi quondam llun- 
1 «^ w * £ » gariae reges, facrum coronse pignus a Romana fcdc obtentum licceris in lucem editis 
W tm + diferte fateantur. (x) Ipfe adeo Protorex Stcphanus condito honoribua Beati Mau. 
riciiin filva Baconienfi camobio , fententis huic adftipulatur , a Romava fedis, u> 
quiens, fupremo Pontifice babui auQmtatm , ut quibus vellem EecUfus , feu mmafterUs 
libertates,& dtgnitates conferrem, (y) fine dubioSilveftri litteris innixus, quibus donum 
miffa corona Stephano poteftatem ecckfias regm& preefetites & futurat fui ac fuccefform- - 
vice difponere , atque ordinare apoftoitca autHoritote fimikter conceffit. Quare oeceffe eft, 
alterutrum Schwartzius ut feteatur , aut Hungaros coronam ab Pontifice Romano 
accepiffc , aut Stephanum, & quos fupra laudavimus, Divos Hungarie reges, quo- 
niam improbabile eft, eos in re tam gravis momenti, & ad regnum attinente hal- 
I oo I . Uicinatos effe, impudcntiffimi mendacii arguere. Utrum malit, in ilUus arbitratu erir. 
Rtx Con- Rcgiam cum corona djgnitatem ab Silveftro adeptus Stephanus curanda; rei 

ftiuais pubUca: animum folerter applicuit. Primumque ab facris orfus , datam a Poncifice 



pote- 



r) Loco laudato. 



apud cundem Raynaldum ad an. Chr. «79. 
Num. 3 1 . Dwine vifttationis exordium quo nos 
Dominus vtrus oritns vifitavit « auo, quofanHm 
ntatrit Ecdtfit vifctribut adur.Utmur, lumne la- 
tboUca fideiiUuftrati in progenUort noftro fanQort* 
gt Stepbam ■ - rtcognofcimus , ut dtbtmus. - - 
Et ut prmdpatum fidti in facra fcmtta RomanaEe- 
cltfia confifttrt - - lucuitntius deumfirartt , non 
a ft , vel abaiio, fed ab tadtm Rjomana Ecciefia, 
ntatrt otr mum {f tnagiflra, rcgm diadema rretU* 
tiont divma meruit obtintrt. 



u) In jure patronatus regufh Hungariar, 
qood a Cl. K0U.AR10 BibliothecK Augurta 
Curtodc Primario editum ert. 



1) Apud Riynaldum ad an. Chr. 1133. 
Num. f 1. ita Andreas II. ad Jacobum Trl. 
neftinum Apoftolicae fedis Legatum fcribic. 
Itunc rtgem ftmOa & rtctitnd* mmtria intetiigi- 
mut MttpnM Sttpbanum , gentis Ungariat pri- 
vtum rfgnn, qui ad regni folium auQoriitUt pro. 
pria noUtit fubiimari ■ - - & idca non a quoUhet 
ftda ruario JESU Cbrifti, (f Pttri beatiffimi 
fuueffore ptr revtUttUmem dMnamfunmo Ptmtijici 



W rtzmdktdtmo. - • EtLadi,lau, 



j) In licterii fundationis csenobii Beel apud 
P«crry S. J. Tom. L Concil. Hung. 



poteftatem opere ipfo explec, eveflis ad Enifcrm h i oo i 

na ac fide in primis ornatos efle ufu comno ,rf f c™' qUo * * P iet «e , dotfri- k«r ~ 
politanameflevoluit, Dominicum TiK • r ^«"enfi urbi , quara metm 8E** 
legatione cum laude ^^^^0^^' ***** ' nupe^^ 
defignavt. Ceteros Epifcopatus, JS^E^?!? PrWOgariva 
eft, neque ad argumentum noftrum p er TxLor? ? n0n IeVis "" er au «°'es 
cam relraqmmus. P ari folerti. caenobium D hiftoriarn «^fiafti- 

quod patre auclore coeptum erat, hoc anno ad fin^ "JT* Pannoni * 2*.«** 
aufp.cro v.aoriamexCupa n uper retu!iflb^ ^fclSS adduftum, memor, cuius^'^ 
proderent ampliflimisdonarat , datis Zque S^fi, qU f ^ ™««'ifi^nt 1 a m , ~. 
&magmtudmem beneficiorum pofterJcSS^^^^ & caufam J3? 
cura resprofanascomplexus cft, condSTmW r C S, P erfun ^ non minore 7 ^ 
P^umrefnEnaretur, part im civili confuerudine nen nS rr q ^ US genCis ferocia 
dam , five firmandam fidcm aptior evaderT (552? S?" L f<5U ad ^P^en-/™ 
mo promulgatas pri mum eonftet ut tum m« m ^ 1 30,10 abhinc fe «o ac deci- Ww * 
Carthuitius fatis aperte cTSntTt Z^T^' CrediMe «■"» e *. J5* 
dignitatem confequutus fuit SJSrflS ? Ut regis nome « Steph nuVac 
eft prudentiflimjm rege m ^ Sfe^»^ P °™ 
perafle, ("0 "t & mdi populo, qui difciplinam ChS» ■ ^ ^ 0 "* fic attera - 
parnmabeaabhorrebat, congrueren^ „ec reZS. Pmim arnDlexus e ™. 

■ mde pateretur. Abhinc pro Kmpomm habt ? " V tM qUidoua,n detrim <™ 
comequuti fum, correclas, quSSacal ^te nonnul,as ab regibus, qui pofte, 
admodum fi ad Colomani res ventCfuerit' P l erafque confirr " a ^ legimus, que m . 
finet, non omittemus. " ' memimfle, quantum ratio annalium 

vium ^X^^^*^ deudia ™ £ c, «fr 

rea (,) compellatum, qu 6d ftf Sor bS 5X? V '" S C ° n<iavit ' »^em proptauJ^ 
reor, prafente rege fententia feS r feCUndum ,US & 831,1101 «ula ■* 
Chriftianam adverL mSSJS^LS^- T eflk ■ ^ligionem'"'- 

fic partitus eft, utdivifo L SZf defenden <"- » Cetera jud.cia 
chianospnefiL-erer, qui , nifi r„ ^ 8 15 P" 1 ^ 18 comites (0 Paro- 
tur, ac qui ^ c^^^^^; au ^oritatis feiflVviden- 
d.cund. ratio rite eatenus adminiftr f nX r L moderantur. H« ut juris 
tivadifcrimen: C 0m i tem S " r! TT in dignitatuin P™ r W 

derat, alterum ab fc « ^S^.^^^.»^ « 
gana, mcunabula P Ieri q ue noftrorum dedurir p ^ 1 " feU ' Palati ™™. Hun-" ^ 
tem fub Stephano adierit, SSftfflSrS2« Prnnum . omniur « . q«H ^m dignita-^^ 
legio Archi Abbatia, D Marti TSiiSS? nomen in 
-o pra^fenti confignatum 3 ^ Strigomiem 
qu. hodie obtinent, tamotfi nSSSL £• ST fi? ^«^» d.gmtatum gradibus 
aukiphce. pr^feftWj infti^flf am S £ ad re f ^ernandum regnum 
afferri poteft. Wud certumTlV" * «7- ^ s q ' d ' qUod extra d«bitationem fir, 
« rertum, «raru & fifci Q) ratrones ita abequilSmo rege confti! 

iX^XZZ^SSF^ r^-^Majorumnonro^Tnre 

vit. S. Steph. 5. XV "- omraent - P«vioad ntiones ex ^ros iatcrent , omittenda noa * 

<0 tovitaS.Steph.can II « » n cenfu.mus; quem morcm deinceps etiam . 
«*^*«^^ ^ ,3 JX"S eum uf- feret obfervabimus. P " * 

*; Ipfe Protorex id in prafadoneTd D e K' d Fondationi» Archi Abba- 

cretum fuum innuit his vcrtaTcS» v «""^^ Ut ^ 11 *^ 1 '* e * c «feproftanc, 

Pf»M« rrfSL ^* 1 " «"'frftu» eft, Jongellmum errore Iapfum 

0 Paffim id in Decreto f Stenhani 1«,* n ^ fp .!? ,n enim in ^ 1 "' P oft Dominicum 

PT5fertim Cap. «X. XX XXVU I VII? & ^ ' E P ,fco 1 P um >««itur ,Ceba fubfcriptus. 

aavu. viU. & itaque ahas litteras videtur intelligereT eo- 

Ita Cap. XII. Decreti fi.i dem ^ 00 IOO! - daUs ' "hoquin fide merito 

0 Cap. VIIJ. Dccreti h1Vo,.-j eatenus "rcretjongellinus. 



AOT. 14 ANNALES REGVM HVNCARIAE. LIB. I. 

l001 ' ut «metfi acceffiones ex multatione non Ieves ad id ftfia fint, tamen cuilU 
bet iJs fuum ita immune effe voluit, ut rerum omnium, five quas hereditate acqui- 
m , feu quas regum donatione nancifceretur, domimum mcujusvu arbitratu effct 
Qusdonationes litteris publicis , fed magnem partem , ut«x diplomatibus .Ihus (i) 
ffivi tametfi perpaucis, licet colligere, grsco charaftere exaratis ad fidem publ.cam 
faciendam roborari confuevere. Ex quo non vana conjedtura eft, Stephanum a 
manu & arcanis ut plurimum Grsecorum ac Latinorum opera, quomam rudis adhuc 
litterarum tum Hungaria erat, in primordio ufum fuiffe. 

Ita intentum fuorum ac rei publicc commodis regem , fponfio, quam anno 
^Sabhincfexto, dum pater adhuc viveret, cum Gifela paftus eft, tum *us, erat 
Cijitam enim propemodum jam vicenarius, ad ineundum matrimonium invitarant. J-uit Gi- 
vxerm f e U Henrici Bavarias Ducis cognomento Rixofi filia , foror autem Henrici po- 
Jucit Su-fci imperatoris, a Wolfgango Ratisbonenfl Epifcopo , qui mira eventuum fu- 
f* lmB, • turorum fcientia inclaruit, jam olim Regina compellata. Praster fororem Brigit- 
tam Ratisbonenfis parthenonis antifticam , fratrem quoque illi fuiffe Brunonem , 
Augultanum deinde Pnefulem, coaavi fcriptores communiter perhibent. Atque 
Brunonem hunc cupio , ut ne e memoria elabi finamus , quod iater tot variantes 
fcriptorum opiniones fere certam conjecWram fuppeditaturus fit de anno, quo ma- 
trimonium contra&um fuerit, de qua re paullum poft a&uri fumus, fi prius, qus 
noftrorum de Gifela opinio fit , viderimus. 
Qu* m- E 8 ™ P leri que, ut Bonfinius memorat (7), perhibent fuiffe Guitiehm ducis 

pvnvn filiam; . . GuiliclmumS. Stgismwuti\Burgundmumregis fuiffe fratrem , & poft Sigismuhdi 
Scriptih martyrtum , ne interitum dixerim ad Hettricum Imperotorem confugife , ejus jujfu Venedis 
TwndtGi.f u jjfe coilocatum , Gertrudem Imperatoris fororem in uxorem babuiffe, & exea Gislam fiiiam 
ftla optaUtfapjffc (Jngaria regi defponfatam. Gertrude tempeftiva morte fubrepta S. Stepbani foro- 
J"' rem fibi copulajfe, ex taque genuiffe Petrum, qui ad regni faftigium eveelus eft. Htec 
fere noftri, at quam rcdle ex illo perfpicuum fit, quod Guilelmum Sigismundi Bur- 
gundiasregis fratrem poft hujus martyrium ad Henricum imperatorem confugiffe ext- 
ftiment, quem tamen jam Seculo VI. martyrii coronam adeptum fuiffe ccrtum eft. 
Quod temporis intervallum cum Bonfinius, ut credibile eft , obfervaret, duas con- 
Vravittr juges ejusdem nominis Stephanum habuiffe conjeftat, fed conjectura ha;c, quod il- 
fltriqut lius nullum apud veteres veftigium exftet, merito inter commenta a plerifque rejici- 
trrant. tur. Credo ego fcriptoribus noftris errorem eam pracipue ob caufam obrepfiffe, 
quod Gifele hujus matrem cognominem cum filia confuderint. Nam Gtfelam con- 
jugis Stephani matrem, filiam fuiffe Conradi Pacifici, Burgundiaj regis, qui juvenis 
admodum amiffo Patre Rudolfo II. ad Ottonera J. Imperatorem Romanorum con- 
Erroris ^S 6 " 1 » 80 P°ftc« Henrico Rixofo copulatam fynchroni annaliftas traduot. Atque 
bujus wi-h' nc eTror a P u d noftros probabiliter natus, ut quatGifelae matri tribuenda erant, filias 
ga . kidem Gifeke, quam ex Henrico rixofo Bavariseduce fuftulit, ac Stephanus deinde 

conjugem duxerat, perperam adfcriberent. 
Suauitur Annum vero, quo matrimonium interStephanum & Gifelam coaluerit, ve- 

ermusini- hementer fcriptores variant : Sigebertus (k) M. X. confignavit, Avcntinus Q) con- 
ti wiain-tra cum ( m ) inchofero quintum fupra millefimum, Hanfizius (n) non definito fin- 
w<,w, • gilarim anno cohjugium id inter millefimum & tertium, Stiltingus (o) denique admil- 
lefimum «re Chriftiana? afiigunt. Id certum eft , nuptias ante annum M. III. 
jam celebratas fuiffe. Nam Adelboldus Epifcopus Ultrajectenfis temporum il- 
lorum fcriptor, & Hennco Tmperatori perquam familiaris, Brunonem, cujus fu- 
pra a nobis memoria injefta eft, ad Gifelam fororem jam tum Hungaris regi- 
nam, itaque Stephano matrimonii jure jam conjunctam , fugiffe perhibet: Dominus 

ad fororem fuam Ungaricam 



Regi- 

V) Patet id ex diplomatc dato Monialibuj Q Dec. II. Lib. I. 
m varle Vefprimenli, tum in Colomanni quo- *) In airon. ad cir» ann. 
que hueris , quibus idem diploraa infertum l) In annal. Boicis. 
u ,•' coma ^ e jf e P uto l'"eras no- m) In annaj. Ecclef. regni Humtari*. 

bi miri i dc Mches in NyeTc qui pagus eft in- n) Tom. I. Germ. facrse. 

rc nti^r"" 0 "" 11 qUa * qU em mihiaoa In ^mment. pravio ad vitam S. Ste- 

phani §. XVII. 



Digitized 



15 Cir, 



poft capcam ab Henrico Impe^S^ZTT ^ Cum 

■J* '^"bus vemffet in Mifniam, inde in 3SE£ a D ut f m ,neunte aut " ra no 
rus, venfimileeft, Brunonem male f^Ai"? 1 ^ bcllum mocu- 
rem eodem autumno fuga evafuTe. AHoquin fi ^SSH in Hu "S™ ad forct 
Brunoms ejeunte Fcbruario anni M. I V conti^t am" A 8 innuit > 

dem cum Henrico fratre ante diem Palmaru^diffiT" 85 ^ 61 " redinte g™o ejus- 
tam breve cempus conciliare, pndc J ™7rin e 'ri t d,ffia,e P rorfi " «it, h*c d W o intra 
ganam , ex hac porro ad col limitium ^B^J^*?* 0 ex Boherai » ra hZ 

H«c illo faciunt, ut oftcnTcrem^ mSS, ' ^™™ habeamus - 
mim ante annum MIJI. fuifle inicum, S e7„?rr< mCer GlfeJam & Ste Pha- ^ 
precife anno initum fuerit. Mibi IJT j ?" Confien I,auid ° non poffic cmnfaiZL 
n.ohuicviderurcongruei, ^ n cX S c!2^ U, • - 
252 beJ '° in,plicifumfuifle q , itCmi^r m T ,Ue n ^ an, ° "» 
£S2^**^ Neque cum^cS^.^lS!" 1 ?' ouara ut his"^ 



wui^^cntis inaujgeret. Neque cum "Sr,i^'~"' r'"' 51 "HFrenum, quam ut his 
fimum priufquam Scephanus ZZ T3^££*« *™ m ^ 
quod maximam fere p 8r tem in ordinando r^! 7r bt,nU,flet » «nfignare, 
Romam legaco , hujus in Hung.Sr^tu^^ rf ? q8n "^ ft ^ d °<^ nnffo 
effluxuTe, ex rebus narratis ftcile confic £ T* tL en,aue W u coronacionis 
• Dicmaro generum Henrici Bava?orum ducis LT^™ ktet ' St ^um 
*«. eumque hujus horratu coronam & benS^T™™ °"° ne * ' 
effe Opmor tamen Dicmarum eo modo InMiSS duftlonem Roma confequucum 
qu> fexco abhinc anno-Gifelam SceXno mtelJ,ge J ,dum > ut «*eros Chronographos, 
= xacdefignat um , «J^^SS^ 1 ^' 
hujus connub,, mentionem haud ante faciat m,l A P 0UO ° Ca »huicius 

-arrat,onemperce X uiflet. I caq ue !SuSL2!?k «'T' Ponrificis «e, 
ffi.Hefimumprimo, pofteaquarr cun ? m,hl Ste P^num anno f upra 

rat, fefe cxplicuilTec * J™.?. ST^J? 1 COOrdiMod " ftpienter regno imnende 
Gifela i„iifle P ' & * 8 beJJl metu videretur, coZuSlt 

q«o StaSSS^^ caftrocelebrat. ferunc,^ 

gio celebraiTe apparaufa ve£ n^nSorreT f^r " C «- *K 

credibile admodum eft, KmiSSSS CftS " ««, quod* ** 

dux prerenres cohoneftarunc ^diS^ HenncusGifela, fracer BojoarioVum 
crochryfmacedeliburam ac coron^ ^ P ° ft /T" ra ^"g 3 "'^ conjugem, ft. 
fere rituGife.am coron?^^ t^Z ^ V ° pi "° r eodetn 
"arentur, ufurpacum fu.ffe 'T?*£ nW * cum ^uguft* noftr* coro- 

r^ancur^:^ 

»oracum Geifa, in "^^£31 U ^ P ° rtebat .' r ^aca ratione. Poft comme-/^- 
Calendarii fu, t , b^^fZl tZl^^'^ auftor '"^^ 

"""«"^. SlvtrtturexpuelkDuuH, utammatafu, mm ltbmt 

° 3 

fcW«J«i ^rv"' 0 '' T0,D ' m " 881 raefl - 0 In vit, S. Seepk c.p. it 
S I H b | den1, ^ 9 Rewai in Comm«nt, defacra regniHun. 

«WL EccJT. ad an. ,o 0f . K ) Pwte tt pag. 348 . &c. 



An. O. 
IOOI 



l6 ANNALES RECVM HVNGARI AE. LIB. I. 

jSStSSjTw/^ff » os«-. <?/-? *&*??.»rb 



•uam , 



promujum. ~ ' Jdvocantur facri Antv 

i tergtverfatus , fi m potrflate Jecert Jf^ m " . jj. 

Umut Gifela Crtfafili^&latus bymen ^^^Ci ^iSl 



Licbus aliquot irtter nuptiaks epulas 

« ^a cm f^fi. ecefrefuifret) prolixiuJ> quia opinionen, « plerisque 

rerum Bavaricarum fcriptoribus penitus infcdifle video. Sed quot verba, tot pro- 
pernodum errores, utexiis, qua, haften* , pertraftavimus, iP-ttaMlfc _0» 



diderim , primam Stephani , 

feculi prioria coaluifle docuimus, & matrimoniutn hoc anno Schyrse confeftum, oc 
cafionemfcriptoribus bisprebuifle, ut, que fecemenda erant, perperam confun- 

Viam ad errorem , ut puto , omnibus pneftruxit Aventinus, qui, cum a 
^Tt^nrebus Henrici narrationem ad Hungaros traduxifiet, in hax verba fubjungit: (x) 
Retlori eorum fitio Geyfms - • Gifila firor Hamrki defpondetur bac lege, atque ordtne , 
ut iOe exphh falforum deerttm fuperflitione , Cbrifli unius , 6? «ri, & fummt Det cultunt 
' cumpopularibusrecipcret. Accepit cenditionem Princeps Ungarus: ftattmque aqua luftrtca 
twtitur, Strpbanusappellatur, &a Ctfare rex nuncupatur. Quoniam video hunc 
Aventini locum Conri»gio(», & Ludewigo(z), celeberrimis fcriptoribus impofuif- 
jito Qm~ f e , non erit abs re, fi, quam magnopcre Aventinus hic hallucinatus fit , pauas ex- 
ringhm, po f uero . Stephanum ab Adalberto baptizatum fuifle, coaevus vitaj illius fcnptor 
6j* Lvd *' prodidit , ut in veteribus Hunnorum annalibus ad annum y 8 3 • copiofe a me monftra- 

7*7(i tum eft - Hunc altem anno a P ud Pruffo8 «™ natura fuiffe non mo - 

fultos in do laudatus vjtae ilhus auftor,fed plerique illorum temporum Chronographifcripfere: 
trnrtm proinde nccefle eft, Stephanum ante hunc annum facro fonte ttoftum efle, quo 
vtaucms. cert e anno Henricus , ut Avcntino libuit fomniare , Csefar nondum erat, ut non in- 
viti concedent, qui rerum Germanicarum fcriptores vel a limine falutamnt. Neque, 
quas altera Aventini hallucinatio eft , Stephanus ab Henrico Ccefare rex nuncuparl 
potuit. Etenim Stephanum anno M. ab fuis regem falutatum , tum corona ab Sil- 
veftro Pontifice mifla redimitum efle, paullum ante confeci: Henricum vero Otto- 
ni III. fucceflifle anno M. II. Adelboldus Epifcopus Ultrajeftenfis , auftor itidem 
FaAut coevus & Henrico perquam familiaris in hujus vita adnotavit. Ex quo vehemen- 
Ludt-xigi tcr miror, doftiilimum alioquin virum, & juris, fiquem, confultiflimum Ludewi- 
%<"• gum, Aventini auftoritate in tam foedum crrorem induftum fuiflfe, ut non modo cre- 
deret, Stephanum ab Henrico regcm nuncupatum, fcd preterea ex fsmiliaritate , 
quam Otto Frifingenfis utrique intcrceflifle memorat, perfuaderi fibi pateretur, 
non abhorrere a vero , Stephanum diploma regale ab Henrico accepifie, vemm, 
ne Hungari quidquam de fua libertate detraftum putarent, id illis nunquam often- 
fum fuifle. (a) Profefto tam fuperbe Henricum egifle cum Stephano , ut ei jara 
biennio ante legitime elefto & coronato , diploma regale obtruderet , tum Stepha- 
num hac fraude erga fuos ufum fuifle , ut id Hungaros celaret , perfuaderi mihi 
non finam , quoad Ludewigus perfcrutatis omnibus Gerroaniss tabulariis , in Hunga- 
fruftra qusfierit, diploma in lucem educat. Quid , quod ipfe namias Pon- 
dejurereges appellandi pertraftans, diferte fcribat: non alH - - , quam ra- 
uHice Hungarerum regalem dtgnitatm Stepbanum debuijje. (b) Si non alii debuit , cur 

Poft 

r) Annal. Boic. Lib. V. z ) In Trafiatu de auibido reeum. 

y) De finibus Imp. Roip. Germ. Lib. L a) Ibid. 
»P- XVI1 - b) Cap. U. §. f. 



& Gifels fponfionem, quam anno nonagefimo quinto 



Digitized by G< Ogle 



* T *PHAN VS U 

17 Jn. cir. 
1002. 



opus erat flve Henrico diploma afRr,™,» r 
plagam tribus Patzi„acitarum nni r / ranfiIvar,fa «Hungaria; fBtak r«t,.> 

fam rehgionu difcrimen prtebuit ^ copu,av erat, cum Hungaris habuere fW 
feditionem Cupa, flmili ^^""P 0 ™» ™*>»«n K^TSaS 
obmovendum be.,um, quod nolHX ff iffi^ T,lnfi r ,ViBl ' anim - ^ *M* 
2 Pag, US contra ex Chronico IfifctahSS £ 7/^ fupra ™llefimum, 
nullo negooo confentientes reddi poffunJn C °' d feouent e<n confignanr. Sed 
quente finitumdicamus, I-^^VJEH f **! hoc anno ^Jum , fe^ ^ 
filvanorum » Hungariam procurfiones, flW^SS *! freaUCmes adeo Tran-£ 
fitaab Hungans arma, vidtofaue hnft». ■ " memor 'am faciunt. & flnn ^ 

Pr*erat tum f ranfilvani" Gvl S™"! fpado evenifle - 
ret, Huflpriam a M.j 0 Z%i^«& h SjS ,n ^' oui «■» m °«efte 
cosadStephanum mifit, iw^^ ^^^J*™ ^nfiiffe, Spe Jut^ 
compuerat quo d a Scythica religione def ,£ , deS 'r (/) aCerrimis verbff regem ^> 
fonem traherec Credo Cyuhm f ™ m fo^™™*"* P°P ulunI « confecu 5« ?» 
honem commoffe, iUtque ptS^inT^SL 90 ^ 1 * ouos Cu P* duce S&" 
permotum , ut ^iLiLnm^^^^ fccc,Me fuf P' c °r> conSs^ 
<hid.a fcccnatus, fufdperet. W° T re,, S ,oneni a dverfus pientiflima Steohanl 

bos pronnfcue graffari , & ^Sm^S; ' rapinas » 3 

nus ne quid pracer necemtudinis vinctZ * u txcitus fuorum q«erelis Stepha- 
Cyulam P er fecales m0 nuit, Zi^Z^^T" ™™ gereret, AW, 

cauia oata non fu,ff et , f UOs a DD «cr«- .ZlZ „ ■ ," t1,s ,nmriis ' ne ve bello, 
quo .mqwflimum ma|cficiurn ™T*^ ^'°2 U!n A 'nfeftus effe p 0rro pergeret, fc V % fm 
coa^m W: h*e, fi f api ™ i | ™ M «PJ b ™^"™ , ad corripi^nda arm^ 
^^fi«P«flSn™ibu,„unciocum^ ^5 s^S J ,m ° l,turum | ouam « miffj 
Chnftianam amplectatur, idque ut £e v 2 P r ' faCnS Undis ablutus 

^^t-ivsr^^ orare ' ut ' quifan - 

bellum in tJv^^^^^^ Gyute ab rege nunefara e ffent,S; 

fa^ effe videretur copiis, pSfccKo in Tn^T°?? ad domandam ho * s 

qua fide regem ne medUri JSc " ^ S f ° B ° nfinius "^ 1 *^* 

-p"e% u ^ m ^ 

^affuetam^^ 

f, quod haud ita multo pofl a pHffimo rw»p P r pera nomen ***1Te verifimilei. 
Argenfis n om i„ e a ! ias infiJ^J C a Tl^iSfT lUm Tranr "vanienfem , qui 
»c duobus filiis in Huug.S^ua5^ m f Probibl, l fit /°- Gvula «" ~nj"ge 

E 

• . Erat 

V , e , rt)1 annalium Veternm nartf T ;U t 

V Ad an. ioo^. nura. 8 . P D> J*f cmprthtndiffd m uxtre & filUs dw. 
0 Apud du Chcsnjvm Tom III Da „ M ™ ng*m ejus vi ad CMJIiar-- 

ad .an. 1003. iom -i"-pag. fi?. Et Ademarus Chabanenfis ita 



fc ita faibent • d ' " ,con "Hffesheimen- 



J*.Cbr. 18 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LlB. L 

■ IO ° 3 - Erat Tranfilvania Dacite veteris nobilior pars, regio cum rerura omnium, 

JK tum in primis auri, & pecorum feraciffima, Romanorum quondam ddicw, ad ex- 
JTff £trcmum Patzraadtanim fedes, quibus eadem quidem cum Hungans olim fuere mcu- 
5 nabula, partium tamen ftudiis, dum in Afia adhucerant, dmfli perpetua armorum 
collatio interceffit, quoad delati in Europam, quidquid Gepida i & Gothi oLm ad 
Pontum ufque Euxinum & Boryfthenem fluvium poffedere, fub jugum mififlent. 
Qui mediterraneam Dacitc partem obtinuerant , Tranfilvanorum pofteanomen adepa 
funt, ceteros Cumanos fuifle nuncupatos conftat: Hajc propterea , ut, ubi lftorum 
procurfiones in Hungariam poftea memorabimus, quagente Cumani orti fint, ne 
nefdamus. (k). 

h pn- Ceterum Tranfilvania victo Gyula duce juribus Hungaria femper obnoxia 

manfit, cui Stephanus Vay vodam vicaria poteftate prssfecerat. Opinor lftoa ejufdem 
auftoritatis fuiffe, cujus olim apud Hungaros, cum ex Afia in Dadam delati funt, 
flj^Boebodi fuere ^ 00mea ^ j| lud e x hoc ortum trahere ob fimilitudinem non ira- 
fuur. probabilis fortaffe fufpicio eft. Quis autem primus omnium hac dignitate ornatus 
fuerit, noftrinon perbibent, fi conje&urte tamen locus Gt, putem Zoltanum, cujua 
Prww Q) Bonfiniusmeminit, hac pncrogaciva infignem fuiffe. Cum enim hunc laudatus 
wmwm fcriptor Stephano cognatione junftum referat, eaque de caufa profligato bello Bul- 
Ztitmus g arico aD rege opu lenta prafedura donatum , nullo autem documento confieri pof- 
fit, Bulgariam Stephani asvo Hungarite adje&am fuiffe, opinor lapfum effe Bonfi- 
nium, &Zoltanutn Tranfilvanice potius quam Bulgari» ab Stephano cum poteftate 
pnefectum. Neque, quod fibi Bonfinius perfuadet, Zoltanum hunc Stephani proa- 
vum fuiffe verifimile fit, Nam cum is tefte Conftanrino circiter exitum Seculi IX. 
in lucem editus fit, bene majorem centenario fuiffe oportebat, dum pnefeduram 
adiit, quod puto difficulter fuaderi poffe. Quare ne nihil Bonflnio tribuamus, non 
abhorret a vero , Zoltanum , quem Stephanus Tranfilvanie primum omnium pncfe- 
cerat, regi quidem fanguinis vinculo illigatum, fed ex Zohani proavi pofteris five 
nepotem, five, quod potius reor, &temporis ratio fuadet, abnepotem fuiffe. Ab 
hoc igitur Vayvodarum dignitas deinceps manavit, quorum nomina ad Bela; III. 
aetatem, quoniam inftrumenta litteraria illius evi aut nulla, aut rara, eaque tenebris 
obruca habemus, fere in obfcuro funt. Nifi Regum filios, ac propinquos ea digni- 
ute intra id temporis intervallum ornatos fuiffe fufpicari velimus. Emericum enim 
diferte Ducem in vivis compcllatum effe ex prtefatione inftitutionis paterna! liquat : 
Duces autem, quos ab Andrea: I. tempore terriam regni partem adeptos infra dicturi 
fumus, cum eam plagam , qute transTibifcum jacet, fibi obnoxiam habuerint, cre- 
1004. dibile valdc eft, Tranfilvanite, quas finitima fuit, jus quoque dediffe. 
Jtnpa-aur Exftindis turbis Tranfilvanids pax inter Henricum & Brunonem fratres 

Hennau Stephani opera & ftudio redintegrata eft. Diffidiorum caufie biennio abhinc jacb» 
J Supbano funt * Ubi enim Henricus defunfto Ottone III. a plerifque Imperii proceribus Ro- 
egentt, manorum ele&us eflet, Hermannus Alemannia? Princeps , quod regia dignitate 
tmciiu. excidiffet, infeftiffiraus Henrico fuit. Serpfit contagio ad plures , inter quos Heze- 
tur. lonem Francia; optimatem fuiffe Adelboldus prodidit. (m) Qui poftquam cum Bo- 
leslao III. Bohemias Duce fcedus contra Henricum iniiffet , Brunonem quoque hujua 
fratrem, & Auguftana infula tum omatum in fcederis communionem pertraxit. Pro- 
fligato haud multo poft feditioforum exerdtu, Hezelo cum Brunone in fugam con- 
jecE ad Boleslaum fe receperant. Cui dum Henricus infeftia copiis immineret , He- 
zelopcenitentiadudus, dementiiE illiusfe permifit, Bruno contra fratris iram me- 
tuens, ad fororem Hungarite reginam, ut alias narravimus confugerat. Nihil non 
egit Gifela cum Stephano, ut fratrem Henrico conciliarent , veriti, ne diffenfiones 
ipfo tempore incrementum acciperent. Commodum Henricus domitis aut pacatis 
Bohemisin Italiam contra Harduinum , qui Germanos crebris incurfionibus laceffi- 
verat, properare ferebatur. Eam occafionem Stephanus occupans Brunonem cum 
Legaus, quosin eam rem legerat, ad Henricum mifit, juffitque, darent fedulo ope- 

ram 

2 m* C f T ° Ux ~ tna " viB » n « » nt »«- vet. 0 D«. II. Lib. L 

w"'?' 1 U89, & P'*^ 01 * P«- "0 I" vita S. Henrid Tom. III. SS.raenfis 
via ad nanc partem. Julii aU diem XIV. 



Diqitized by Go 



8T E*HANV S 

J 9 An. Cbr. 



magn.s .unenbus in IcaJiam properans «gZJTZFZZ*' Interea Henrieus — 

«fcnto- «/ Arfb* ^*,, fr«ris vifcera^Jt^ 

Ab horuin reditu ^ , &w P ,n """g^ »5» 

VVnfervre Myfia auZaampoisti "' ^ «"2? «"■* **• «nhr &*• 
Pentmfunduur, tUifK ^ £ T"K lftrum ad ** 

rehreque potentes , ™» ^ , JgJ A8*i «M £(w fryfc, nmier(j 

erat. ^is^^^^^^t^ 3K 

equibustanttprada aclaeft, ut „„ m L ' ' c *fa, ^ftraque diretta 

-Bulgar^ & Cetnurn qui i,^ 

phano, cum i„ Tranfilvano, m^tl^^TT^ at0 - ue • ^SZ 

tenusBonfinionon adltipulemur On-T r ^ernunt, nihil cauf» eft, cur 
& Nam M*fiam ultrad^ue Il£ mTonT " ^ ernuTe P e '<P-™2T 
que hujus nominis provinciam „ cSSm J^ Vf^ CUm ^«WS** 
» Bulgariara coramigrafle. Qua r ^roSS? "^r ^ & inferi ° rem P ofte ™ 
mBuIgariamprofeftun,, C ura P™fuse(t, Stephanum cum copii, 

pneliura confcrtum fit. M Ni!£ n f" ' dem B ° nfinius refe <*. « Daci, 
Stephanura infeflis B^S^^Tr^'- 0 ^ 0 ltlr ° belli ™ ,e " & 
iUius affirmandi «^S^^£Sir "S^ auodt8 * e "> 4 
quin fuppetia, Tnmfilvani ,P a S™i P ^ funt * affer «e non auflm Aiio- 

quid conjeaare licet «m. J ,rUm annaI, bus prolixe inemoravimus. Itaaue fl 
MoUw» rmem colebant draiS "T enl< ' P»«'Mcit.ru n ,, qu | 

'uttm nomcn , mXTfcw ? hoC "*° ^ 0 "" 0 voloe nt. Bulnro. 

mt^4r s-»1pr iis; ^*^ss^ 




nicacum 

LKrairrrzrvs Ottinvam Ip»,> . „ 

0 Uco Jaudato. g " ^ . 0 Dec. II. Lib. I. p^, fcnblt, 

fl Dec. |L Lib. I M ?«*n Trmtffomim Hamt 

S- XXV. ftj^ » Septembr. 0 Cbroni c> Cap. XXX. 



An. Orr . 20 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. . 
IO06. 

Jit eukm Abenfi Ecclepa quadam dotuiria fempittrna memoria digna, duo fcilicet rationalia; 

(t) quorum utrumque babebat oram contextam feptuagmta quatuor marcis auri puriffmi , 
6? lapidibus pretufis , qua Benediclus fan£la Romona Ecckpa Ptmtifex ad preces fancli 
Stepbam rtgis , tanta auBoritatis privilegio inftgnkrat, ut quicunque in ceitbrando Mijjam 
eit uteretur kgitime , poffet regem inungere, coronare , & gladio accingere. Haftenus 
ille. 

Quorum quidem hic commeroorandi, qui profanas res feribere nobis propo- 
fuimus, locus nontuit, omiccenda camen noneranc, quod imaginem nobis expin- 
ganc regis , qui non minus in hoftcs forcis , quam adverfus DEum pius fueric. Quk 
duo fi mutuo fibi vinculo copulentur , non eft facile diftu , quantum momenti ad 
regnorum felicicacem conferre foleanc. Illud in Thuroczii narratione mirum videri 
poteft, quod jus coronandorum regum illis fine difcrimine cribuac, quibus facri illius 
doni , cum ad aras operancur, ufus permiflus eflet, curo eam prerogativam Scrigo- 
nienfibus Prafulibus , auc fi iftorum fedes vacaret, Colocenfibus propriam efle om- 
nibus compercum fic. Quamquam pofterius , nefcio quam ob caufam , prifcse con- 
fuecudinis ordo non nunquam pratcritus fuitt (u) 
GifiUt m Sed ad res Scephani revercamur. Gifela? non minor, quam illius adverfus 

ttfprimi DEum amor, ac ftudium exfticit. Cum enim hic Albam Regiam fumtuofilTima ba- 
WJJ^fiB» ornacum pergic , illa pari atfta piecate Vefprimii Ecclefiam propriis , uc noftri 
vo,unt ' 'mpenfis cwpit ex fundo educere. Eft Vefprimium urbs falubri cailo , tum 
ctntta. aroosnuTinJo fita loco, ab ortu habens Balatonem, coca lacum Hungaria celebcrrimum, & 
pifcium, fi quem alium, feracem : ab occafu & meridie colles vinetis ad elegantiam 
conficos, a feptcncrione filvam Baconienfem , falcuofiun inprimis & ab Danubiofe- 
re ad Sciriae confinia porreftam. Sed maximum urbis ornamentum Anciftes cum fa- 
cerdotum collegio, quod ab Gifela rebus & ampliffimis fundis, ut pro dignitate vi- 
verent , largiffime donatum memoria: prodituni eft. Atque hinc , nifi conje<5cura 
rnefallac, opinor morem invaluiffe, ut qui Vefprimienfes Prajfules effenc , iidemre- 
ginarum HungarisB poftea Cancellarii nuncuparencur , uc fubfcripciones vecerum di- 
plomatum paflim docenc 
1007. Haec Gifela: in DEum munificentia. Haud minus fe illi libcralem exhibuifle 

Nojiitur DEus videri poteft, dum fequence armo prolem mafculam felici partu enixa, regem 
Eweri. regnumque univerfum recreavic Albas regia facro (x) fonte a cempli prepofico ab- 
2J*|fjS ,utus noraon Emerici culic , quamquam verifimilius fic, in avunculi gratiam Henri- 
fwr/ks Scam diftum * 1 uod n°men deinde ex ufu gencis in Emericum abierit, Illyris aucem 
J ^" J ' nefcio quam ob caufam Mircus fic nuncupacus. (y) Quocus nafcendo fueric , in 
obfcuro eft, neque, fracrum aliorum quod fciam", in annalibus memoria ufpiam'ex- 
ftac, camecfi Scephanus plures fe ex conjuge filios fuftuiifle non obfcure innuat. (z) 

Cre- 

0 Rationale eft veftis Epifcopali», non x) iNcnoreR in amul. Ecdcf. ad an lau- 
abfiroihspallio, quo utuntur metropolitani datum. Ec Vclius Urfinus de r 



in pncipuis feftivicacibus. nico Lib. II. pag. 35. 

«) CafparUrfinus Velivs in opere poft. yj Tomcvs Lib.dclllvr. fanft. faec invi- 

humo, quod dc bello Pannonico infcribitur, Ca S. Emerici. IlocnommeEmericum com- 

6t nuper admodum m lucem bono rei Ittte- pellac , quod mtren ttyridt waniuetwn, feu ftj- 

rariac cduxic Cl. Adamus Francifcus Kolla- cis /ludi.fum fiaat. ***** Jtu p+ 

uyi 1 Marisj Therejn Auguftx a Confiliis, & ») In diplomate , quod D. rcx Moniali. 

Vmdoboncnfis B.bliothec* Palatinie cuftos bus monafterii B. M. V. de valieVefurim cn 

pr.manus Lib. II P ag. 36. diferCe pcrhibct f. ded.c, lingua grieca fuper membranaTri." 

Ferdinandum I. aNItncnfi Ep.fcopo corona ptum, & figillo majori cera.- imprelto ipfij] 

rcd.m.tum, cumtamen Paulus McM Epifco. met regis fedcntis acfccptrun ?dex tra\ £ 

pm Strigomenfis pratfens fuer.t, nifi dicamus, di vero globum finiftra tcnentis cffigiemTefe. 

quod Vclms utcunquc .nnu.t, morbo prohi- rcntc munitum cum adjcfla , quantum Si 

Wum quo m.nus fu.s parcibus fungi potuerit. potcft, epigraphe latinoVharaaerccwc^- 

guod autem ad reg.narum coronationcm at- STEPHANVS. D. G. REX TOTK^S ViV* 

tmcc fcnb.t Illuit. Rewaius in Commcnc. GARIAE. Pncmifla in primo linea.- duccu 

Pg dc facra regm Hungans corona, Bca- cruce, fichabet diploma: 
tr.cem Mathw Corvini conjugcm non a Vc ln ,umm K Patm, & fttf, « SanQi St>iri 

JSSS^oSS^" moris fuit " fed ,U1 - CmJiUm tg ° 

rtx 



Digitized by Go<|glc 



■ 

8 T E P H A N V S I. 

'31 

Credo teneris admodum annu mnr-ii^jrn . 

tadd. pme» .d Henric™ qitpjj ™«™ ™«™ur, crediMe S 
falOim, , uii » regni ^L-jy "S^O quode* 



«tolelcerer, edtameCe videret. Ad hrei SLlS£S2S?! ^ 16 «>»««.'«*» 

Polonie regis pertraftat, refert ;A| 2PS SS?? fcnptor ' dum «• Boleslai L 
ereSum fig lante & tSS52S AST ^ * 

mi/erat, quaque ipfe pro amuieto utthAtur T , ^ r ! * e P bar > 6 ™gm muneris ioco 

huicnarrationiqutfquan tribuerit, AlS COmmoranim vht tuto fidem 

num Adalberto' Auftn* dud qui £ZSJ^£ j"^ U ^ d " 
interOvonem, * Henricurttfi^^flT^ 0 ^^,? 1 » dum P« 

Stephanus ut ob datam fibi fobolem Sm DE( n ° "T 
tere ftudio, fumtuofum DElpar. \S JL, f MhioCT «» ve .AvW 
«i, in provincia Tolnenf, erizere S ,K P UOi * ^ 06 * montis ^lSfS* 
Divi Benedifti C J) ^^^£^-J i ^ r <mnMo ' ouod «r»**** 
ftituto noflro fortafle etiam £1 fi * ^ LongUm effet ' ^i^fiji 

mmopoh magrus fubrau&onubus Ecclefia, Roma, itid em bafilicam Jil W 



js Jicclefia, Roma; itidem bafilicam maeni-«* ia - 

ficentif "■«Q»' 

«r Mfar //u«gar<* curamem , 6? odwini/hantem «i n» mI»*. b ' i i « ^ 
(tgtttmmm mtnoftorimn Jupnfan^DtfnZ' 2 w CDUS , Pol0n * L,b ' S- r* tf 6? 

truuMcropoiimZ, U „.&ff < g MB de «n^.ccepitAbbatiePech-^ 

»M>&te, ^cmimolis, & ffim Zl td llt *' Vlr * l ™> & & Benedi- 

r«m, 6f P-w^r^un^. Etdi hicrT P ' PnUi £ mCn n0men P»vaJuit. 

cenfetdonationem - . ad bontrtm L££ Petekfi 7* lon l- Concil Hungaria 

fiaeritaUumtyterra, utlMmLnJli rW " £ f raw " w nWfcM 2«. egUk 

^^Zt^auteT^: - r^JT 4 ' **» * , 

^^^o^^^reopTfiStml " Ttt"-,',' 4*rj£Zl«2 
«Wr« ? (ffemperliiine S JZiolh li " ' ? """"^ tf4rtf 

docet Carthuitiiu m vita S Stcohani n.U " ' m 'Pj^*^s , / Letiumarus cum 

Csnw/J<it /awfn L^o ZeZiKrfL " LjJ^ ,j}tTU * 5 *'JW** *■ Omtiiar. 

7««' "HfSS ««mvi^ri "^^T* &C - d,p,0n,a aUtem fic fi- 

eitlu /S» /ct/B i„ mitt ,r, ,Z>J? 7 ™ Dlt ; " ^ /«««<»« monlbus propriis roboravimut 

m infanti* gradibus mfant C! 3, " fie^mmMm in ipfi dit amftcrationit dSti 

E. S ^**"' m«w/7*rii, /»r nmvyleriumDonHni Aftnci or- 



■ •« ■• ■-• . . J 



An. Cbr. 2i ANNALES REGVM H VNGARi AE LIB. J. 

: 10 ° 7 ' ficentifllniaro eduxit, addita ingentibus fumtibus domo, 'qua Hungari peregrinafjo, 
■mThS»* 3 Urbem adituri & commode & Iiberaliter haberentur (f). An vero, quod 
J jJi w-Thuroczius, & Ranzanus- prodidere (g), Romam ipfe Stephanus peregrinatus fit, 
hnt, wi-erli id ab regis pietate, & exemplis iila tetate ufitatis (b) non abhorreat, taraen, 
p>mRh quonjam veteres omnes ea de re filent, & Stephanus majbre fruftu domi refiftere, 

qyajjj adexteras provincias adire poterat, vehementer ambiguum eft. 
J009. Q um euJmfides nondum firmis radicibus niteretur, eamque raaxime cordi 

Fundat naDeret} d u bium non eft, Stephano fuorum commodis & faluti intentiffimo, plus 
SftS?* laborum domi fuifle, quaxn ut fiue apud exteros pietati vacaret. Atque hcc anno 
Jprvnim- quidem folicitiffimi regis erga res facras ftudium inprimis enituit, dum Quinque-Ec- 
fem, & cleGenfem, ac Velprimienfem Epifcopatus, ampliffimis redditibus donaret. lllum 
Qtanque- m alim aquinque bafilicis dicrura, quam, ut nonnulli exiftimant, quod quinto loco 
Kultfimr ifihic Epifeopatus conditus ftt. Neque enira ejus opinionis uUam verifimilem conje- 
J m ' fturam afrerunt, & auctor converfionis fiojoariorum ac Carentanorum jam circiter 
annum Chrifti £73. loci, ad V. Bafilicas, ifthic memmit, Exftant de eo Epifco- 
patu ad fatiendam fidem litceraj publics, quas , quibus rex pius , quamque exquifi. 
ris prorfiu comminationibus in rerum facrarum invafores munierit, dici facile non 
poteft (t), fiuifque oftendunt, quo animo in DEUM, refque divinas ferretur. 
Adjecla quoque munera funt, quaj & pretio , & magnificeotia , tura copia in prU 
mis commendationem habuere (*> Quin donativa hujus generis Romam quoque 
mifia, ex quibus, fi Mabillonio (!) fides fit, fumtuofiffima veftis, qua, qui ad aras 
operarilolent, induuntur, Joanni fummo Pontifici, priusquam hoc anno fatis fun- 
ftus eflet, obvenerat, quse modo in Metenfi S. Arnulfi bafilica ex dono, utcredw 
tur, Leonis IX. vifitur, & Stephani ac Gifels nomen aureis litteris ex textili opere 
eleganter referens, pietatem utriufque pofterorum memoris confignat. 
Sortrtm IsTon potuit tam infigne erga DEUM regis ftudium ad exteros fecunda fama 

Hdtouii non ^ 11 ^ 3 ™» ^ ua Otto Venetiarura dux permotus in Hungariam venerat, ut fibi 
uSm Stephani fororem connubio jam maturam, uxorem peteret. Vifumeft, Dudnihil 
piui locat. negandura, quem praster asatem, erat enim XVIII. annorum, potentia quoque 
commendaret, cujufque opera, fi quid inimicum a Croatia, aut Dalmatia regno im. 

mineret, . 

f) Inchofes in annal. Ecclef. Hung. Stpt. IniSlione VII. Amo Cbrifti M. IX. Pia 
•d hunc annum , etii probabflhia iir , Sttpbam rtgrumtt an. IX. AHum in civiiate ;?.:». 
utrumquc fcrius evenifle. Barthol. Piazza rima. Donationem autem Epifcopatus vef- 
inlibro: Opera pia di Roma, ttfett portamhu- primicnfis Cc finit. Si qmtigitur - - Vtfpri- 
jus Ecclefie hanc epigraphen referre : Eccle. mitnfis Ecclefia Sttpbanum Magnificum Epifiopum, 
fia bofpitalis S. Stepbani rtgis Ungarorum, qus fiusqutfuccefforesexcun&ispranotatisrtbut, Ec- 



mfcribi ante Stephani apotheofin non pote- dtfiuntc rm dotibus mokftare ctmavtrit, $0». tf. 
rat. Doraum autem Ecclefias vicinam ait brarum auri coHi fciat ft cowpofiturum, mtditta 



hanc tnfcriptionem haberc: Domus Ungaro- ttm Camtra noftra - - - trtctntorumqut dtctm.ff 

rum renovata per D. Pbilippum dt Bodrag, fer. ofto Patrum anatbtmate feriendum , atqut perpttua. 

D. UieduUtt rtgis proc. tx tUemojynis ptrtgrim* tifupplido ptmiendum, jugiterque baratbri pana 

rum, ftdentt Alex. P. VI. 1497. •• perptiuo fore cremandum . - . DatuminSooly apud. 

g) THVROczrvs cap. XXXI. Ranzanus iaptilam B. Stepbani Protomonyris. Anno ab bt. 

Jndtce VIII. Agens atatis annum tertium, & carnatitnt Damvii M. IX. 



trictfimum, urbtm Romampttivit, utB.B. Apo- 
ftoltrum Petri & Pauii , aliorumqut martyrum 
Cbrifti facras rtiiquias viferet. - - /) "l n annalibus Tom. IV. ad an. 1009. 

• b) Conftatenim Robcrrum Francorum re- Ad prsdidum Joannem, fcribit, miflamfuiA 

profecbum fe putoaStephano Hungarorum rege, &Gif- 



k) Eorum fupra jam facta 



.... Ia ejus conjuge pretiofam cafulam, 

1) Enarratts lunitibuj F.pifcopatus Quin- do in Metenfi S.Arnulfi bafilica , ex dono. 



que-Eccleficnfis ita habet : Quos ttrminos fi ut creditur, Leonis Pap« IX. _,„ 

quis viUare prgfumpferit impofttrum, componat cujus pofteriori parte hec verba aureis litl 

,oo. libras auri optimi - . . . ff ut plus divina ris tcztili opere adlcripta funt, s. vwoao. 

T _5^£___T_2jfe?lSf2 P «"* * * VM - »• tr GISLA DI "^ »™ ~wvx mit- 

Uo, &jpirtoS.&Gloriofa DEI Gtnitrict Ma- tvnt maec mvnera domno apuco jonr. 

ri\,51_.i' n TT« "9' w hno- Quia autem tres Pontifices cjusdem noroinis 

rwt memaaius conftruitm tft epifcopatus, per- itcphano regnanti convixerint, noneftfatis 



pttm ^anatbtmatt damnandum , & ante tribmat ccrtum, cuijoanni idmunus miflumfit, nea 
coriy» rawnem reddtturum. Datum X. Kai. quo anno. 



ST£ piu nvs , 

22 M. Gr. 

tDtoeret, non modo perutilis, fed tempelliva quooue f, lfl , , 10 °9. 

compos, traduxtt uxerem, ut Dandulus in Chronko fJih Ita ^ 6 du * ™* * 

ttie firmm, facie facundam , fc^ ^JE? fc »b,c, MM «*« 

njul ufpam repen, aliam tamen ab ea fuuTe, eTL Por n0BUne ^**" ^ 

eduusfujt, rerum narratio, 9 uam daturi fumus, olS nc S2 ' ** regnabat «* 

loco fortafie primol^, 

gnante in Sinas ab Mungaro traduWmtu. M « h jf iT Stephano 
ftudm vdendi loca faqa fa PaIa;ftmam concefferat h L 1 FS? dvis Budenfis - C ™ * 
annos-vacans, ad Indos primum, tum SinaTm % nic anachor «'«> inftituto aliquo ^ 8 "" 
«matu religione vitam p^ro Q^^^^^, P-pagat. multo^l 
et«m magna pietatis fignificatione coU remmLXnTcTum f? T ^ 
Exquthusfactlequivisagnofcat, quantum inde l,T T, T fcn P tores P' odidere (m\ 
ri* repm,: protulife nLLm rtS^^&ltfi SS ? ^f**" 

* - - ^7«^ t*« diverfis tanporibus i^ZTsL^fl f** 1 * *» 
tervalbfucceft, & exJitncJum EvameVi iLnTjTT «°» *m»»«> i» 

^lut arJiori^/Zt exTZf ^ZZZ^fT ' 
quid conjeftura aflequor, Ulud vero videtuTLl ir a ( "> Mihi » « 

tnncem <SfemT^^^^ ^dum hoc annoAn- '£? 

primordia Inchoferus quidem Smm^^TS^Sl i CUiU * E P^patus^ E . 
probabileprorfus eft , Stephanun S5 5 TneZS/ °^ fed 

feperfecturumpropofLerat, neqSe uUa tam S£2 ' qU ° d,am inde ab ann ° M.**«^ 
enim a profligato bello B£S ad £2 » "^ 8 C<,Ufareddi P offit » » 2E 
»o, &pscataomnia. I^qufvTx Iocum^Lct>^ QUieta Ste P ha " 2 5?" 

fedfigendam potius ad pralmem s^Zlt ! , n" ^ DUt0 haberc Po^e^ C, 
ut ex ftft ejus non obLre coL2 fSfcZ S V<5 " fimile fit » 0erardum I**!* 
ne ipfos triginta annos conv l ^f^J^ ™» Ste P hano I* " 



men certura, an 



ir« m r ' fagreuorum prorapia ortus. A nuero n n„„ a j /i- 

«em, ut Lezanacontendit, .'O Carmelitarum infl^r, r„m f uero U - Benecu *, non W 
monia confpicuam ad virilem «S3dS tS^S T^ 1 *' ^ fan ^»*X 
dafacra loca Pala.ftinam cum foci is VtZ ^alT dmnitUS ment * ad vifen-fiTr^ 
&ppar refert, (s) adparTs pZ^l ^*™™* P^venit, ut audtor vit* i|| ius 

^^oreaWlioneefia^rZus oZufr^/i l 

«*tis Cbrifii hmm odJrem fravrZ l . n H , f Z ? ^ docu- Dtmt m 

manfiffe Gerarrfnm Z^"'*^ Non crediderim tamen prorfus invitum*"" •» 

ftcile perfuadet iterTwS • i d P nnc JP ,um ^ hujus referri debmS 
mum ad Xi f ymim 'ntaum. Nam ab anno nono fupra millefi 

fie ex Glabro ilUus plane «vi fcriptore eruitur, quod eo 



1 a tem. 

^Sv LV c C i^ A Vl ib ' X * Cap - ;14 ' Et W^ tempbre invitatum, ut regem coronaret 

w ») In annal. Ecclef. reimi Iluniraria: ad » 2!T f/^^^^' non ^ 0 « «pite ilJi vide* 

>oo 9 . r ^ D1 »<i «n. tur efle delata , quam quod «bfente fortaflis 



4£ 
JSC, 



•J In pncvia Ciflerut. ad IH .nn.l 5 mg0D1 ™]S oromum ftniffimus furrit. Qua. 

pirtem. m< " nn « L vec - d "o conjefturam noftram fatis confirmant. 

P) In annal Emfe/ »j r ) In annal Eljlni ordinis Tom. III. fed 

■ 8 S vita e„S n u aD ' 1 I r ,a UIum ' Ma bi!lonius folide rcfuut. 
n*-J2 >SJ * C d f r e auftor : 0 Ex Ms. Corfendoncano : apud Haeio- 

Xfcr. ^ ^^ 0 ^ S^P" 05 Antwerplenfea Tom. VL SS Ss 

™*sJabr K avit. Tum addit Uvonis Sept. ad diem XXIV. 



M.Chr. 24 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. 

^ cemporis intcrvalloHakemus Calipha, cui Syri.com ^ v^^^^ 
Ite» & qui iltorum caufa advenere, hommes crudehffime Ifcjp g> SerisTnfuetuf 
<LT£ roeatu Scephani in Hungaria refticerac, fed monaihc* difapbna a tenens mluetus, 
i^-SSSnS POpuli evitans in folitudincm filv* Bacon profaftus , feptemnum ora- 
rioTac ^ P cum Mauro, qui poftea ^Qutaqoe^^em^ta eve- 
ffl- ftuserat/continentervacansexegit. Inde ab rege extraftus Ch.nad«nQ E P .- 
^.^fcoDatui pwficitur, quem in primordio ■ Marufio flumine Monfenum d.ftum con- 
JKT t^\^^^**M<!**, tametfinonnullisadprofanos annales rmnime 
Itr ^ebSr pe^^ere Tntfaum Ln«0 -* Hungaricagentrattone^ ^Jjft^ 
. ro fcribic) matris Cbrifti non auditur, tanttm Dom.na refonat :J «OT 

ftatim fkxis genibus , & detmjfis irt terram capitibusfe incUnant, nam tj ™f>"' fl * J uo 
faXstepano rege, FAMILIA SANCTAE MARIAE apptUata tft. Hsc Majo- 
rum noftrorum prifca & vetus in Divam Virginem religio, & pietas. At de ^e- 

lOTI.rardo poftea nobis fermo redibit. 

Emeriei Dum his ftudiis piiffimus rex fuorum ammoi m fide confirmatum pergit, ru- 

tducetit. hilo minore cura in filium, ac fe ipfum intendiffe credibUe eft. Nam Emericus im 
quadriennis , pia parentum cura ab tptimis moderatoribus injlitutus, quo fantlitatu evafu- 
i rus erat , oftendit. Nibd tn to puerile epparebat : longt a iocis , & ludtcrts , tttustngra- 
vHattm mtrum cmpofitus , feria amabat , acprttciput drvmis oufctdtans, concambas, & 
fermonibus eccUfiaftkis Ubenter aderat , & pro captu de audttis interrogabat , de cStfltgk- 
ria, de inferno , de peccatis; a quibus divino quodam inftintlu ita abborrebat , ut ne no- 
men quidem audire, fine ooHo fuftintret. Doclus Orationem Dominkam, Salutationem An- 
gelicam, & fymbolum ApoftoUcum, deftngulis diclis, & articuUs ita curiofe pro captu in- 
quirebat , ut nec cibum, nec fornnum caperet prius, nift cffet* qui ad interrogata , qua ipfi 
incidijjent, refpondijjet. Ex otmibus autem ita profkitbat in dies, ut nibil unquam vifus 
ftt ab ore dicentis excipere ptrfuntlorie , & quod non profunde in animum demiftffet. Rludju- 
cundum erat vifu , quod adbuc teneUus puelius , & peccati expers , nunquam tamen aut cu- 
bitum ibat, aute leiluio confurgebat, quin peccatorum veniam flexis genibus a Deo implora- 
ret, atque , ut id etiam tpbabifui facerent, crebro moneret. Ex quibus illos praxipuo amo- 
re inftar fratrum videbatur amare , qui nugis procul , modtftiorts effent , ac ttt devottonem 
propenftores. Hcec & idgenus fantla pueritiet argumenta untverfo regno fingularem volup- 
tatem parttbont , fed prtettrta optimis parcnttbus ingentem fantltffimi Regis futuri fpm , fi 
ita Deo vifum fuijfet, faciebant. Hee prolixe Inchoferus , qua; etfi maximam partern 
exCarthuitio depromta fint , tamen, anquae ad Einerici sctatem attinent, rite fibi 
ioi" congruant, apud alios arbitrium efto. 

Benedi-' " lud « rtius : religionem , dum Gerardi ftudio ad Marufium late incrementa 

Qus trt- agit , Benedifti martyris fanguine ad Vagum amnem irrigatam effe. Vcncrat is muJ> 
ir.iw mar. tis ante annis cum Zoerardo ex Polonia , non item , ut putat Bonfinius , ex Polian. 
tyrit affi- DdmnaB parte in Hungariam. Hic cum vitam agerent admodum aufteram , illc in 
monte Zobor haud procul Nitria , placidam mortetn obiit, hunc m Szkalczenfi fpe* 
cu, qu» in Trenchinicnfi provincia ab folitudine commendatiffimaeft, latroncs infli- 
ftis vulneribus in Vsgum preterfluentem , quo cacdesoccultaretur, pracipitem ege- 

1013. re. Sed DEus viri mortem haud diu occultam paffus eft, cujus corpus dum caslefti 
portento ab aquila in flumine cuftoditum fequente anno repertum effet , Nitrie in 
templo D. Emerammi juxta Andream, vitse & fanctimonis: antehac focium ab civi- 

1 0 1 4. bus conditum fuit. 

Cmtberi Tam iancci viri jafturam Guntherus Stephani cognatus , & a fanftitatis fama 

inHunga- tota j ate Bohemia celeberrimus adventu fuo re&rfit. C*) 1° Thuringia nobili loco 

fJ.im ad narue 



i) Lib. III. c»p. VII. x) WotFERV» GuntherO fynchronus apud 

u) Auftor fuppar apud Hagiographos lau- Mabillonium feculo VI. parte I. pag. 482. 

ito loco ita: principaim autem Ecdtfmm in ita fcribit. „ Cumqut m aufieritate vit* ptrfi- 

bonorm S. Gttrgii pretiofiflinn Cbrifii mtatyris ad „ verartt, & txemplo fuo quam plwts ad viam 

litus Morijii fiuminis funiovit , tmde £f Morifct. „ vtritatis incitaret ■ - fama tjus ieno tdore rtjper. 

nam (melius Morifenam) /«i«m appellavit, quam „ fa ai aurts btati Stepbani rtgis Ungarorum , 

btatusrex Supbanus dttalibas muntribus mbUiur „ ipfitaventramtisvmcognati tmanavit, cujusani- 

ut bune 



„fatU 

i 



• Qiqitized by 



mrus miflb humanis rebus nimcin • lni , 

haud proo.1 oppido ^c^Zr2 Z^!: Me ' qU ° d 8(1 riDam Da "»b« ^ 
fus brevi poft laudem fanaicatis adepL £ arte ™ hcrn,an > «fpicit. fitum eft, inf , rd ; 
ret pauris quoslcgerat, fociis comitatus firtSZL?!? ° EI im P a ^ntcr fer- 
querama .luuslate vulgaretur, nemine confrb in v 1$ Verum cum "* «P* 
filvam ab.ens, fibi & DEO aliquamdiu vS« V£ m ™ m P™™>* Prachenfi, 
dum h.c venatus caufa eandem oberraret f«l' ? 3 Bredlsla <> Bohcmia duce, 
abfanftimonia cognitus efTet . ffij; ^ «Wi,, & deinceps ali! 

gdivirorum iane curiofum, A&^^^SST 1 ^ JePhanum, «jpft^ 
pidus, nuncioi mifit, q u I eum , uc in llZlK hon,inis Percu->«>A<- 

M», ut Wolferus aucter cocvIJ rJSf T Ven ' reC ' horta 'entur. Vtr autem^ i„. 
Fbi minimelicere refpondebat , qux Rex ^LS\ T^f^ f "* mn immenof » bac vUau '- 
maturcarit^amore, »^Jj£^^' ™ •** 
negavtt. Jirtio itoqttepoft w m w/fi// JJJ * ^««« «k* 4. 

<>M™pr*beret, bumtltter poflulabat h*JTSL?3£*? % - & « W«s petitioni 
precibus, ejus petitiosti ticet inZus atmuit Y^"^ *** ««* 
/r^um^ ftp/i, ^ ^ relmtZZZ* & fr< " rm ^iQione cum 

«ifuseft, &ouorL bJZj&Zf^ntemm^fi^ Guntbero 
diligentiam babere fatagebat. 11 dttigebat , circa ipfum mjl Z m 

.ptt. Sanfto autem viro fub regulart ZtJZZ f w ^T' ft,r » flofttare C&* ftra» 

penitus contradicebot , & aUcHis cibi!T%? g "" e ' & bu j ufmodi "bflincnte <"»<• 

' „■ nn , ' ^ °*".7« contamtnari mlk aflcrebaf cui,j< . « ' 

mnmtmsreftftebat , t/f ^yfo manducaret ™„ fit__ ?T ^ wiwrt *> Aac 

J*r*T. iTJ^ f^^terat^ZlmTJ^, T"* 1 ™™ "™ 
vim adjutorio fiduciam retmebat. Quapropte, -3al ' M"*"™ P™*"*** , fidittdi. 
mreorationiiHftfteret, caput manibusiSZZ 'ZTr bic filit, 

heretnr, diJJm ckm\uL ZTaba) mII * M ' 

innte, m^rTfetX " ^/rT ^ flupcndal cempUto DBlfimm. 

priftma dewiabat, & ab ejus ufu erattadZL 5 ' ffl? -^W^ ' 
™>*<°>^ g ratiasreflbJ^ 

Fateortamen id, quod auftor rcfL r7 ( u 
nes ab rege coadtum fuuTe, videri m ihi Zl' £ m } hemm ad edendas car. 

non congruere, fbn^,1uin^^S5lf^? PrUdentia & P ietate P ro ^"* 
•ccumbeluium non nemo Tfk : imn„^ aPP ° fi " S CamiDUS CX P Iorare vellct . 
reret, quod Wolferu! aut mlJSL P ortune • ut «*» ^oluntaci morem ge! 
adfcripfit. memona, auc rumore dcceptus regi deinccps perperam 



^^^^O^^^^Z^ !" te - cum Abbada ^ 

«nno fupra mi ^lefimum decimo & cu Z !?« ^^P^ 6 " 1 ante an ™ «« inchoarat, 
opus potiflimum perfuafS Z «S 5/ W eduxit ' ea de caufa » pium/'^/" 
& ftabUicati relfcSrer ' p q a Uemadrnodum «P» * •'«eris loquitur, commodo/^' 
ftatuit, cu 2£ n et a S?^ ,U ",. A . bbatt pnBfefto dicm confecration 
cpes Jmnes' cum SXdlKtot^ SXTJS & r " facr8S ferretUf ' Prin - 



larii 



„ Unde fdmei, u\ZT(umZI<A t ™ S ' qUibUS abfolutis in Bohemia Hva f e 



>» C, utod twn venirenm ~ rT* J 1 B ,lur anno ro "- «-"m Wtem fo. 

rici Imp.Vera S„oSi ori™/°^ * a" 1 ' ^ 5 ' * al,ii C0 S nitus clTet - Fateorhacra- 

Cura^E.SJ^f^^^&jt t.one doraemcorum fcriptorum epocham » 

ttriB ad prsfentcm annum f^* 2"' Guntherum ante Gerardum adveniiTe fcri' 

induaus fhk Sifa sSo " r™' ' Pe " iCUS COnVeUi ' nifi ' cum ifti eum 

chum factum an ,i, "?? na " fep,U5 in H " n gariam venifle pcrhibeanc, hic 

erei pecSft - ^*™™ abhinC " ditUs P°" tem «^ a " non primus fuerii 

^Petufle, icaqueanfto.ioog. yj Apud Mabilwm. foc. VI. loco cic 




An, Cbr, 2( 5 ANNALES RECVM UVNCARI AE. LIB. I. 
IOl6 . * 
"~ ~~~ larii regii fubfcriptum (2) reperituf. Ex quo planum fit eam dignitatis pratrogati-» 

vam jara in primordio regni fub Stephano ufurpatam fuifle. 
Stepbama Anno hunc confequente ut religioni & regno tutius confulerer, conventum 

tmveit- Epifcopis , & regni primoribus Tolnam , aut uc aliis verifirailius eft , Strigonium in- 
tum gtru- fl x j L Scio plerofque comitium id ad annum feculi hujus tricefimum quintum reji- 
WdkJF- ■ qua id taraen aua ° ritate ftciant, fateor me ignorare. Ego prse illorum opi- 
((( . nione malui MS. codicis, qui annum millefimum XVI. diferte refert, fidem fequi* 
prefertim quod probabile non fit, ut alio quoque loco jam innueram , regem cu. 
ram hanc reipublicc inprimis utilem & necefXariam ad finem vite , cum morbis 
fitpc & graviter implicaretur , re/icere voluiflb. Itaquc opinor magnam legum par- 
tem in regni primordio a fapientiflimo rege conditam , ufu tamen pro temporum, 
& gentis habitu , ut fere fit, deinde auctam,hoc primum anno in Conventu viro ta- 
bularum obcinuifle. Earum pars prior ad difciplinam Ecclefiafticam attinet, ne- 
que noftri argumenti funt, reliqus ad profanaro rem publicam fpeclant, & pcenaa 
prtecipue complectuntur. Nos eas folum delibabiraus , qum ad refnenandam gentis 
armorum cupidiffimas ferociam , & mulctanda majoris momenti crimina in primis at- 
tinebant. 

I*gts ht Si quis cawicm imprudens patraflet, ne fraudi locus daretur, duodecim auri 

tajtmcir penfa;, esquabat aucem penfa, uc pericioribus videcur, quadraginta denarios (a), 
**• perfolvendc erant. Cum liber fervum occiderat, sut alterum itidem , fervum opor- 
tebat reddi, aut pretio lis omnis interpartes tranfacta (b). Quod fi fponte auftor 
necis quifquam exftitiffet, mulcta centum & decem penfarura auri ex decreto Sena-. 
tus regii pendenda fuit : ex his quinquaginta fifco regis illatae , decem arbicris donum 
dat«, rcliquum trucidati parentibus in casdis folatium, & farcienda damna tributum 
(c). Aliquanto mitius cum Comitibus & primoribus viris aftum. Nam qui uxoris 
paricidio fe inquinafiet, pcenara; prascer jejunium ex praefcripto Ecclefise obitum, 
quinquaginta juvenciAedemit Si miles, quo nomine fortafle ingcnui & nobiles vc- 
niunt,eodem crimineteneretur, decem (J), fi contra ex vulgo eflet, quinque datis 
juvencis gratiam cum csefe uxoris patre, matreque redinteeravit. Sed has pofterius 
ab codem Stephano correctas liquet, dum citra gratia» aut venias Iocum quifquis al- 
terum ex vita cxturbaflet, morte puniri (e) fancitum voluit, qui contra corporis 
partepnvaflet aliquem, pcene talionis fubjaceret (/} 

Perjuri five ex nobilibus, feu ex plebe eflent, manu amputata ut plurimum 
punm funt, aut certe illis quinquaginta, his contra duodecim juvenci folvendi erant, 
uc manum penculo fubducerent (g). Furtum quamquaro omnibus , precipue femi- 
ms vetitum. Uxorem ferael atque iterum in furto deprehenfam, precio rediroi (b) 
a rnanto opornuc, fi tertium, venum dari (/> Malcfici & fortilegi Epifcoporujq 
arbitno permiffi. Oblatum virginibus ftuprum five a libero, feu fervo nova pror- 
fus, pec foo , an ah,s gentibus ufurpata pcena mulctatum. Nam qui feminam viciaf- 
fet, depilaaone notabatur, fin tertium illa confencience crimcn repctiiflet, uterque- 

liber- 

«LnS"^? 0 ^* ClC habent ■" » Sce - >' ^ &c - Q«° d »t verius credatur, hanc 
" I fuCJtT r Dte . ciemeati * ^x „ paginam manibus propriis roboravimua 
" fSS^^ dtal,8 *! Wedi,!imus ' » CgiHi munimine in ipfo die confecrationi. 
" StluThono^ ^'""''P^POtefUces , difli monafterii , per mimfterium Domi- 
" noffoS hudSr™ tlVe, r ' id " ni Aftriei Archi-Epifcopi Colocenf.s, & 
„ non folum laude humana pnedicandum „ Pauli Abbatis pnediiti monafterii, nobif- 



" fe & Q filJZ °„T flna,B S? » <™> omnibus regni principibus ibidem affi. 

Z £' tJ^%^&«** I «encibus confirm^vimus. Anno ab Incar- 



" medfum l ^ d ' um K-, &anima:noftrare - «) fcmirTal. ConciLpag. a«. 

" M^riJ fiZtol^Z D / J Genkrici » 0 CaJ. XVI. Decreti. 

" na,Bencd '^ ad «dicemmon- A Cap. XIV. Decreti. 

„ tis fcrrei dHgenter conftmximu» &c. Ea- e{ Cao XLVI 

„ dcm authoricate Apoftolica mediante de- A cll' XLVII 

„ crevnnus, ut pnrfati camobii Abbas' £ g cZ' XV 

„ ncrah tamen , & folemni fynodo dunta- K S XXIX DecretL 

» xat, StngotuemlEpifcopo intercfletenea- ij C? Sffl 



tephanvs i 

11 27 An. Chr. 



Hbertate privatus fervitutera ferviebanc m P« t j_a . J016 

olim nota, roajor rninorve pro ratione IIt , de P''atio inOiraia; & fervirutis 

rafo capite aliorum juribus obToxbs ftL.Te tZ™' & meJiam P arce » 
Onmium aucem legam feverifflma merito Qh cenferi poceT momJroe, "« <™<t" (/), . 
fidera reg. aut regno obftriaam perfidia twwSi J <!"* <o. eos laca eft, qu i 
Stephanus (m) 01 nv ffl ^ rorwm COtt (ki r „ M: , , n . * •« ifthic loquitur 

«ftprf tmaverit.fiu tatmti 4/^^^^^' 
iwB rilllimilMI /rrwrwr. /? ^ hZSZa lfaZ™ZT*-r 

Atque hs potiffimum fanfliones, quibus fuos rex ilhW™ «<r . . 
creaefunt, maxiraam partem ad centis h»..H Z 1 V r S J elIe vo,uic * de ' 
inoremaccoramodata^.quasd^inceL nL ' dUm faCRl Chriftiana a ™plex» 

que ab ceteris reg.bus fS „2S anC,auacas ' P arci * confervacas, auftaf. 

Eodem di ^^i Vumus 

Popponis opera donum aLpit^ ^Z^^^S^ A ^ W 
«tate vixit, tn hsc verba narrat; E PaLrftna reLlTvJZ ' o US ' qui e? ^ 5 - C * 
Sotamdiuprecibusfatigatusfuit, dmtc mIZZ r\T ' * ? g ' f-»-.**** 

c?<™ «AMw/a^r; Tuiusfui^ re Zrn TZ/l 2£ ***** **** 
tra mn accidit. ^Tfym^i^J^^^^T **** 
r» /fer, &fuipr a fuks agnofceretu „2 np Af , t ^™"' 1" m &tt***t 
mdAuflraks c.onatn nJuil. I 1LjJt™l "11 f""" 0 ™ ^f»**>> & 



mdAutroks coronam meruit. - - AW„- > "»<">" J«ncrus , qut 

fim eft ad AuflraksfansJacrpus ^^s ZZbT^M lT T 
aeenr» Porm f«^ am Jr \Z 00 *>unc, qui, trans ationem corooris 

ngciwn noipitantate acccpcos noftri fcripcores paffim aflirmant ^ Mm AoMaii- 
■ confignando anno, quam prodito nomine erroV obrepiit r^S^LJdLS^i 
basRievallenfis temporum illorum fcriptor, diferte &^Mik^^^Zf'' i » n S t 

advertifTet^dera™^ « raviflime in «carios anim.^ 

quoicunaue ex reSo Sr^? ° bcentam . unrnam ferlCate an "° fequenti temeravit, cum« 
quoscunqueexregxofangurae nancfc. poterat , trucidari juffiilet , veritus, ne qwfrtta*. 

G a j|i n jeruntur. 

*)Cap. XXVI ...^r 

0 Vide Peterf. pag. 9. ubi fic babet- mSZr. Tl*?™ '' d teni P r oris . Perfccutioab 
1218. ubi fervi FrrM^ 5 n "• - • ' *" kcmo Calipha conatata fucrit, &Poppo, 

CranuiSdeSI tSSST ft JSewSfcrS? £ '° Cj " 8 ^ hab r? tUr ' ^ 00 ' ^ 8 " H '-°- 
teeiurdom loci AM^V 5 «"wita ler vitu- foljTnam ivent. Opinorautem utruraquelic 

Se«KS* ^ eidearE^e. furere, reflexifle itcr per Hungarian, , ac 
m) Cap- Ll tandem , ut refertur in ejus aclis, fi taroea 

Molwovee, quoddie.tutePil.fliM jo via S. Marjuiu, ScoU« Rejmie. 



* . 



Jn.Cbr. 28 ANNALES KEGVM HVNGARIAE. LIB. L 

IOI7. 

flforuM fuperftite quidquara quieti publica; obturbaretur. At pumtlos fiUos EdmunaX 
ut idem Aelredus habct (fi) ferire metuens ad regem Suavortm eos interficiendos tranf. 
tnijit, rex veroSuavorum nobikum puerorum miferatus arumnam, ad Hungarorum (q) re- 
gtm eos deflmat nutriendos, quos ipfe benigne exeepit , benignius fovit , bentgmffime fibi in 
filios adoptavit. Monet hoc loco Papebrochius in loco Suavortm , nomcn Sveonutn 
iutSvecorum fubftituendum , ut ex liromptono auftore itidem cossvo liquet, qul 
pueros Dano homini , cui Walgar nomen , in exilium deportandos, commiflbs eflb 
fbribrc , prasfertim quod Svecum Dano foedere copulatum fuifle , Svevorum autem 
id temporis nullum regem certum fit exftitifle. Itaque erronee domeftici annales 
habent, dum cos primum in Sveviam , ex hac deinde in Hungariara venifle fcri- 
bunc 

Unlregit, Edmundouni, alteri Eduardo nomen fuiffe ex eodem Aelredo habemus. 

elteri (r) H|j, poftquam maturus connubio fuiflet, iiliam fuam Stcphanus uxorcm dedit, 
fratrit fi.^ CO ntra Agatham fracris Hcnrici Romanorum Imperatoris filiam collocarat. Sed 
^^•"•Edmundus paultum poft, quam matrimonium inifler, fato fun&us eft. Quid vidua 
e r " deinceps factum , aut cujus nominis fuerit, non eftproditum. Ceterum id non nihil 
dubii obmovet , quod Kduardi conjugem Henrici fratris filiam fuiffe perhtbeat, qui 
utiquealiusaBrunoneAuguftanoEpifcopo eflenon potuit. Quarevero eft fnnileante 
initum Epifcopatum filiam ex conjuge fuftulifle , quam, ubi viftus a fratre in Iiohe. 
miam ad Bolesiaum ducem, & hinc ad fororem in Hungariam fugiflet, redinte- 
grata, ut ad annum feculi hujus III. narravimus, cum Henrico amicitia, apud Gife- 
lam reliquerit, ifthicquecum ceteris regins prolibus liberahcereduih, nuptuiEduar- 
1018-dodataeft. 

lcnetiret Ifac dum m Hungaria aguntur , Otto Venetiarum dux, idemputo, quihaud 

tti ita ^udum Stephani fororem fibi junxcrat, miras in vicina Dalmatia & Croatia armo- 
Croui* rum progrediones fecit. Maritimas urbes , ac Jaderam cum primis clafle infeftarat , 
tutbmt. quoad plerasque tributarias redderet. (s) Pncerat tura Croatis ac Dalmatis potefta- 
te regia Crefcimirus, qui, dum Jadrcnfem agrum hoftilem in morem populatur , ac- 
10 19. cepta ab Ottone clade in fugam cum Croatis conjeftus, urbeg in victoris poteftate 
permifit. Anno vix dum evoluto majus a Grxcis damnum accepere. Bafilius Por- 
phyrogenitus profligatis Bulgaris rcfta in Croatiam tendit, & defenfioni imparatam, 
in jus fuum redigit, duobus fratribus Crefimiro, & Sueftilauo, qui Croatis impera- 
bant, Conftantinopolim miflis, acpaulopoft, ut jacturam levius ferrent, paladnali 
dignitate ornatis. (r) Hjbc etC ad Hungariam non attinent, infinuanda tamen eranc, 
ut, quau dcinceps de rebus Croaticis ac Dalmaticis ex annalium ratione narraturi fu- 
mus, facilius queant incelligi. 
JRer Ab- Sub hesc Stephanus quo religio in dies latiora incrementa fiimeret, videretque 

Ss^fs ' ' d viromm ordinis D - Benedifti °peram in prirais valere, monafterium cum Ec- 
mm!h " c1cfia a fund « >n mfula Saladienfi eductum, & de Sxala diftum, illis colendum at- 
tribuit. Abbatem primum omnium Petrum ex Latinorum gcnte fuifle reperio , Ec- 
clefia beati Adriani honoribus, ut in litteris fundationis habetur, dicata. Quid in- 
fulas Saladienfis nomine veniat, fateor me non aflequi , nifi paluftris forte is Iocu* 
fit, & quibufdam rivis interceptus , aut, quod ex donationibus , quarum diploma 
mcminit , lufpicor in ipfo Dravo flumine Gta fuerit, (u) Quidvis fit , pietatcm cer- 

te 

$ n^".,^. , - .. >» EJwardo filiam Gerraani S. Henrici Impe. 

q) ijromptonvs difcrte fcribit, regem S*. „ ratoris in matrimoniuM junxit. Sed pau- 
„21 t wrorem efie es Chronologia „ lo poft Edmundus de ceroporalibusadstcr- 

2?dSSfrf™ffl?S e ?! m Henri S Ni e ri 6°- » na wansfertur, Edvvardus fofpicacc &pro- 

ncr dufta cjus fil.a Sophia non mfi poft an- .„ fpcriute fruitur. „ 

num 105 1. in lucem editus efl, quandoexu- " T 

lum puerorum pater, qui anno ioir. ca»fus Dandvlvj in Chronico, 

eft, jam abannis 36. obicrat Qui eiror fa- 0,Scvlitzes & Zonaras, in annal. 

ht'tenm S s nb ]e«nT mitti ^ ' & in Ms " ! ^ LitterSB frndationi* ex camobio Gotwi- 
tlm rllm nTn . arb,trat « s S»l°rnonem cenfi, cui laudatum monafterium incorpora- 
r Wn^ittS M, P anU M fUlffe - t0m eft ' Revercndiflimo D. Bonavcntur» 



Digitized by Google 




^ WKS5f~ - W p 0lta> , c . _ 

ifl nomine Dommi DEI (itmmi Stetiham fi 

meictae ejje remuntrandtm , quoctrca omnium lanfl, n/ri c- ^ ac J ?" aum > verum dtvtnaJ mM ' 
prcfttdim, «VefuturorumJolcrscottjJ^Z ^ mflrorumaue 
^ffrium in Jnfula Saladitif, ordmis S. Benedm S WW f^f^avmus 
MUtfmo dtcmo tmo ptr DEI fubfiditm £ Zl' *2L Domini 

efi mSala, fimul cum dualus J^jSflttjL^ 5"* ***** 5 
tftmbonorefan&iLaurentii, TZLe SflLST S. g" 8 * «fer* 

M«ml*mm, namine Petrtm W^J^i?*^» 
cnttdiaarumproctffuttmporis, ^J&J&i^l ' " in f«* 
tamtnadjam ncmtnatas capeiias ll7ufJJ rf J%" f elk ,W i '" 'dificari, gue 
tborttate apofiolica nobis atmuente, ut in ttr^Z u CW " /w *" «<fcm «*. 

retur. Condcnrvmtus etiam ut ^CfTjd^LT* TT£ n**»*""* 
madftrviendumpredta, ^^JS^^T^ & dedimus S.Jdria- 
g.llatim qua dono dederat, prarrogativas in hSlL Jum JJ rccenfiti * °mnibus lin- 
JWw /^rw , quermoniaj, TcXil J ^ Cm0dum add,t: ' - ^ * 
*r, jft aUoslenmJ JZ3 fy^ZtZT^Jff™ ^™P<Z 

*mr, ___*, cUcmatmLj^ca ^ 

<*dtat, velprtfumat. (y^S au^L^^^^^^^^» 
tmim m Stcpbanus deaiit tJhjEZT nt™/^™' Vei ^uere deboe, 
y^pinaZsinta ^^55^^^^ ** 5 

fttrio , fuifyue Rteioribus , makL-on saZ f ' " 

U Scephani in rebus facris ftudium fuir Nem». «,;„«, ,a i r • ^ I02 °- 
«matus, qui quartutn ac decimum «catis al >™ i«* T mino T r »_ olefcentis Emerici £,,,._,_ 

Jdoae^TSto^^u^SS V r der ; tQUe fiUUra « ravioribus ^linisjam 
■^rot^rStr"?' "Wi-rJ-l. inquoreli_io- 
nerutn adolefcentembon^ p ST&^ ^f?^ Pr * ce P tion « . V***- ' 
pervenere, adeo NuZZ fle' ' * ^ 0 P 0 ?^ 0 ^ «mmodo ad nosf/^u- 

quieasWunr fZT ,V P nt,ffi ' P rud «««. «c iana.tatis plene funt, ut blica » ,in ' 
W eas legunt, fade «ntemgant, qualem,^ quantumque i„.Em,rico regem, 

9 dtcimase^run, LfltLnin V) Pifcine auten, h^funt: „ Alb» pifcina 

g^y^CNMi «'» /'^u, ^ Ai- « cu m quinquaginta pifcatoribus , & ,n ] n - 

tus dt r J f*™"* /ram- » ru,, ♦ ltem in Drava, duodecim libras co. 

p > La ^ er « fioflra. ViUt itcmarum btfimt: «, re , & duodeam pellei vulpinas, «Scduo- 

^tdtr ' £» T ' ^* 1 ' Afaud.Dt- " dccim P el,es fpinolarum. „ 

/SE , Aht^tlfT!""' "f- !»J Ide,n ^^ 111 " 11 " omnit h«c confirm,- 



M.Cbr. 30 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. I. 
I020. 

DEus amantiffimum iibi juveoem terris eripuiffet , habituri fueramus. Non erit aba 

re, fi eas annalibus inferuerimus , forte ifthinc, tamecfi non erunt undequaque ad 
politices hodieme rationes accomodate, normam tamen quandam ii, qui rerumpo- 
tiuntur, fibi poffunt preftituerc , quoftudio in regnaturas olim proles, eos ferri 
oporteat. (a) 

Qyjt , & „ Cum cunfta Dei nutu condira, (ita inftitutionem Stephanus orditur) fua- 
quibui ca. }> que evidentiffima preordinatione difpofita, tam in amplitudine caHi , quam in ifti*. 
tjj^j^ „ aptiffimis terrarum climatibus , ratione intelligentiae funditus fentiam vigere, at- 
que fubfiftere: cumque affatim univerfa hujus vita utilitati, dignitacique , gratia 
Dei conceffa, fcilicet regna , confulatus, ducatus, comicacus , pontificatus, css- 
., teracque dignitates, partim divinis preceptis atque inftitutis, partim legalibus, 
,, partim juridicis, partim civilibus, ac nobiliorum, etateque provedorum confi* 
„ liis, fuafionibus regi, defendi, dividi, coadunari videam; & cum omnes ordi- 
„ nesubique terrarum, cujuscunque fint dignitatis , non folum fatellitibus, amicisy 
„ fcrvis, praecipere, confiliari, five confulere, fuadere; fed etiam filiis pro cerco 
fciam: Tunc me nc pigcat , filj amabiliffime, hac vita comite, ribi documenta , 
„ pracepta , confilia , fuafiones parare , quibus tua vica mores , ribique fubjeclo- 
„ rum exornes, quando fumma concedente potenria , poftme regnabis. Te au- 
„ tem ftudiofe adhibita audientia , patris precepta, juxta divine fapienria fuafum , 
, , condecet obfervare , dicentis per os Salomonis : Audi fili mi patris tui difciplinam, 
„ & ne dimittas legem matris tua , ut addatur graria capiti tuo, & mulriplicentur 
„ tibi anni vice tue. Ex hacergo fentencia animadvertere poteris, fi ea, quepa- 
., terna pietate tibi precipio, contemferis (quod abfit,) quod jam amplius amicus 
„ DEI, &hominum non eris. Audi vero inobedientium prevaricatorum preceprj 
» cafura, & pracipitium. Adam quidem, quemDominusconditor, totiusquecrea- 
„ turs plafmator , ad fuam formavit fimilitudinem, eumque univerfalis fecit here- 
„ dem dignitatis vinculum fregit preceptorum , ftatimque digoitatum fublimitatem , 
„ ac manfionem Paradifi perdidit. Antiquus quoque populus a Deo ele<5tus, &di- 
„ leftus, quialigamina mandatorum digitis DEI conditt, disjecit, idcirco diverfis 
„ mteriit modis, partem quidem terra deglucivic, partem quoque exterminator mor- 
„ tificavit, & pars invicem fe interfecit. Filius quoque Salomonis, abiiciens pa- 
„ cifica verba pacris, ac fuperbia elacus, minacus eft populo percuffiones framee, 
„ pro mafbgiis, idcirco multa mala paffus eft in regno, &ad uitinmm dejeehis! 
„ Hoc tibi ne accidat, obedi fili mihi: puer es, diviciarum vernula, pulvinaris ac- 
„ cola, focus, educatufque in deliciis cunftis, expeditionura , laboris, atque di- 
„ verfarura gentiura incurfionisexpers, in quibus ego jam fere tocam meam contrivi 
„ ajcatem (T). Jam tempus adeft, in quo tibi non femper pulvinarium molli- 
„ ues, quete hebecem, & dclicatum reddant, adhibcnde funt; quod eft diffipa- 
„ uo virtucum, & viciorum fomentum, atque contemptio mandatorUrri; fed inter- 
„ dura afpentas tnbuenda eft, que tuam intelUgentiam ad ea, que precipio red- 
ri«, • " attentam - His itaque prafatis redeamus ad propofitum. ' 

2* 2 £r" iam ad rega,i f dignit ; ad8 ordinein non ° portet nm Rdeies ' & ca - 

m cJ. » 222 1 b , UC ° S ac * edere ' ,dcMT0 fa "^ Fidei in noftris mandacis primum 

„ damus locum. jn pnrais precipio , confulo, fuadeo, fili cariffime, fi reealem 

" *?JT^V ™ m ' " Fiaem C"* 01 ^. & Apoftolicam, rai diligLt^ 
* i CUft ? dla 1 COn J rm ' ut omnibus tibi a D~ lubjedti. «emplum prebeas cun 
„ ftq». Ecclefiaftici filii merito te verum Chrifhane profeffiouis nomfnen viZ, 

»^lZ^ Ce VJ? U ^ m ™ nm «™ is > velEccleliefiiras: qui eX 
" ™l Credun > s vel F,dem in bonis no « ™P le «*> & omant operibus (quia Frtes 5 



— — X ~ f l|W 11% \_S L# v J 



tis conr^Tnv ^r 8 F, ^ l ^ beS edBm faluti8 - His quidem 

m contra nmfibiles, & vifibiles legitime dimicare poteris inimicoa, 

' » Nam 

ibbaSteSi 1 ?. i°zzs. srr ~ - *~ 

' ^™™'' "«"' « « tlIir ' . <!""> qu» prioortte vli CMthut. 



Digilized by GoQt^Ic 



6 T K P H A N 



i 



■„ Nam ait Apofrolus: Non dm^u. •« . JI Or, 

„ dequaloquor, h»ceft: u rJSSfrS^ Ie ?Wme certaverit (Met&tt ~ 

„ Angelo annunaante , natum, & ma tf l * 0ftrum de Maria Vinrine ^ 

, Pn i ft Spirftum fanftum , ^V^SS^tSSt * Crucis > ' 

„ ter credas, & fi ne omni ambiguitate tene 0 ." 5 \ ,nc °ntaminatam effe firmi- 

„ br. uoqus Apollolo, ftnaofqo^ ,j£2 „ JiSii?*» ^fe perejua mem taSTS 
» per tocum orbem diffuli • ^ „,,..,',' i- '™"P , . nt . t «> « firmiter editicara arnii^^s^» 
» T M. quafi a„i te^^Z7 "*? iH£ J« 

^ttio^r^^' & «^lla touTSr ' ranoft «Monar-^ 

» ^ntionbusque eget cuftodibus, ne bonum r ^. que,d f ,rCo cwtioribus, ev .- 

» menfam clemenriam nobis conceffithnmenH,' q ^™ 1 Clementia P er im- 

„ dm Ecclefiae dignitatem ill e Nam 9* m inmt , aut foedat f an 

„ Tu es Petrus, & f upcf hanc oTtrarn^T 0 £ Cldem P ofuit fanft * Ecdefi E . 
„ dem nominabac Pet™ v erum , °° Ecdeftam meam - Seipfum "^I 

" Hk*T' Ba P tifm «eIotum, chrAT«l d ?2* d,mam ' 

„ «mKccefiamdixit, dtaooeUar s w r? fanchm f "Per fe adifica- 

m vei parvulos fcanda izft C * hujus fan<a * membnT ' 

«daturafmariain^^ 

* de poteftads ^ntXi^J^StS ™ ds > id eft « ^tur » 

» fcia, ficut ethnicus, & pubEuT^c^^J?^* iB iUa mundia,i ^ t 
, v^are-in fanfta Ecd e fi a P de X in dfem' ut ^ debes 

.demmentumpatiatur: i„de mtafa f^nnmU r ^ 1 ^ • 4«» 
„ gebant Ecclefitm. HocZSeS. P CgeS Au « ufti di «b»tur, quia au . 
« & ptol,»ior habeatur? ' * W8 COrona laudab, 'K°r - & beatio?, 

n ** imSZSl^^ ! C ?» «oeiu regaii dignitate ter-^^ 

W oculorum pupillas. Si il"c ™n TbenewS i 1™°™ iUoS ita cuftodia »> Hcut^ »• 

„ commendabic te nm«{!!. 0 r y anc,bus in omnibusi illorum Drecrin^ ^*" 

" Sac ^enti ^SSZ^T^^ "^JV*** digniCadS ' ac ^ 
h ges , nec principancur • ner Vi ft „, m e ? lm ,1,ls ' nec confiituunnir Re. 

* Boi Perfede amas e ffi ' SS,,? ^ terVentUm delifta d e'entur homin.m. ti 

- b ^as. h manus ; n m ipfuni um ' ,e dub, ° fanas ; tuum que Regnum honorifice gu- 
» Peccatis folvendi. Teft^rl P r P ° teftaS Ugandi no * in I*»*. * • 

- Pegavit eb bS^S^SSS 1ZT7 ?* Deus ' ^ 0 ^ f - 
N mano di e i nter di xit re „ r l„ "„7^ 0 6 fanc * ltat * ^cit partidpes, & ab hu. 

Chrifiot ^^D^»^ 13 ;^ McumRegTm: N<£ 
"«que Canonuminfhcurum fair^ ^ o^! w g ,C ^ 08 De i, qui contra divinum, 
»• P«b!icum pmtrahit Omoh' r °r d,n ' s y ir °8 fklfii criminibus fcedac, acque h» 

» «vere, SS^ ^JlS^ jJi f r epr ° hibe °' fi vis beat « 
auum noneitare. quia m his rebus inprimis offenditur Deus. 

H 3 Si 



,1 



Digitized by Google 




rtstmih 

* nv\At 



3 a ANNALES REGVM HVNCAKIAE. HB. L 

n Si accidente cafu , culpa, reprehenflone digna, foper aliquern horum, de qul- 
„ bus fermo eft, ccciderit (quod abfit) corripe eum, ter, quater inter te, & ipfum. 
„ folum , juxta preceptum Evangelii. Si tunc fecrete renuerit audire momta, ad- 
„ hibenda tibi funt publica , fecundum hec: Si te non audierit, dic Ecclefie. Nara 
„ fi tu hunc ordinem fervabis, gloriofam tuam penitus exaltabis coronam. 
Jfb bit „ Quartus decor regiminis eft fidelitas, fortitudo, agilitas, comfcas, con- 

AfojtMU»,, fidentia Baronum, Comitum, Militum, Nobilium: illi enim funt Regni propug- 
(f Proce- ^ nacu | um t defenfores hnbecillium, expugnatores adverfariorum , augmentatores 
" „ Monarchiarum. lllienim tibi , fili mi, fint patres & fratres. Ex his vero nemi- 
„ nem in fervitutem redigas, vel fervum nomines: iili tibi militent non ferviant, 
„ eorum omnibus fine ira , &fuperbia, atque invidia pacifice, humiUter, manfuete 
„ dominare; memoria retinens femper, quod omnes homines unius funt conditio- 
„ nis, & quod nil elevat nifi humilitas, & nihil dejicit nifi fuperbia, & invidia. 
„ Si eris pacificus, tunc diceris Rex , & Regis filius, atque amaberis a cundlis mi- 
„ litibus. Si iracundus, fuperbus, invidus, impacificus, ac fuper Comites , & Prin- 
„ cipes cervicem erexeris , fine dubio fortitudo militum, hebetudo erit Regalium 
„ dignitatum , & alienis tradent Regnum tuum. Hoc timena cum regula virtutum 
„ dirigc vitata Comitum, ut tua dilecrione angulati, femper Regaii dignitati adhe- 
„ rearu inoffenfi , & ut tuum Regnum per omnia fit pacificuro. 
Jusfint „ Patientie , & judicii obfervatio quinta regalis Corone eft omatio. Da- 

partium „ vid Rex atque Propheta dicit: Deus judicium tuum Regi da. Et idem alibi : Ho- 
nor Regia judicium diligit. De patientia Paulus Apoftolus Ioquitur: Patientes 
,, eftote ad omnes : & Dominus in Evangelio : In patientia veftra poffidebitis ani- 
„ mas veftras. Ad hoc tende, fili mi; fi vis Regni habere honorem, dilige judi- 
„ cium: fi animam tuaro pofTidere vis , efto patiens. Quotiefcunque fili carhTime, 
„ caufadigna judicari ad te venerit, vel aliquis capitalis fententis reus, noli impa- 
„ tienter portare, vel cum juramento firmare, illum punire; quod inftabile, & 
„ fragile debet efle, quia ftulta vota frangenda funt ; vel per te ipfura dijudicare 
„ ne tua Regalis dignitas ufurpatione inferiorum negotiorum fcedetur ; , fed potius, 
„ hujufraodi negotiumad judices mitte, quibus hoc commiflum eft, quod ipfi fe- 
„ cundum fuam hoc difcernant legem. Time efle judex, gaude vero Rex efle, & 
„ nominari. Reges patientes regnant: impatientes vero tyrannizant. Quandoau- 
„ temaliquid, quod tue convenit ad judicandum dignitati, tibi venerit, cum pa- 
„ tientia, & mifericordia, five mifcrantia, hoc judica, ut tua Corona laudabiiis 
„ fit , & decora. 

„ In hofpitalibus, & adventitiis viris tanta Ineft utilitas, ut digne fexto 
Sutdabo-,, in Regalis dignitatis loco pofGc haberi. Unde in primis Romanorum crevit 
t TT * Im P enun1 ' Romanique Reges fublimati fuerunt, & gloriofi? nifl, quod multi 
„ nobiles, & fapientes, ex diverfis illuc confluebant partibus ? Roma vero ut 
„ que hodie efiet ancflla, nifi Aeneades ipfam feciflet liberam. Sicut enim ex 
„ diverfis partibus provinciarum veniunt hofpites : ita diverfas linguas, & con- 
„ fuetudines, diverfaque documenta, & arma fecum ducunt, que omnia Regiara 
„ ornant, & magnificant Aulam , & perterritant exterorum arrogantiam. Nam 
„ unius lingue, uniufque mortalis Regnum imbecille, & fragile eft. Propterea 
„ jubeo, fili mi, ut bona voluntate illos nutrias, & honefte teneas, ut tecum li- 
„ bentius degant quam alicubi habitent. Si enirn tu deftmere , quod ego edificavi, 
„ aut difDpare, quod congregavi, ftudueris, fine dubio maximum detrimentura 
„ tuum patietur Regnum. Quod ne fiat, tuum quotidie auge Reenum . ut tua . 
„ Corona ab oronibus augufta habeatur. . 

„ In tribunalibus Regum, confilium fibi feptimum vendicat locum: con- 
1,110 mm confbtuuntur Reges, gubemantur Regna, defenditur patria, compo- 
" f™*" T~ T? * ' furaitur vi £ oria » P^pellunturinimici, appellantur amici, civi- 
cnfilioin.» tates «^untur , & caftra adveriariorum deftruuntur. Ut vero confiUis infic 
mtm. » • fjult« , & arrogantibus ac mediocribus (ut mihi videtur)non valent com- 

" IT.V^ a a ™'°" bus > & «nelioribus, fapientioribufque, ac honeftilT,mis feniori- 
» DUS "P™ 01 «oent» & Po Idcirco, fili mi, cum juvenibus, & minus fepientibus 

noU 



Titmrt- 



bigitized by Go^lc 



STEPHANVS Xr 33 

„ noliconfibari,aut deillisconfilium auErerp- r»^,r • t. loao. 

„ proptcratacem, & fapienciam ficapcum. Nam coS ^ qUibW ,,lud ne « otiu ^ 

„ picntum debent daudi, non vencofitate ftultomm Z-S^J? P«*cordiis fi- 

„ fitente Spintu finclo, per Salomonem: Oui cum fin;™, T ' fociabens «"•"* 
„ tumentamicus, nec ftultorum eric fimilis Et nJZ r 8 J? dttur » fa P ien - 
„ ftus eris, & cum viro innocente inno^ens er£ & e ec fo fan " 
„ perverfo perverteris. Ad hoc quidauid I n^i . Cls&US ^ 18 ' & «m 
„ hocfe exerceat: fdlicet, /uvenes'"^ » 
„ juvenes non funt expellendi a confiliis. Ouoties vern " -„ ' * mmno tameB 

„ fih chanOime, ediela patris tui fcmper tibi fint P elWent,a -. Propcerea,i«r, 
„ Regaiibus d.rieatur habeni* mZJ -1 proin P ta ' uc Profperitasr.ua ubique^Mwr* 
I diglitad, fi-vTcu^ vides convenV^- 

. -adscenere Regnum, nifi inSSE an* TelTL^ ^ 
„ gum. Quis Grarcus rceeret Lattnfw 1, u regnsntium extitens Re- 
. Sreglretmonbu, ?^^ Ladnus Gracns >- 

. tuoshabearispra.cipuus, fcto^SSS^ ^ " *"« 

n num ftaS^^iS^f^f & ideo no 

* lutio, & remiflio iHZ^Sf g Contmua oracio eft peccatorum zb-ft«ii«m 
KST' T "autem, fil, m., quotiefcunque ad templum Oei curris «««««< 

" DVmmt ^ D 1en?; m C rr Sa, ° m0ne ?£ ^ 8 ' & ipfeRe * *4er d,cas * 
utSf «,£ f ? B ma e nitudinis « mecum fit , & mecum labore 

^ & %Z vL meTne SLT" " ^ ^ Et iterum : ^w' 8, 
; rum^o™^^^^^ C ° gitatU "^ 01 e «^nciam £2 

%ine aufo^ l r , &defidenum nieum averteameDo- 

! «Doito ^SS**^' &anim ° irreverent *> dc infrunito ne cradas 
SdZ „r n Ka * Ue ora0one «Wbwtur Reges. Tu quoque hac ea^ 

l aXno^ri? n™^^ '? d * nelur ' ut ^Aiffimus Rex^ 

1 Sk£ZZT ° r \ C * m S utdefidiatn ' &hebetudmema te depeilac, & 
1 ^^^T^^j^J 1 "^' ^-b^vifibiles, & invifibiles vuv 

« Tm^Zlhl 5 8XpeditUS 30 0mm incurfione adverfariorum, cum 

ommbus «bi fubjeftis , curfum *tatis tu« vita> cum pace poffis finire. 

, mus "N^^^^^onamRegum, & in pra^eptis ponicur ded- VtiVc 

: ^^■srr,2? utu,,i A? f Rex Rcgura - Scut er s° fm ssss 

nSr P ? • » 8 COnfifht choris: fic tUffi v 't« converfatio in decem^- 

fumfibi" o Rexen,mim Pi««e. & crudeUtace ftedacus, incaf. 
Smiw dlcatnomen Re P s - quia tvrannus eft dicendus. Ob hocergo fili 
T d f edocordis ^> fpesfutur^fobolis, precor, jubeo7ut' P er 
^ pSbus ,nommbus P ,etatef "^' nonfolum parentehe, & coUatio^i , vel 

Zn^ES SS^ & CundM ' ad te ^tibus : nam opus piecads ad fum 
^ DomSt? beatltudinem - Sismifericorsomnibusvimpatientibus, fempcrill^d 

fiaum 5 Pf f ° td ! lS habem exem Pl^: M,Tericordiam volo, & non facri- 
T tes SW A?^ C f° 8 ° mDeS ' non tantum Potent», fed eciam poteftate caren- 
^ S"auon,,t mqUe r 'r, nete P^ 0 ^ 88 "^is elevct, aut adverfitas dejiciac 
» SKquoquehumms, utDeuste altumfaciac, hic, &in futuro. Sis vero modet 

I ftuc 



An. Cbr. 34 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. L 

„ ftus, & ultra modum nemincm punias, vel damnes. Sismitis, & nunquam ju- 
„ ftiui repugnes. Sis honeftus , & nunquam alicui Ipontaneum inferas dcdecus. 
„ Sis pudicus, & cunclos libidinis fsetores, ficut ftimulum mortis evites. Haec 
„ omnia fuperius libata Regalem componunt Coronam, fine quibus vaJet nullus hic 
„ regnare, nec ad ajternum pertingcre Regnum. „ 

Ha&cnus documenta Stephani regis. In quibus cum fingularem in primig 
fapientiam, & incomparabilem pietatem, tum charitatem erga fuos & filium, quera 
fibi fucceflbrem parabat, admireris, nequc fine dolore cogitare queas, hac lolici- 
tiillmum patrem fpe fiuftratum , paucofque poft annos fibi pramififle, quem fuper- 
efte regni & religionis caufa, fi DEO ita videretur, impcnfe optabat. Sed heec in 
102 1. DEI arbitratu funt. 

TkwnM.r i?n- V ' S h ° C ann ° C Bofnia tera P eftas Tranfilvania: incubuit. Bofni, feuBef- 
lumimmi- ' e ^ Byflem ' nam P romifcu e fcriptoribus dicuntur, fiepe alias, ut verifimile eft 
^ mfeftis armis m Hungariss diuones procurrerant, nunc ex Bulgaria, non item ut 
noftri paflim habent ex Hungaria, egreffi pnedarum fpe Tranfilvanos ad iftum de- 
lunabant, feciflentque citra dubium jafturam memorabilem , nifi Stephanus ea de 
re c coelo edo<5his cladem ab eorum jugulo avertifieL Eain incurfioncm Bonrinius 
rrolixa oratione complexuseft, verum quia plerisque exaggerata, & ob locorum 
intervalla euam improbabilis ex parte videtur , neque Carthuitius omnium fineilatim 
meminent,malui audloris prope fupparis narrarionem exMS. Mcllicenfi , quam illius 
m annales transferre. Relatis igitur Byflcnorum in confinia Hungariaj inolitionibus 
rexvero, fubjungit laudatus auclor, illos ante dies in remotis partihus vevatui Mfobat ' 
«J»*& mtos curas qu&us opprMantur, aliquantifpermembra infirma rlixTetl 
tm Om tgttur ctrca medum boram diei fopori indulgeret , per voluntatm B£I, qui Z 
*iSS" ***** f r ma f ftfla ' & ^fideubusfuisoflet,dit, liMa. 
^lft^TTff™^' V^eosterrendopraferre: cur vanaZra 
co^ cUuJirafanaa Ecckfia trrumpere vultis ? cur gregem pafloris magni , & oviSeZ 

~ r ~" w meum > J c,Ucet Martmum , qn nonpatietur morjibus veftris pafcua juftorm kcl 
&meatoUensma,ulata, dic Tnbuno t>lebi f «T ? ' ' ' 

metuentes opprimcrent • &erSZr!^J? ^ ' utinca "tos, nihilque tale 
decrimenti ^Z,^^ -VbHca 



**m quam ingrefli Hungariam eiTent 7 ™- eflla g ,tarent - Haud multo poft, 

Wm. & argenw omai JS^S^JLS^. fac '"°^rum manu circumveniuntur, auro 

lpohati, & amiffis non paucis fuorum agre in- 



Digitized by Go( gle 



STEP "AN VS L 
columes ad regem perveninn^ a ■• 35 Orv 

tempore brevifer eJ^T%? 'f na Wntur, & caufas cur fllUfl . 1021, 

Minpoftcrum, mi/it ocius a/1% ' £ d W™", ut fcribitur\ pruLiT^ 
ptrditumis vircs judt ccnZrlVr- fub 900 TribunL^J ffHr " um 

rum DEl tranhredient», ■ . ' Qps aUoquens eur . .r^&oddtf 

Sub idem tempus AdaJbcrtus „„? """Pn. infeftos fujffe comoeno 
gK" rerum in Auftria potiebatur 3 ^ 0010 ™ "omine tertius e iZnl „ 

W» geft» conBcietur. P ' ,dBe,s IV - «"«» affigi opotiereex hjj,,, 

^^P™,Sir E S^^ m 

«W, "rquetannisbajilicas, & cJmZ r £?5 , " " Wtutum boc fuiffe f e .ejusin r's 

^rnnespiasprecesi &JkraSe \ "< 

volebat) ^te. ^^r^lr^^ C^ftosBonHniusfcnbVe^ 
fife***** ccllaber tuTVa^T^ ^ ^ tim « J 

S W * ^T' * * ^Sc^J^ f ,am ^iprobUate 

■W IX. mirum in mo dum exacuir " , q , dlum Bcne>dlC ^« ejus m.minis P on . . 

oaum exaont, cum anno fequente variorum finftorum Jipfena l02 3- 

0 ^oSw K.^/^ Nu . m : ». & GcifdB fororis Stephani prtaf' re - 




MCW. \6 ANNALES REGVM HVNGARIAE. 



regi w. 



,023 * « & Gifel» dono in Hungariam mififfet, qus UH, « beneficu pars ad piures per- 



7^«m, Hoc quoque torcaius anno ^»^— J Adie£te cum canobio domus, 

^^^«^S^^^edV^ Amporis rc* M 

fuTSefiis videtur intencus fuiffe, & Hakemus in Chnlhanoi d,mw paffim tcrnpl» 

effet, ingenshominum "^^^^ 1 ^" 
re & Chriftianorum ifthic degen.ium penuriam a*eac «nunento lero 
Tnrpr nuos Sceuhanum non poftremum fuiffe mihi valde venfimile eft. 
S£ ^oSi^aJ^ fupra millefimum Germania. q^P« 
SZm tum Hungaria; quoque ludtuofus fuit, cum Henricus Imperator, Grun» pnmum 
S.n^to3££, JumincredibilitotiusorbisChriftiani merore defunftus magnum 
Z pudop^osquofquedefideriumreliquiffet (g), anno a*a«s fecundo ac qun- 
quaeefimo, regni romani vicefimo fecundo, imperii autem decuno (*> Cred.bile 
eft ludtura ad Gifelam quoque fororem, tum Scepanum, qui Henrico ea auate ftu- 
dio piecacis certabat, pertinuiffe, tametfi noftri nihil de ea re finguatim htceris con- 

2°-™ ^"'^Sed doJor hac parte acceptus, altero abhinc anno domi mitigarus eft; dum 
patre ju- filium , quem unicum fuperftitem habuere , macrimonio ilhgaffenc. Stephanus emm, 
i*mt ™- ut pttbfcce faluti de fucceffore confuUret, Emerkum parandis liberis baud tntempefhvum, 
trimoni ' digno conjugio obligandum effe cenfuit, ratus , neminem regno commodiorem futurtm, fi jve- 
mm ret : fmminus , fonflifmumt binc prolem fperari fxfe , & regendis Ungaris aaonrmdanf 
finumu Ouareexcelkntifimamforma, & virtute virginem, ac regali genere natam binc 

defponfat "pater - - ne Ugitimus, idemque optimus Pamioma regno fucctffor defit. (1) Sed 
Cwmpatris voca, quamquam jufta, eacenus fruftra fuere. Nam Emericus non modo 
ad colen- procreandis liberis operam non dedit, fed conjugi quoque, ut llhbatum caftimoma» 
daih ^*-florem fervaret, auttor fuit , quod eum nuUo negotio a virgine impetraffe Scripto- 
momam reJ paffim narrant mihi perfuadeo apud caftiffimum adolefcentem , voto alio- 

ptrfuadet. ^ illigatumj Henrici Imperatoris excmplum valuiffe, qui dum bicnnio abliinc an- 

tequam fato fungeretur, virginitatem ab eo, & Cunegunde fervacsm audiffct, eo 
hctrtum comperto , ad fimilem pulcherrima; virtucis confecutionem inflammaretur. Cujus 
tfl, nyiunominis, aut qua gence orca Emerici conjux fuerit, in obfcuro eft. Si Illyrico (k) 
noniims, fcriptori vita illius , qui fe hxc ex Dalmaticis monumenris acccpiffe teftatur, fidw 
m S"* tut0 haberi poffit, credibile eft, cum omnes regio fanguine procreatam fcribant, 
ns fP m l a Q ti r{ m [ T \ Dalmacia; regis filiam fuiffe. Ea tamen opinio intricaciffima prorfus difficul- 
* tate involvitur. Reges cnim Dalmati» hujus nominis, qui ad setatcm Stephani con- 

gruant, duos apud lllyricos fcriptores habemus , Crefimirum alterum , qui poftGo- 

demirum 

«) Ikchofer in annal. ad an. 1010. ait nii apud Hagiographos. „ S. Henricus cum 
cx MSS. fe habere , fundos in Pateftina „ totius Chriftianitatis inwftimabili mccrore 
eumin fincm ab Stcphano cocmtos. ,. anno vitsefua; 51, regni 11, imperii 10, 

f) Glaber. qui tum vixit, pag. 304. in „ Dominica; Incarnationis 1024. defun- 
hax verba fcribic: „ Diruts fueranc Ecclefia; „ ftus,, - - 

„ anno Martyrum DCCXXVII. (ideft an- 6) Annales Hildesheimenfes. „ MXXIV. 
„ no Chrifti MXII.") reftitut* funt anno „ India. VII. Heinrichus Imperator nativi- 
„ DCCXXXVIl.,, Cfeu an. Chr. MXXI.) „ ut<lh Chrifti Babenberg, Pafcha Parteno- 
Credibile autem cft perfccutionem non in- „ poli, Pencecoften vero Goslare honori. 
choafle a dirutis EcclcftU , quarc perfecutio- ficc cclebravit. Qui poftea Gruna venit, 
nis initium probabilicer coepic an. Cbr. MX. „ & ibi languore correptus , dccubuic, & 



-_ 1 1 — ■ — ■ — " " —7 . 

Ex quo verifimile fit, Stcphanum hoc anno „ cum tocius regni marorc ah ah 

laudacum camobium jerofolymis ftruere non „ nem pofuic - - 
ca:piue. i) BOHMH. Dcc. II. 

g) AuSor vita. S. Henrici ad dicm V. Ju- *) Joannes Tomcvs in vita S. Emerici. 



Diqitized by Go 



. 37 An. Ckr. 

demirum regno pnefuit, alterum qui Petri Dr»r P r« 1026 
anno feculi hujus XIX. a Bafilio Li^ "T* mu > itus ^ Me 1 -^ 

cum fratre abduftus quinto poft anno ^m^S^^^ ^"^^nopolin, 
accepic. Si his filia erat, vehemenccr dubi to ZT pari fato in ™ta 

capcva, &alienojuriobnoxiaeflet. cSSS,^S defp0nfatn ^ 13 
nacur regnum adiifle anno MLII. mSlZ^S? ** • cum 8 Luci ° (0 V 
phani, Dalmati* regjs , cui liS^^JS^S 

hunc m modum foror potius Crefimiri, no"item fiS ^ ^ 0 ™* A "> u e" * ~ 
. ex Scriptorum filentio probabiliter confidtur djl t\ T^ 0 * nu " am iUi fiSre*™. 
compellatam exdiplomaceanniMLXXN conV S qUam Ckb * nomi ne 

monafterio Jadrenfi a fe fundato Dra;fic™,Y, >V ' Pnmaque otnnium erat, q UiB 
fumus , verifimi,itudi„em «canquJSS^ S^S**»; auam 
«fhmoniam Hhbatam fervafle, neque Crefimimm filiar^ Um r con i u g e «n Emerici 
mtatem icdem interaeratam tumulc . intuIeritrsTfr \ ed f ° rorem > Qu * "rgi- 
a vero, eandem hanc Cicham *l SZ ^rfn ^?"™ fit « "«"^horSt 
JVatrem in Croatiam redux ac M (Iim!„ r r fil, ° datam » W° defunfto ad 
recinens, condiu ab fe ^S^^^L^ flw in Emerici 
Sed h«c intra conjefturam P ° mn,um P^ecturam capeffiverit. 

«bw, maprem quoque mutorum Mimaiium , cawrL iJZ . g «mtatum bvmi. commmu 
ficulares ultra modum fecum educeret ' 1» rcwum < "**9* dtlktas «**. 

= ob rem Stephal Let^Tm^ intluSc ft^^ * 

luri befflpr^uXu; lx «bim^f " a ferC CettUin 6ft » occalioneu ' 
rus, ^SS^*. Scephan^ rurlumad res facras cnver- 
«Ecclefia.pneficerctur feDtem 5^' 000 Gera ' uu m P"us, q Uam Chana*'*- 
buimus, quomaniXin^Ir , • P ° S a " n0S ^««Bnwn vitam duxifle perhi- 

me ditatum. Sed de hocalias ^aStj^S^ mUn,fiCentiiS P ° ftC8 ^ 

C^aus^tSfil^ J Sm f 5? ftudia a,iorfum ™ S f 
Video a fcriptoribus cam vfri £ m / p P™P inouare ferebatur. Belli cauf as Mto. ,„ 

Aloldus ob hsrcdita em ouam S V Utn re 2 ,usfentiant » di<nei 'e Ht conftituere. ««W 
cnrrepta fcribic TJ\ \ n^l ? Ste P hani « >n Bojoanam habuerit, arma urrmque^" 
BavaL D^ab £ ^ T CUm Hezdo Bmhold, X ^<*. 

^pafl-um effe ftrS" ™ " ^ 0 ' petiiflet ' «brem repul-/-^ 

icnptor lynchronus memorat CO, quod Bojoarii legem haberent, 

ft 0 De regno D a I ra . & Croa, Li b . U . ,, idoneus , fu b «tulo B. Maunc^ui^ 

^aS SOTCap - Vi - de «Dalm. ^ ^ SSKttS SffilS 

4 Wwo to rebus « d - - " £.:xs;s 

hSi^S W Chrono,. Pazman apud ffiiJerfe^i^ 

• Pfwo rege fundr m AbLt7aTcL annum ' P ° tUerit ante tMura annu "» 

Domini MXXX. ^ ooaa V cua atm ^ partim ob bellum cum Conrado , partim 

» Igitur intcr cartera in illo inrn qi T TT°'' S im P ucicut fueT "- 
» qui Beel dicicur £ SJ, B a ?'° C °' ?) , ^ d an - io 3°- 

» divino cutol "[debacu;' mandpar" ' v^.T ° ADELB0LDVt E P ir «P«« TrajeaenCsin | 



Digitized by 



Att. Cbr. 3 ANNALES REGVM HVNGARIAE LIB. I. 

IO30. • 

. ■ ■ ' ijttri recundum quam libera illis eligendi Ducis poteftas effet. Wippo contra fcri- 
am malt ptor Germanus, & illius Bvi caufas omnes in Bojoarios rejidt. tedcm tempore, inquk, 
upaum multa diffenfmes inter gentem Pamonicam , & Bojoor ks , culpa temtn Bojooriorum fafla 
fcriptwts.fitnt , ita, ut Stcpbanus rex Ungarorum multas incurfiones , & pradasin regno Noricorum, 
id eft, Bojoariorum faceret. Prserat tum, nifi fallor,Bojoariis Hezelo, quo regnante 
incurfiones, quarum au&or meminit , in Hungariam contigerint , non crcdo tamen 
vivo Henrico , cujus cum levir effet , & in graciam poft condtatam rebellio- 
nem acceptus, quidquam iilo vivoinimicum in Scephanum , cui Henrici foror nupta 
erat, cencaffc. Icaque poftquam Henricus anno feculi vicefimo quarto dcfunctus 
effet, uc erat inquietis vir anitni, ac dominandi cupidus , & forcaffe a Conrado 
quoque concitatus, in Hungariam arma Hezelo corripueric Jufta proinde caufafuit 
Scephano injuriam repellendi, cum viciffim inBojoariam infeftus procurreret. 
Imperetvr Aliter taroen Conradus , five non rite cognica caufa , five Legatum trien- 

nm C«r-nio abhinc ab itinere prohibitum fuiffe itnpatienter ferret , rem accepit, & cladesil- 
manis w-latas bello ulcifd decreverat. Itaque colle&o exercitu Noricum emenfus in Hun- 
^* M ' gariam % nainfert » & » d Arabonem ufque omnia ferro, ignique foedum in modum 
T ~Jrf populatur. Quo minus porro vaftitacem proferret,4hivio, & filvis prohibirus eft. 
riwmmt. Rex mtm Stepbatms, ut fubjungit Wippo, mimme fufficiens adverfus Jmperatorem , ora. 
tatur. tiommis, & jejunus in itmverfo regno fuo indicJis, prafidium Domini tantummodo flagitabat. 
Valuiffc pia regis ftudia idem memorat, quoniam Jmperator tam munitum regnum flu- 
viis, & fifois introre mm vakms, multis tamen pradatmibus , 6° incendiis circa termtms 
regni injuriamfuam ukifcens reverfus eft, volens tempore opportuniori coepta fua perogere. 

Eodem modo bellum id noftri complexi funt, nifi quod aliam caufam , cur 
Conradus re infecta redierit, perhibeanc. Carthuitius, quem ob apertum narrandi 
candorctn, quam Bonfinium conjecojras ferc de fuo addcre folitum, fequi malo, 
'poftquam cemporis , & rerum anguftias, quibus rex interceptus erat, nihilque pnc- 
fidii poft DEum , prater virginis opcm , reliquum defcripfiflet , ita Stephanum lo- 
quencem indudt. <S placet tibi Domimi mundi , tua partem bareditatis ab mirmcts 
devaftari, &ncvetlam plantaftonem Cbriftianitatis aboleri, nonmea, precor, imputeturde- 
ftdia , Jed potius dtfpofitmi vokmtatis tua. St pqftoris ctdpa quid mereatur ,ipfeUutt,m- 
fontibus parce , preeor, omnibus. His ditlis, quaft confolatus ab tpfa, fiducialiter adver- 
fus boftes arripuit. Altera mox die nuncius ad unum quemque ducem Germanorum, 
& m caftra Teutonicorum ab Imperatore venit , qui eis redeuiuk tnandatum detulit. Regre- 
dtentibus adverfariis virfantlus refpeclu miferattms DEIfe vifitatum intelligit. Cbrifio , 
futqut Gertitrici, terra proftratus gratias egit, cujus fe ctem regni provifme tutamini pre- 
cwus affiduis conmendavit. Jmperator vero fuorum tam repentina ptrterritus defeilwnt fcif- 
citons, qualiter res fatla fuerit , cum nuncium reverfionis eorum nou fuum fuijfe vtraciter 
fctret, per confiUum Dtvmitotis, ad corroborandam fidelijfttni regis fpem, fatJam non dubi- 
tavtt, jeque debinc ab mvafwne regni - - abftimdt. Hucufque Carthuitius. (V) Bonfi- 



intemundum fuiffe fcribit, qui tefferarii fpedem indutus, Gerroanos 
Imperatons nomine folucis caftris doroum repetere jufleric. Ego , quamquara non 
difficear, Stephanuro in tam prafenri periculo imploratam opera divinitus perfenfiffe, 
regre tamen mducor, uc credam, csleftem fpiritum emencito Iroperatoris nomine 
Germanos mffiffe miffa milicia domum redire , prefertim , quod Wippo presbyter, 
qui hac ex horoirabus, quibufcum res acla cft, intelligere poterat, nihil prorfusifto- 



, n(1 , Mlm ^ ke f° P™*"* bello, fi annalift* Saxoni fides habenda fit, hoc anno im- 
^&^ 1 -^^ Bohcroorum ducc oportuit, qui emenra Moravia 
^Si " Hungarw copus plagam trans Danubiumfitam adStrigonium ulque foediffima 

tsr tS^Zfi&gJ^ noftri rcripcores ea de - ^.bs: 

hUejl. wm, qui eam profefto omiffuri non erant, nihil quoque meniinerint, & Udalricus 



M tcftacem ex lege tenenc , hanc - - q U j. f) Ad „ 

Z£ ^ Dgerc UDUverit ' rac ^»» 



Digitized by Goqgle 



S * ■ » H A N V 1 i ^ - 

cirum in Gerraaniam reduxi^,' sLSh!!i£ r *i^!2? a,n . valt **em patrata exer p, ■ , 
cemammumadjecit, MUEs UgZl fZie conf^T ^ effet » «dKSS 
prorfusimprudente. R era eveni^W^f^f » & « uo ° "nrere, 
rtusatocpuerulus, %ImJ^S£ ^EL & ^ CConradi) r« ^ 
rogantisacceftta, umco cmflio Pim^ LTT r ' ^ at ^^mr egispacm ^s 
tmit, jufte & fapienter agens 2^1* mfcmt <* &™™ recomiiij^ ™'™^ 

pitinaaMcUiani. Ek quibu^peSl^f^* 1 "' ^A»«-*<r2£T Z*"' 
dum defWnaiTe, pacem .uteKS? nefrio ^T" qU '' dem aTcon^. 
fcntientibus Germani» proce* J C onc e Si!i ^ 8 " 1 ° b ttuft,B abeff «, I fflfocS 

magnas partesin concilianda paceAcklbertoZftw» m \ .^ mum ' Q"»mquam 
moret quem copias pnrterea, dum Con^ ^„ H arch,0nisfuine Al 0 ldu S W m e 
habuuTefcribit, an autem has CaZtn , . Hun g ana * nioveret, in promtu 
TotbeiJis, acmorboiden^ ' q ^ T pUcem ' «nj«n»r t , ret™ 

Ihffim.scuns, q U ,bus pubhca rerum adminiE f,r, ^ ^ UC procul ^ol^- 
vacaret, ratus per filium , quem faoiennS u obno3ua eft> fibi , ac DEO ' 
confultum iri. ( X) Sed bES a Kffi^ I * 3 ""^ eduxit > 'i°oprime 
• nemEmericusincidit, P audsL P0 7 d Z fl SE 0 * ^ adverfam va,eru ^ 
mm ope in cslos elatum Rra?C o 1 „ 08 eXrpirat * ^«toum fpintum angelo- 
DEum QO reveiafle arEufSemo^ TdolS "° n prodi "£ 

fucafam Vid,t , clacus , & quod Tlmroi us ele^S' "^*™ fpem in eo & 
(z)m tto atatis vigore , viccfimu m Z T e,egant,fl5nie L on »"™ complexus 
genere, fed cumprimis ^i^^*""™. omnivirtutum 

^^jr^ rite f ~ am ^~ 

commentum, feuerror, qui Emericum «,11 ' auam quani fynchrom, fiveAW', 
ptum, *n,uemma J M ien^ ab apro corre-^ 

«jusmodi obleaamentis mdoL Fnfprt? f ob,,fle . "jemorat. fV) Sed cum ab «>» 

»opo n u t J ^SSrgyi ff'.'*'. '^•»Publicmr M n,oioi„ifl„,i"e.""™ 
T^T" wewretur , utius etrum auiatler fub obliuro itirreffL //; as /T 

« f P „cuif?s™ CtLtii .Ss. ? tt 

K a 

"J Adin. 1030. WJ ^ 

x) Dlvoossvs . fed mfl i« ail ,„ . V '^. an -, I0 3 I - » Hcmricus Stephani re- 

Ra.vian. Ind. V III* Thvbjocz cS xixm*' " P$ ^ Ruizorum in venat ' 0 "« * 
« « vita S. Steph CaT"v Nu m L " ?P ro . d,rc,flus P 6 "" nebiliter n,ortu US „. 
*) Laudato cap. P ' * 7 ' ^ ^ THVIT,V * "P" V - Num - *°- 



I 

"i 

✓fo. (V. 40 AN nal.es regvm hvncariae. lib. l 

i°3 2 * jt 
-f^que rex tiudiens caufam requifivit, cum, quidj 

Ama confJiumfurorisfuirecognovit, doiuit , <ar#/, 



quidfuerat, prafciebat. llie vero amiuscorruit, 
^cej/it, procubuit, vefiigiaan^atusefi,fede- 
praftat, iiquiffe amfeffus , /9* wrf«/g<r» precatus eft. Vemam quarenti non avertit factem, facile di- 



panim mijit. Iu ceteros queftionem haberi juffit , & criminis attentati convittos digno fup- 
punit. pjicio puniri. 

jVf tamtn Verifimile eft, Stephanum dctc&a ea conjuratione fuis metuentem, Andreas, 

kiiut wBcla;, & Levents Ladislai Calvi, patrui fui, filiis fuafifle, ut fuga in Poioniam 
ferpat, co- at } nrnata p Cr i C ulo fc fubducercnc Fugae hujus caufam noftri fcriprores paflim in Gi- 
^i^felam rejiciunt, a qua cum neceflarios fuos odiis exerceri viderct Srcphanus, Pe- 
fullfalu- trumque, ut poft fe regnaret, defignari, auftor iis fuerit, ne prafentia fua femins 
tem qua- animum magis irritarent , aliorfum abeundi , iftofque dittis audientes ad Polonos 
rnni. abiifle. Ego, quamquam Petrum cx forore Stephani filium, quod Chhftianis pa- 
, rentibus ortus novellam religionem adverfum avita iacra optime tuiturus videretur, 

Gifela: opera regcm defignatum eflc non diflltear , immo faris perfpicuum fit, 
jpfumadeoStephanumGifelxvotonon ingratiis fubfcripfifle, mininie tamen perfuaderi 
poflum, ea de caufa Gifelam in cognacoe Stephani tam crudeliter defa>vifle, 
ut, quod Thuroczius referc (</), Vazuli erutis oculis plumbo aures obturari juf- 
ferit , quo minus regimini habilis videretur , ceteros autem , ne quid Petro in 
ajiia adcundo regno obturbarent , ex Hungaria expulifle. Tam multa enim in hac 
vtale tri- narratione (e) hallucinatur Thuroczius, ut prudens conjechira fit, eum, dum Gi- 
minis a felam tam crudelem expingit, pariter errafie, quam alioquin tum ipfe, tum cetcri 
mftris fcriptores leftiflimatn feminam , & fanftimonia cum Stephano certafle perhibenc 
buTir^C ^ ea - ue credibile ett, Hungaros in eam deftinationem , qua Petrus rcx futurus cre- 
vmktur. debatur, unquam fuifle confenfuros, fi regnum tanto fcclerc illi acquifitum fuiflec 
Pctrus aJ Itaque illud vero fimillimum eft, Petrum ab Stephano, & Gifela regem defignatum, 
ng/mm ut illius opera, quamquam infigniter fruftratos fua exfpectarione dicemus, Chriftia- 
«KKatus. na religio ab Stephani obitu, falva & ineolumis eflec. Eam ob rem hoc anno, ut 
(f) Ms. Mellicenfe habet, Pctrum in Hungariam accitum Stephanus militiaj prxfe- 
I0 „ * cic, quo illi viam fenfim ad regnum complanarec 

Ma^cum Itaque Andreas cum fratribus magis ob conjurationis periculum, quam Petri 

fratribus cauft » n Poloniam regis confilio abfceffic Prserat tum Polonis Miecislaus Boleslai , 
ed Poio- quo cum Stephanus magna neceffitudine conjunftus erat, filius, ut felix in priraor- 
nospnfu, dio adverfus Ruflbs, ita ad defidiam , ac voluptates in exitu prolapfus, rerum belli 
^raPo- pr0rfbm incurius * QuareAndreas & ceterorum fracrum adventus Miecislao plane 
wermus P ercommodus eo rempore in Pomeranos, qui creatofibi ducefa&iofo ieceffio- 
ftremte nem fccerant, bellum meditanti. Nec multo poft in Pomeranos collcclo exercitu 
S e,it. promotum eft: interfuere exules Hungari pondus ad viftoria; confecutionem additu- 
n. Oborto pnelio acriter utrinque dimicatum, Pomeranis, ne defeftionis, & novi 
dominatus pcnam darenc, qua vi poceranc refiftentibus , Polonis contra Belc inpri- 
mis hortacu & cxemplo in confertiffimos hoftes non tam ad c*dem , quam viftoriam 
grailanubus qui cum in medio pralii fervore Pomeranum ducem forte fortuna na- 
ccus eilec, fingulan ccrtamine congreflus, equo deturbatum vicit, & interfecit. Ab- 

rS C0 " ,e ^ h0fliS i 1 aptipleri,lllc >' & Bda > ^ eo die vi «us atque 
22 15 S cnilullll -V t Mie ™lao data fiIia in § e nerum adletlus Pomeraniam 
Z^^SS^? °2 " 0ftri & Cron,erus rerura Polonicarum fcriptor, 
quamquamnic pugnam poft Stephani obitum non rcfte confignavit, cumbellum Po- 
meranicum ante annum MXXXiV. profligatum efle difcrte fcribat. 

hic 

tra patruelis Stephani filium , quera ^SSi " 2' ; T ' M K?""*^ 

pacruclem fuifle conilat. Tum Va/ulera ad " T't "V *S **T* ^ 
regnumabStcDhannHHr...n, f .,mC.„k . f l ^ m *w Loquitur hsec de montaro 

taraen ob juvSm t&SIT ^ Stc P l,ano • it5l{ I ue ad ^um MXXXVUI. 

^^^STaS^S. „ H o7Sr tura - venf,railccft hoc an - 

/) .Prurmm ^ (S tephanu 0 *^ g ] ^TebS Polonorum Lib. 3. 



Digitized by Goqgle 



S T E P H A N V S 



^^^J^^^S *«™ *■ quoad in Hungrttt, evo-^- 
uf, fmt , quod Miecislao pofl Lum e^^"*" ^hinc^ TolSS^fif 

xa emm defunfti conjux pro rllio r»L. I pt0 ad f «to''onem res fak m w f J 

lom, nequeprecbusquidquam proficerenT 2i Hec cum in *gne ferrent Po- ™ "8* 
v,m progreili regias poflelTiones t£3S!f fajS Primum > ^ ^d apertam^ w 3 

tranda concitare. R egina , ne Jn J^™ 1 *" ' nfimqUC a ' ios ^ «SSfK 

rex & regma incrag, folent, in Saxoniam , Lm tuZ V dUabus COronis . ^ 
^^^^ 

ret, nM^tol&iS^ eX fi m ° rb ° ,aborare indies occioe ,0 3* 

dem rationem, qua ^iSS^T^It " ^ « ^«KS 
domo peregrinorum caufa ingcnti fSe^ fZTS? ^° tem P lum cum *W 
monach, m.dem ab fe conftirrti alerentur fcj funrt/^^ ^ 5 * 1 ' GU0 non 
ommbus, rehponis caufa Romam profic tfcwra,™ n vidlus Ungaris^»- 
temnuat feLegatorum fuorum cn u fa , ^ t os R^ m9 QUa " ,qUam ipfe re * fati * 5* 
Percconfuevcrat, ad fundandam apud Ra V ™ n ^ ^ m,tCere ' ataue iftni "c acci. 
facile con icimus , multas ab Stenl^. "* domum adduftum eflc. Ex auo 

que mimfle; qU arum «^oSL^r " Ita i iam ' tUm aIior ^Vuo! 

tm fint. juvat ipfum diplomf, Ir mUm ,d temporis P cnitus oblit. 

exllare puto , huc inferere, ut qV«£35 i apud ne,nin ^ noftonln fcriptorum 
mus. Sic autem habet <7) * b Stephano fiaa fint > «e iguor™ 



-» ^ - , „ t | £UUre . 

«Ponbusmperpetuum. Q wniam f]k \ *™ B ' mo Ra ™" fi™ 'fl , & mum fuc-f^ 
**** * bunc munJunT, £££ 3*""' £ 31 
^umGerarJi venerabiUs^ccp^T^ ^rm, aJ™?ro«s, 

f™4««^m*emflr7fe?imvs^^ ma c ™ 

Arflft* ^nu EcclefJconfJrari JZrf Gtrardi *-* proprias , *c " flW « 

acnunciosnoftros dm*ri£^*^™^P*te* r^grmsS 
hberalttate regali vobis , veftrisaue fucceZih, ! 1 ^"W /flr motu , cs 9 

G? W Pf/rwj ^/7 0 / w /wy VJT a " { " e fnt'u>n, cjuam fubfequentium , ut DEus 
^rcbaspuriargenTae (L^Ztra^ua ™ ^ ^ **** 

Propter competentesexpenfas, qua Uu autnZ^n^'™^ 11 ™ 
Pro bujusmodi itinerefacienL .cum Tjii Wjln t tadem re & aU camera ™flro, 

reporareparantis, cumfuerit necefTe r7rZL'Jt V UW " fim vdumu ^ acle f ,am 
^ores no/lri, veftris rLtJervnfl' "'7 & mdumeni " ™flris. Et nos ac fuc- 
fiatuimus, &firmtJ^ij2uT a ^ W r U 

Pr*Ma venianms, ZffiS^ nofir? % 7£™'^ m **«™ c °»' r * 

ceaerebxft aufus. 1 M » & mUus aut <™*rarms , fi* con/Uiarius con- 

nationi, SSSt ^^T^ m ^ §Uii ^ d ^eiltem P usdo. 
«em rex non faciaT teZum S L ' ^ fuorUm m ,itteris ^entio-r^i 

^^coept am / & Z^l^Zt ^ auaUn ? aricxd P«entur, amorteEme-%^r 
* confirmaum efle XTJS^J 1 " anno ad ^ addu ^ ««eris pubh-^-. 



m, & urrammiP f*L7„ l ^ngan exapcrentur, a morte Erae- 
elTe 2 S ^ ann0 ad publi>^. 
eue. Neque dipbma ob memoratum Ravenn* ducem RomaSum , 

, *) ^o^kvZTin ^iT K lZ Uh - 4 " num » quo ccrte anno StephiDH* noo. 



3» 




ANNALES REGVM UVNGARiAE. LIB. 1. 



« cafu , culpa, reprehenfione digna , fuper al.quem horum, de qui- 
„ busfermoeft, cedderir Cquod abfit) corripe eum , ter, quater mter te , & ipfum 
" folum , juxta pneccptum Evangelii. Si tunc fecrete renuent audire momta ad- 
hibenda tibi funt publica , fecundum hac: Si te non aud.ent, dic Ecclefie. Nam 
, fi tu hunc ordinem fervabis, gloriofam tuam penitus exaltabis coronam. 
Ab bis ' Quartus decor regiminis eft fidelitas, fortitudo, agihtas, comfras, con- 

Magiuus fident^ Baronum, Comitum, Militum, Nobilium: illi enira funt Regm propug- 
(? Pnce- njcuium, defenfores imbecillium, expugnatores adverfanorum , augmentatores 
m bow- " M u.—. j U j gninj ^ f f\\\ fint patres & ftatres. Ex his vero nemt- 



JE* Z nem in fervitutem redSgas, vel fervum nomines: iJli tibi militent non k™™^ 



„ eorumommbusfineira, &fuperbia, atque mvidta pacifice , 
„ dommare; memoria retinens femper, quod omnes homines uniusfunt conditio- 
nis, & quod nil elevat nifi humilitas, & nihil dejicit nifi ftiperbia, otinvidia. 
„ Si eris pacificus, tunc diceris Rex, & Regis filius, atque amaberis a cunftis mi- 
n hnbus. Si iracundus, fuperbus, invidus, impadficus, ac fiiper Comite», &Prin- 
„ dpes cervicem erexeris , fine dubio fortitudo militum , hebetudo erit Regalium 
„ dignitatum, & alienis tradent Regnum tuum. Hoc timen» cum regula virtutum 
„ dirige vitara Comitum, ut tua dileftione angulati, femper Regali dignitati adhe- 
„ reant inoffenfi , & ut tuum Regnum per omnia fit padficum. 
Jusfint „ Patientie , & judicii obfervatio quinta regalis Corone eft omatio. Da- 

yartium „ vid Rex atque Propheta didt: Deus judidum tuum Regi da. Et idem alibi : Ho- 
fi u *?J x „ nor Regi» judidum diligit. De parientia Paulus Apoftolus loquitur: Patientes 
„ eftote ad omnes: & Dominusin Evangelio: In patientia veftra pofiidebitis ani- 
„ mas veftras. Ad hoc tende, fili mi ; fi vis Regni habere honorem, dilige judi- 
„ dum: fi animam tuara poffidere vis, eflo patiens. Quotiefcunque fili cariffime, 
„ caufa digna judicari ad te venerit, vel aliquis capitalis fententie reus, noli impa- 
„ tienter portare, vel cura juramento firmare, illum punire; quod inftabile, & 
„ fragile debet efle, quiafiulta vota frangenda funt; vel per te ipfum dijudicare 
„ ne tua Regalis dignitas ufurpatione inferiorum negotiorum ftedetur ; fed potius, 
„ hujufmodi negotium ad judices mitte, quibus hoc commiflum cft, quod ipfi fc- 
„ cundum fuamhoc difcemant legem. Time efle judex, gaude vero Rex efie, & 
., nominari. Reges patientes regnant: impatiente* vero tyrannizant. Quandoau- 
„ temaliquid, quod tuas convenit ad judicandum dignitati, tibi venerit, cum pa- 
„ tientia, & mifericordia, five miferantia, hoc judica, ut tua Corona laudabilis 
„ fit , & decora. 

„ In hofpitalibus, & adventitiis viris tanta tneft utilitas, ut digne fexto 
Smdabe-„ in Regalis dignitatis Ioco poflk haberi. Unde in primis Romanorum crevit 
J&*«*»" * Imperium, Romanique Reges fublimati fuerunt, & gloriofi? nifi, quod multi 
«rrftw * noDiies » * fapientes, ex diverfis illuc confluebant partibus ? Roma vero uf- 
ixter»,. " 1 ue hodie eflet «ndlla, nifi Aeneades ipfam fcciflet liberam. Sicut enim ex 
„ diverfis partibus provindarum veniunt hofpites : ita diverfas linguas, & con- 
„ fuetudines, diverfaque documenta, & arma fecum ducunt, que omnia Regiara 
„ omant, & magnificant Aulam , & perterritant exterorum arrogantiam. Nam 
„ unius lingue, uniufque mortalts Regnum imbecille, & fragile eft. Propterea 
„ jubeo, fili mi, utbona voluntate illos nutrias, & honefte teneas, ut tecum li- 
„ bentius degant quam alicubi habitent. Si enim tu deftruere , quod ego edificavi, 
„ aut diffipare, quod congregavi, ftudueris, fine dubio maximum detrimentura 
„ tuum patietur Regnum. Quod ne fiat, tuum quotidie auge Regnum , ut tua 
„ Corona ab omnibus augufta habeatur. 
Timt rt- „ ln tribunalibus Regum , confilium fibi fepfimum vendicat locum : con- 

gimims „ fiiio enhn conftituuntur Reges, gubemantur Regna, defenditur patria, compo- 
ttT»™* nuntur P re,ia ' wmitur viftoria, propelluntur inimid, appellantur amid, dvi- 
„ tates conftmuntur, & caftra adverfariorum deftruuntur. Ut vero confiliis infit 
s, a ftultis, & arrogamibus ac mediocribus (ut mihi viderur)non valent com- 
„ pom vins, fed a majoribus, & melioribus, fapientioribufque, ac honeftifiirais feniori- 
„ bus exprimi debent, & poliri. Iddrco, fili mi, cum juvenibus,& minus fepientibus 



Dlgitized by Goqgle 



STEPHANvs I. 33 . 

102O. 



„ noli confiliari, aut de illis confilium qusrere ; fed a fenioribu* m,;k., n j 
„ propter«tatem, & fapientiam fit aptum. Nam confil , X q ,IIud ne « 0tiurn 
„ picntum debent daudi, non ventofitate IhiS^^S^ 1 ? ^™™? fi * 
„ cum fapientibus, fapiens efficieris ; fi SR r Sl , emm S radieris 
„ fatente Spiritu fanfto, P er SalomonW! ^m Men£ 'i?^ 
„ tument armcus, nec ftuitorum erit fimilis Et n™8 r ?, us S radltur ' f »P'«i- 
„ ftus eris, & cum viro innocente innoc ns* el ^Ml^. 6 "* 0 fin ' 
„ perverfo perverteris. Ad hoc quidquid neEotii uni^l enS ' & cum 
„ hocfe exerceat: fciiicet, juvenes^in ^fS^STZ-*- 11 ' * 
„ juvenes non funt expellendi a confiliis. Ouoties ve™ •» ' ?. mno tamcn 
„ etiamfifithabile; tamen fernner ad MnW, °, UesVero cum '«« confilium inibis, 
Gpientia, menfures. P Maj0reS d,ffera$ ' ut omnes tuosnorma 

„ Imitatio Majorum in Reeali dienitate nflwnm „„«-j .. i 

„ fili chanffime, edicla patris tui femper tibi fint nTL!l Peftilentia. Propterea,t«r, 
„ Regalibus dirigatur habenis mTJL •? P rom P ra > ut profperitastua ubique 

I «bfl Sa l „ , m ; h, > &defid en"", maiignum meum averte a me Do- 
„ uiuie. auitr a me concupifceutiam . &animn irrn««»»nM : r • . 

„ meDomine. Hacicaque oratione antiq 3 uwhZ? SS\ ? "V?*" 
» dem utere ut TV„e • ■ anrj( * ul , ute »M»:ur Reges. Tu quoque hacea- 

l cuXnorninerif fS ^ '^f 6 " 6 d '> etur > ut invidknus Rex a 

„ onaubus obi fubjeftu , curfum statis tm vitas cum pace poffis finire. 
" ^^SS? l ^7 , " UtlIm ;S? Cft RCX Sicut ergo (ui 

„ bus imbutum & ornamrT Re « emefl ? P lum » ni.fericordem , & C5 cteris virturi. 
: fum fibi vendlcat r eXen,m hnpk5tMe ' & CTud « u '"te fodatu s , inca f. 

m™;!i,LT? C nomen Regls » q u| a tvrannus eft dkendus. Ob hocer^o fili 

: Srtti-Srs cordi ; mei ' fpes ^ ^us^™ iz^i* 

^Drindn*„ B r ? mmbus P ,etate ^ lrus ' non folum parentehe , & cognationi vel 
lSSr^~ dU ^ fivedivkmU8 ' feuvieinis ' & Wolis S p^i iu ; 

n^amTed^K ' S ' & CUnclisad te vem entibu S ; n.m opus pietaris ad fura^ 
^ Ktt^rf^". mirerieors onmibus vim parientibus , femperil^d 

tes Sis deZrf? ° mneS ' n0 ° tantUm potentes ' fedeti8m Poteftttecaren- 

^ ^quoque 16 nimis e,evet ' aut 8dverfltas 

qUOqUC humius » ut ^ « altum faciat, hic, &in futuro. Sis vero mode- 




34 ANNALES RECVM HVNCARIAE. LIB. I. 

"„ flus, & ultra modum ncminem punias, vel damnes. Sis mitis, &nunquamju- 
„ ftide repugnes. Sis honeftus , & nunquam alicui fponcaneum inferas dedecus. 
„ Sis pudicus, & cuncios libidinis fiEtores, flcut ftimulum mortis evites. H«c 
„ omnia fuperius libata Regalem componunt Coronam, fine quibus valet nullus hic 
„ regnare , nec ad sternum pertingere Regnum. „ 

Ha&enus documcnta Stephani regis. In quibus cum fingularem in primic 
fapientiam , & incomparabilcm piecatem , cum charicacem erga fuos & filium , quem, 
fibi fucceflbrem parabat, admireris, neque fine dolore cogitare queas, hac iolici- 
tillimum pacrem fpe fruftratum , paucofque poft annos fibi pnemiflfle , quem fuper- 
efle regni & religionis cauia, fi DEO ita videretur, impenie optabat. Sed hsc in 
I02I. DEI arbitratu funt. 

Buiga. Gravis hoc anno e Bofnia tempeftas Tranfilvanias incubuit. Bofni , feu Bef. 

to^»TO'- fi ' lneB y 1 ^ oi « nam promifcue fcripcoribus dicuntur, fiepealias, ut verifimile eft, 
infeftis armis in Hungaria; ditiones procurrerant , nunc ex Bulgaria , non item , ut 
noflri paffim habentex Hungaria, cgrefii pradarum fpe Tranfilvanos ad iftum de- 
ftinabant , feciflentque cicra dubium jadturam memorabilem , nifi Stephanus ea de 
re e coelo cdoiftus cladem ab eorum jugulo avertiflet. Eam incurfioncm Bonfiniua 
prolixa oratione complexus eft , verum quia plerisque exaggerata , & ob locorum 
intervalla etiam improbabilis ex parte videtur , neque Carthuirius omnium fingilacim 
memineric, malui auftoris prope fupparis narrationem exMS. Mellicenfi, quam iJlius 
in annales cransferre. Relatis igitur Byflenorum in confinia Hungariaj molitionibus , 
rex vero, fubjungit laudatus audtor, illos ante dies in remotis partibus enatui infifttbat, 
vt faltempofi muUas curas, quibus opprimtbantur , aliquantifper membra mfirma rtkaerta- 
tur. Cum igitur circa mediam boram dieifoporiindulgeret , per volunlatem DEI, qui ea, 
qua futurafunt , /piritu vifmtis fua manifefta , & cogmta fidelibus fuis qftendit , videba- 
tur aftantibus- -inmcis paterne loqui , & quafi eos terrendo praferre: cur vanavcftra 
coborte clauftra fantla Eccie/ia irrumpere vultis ? cur gregem paftoris magni, & ovilia ejus 
fyolan veniftis? recedite, recedite, quia impetravi ob hnperatore meo virum deftnforem, 
& ducem mettm , fcilicet Martinum , qui nm patietur morftbus veftris pafcua iuftorum lace- 
rarL 

Ex reot. Hax ubi rex calefti afflatus Numine, fomno opprefius dixiflet, evigilms ala- 

STco. Vf?' ^Pr^retnuncia, adeffe mandavit. Cui afftftenti , nonmea, UtquT, 
< legatums caufas explere poteris, fed alius , quiftdeUor immtiarur , accedat. Prarmattm 
2! '"f^^redirepracft. Anoto & tertio, perge, ait, abire, feflj propere, 
£2.22"^ * ^**» " W *<" »«™<> . utpr^ideatX^ad 
AmJSZlf^ / > fllWn , CWK0S M m Mhm "^" PVM*' ^""<lit iUe vekciter , 
mSri r"*"* * *** aUtperat » * V*W diUgenter faclum eft. Jam bo- 

^«■ fi cUT£tJr ttZZ *' TribuZcZn 

tZJr wlZ? r ' S deCertat " m ^protetlione DEI roborati accin- 
tZLirJT^; Ua d "} u "& untttr > P^ rem t<rg*fa* dederunt. Phtres au- 
, 7 m ' l4ur " m dumfunt. Cadeperatla is, qui venerat, 

adregem regrcdttur, ut nunciaret ei. Rex audito eventu beUi, Vrates babuU m^ZtZi 
qut vtHoriamfideBus fuis dedit ex inimicis. * omntpotentt, 

„ m „ k.. HlBCexMs,Melliceilfi: ex 1 uo Bonfinius corrigendus , qui Tranfilvaniam 
ommbus mjurus bellum fecum trahit , affeaam fuilTe icribf ™JSc 2 
Beffos, tranfita Servia, quas tum Bulgaris obnoxia fuit traiccroou^ rw-E? 

°PP r «nerent: Stephanum autem , quem opinor, ne quid res publica 

proSflt ' *~»*» ad »onitum , eam cladem a fuorum juguio 



^obmoto hol aCC r Pta dade d ,° mUm reverfi ' veritia . ue Hungari dui 
, ..jn o^moto bello ulcifcerentur, fexaginta viros ex fuw leeunt nui 
Umun ac cet eri« muneribus oacom ih ^u^HT ie gunt, qui auro , argentoque, 

2ST quam ingrcffi H^IKS miS Haud multoVoft 

fSL & argento omm Sfr^Zmun, ^fT r fac, " oroforum manu circumveniuntur, auro 
g nco omni per lummum nefas fpohati, & amiffis non paucis fuorum asgre in- 



Digitized by Go 



STEP «A N v 



colume» ad regetn perveniunt de ;„;„„•„ 35 Au °* 

iT;: b r cer r ponunc - ^SSssa p ro -^ 

mnvultu, rmverbisminatusen «> CjTJT^*'''* fcribir r.«k • ' P ro ^?~rti/n 



Jto ftnfijn ad eadem condoce^^ fa ™ P"viter curabat , ut(?ue IO "- 

wfcret, adleg*. Hunc in modum BurfJ , h e " S fccnJm > dun > * d EcclefiJTn 

«M .Itad non reae, quod ScephanZL.du.,7 * umm '"" r - h« wrt»BoidK 
c '" veterem per p anicipm r» . . craxme extra dubium efr Rn. 

& foIicito .„ 

lZ^^ SprtCes > &Mafeciff e JlJ \ r ™ fm ftlitua: ai «™ prU°™Jt* 

jolebat) fupplicia Jebita SShlmSuJ^ ^T^' CfcnftosBonnWcribere^ 

"^wS^, circumtuliffe/ex bi/uue 

"*m. cum templa cum MrTJzL"^ P™*»™'' quoaue reiali J itu 



- _. — v-n.rurn lanctorum ltpfi 

0 In vita S. Steph Ca„ rv w * re ~i 

g AiotDva ad an. ,£i ?£ * Cs > & Ge,Te,iB ^ororis Stephani primi r*. 

» tu fMarchio nU ptm {SSf* » Hunpri., & fanfti. E S'^ 



A «V. 36 ANNALES kEGVM HVNGARIAE. LIB. X. 
-^ reg i & Gifete dono in Hungariam mififlet , qu* illi, uc beneficii pars ad piures per- 



tinerec, in vanas bafil.cas ^ue« 1erofolyn)is ab Stephano ftrui cceptum 

Temptum, Hoc quoque fortaflis anno templurr N er ° 101 ^ f cim camobio domus, 

« rfom_«f uerit , Georgio, magno martyn poftea dicatum. Adjec^ ^cu . . J 

Jmfott ' Hungaros ifthuc pietatis caufa peregnnaturos exciperent neve qmaqj »m aa. 
^^2^:"3d?effet coemtipranereain CO Pal*ftina fund>, unde comrneatus pere- 
/.«.,;/*.« fl-b lit«em d eell «' ^f m " 1 s . pierifquc noftrorum hanc Stephani mumfi- 
>«^-&™ shba ;^ fundandis potius regni 

T^c^T^Z ^ ^ Hakemus in Chriftianos dirutis paflim cempbs 
SrS_ .«ff^ eam ad prafcntem annum refem debere ex.ft.mo, 

barbaregraffarecur, itructuram e > commutata voiuntate dirucasEcde- 

ouoniam anno lftum ancecedence iaem naKcniM» <-__j_._ 

fiasinftaurand:, novafqueafimdoeducendipoteft_wmChr.ft.ams feat fj), quod 
£ per Emopam didicum effet, ingens hominum mulritudo rurlus ad facra 1 loca £ 
re & Chriftianorum ifthic degentium penuriam *r e ac munenbus levare oca_ P .t. 
. ^ „ Inter quos Stephaoum non poftremum fuiffe miht valde venfimile eft. 
» 1 ^ OuanSs ac vicefimus annus fupra maief.mum Germanu* qmdcm pne pnm.s, 
/,S£t_m Hunlarii. quoque luauofus fuic, cum Henricus Imperator, Grun* pnmum 
SKmSbo^Sii, om incredibili totius orbis Chriftiani mcerore defun-tus magnum 
Z pudoptimosiuofquedefideriumreliquiiTet (g), anno artat.s fecundo ac qum. 
quagefimo, regni romani vicefimo fecundo, impen. autem deamo 00- Credm. le 
cft luclum ad Gifelam quoque fororem, tum Stepanum, qu. Hennco ca srace ftu- 
dio pietatis certabat, pertinuuTe, tametfi noftri nihil de ea re fingilatim hcteris con- 

£mkm r,SMnnL Sed dojor hac parte acceptus, altero abhinc armo domi mitigafus eft; dum 
P*rtju- filium, quem unicum fuperftitem habuere, macrimonio illigaflent. Stephanus eium, 
tme ma- ut pub(i(te f a i ul i & fucceffore confulerct, Emericum paratidis Beris baud ttitempefitvum, 
trhmni ' ditno eonjueio MganJnm ejfe eenfuit, ratus , neminem regno commodiorem futurum, fi vive- 
KU,mt - ret: fmJnus /fattcfiftmant binc prolem fperari poffe , 6? regendis Ungaris accornmodattf- 
fimam. Quare excelkntifimamfortna, & virtute virginem, ac regalt genere natam butc 
dtfponfat pater • • ne legitimus, idemque optimus Pamionue regno fucceffor defit. (*) Sed 
C^rgmpatris vota, quamquam jufta, eatenus fruftra fuere. Nam Emericus non modo 
aicolen- procreandis liberis operam non dedit , fed conjugi quoquc, ut illibatum caftimonia» 
<bm q/7i-fl orem fcrvaret, auftor fuit, quod eum nullo negocio a virgine impetraffe Scripto- 
res paffim nanant. Facite mihi perfuadeo apud caftiffimum adolefcentem, voto alio- 
perfuolet. ^ fi^^^ Henrici Impcratoris exemplum valuiffe, qui dum biennio abhinc an- 
tequam fato fungeretur, virginitatem ab eo, & Cunegunde fervatam audiflet, eo 
hcertum comperto , ad fimilem pulcherrima; virtucis confecucionem inllammarecur. Cujus 
tft, «9'wnominis, aut qua gente orta Emerici conjux fuerit, in obfcuro eft. Si lllyrico (k) 
mnnnis, fcriptori vica UUus, qui fc hac ex Dalmacicis monumentis accepiffe teftacur, fides 
mt «eM tul0 haberi poffic, credibile eft, cum omnes regio fimguine procreatam fcribant, 
^"'^Crefimiri Dalmatia; regis filiam fuiffe. Ea tamen opinio intricaciffima prorfus difikul- 
tate involvitur. Reges enim Dalmatia» hujus nominis, qui ad statem Stephani con- 
gruant, duos apud Illyricos fcriptorcs habemus , Crefimirum alterum , qui poftGo- 

demirum 

«) Incuofer in ann_l. aJ an. 1010. ait nii apud Hagiographos. „S. Hcnricus curn 
ex MSS. fe habere , fundos in Palxftiaa „ totius Chr.ftianitatis ina-ftimabili moerore 
eurain finem ab Stcphano coi-mtos. ,. anno \nt«fua; 52, regni 22, iroperii 10, 

f) Glaber. qui tum vixit, pag. 394. in „ Dominica; Incarnationis 1024. defun- 
haicvcrbafcribit: „Diruta: ftierant Ecclefix „ aus„ - - 

„ anno Martyrum DCCXXVIl. (ideft an- 6) Annales Hildesheimcnfcs. „ MXXIV. 
„ no Chrifti MXII. - ) reftitut» funt anno „ Indift. VII. Hcinrichus Imperator nativi- 
„ DCCXXXVll.,, (fcu an. Chr. MXXI.) „ tacetn Chrifti Babcnberg, Pafcha Parteno- 
Crcdibilc autem eft perfecutionem non in- „ poli, Pentecoften vero Goslare honori- 
choafte a dirutis EccleCis , quarc perfecutio- „ fice cclebravit. Qui poftea Gruna venit, 
nis initium probabilitcr c«pit an. Chr. MX. „ fc- ibi languore correptus , decubuit, & 
Ex quo verifimile fit, Stephanum hoc anno „ cum totius regni mttrorc ah ah - - homi- 
laudatum cxnobium Jerofolymis ftruere non „ nem pofuit „ - - 
<=-P'fle. i) Bonfin. Dcc. II. 

|) Auftor vitss S. Henrici ad diem V. Ju- k) Joanncs Tomcvs in vita S. Emerici. 



Digitized by 



derriirum regno pnefuit, alterum oui P**-; - iftJ/f" 
anno feculi hujus XIX.'. BafiTo 'oriems "T infi ^< «* Dte— 

cum fratre abduclus quin to poft anno vSeSfSST Pr ° fl ' gatUS ^ntinopolim 
accep.t. Si his filia erat, vehementJS ZT qUoouepari involutam 
capnva, & alieno juri obnoxia eflbt. Crefii vern? defp ° nfam quod 
«Httur regnum adiifleanno MLII. tempeT^Sr^ 22 9 Lucio 0 P<>- 
pham, Dalmatia, regis, cui Dircislaus p^r^SLTi? delUr - 
huncm modum fororpotius Crefimiri, nonYem fiS 22? ° portuic ' Atque« rTj 
. ex Scnptorum filentio probabiliter confidmr ? Ufm ° di nul,am tSsb*»». 

compellatra exdipIomateanniMLXXI^ f c^L fu ' C ' °- uam "omine 

monallerio Jadrenfi a fe fundato ,X?n ( } omnium erar, qua 

fumus, verifirmlitudinem utc^aJ^SST' 

cammomam dhbatam fervaflb, neque OriimiC^^?^ CW ^ E ^ 
n.catem.t.demmtemeratam tumulc . mtuIericSS \ d f ° r ° rem ' ° U,E vir ^ 
avcro, eandem hanc Cicham ab sS^^t'^^" 1 ^ nonabhorret 

qumjauere nemo valebtt , mrabditer probibtius e/l mL J" ia " mus -> l uaK * Vomtm,hmn.iff m 
mn maprem quoque mutcrum ammaSum camtL t magmm cmitaiu1 » *** «*m*u 

ftcuhtres ultra modum fecum educeret ter^JuT^ P**"™. cLlictas «Mii. 

n ;T SCeph8nUS L< * atum iSclufcr^ d^"^ mit,a \ qUam «* « 

eapere: n.fi fortc ea legatione aliquid adverium (l ^„J^' d,fta,e _ eft conjeduram /. G«. 
ip.eatus fuerit, quod, ut affirmarc non ,nrtm • % PUd Grscos 3 ^nrado cudi &.»»*«_, 
«ri belhpra.buiire, ut mox mTmlblu, ' * ^ OCca,ionem ^ 

J», locu^ ^ mri r 3d ™ ftCT « conver-^t 

dienf, ErclefuepramVeretur, K|^ 1 JL q %? C, !? ,Um prius ' ^ Ch»«- 
buimui, quoniam divino cuL K P ^os caftgatiffimam vitam duxiffe perhi- 

WOO, ^ ^utipfe ^S^rM^' pro exftrl,endo -"obio de>^- 
- dicatum. Se^d de "° fica 

Conradus entTnK ' U "^™" 1 beI,i ftudia avocarunt <E£ 

video , fcriptoribitmSs ^far^M qU,re Belli ^fc* 

Aloldus ob hweditatcm auam Utn re J ,us fentti «nt, diflicile fit conftituere. H ™&<™ 

correpta fcrib rSfcJSS Stephanus m Bojoariam habuerit, arma u5woe>*' 

ftmpaflum e fle ?cr ptor fvncnr^ m ^ fib ' Pf tiifle£ ' "ancunam obrem u^fiSSL 
eicnptor fynchronus memorat (r), quod Bojoarii legem haberent, «** 

_ 0 Dc regno Dalm. & Croat r u, ir -j , , fe cun- • s "/ > *«« i 

Cap-8. 6 m - w uroat - L,b - «■ » "loneus, r u b titulo B. Mauricii Cbrifti 

•) Tiuon in Epit. Clironol P*,_.„ *«.,a S?____r2 "nam exhibent MXXXVil.' 

f** Pait II. SJaTffiJ fltlon 2 r d d ]r efCe didt hoC ^ 110 fe Abbatiam conl , 

S, Mauritii i„ VefprimenV, DmfccS t ° ™7t VeTinmiliCer MXm ' inchoa " 

• Pk*no rege fbndHta f Abbatia T ciL ' neC L "P"" 6 Dotuent Ai&a * annum 

Bominifixxx ^ ADMt, V 0X03 a "num partim ob beilum cum Conrado , pmim 

P) » Igitur inter c_t«~. in ni. . quo , d morbis im Ph'citm fuerit. 

•» qui Beel didtuT ta rl ' OC °' »? Adan - ,0 3°- 

» «vino f) ADELB0LDVI EpifC0Das TrajeftenCsin 



Jn.Cbr. 3 jj ANNAL.ES REGVM HVNGARIAE LIB. I. 

] O 9 O» 

■fecundum quam libera illts eligendi Ducis poteftas effet. Wippo contra fcri- 
« '» Jft Ptor Gerraanus, & illius a;vi caufas omnes in Bojoarios rejicit. Eodem tempere, inquit, 
repetunt molta dijfenftones inter gentem Panmmicam , & Bojoar tos , culpa tamen Bcjoariorum facla 
fcrifttres.fuat f ut Stepbanus rex Ungarorum multas incvrfumes , fi? pradasinregno Noricorum, 
id tft, Bojoariorvm fauret. Preerat tum, nifi fallor,Bojoariis Hezelo , quo regnante 
incurfiones, quarum audlor meminit , in Hungariam contjgerint, non credo tamen 
vivo Henrieo , cujus cum levir effet , & in gratiam poft concitatam rebellio- 
nera acceptus , quidquam illo vivo inimicum in Stephanum , cui Henrici foror nupta 
erat, tentaffe. Itaque poftquam Henricus anno feculi vicefimo quarto defunftui 
effet, ut erat inquietis vir aniroi, ac dominandi cupidus , & fortaffe a Conrado 
quoque concitatus, in Hungariam arma Hezelo corripuerit. Jufta proinde caufafuit 
Stephano mjuriam repellendi, cum viciffira inBojoariam infeftus procurreret. 
Impentor Ahter tamen Conradus , five non rite cognita caufa , five Legatum trien. 

am Ger-nio abhinc ab itincre prohibitum fuiffe iropatienter ferret, rem accepit, & cladesiU 
mtmis M-iatas bello ulcifci decreverat. Itaque colle&o exercitu Noricum emenfus in Hun- 
./?ra*M..g ar iani fignainfert, & ad Arabonem ufque omnia ferro, ignique foedura in modum 
r l^™* au populatur. Quo mimis porro vaftitatem proferret,/fluvio, & filvis prohibitus eft. 
rinumme- Bexautem Stepbanus , ut fubjungit Wippo, minimt fufficiens adverfus Jmpcratorem , ora- 
utur. tiombus, & jejumis m umverfo regno fuo indiclis, prafidium Domini tantummodo ftagitabat. 
Valuiffe pia regis ftudia idem memorat, quoniaro Jmperator tam munitum regnum ftu- y 
viis , & fuvis intrare tm vakns, multis tamen pradatiombus , & imendiis circa termmi 
regm injuriam fuam uktfcens reverfus eft, voiens tempore opportuniori coepta fua peragere, 
llndtur Eodem modo bcllum id noftri complexi funt , nifi quod aliam caufam , cur 

Sttpbmi Conradus re infecla redierit, perhibeant. Carrhuitius , quem ob apertum narrandi 
f^ hus \ candorem, quam Bonfiniurn conje&uras fere de fuo addere folitum, fcqui malo, 
'poftquam temporis , & rerum anguftias, quibus rex interceptus erat, nihilque pre- 
fidii poft DEum , pneter virginis opem , reliquum defcripfiffet , ita Stephanum lo- 
quentem inducit. Si piacet tibi Domina mundi , tua partem bareditatis ab mimicis 
devaftari, & nowttam pkMatkmem Cbriftiaititatis aboieri, rton mea, precor, imputetur de- 
ftdia, fed potius difttofitmi voluntatis tua. Si paftoris culpa quid mereatur , ipfe luet, in- 
fontibus parce , precor, omnibus. His diclis, quafi confolatus ab ipfa, fiducialiter adver- 
jus boftes arripuit. Altera mox die nuncius ad unum quemque ducem Germmorum, 
6? m caftra Teutomcorum ab bnperatore venit, qui eis redeundi mandatum detulit. Regrt* 
dientibus adverfariis virfanclus rtfpt&u miferatienis DEI fe vifitatum inteUigit. Cbrifto , 
fuique Genitrici, terra proftratus gratias egit, cujus fe cum regni proviftone tutamini prt- 
tibus aftduis conmendavit. Jmperator vero fuorum tam repentma perterritus defecltoni jcif. 
citans, qualiter res fatla fuerit , cum nuncium reverftonis eorum tton fuum fuijfe veraciter 
fciret, per confdium Dhxnitatis, ad corroborandam fidelijfmi regis fpem, faclam non dubi- 
tavit, ftque debmc ab invafione regni - - abftinttit. Hucufque Carthuitius. (s) Bonfi- 
rnus cieleftem internuncium fuiffe fcribit, qui tefferarii fpeciem indutus, Germanos 
Imperatons nomine folutis caftris domum repetere jufferit. Ego , quamquam non 
diffitear, Stephanum in tam prarienti periculo imploratam opem divinitus perfenfiffe, 
ffigre tamen inducor, ut credam, cjeleftcm fpiritum ementito Iroperatoris nomine 
Germanos jufliffe miffa militia domum redire , pncfertim , quod Wippo presbyter, 
qui nac ex horatmbus, quibufcum res acla eft, intelligere poterat, nihil prorfusiftc- 



flB: .T,,,, pra!terea ^ 110 ' fi annallfi * Saxom fides habenda fit, hoc anno im- 

»5nr H P m ^ Pra ' !b Bohemorum duce oportuit , qui eraenfa Moravia 
itoi/*Jt * Hutl ^"f C °P>« Plagam trans Danubiumfitam adStrigonium ufque foediilima 
tTm" o,!l n «I ^La^ 5 d . cum noftri f«iptores ea de re fileant, Bohemici au- 
tueejl. tem, qut eam profefto omiffuri non erant, nihil quoque meminerint , & Udalricus 



rebus gcfti» Henrici ad an. MII. „ Lcgcm j) In vita S «Jtmhani r»n iv mm ,<» 

„ habcnt (Bavarii ) & duccm eliemdi po- ° ^ P * IV- ^ 33 * 

„ tcftatem en lege tenent , hanc - . qui- O Ad ai 

" u 0 ^ 6 l«iuverit, me mimicum J 

H habebit , r 



Digitized by G 



ST£P «ANVS ,. „ 
Pradislai deceflbr ex ipfius annalifla, Saxonisfcnr^-. . ^ IOI i ' 

fit neque Pmdislaum ante annum MXXX IV iu V er ° poft mno rerum potitui— ^ 
rafleconflet , aut fiairium id belium eft, , U t cim 1 ^ ?£ U,Um Bohemi * 
moverac manifefto errore confufum. C °' QUod Conradu * Stephaoo ot 

eirum in G 0 e?marSm CO redu d x^ , StV D hatr!f r ^ patma exer p • 

cem animum adierit luvr . ate P ,wn «M » tametfi p r or kefus elTW ,a - 7 PjI *■» 
waij animum aojecit. Miffis Legat s facile confr^»* *. ' ad Ineu ndam pa- SttpbanU 

prorfus imprudente. R em cveniflb Wippo ^f 1, &i Uod mirere . Conrado^S, 

rwntisacc&a, unico confilw PincSf^ J £r f ' k *«™ Stepbaniregis pacm 1 ^*" 
«*, >A G 9 /^,/*- ' 2!Z2E'/^ w/f '^'' reconciliafwms m"™** 

Sen»^ 

Scephano in Hungaros tcnJtT "t?n ThatuTe °Z STS cum 55S 

magnas partesin concilianda piwAdSlw^Si^l^?^^ Q u ™q u «n 
inoret quemcopiaspwterea, SmSL^TS "f^^AWd^S^ 

confultum iri. (*) Sed blS "i eTv S ^c^»?*^' ^ 0 **» 
nemEmencusinddit, paurisque pofl 1!, „r ? eDte J?™J n adverfam valetu <«- 
rum ope in c*los elatuj > gr*co L^L ' ~ ^ Caftiflimu n> rpiritum angelo- 
DEum Q) revelafle C.SJ f nfeX't aTiT" "° n eft P rodhu £ 

Stephwn potiffimum iuftu , ^^^r^^^T^^^ **8m*~ 
W«n vidit, elarus, & ^ rSSTeSSri' heredi f«is fpem in^eo flwA^ 
(Oto iOo BOtfj vigore , vicefimmn * «egmtiffime omnium complexus eft 

-^^ra^ 

.uamquam fvnchroni, five^- 
Ptum, imiferrimalanienain w"eTd7fl^?m S exerc «et, ab apro corre-**^ 
«jwmodi obleftamcntis iZL i>J ? ? dlftraftum ob » n e memorat. (V) Sed cum tb»>" 
qui de eo fcrS fere abh °™»"e fit verifimilc ut ex ii! V» 

Stteras Z^^tf"^ P-terea mauditum -S^^-J 

*> nomine «m^J^JZ*^ 8Ut fatna **!*»■•. autlrrorem^ 

inmifcitur. ' Um pr<BCerea Em e«cuiii Ruflbrum Ducem novo errore com- 

ZSL^™* 5 ' tamer fi juftiffimum patermenatura, dolorem ,d HPr _ ii 3 ^ 



u,u "'= mu , tamerti uftiffimum oatem» namr* j„i . nB , * 

wntatem temperaret tamcn (twm J jj-icmie narura; dolorem ad DEr vo-S««ia»nw 

exercitum Proctrts 

quibat. (#) Itaque^ iouanfn raoIeft l' nmurn «",dit,ex quopedibus infiftere ne> 
re oportu r. S„ IZ f P ubhcam rem adminiftrari Z — 

n* , M^Sm Z LZS f25S f<r t "*f *T te ^?"^» *2 

K a we 
«; Adan. 1030. v 

x) Dlvoossvs fiu -.1. „^ a ^ Ad an - I0 3t- ,.Heinricus Stcphani re- 

Rawzan. Jnd, VIIl' Thvhocz nv7 " fil ] us i ux Ru «o™«> m venatione ab 

>') In vita S. Steoh ^„ T? ' 52?"- *» aprc ; d,fciflUs P wiit flcbiliter mortuus,,. 
«) Laudato «p P ^ IV> Num " a 7- * " Cakthvjtiv, cap. V. Num. 29 . " 
r <) Ibid. 



AuCtr. 40 AN NAL.ES RKOVM HVNCARIAE. LIB. I. 

—p^fque rex audiens caujm requifivit, cum, quidfuerat, prafciebat. 2He veroanxiuscorruit, 
iiJamui' confMum furorisfui recognovit, doluit , acceftt, precubuit , veftigia amplexatus eft , fe de- 
prtjiat, liquijfe cortfefjus , /ibi wdulgeri precatus efi. Vemam quarenti nm avertit faciem, facile dU 
portim mjjit. I11 ceteros queeftionem haberi julEt, & criminis actentati convidtos digno fup- 
punit. piido puniri. 

Ne t.vnen Verifiroile eft, Stephanura dctefta ea conjuratione fuis metuentem, Andres, 

iatius «iflcte, & Levent» Ladislai Calvi, patrui fui, filiis fuafifle, ut fuga in Poloniam 
fcrpat,c»- a( j nr nata periculo fe fubducerent. Fugas hujus caufam noftri fcriptores paffim in Gi- 
IJS^fitan rcjiciunt, a qua cum neceflarios fuos odiis exerceri viderct Stcphanus, Pe- 
/ar,iyw«.trumque ) ut poft fe regnarct, defignari, auftor iis fuerit, ne pnefentia fua femra» 
ttm fu *-anitnum magis irritarent, aliorfum abeundi, iftofque diftis audientes ad Polonos 
rant. abiifle. Ego , quamquam Petrum cx forore Stephani filium , quod Chriftianis pa- 
remibus ortus novcllam religionem adverfum avita facra opcime tuiturus videretur, 
Gifele opera regem defignatum efic non diffitear , immo fatis perfpicuum fit, 
ipfum adeo Stephanum Gifelce voto non ingratiis fubfcripfiflb, minime tamen perfuaderi 
poflura, ca de caufa Gifelaro m cognatos Stephani tam crudeliter defevifle, 
ut, quod Thuroczius refert (d), Vazuli erutis oculis plumbo aures obturari juf- 
fcrit , quo minus regimini habilis videretur , ceteros autem , ne quid Pctro in 
Cifela adcundo regno obturbarent , ex Hungaria expulifle. Tam multa enim in hac 
viale cri- narratione (e) hallucinatur Thuroczius, ut prudcns conjcctura fit, eum, dum Gi- 
«tmtf a felam tam crudclem expingit, pariter errafle, quam aUoquin tum ipfe, tum cetcri 
rujiris fcriptores le&iffjmam feminam, & fanc~timonia cum Stephano cercaflb perhibent. 
butirtfi' ^eque credibilc eft, Hungaros in eam deftinationem , qua Petrus rex futurus cre- 
rouW. ^cbatur, unquam fuifle confenfuros, fi regnum tanto fcelere iUi acquifitum fuiflet. 
Pctrus ad Itaque illud vero firaillimum eft, Petrum ab Stephano, & Gifcla regem defignatum, 
ngmn ut illius opera, quamquam infigniter fruftratos fua exfpeftatione dicemus, Chriftia- 
evxatus. na religio ab Stephani obicu, falva & incolumis eflet. Eam ob rem hoc anno, ut 
(f) Ms. MeUicenfe habet, Petrum in Hungariam accitum Stephanus miluia? prcefe- 
lo r, T °* u0 viam fcnfi 10 fl d regnum complanaret. 

Beia^cum Itacme Andreas 011111 fratribus magis ob conjurationis periculum, quam Petri 

fratribus caura in p °loniam regis confilio abfceffic Praerat tum Polonis Miecislaus Boleslai , 
flJPate- quo cumStephanus migna neceffitudine conjuncc.ua erac , filius, ut felix in priraor» 
mspnfu- dio adverfus Ruflbs, ita ad defidiam , ac voluptates in exitu prolapfus, reruin belU 
««w7V pr0rfUDl incurius - Q"are Andreas & ceterorum fratrum adventus Miecislao plane 
ntrams P ercommodus fuj c, eo tempore in Pomeranos, qui creaco fibi ducefactiofo leceffio- 
Jtrenut nem ««enot, bellum medicanti. Nec multo poft in Pomeranos collecto exercitu 
Serit. promotum eft: interfuere exules Hungari pondus ad vidorieconfecutionem additu- 
n. Oborto pralio acriter utrinque dimicatum, Pomeranis, ne defeftionis, & novi 
dominatus ptenam darent, qua vi poterant reftftentibus , Polonis contra Belse inpri- 
mis hortatu & exemplo in confcrtiffimos hoftes non tam ad cadem, quam viaoriam 
grananubus, qui cum in medio pralii fervore Pomeranum ducem forte fortuna na- 
cfcus eflec, fmgulan certamine congrefliis, equo dcturbatum vicit, & interfecit. Ab- 
hmc m fugam conjeaus hoftis; capti plcrique,. & Bela, cujus eo dic virtus atque 
opera fingulans enkuiflet, a Miecislao data filia in generum adleftus Poraeraniam 
docs nomine accepit. (g) H*c noftri & Cromerus rcrura Polonicamni fcriptor, 
quamquamhic pugnam poft Stephani obitum non rcfte confignavit, cum beUum Po! 
mcranicum ante annum MXXXIV. profligatum efle difcrte fcribat? 

hlc 

■Ica cuni tamen n Z,« „ir.r v . P uMo, qutm m fenttia ger.itum, ad ft vota. 

SlMtaSftSrfj Vazulemcon- „ tum, jam dwium txtrcitui fuo praftcerat i* 

J ) „ frwmm traaava Citcphanus) dt fub- R) Dc rcbu? Po , onoram Lib . y 



Digitized by Goqglc 



S T ■ P H A N V S I. 

onerare, & Polonos aperte defpicatui haberc S ™ gravibus exadtionibus f aos ^A 
lom, nequepreabusquidquam proficeren S Ha5C ^ ^igne ferrent Po- ^ «W» 
V» progreffi regias poflelfiones wmuItu^j2E? a 7 P / imUm ' tUm «■ «Pmnift 
tranda concicare. Regina, ne in tan u ficenril & I enfimQUe a,ios ad p J *ft 
gravmsmalumperpeticogcrecur, conv SS&JL "Tj" fe animis,/^ • 

rex &regma incingi fcfcot, in S xonia* i tumM 1 1\ & duabus COro ™> quibu 
contra regm* filius, ec fi primum JJ^ veTet f eVadit ' 
SSS^^?^ im P° Cen ^ 4ere vi STflet T Qui n,atri I0 35« 



w — . - w F cra m regnum 

f , ^^KfepiS!^^^ ^viu. io-die, occipe- 
dem rationem, qua olim ConftanrinOTdi nSnc !n n remifit * ac obSLflSff 

domo peregrinorum caufa ingcnci furl Ci m ^ 8VeDnate " fi «S» templum cum £w 
monach, ,b,dem ab fe conftir^ alerentur Ln^ "^' flUOnon fclum 
ommbus, rehgiontscaufaRomam P rSceSnS PP o areCUr etiam vi(ftus Ungaris 
temnuat feLegatorum fuorum cZ^Tr"^^ fatis a P e " 

pereconfueverat, ad fundandam apud Ravelftes T C ^V atqUe ifthinc acc ** 
ftale conj.c.mus, multas ab Stephano f ddU&Um eflc - E * 9"° 

que m.mflc; quarum tamen reS gefl £ S n Th " ^?™» tUm ah ' orft "" 
terac* fln, Juvat ipfum dip.omf, quon^ ^d ' d temp ° ris pcnitus 

exllare puto , huc inferere, ut quo S i J P i c no(t ™™ fcriptorum 

■W. Sic autem habet (0 Stephano fack finc . »e ignore- 

'«^^ <** ***m t &> 

ceforibus mperpctuum. oJZ^k iZZZT" & eorum fuc-^t 

Xvnam duce Rtvtrm* conflrlfuimus % ttr i J-A F l Ms J> flri ' ^ ^^iU viro^ *+ 
atntatt Rornna £cclefi a conlecrlT Oerardi manus proprias , ac au-T a 

«fc, -r ^rispofief^ZTe^atZr^/ md ^rleac^ 
^ros, «^ni/sr^bZZ^^ pere^nos^' 
UxraUtoteregalivobis, wJlri faJ££* Ql>"Propter proprio motu , & 

™«fra &par^J mft Zj^Z A Z^^^ ^fT' * 

6? beatus Petrus dpoRolus flm,„„ *u 1™ amece fe»tium, quam fubfequent im , ut DEus 

prepter competentes npenfas au7-Jhil 9U . fier lvs ™ Vt/hm recipere debeatis 

pro bujusmodi itinerefatndo ^cum l^ ""^ 0 * £aian c ™™ <»ftra \ 

* «. ^nofyna ^^JS^^J^X^ ^ t^L » 
rcparare parantis , cumfueri' L^G ^ .>?T r t er P etuu » t fitrt volumus , ecckfam 
ceSores mflri, ukrT/^JS^l SS?"* indment " Et nos ac fuc- 

prtMaveniamus, tJSoZ nST m <*V« t ™ ™" 
cedere boc fit auful. J M " "^" ' & mUus «* <™»«r™ , /** confiUarius con- 

-rionisconfiS^ difficile efi tempus do- ^ 

nem rex non faciat. tPmn i„ m J C * cum l™™"™ fuorum in lirteris mencio-rj dearmo 
riciftruicoeptam, 4 f?J^°l qua U "g ari ^perentur, a morte Eme- *££ 
cis confirmatam efle S»^ • 1 bncwn t hoc 30110 ad nnem adduftam litteris pubu-^. 

Neque d,ploma ob memoracum Ravenme ducem RomaLm, 



O Thv,oh. Boctt, c.o«„„ i » ^ " metr ' 



AOf. 42 ANNALES REGVM HVNCARIAE. LIB. I. 

, IQj ' tamctfi ccrtura dcillo nihil dici poflit, fufpedtum videri cuiquam debet. Conftat 
enim ex Muratorio (k) tn exarchatu, & Ravenns pociflimuro arca id tempus com- 
plures duces floruifle, quiiUuftres hujusmodi ticulos haireditario etiam jure ufurpa- 

^fltefe rmt ' Interea Scephanus csenobium , Guntheri confilio in filva Bakon (I) coeptum, 
Btitan q U i locus Beel ante didhis, & fcpcennium integrum a Gcrardo cultus erat, cumAb- 
bacia ad finem adduxit, ac concurreotibus undique externarum gentium viris, quos 
•\£ fanftioris vits defiderium inceflerat, ne cura terrenarum rerum a pietans cultuavo- 
carentur, ampliflimis fundis donavit. Juvat litteras ejus rei teftes, quoniam Stepha- 
ni imaginem nobis ex parte adurobrant, in medium proferre. (m) 
EiprM- ln nomitu Domini DElfummi. Stepbanus fuperna providente clemeniia Ungaro- 

fcgtfr* rm rex. Univerforum Cbrifti fideUumfane imendat dsfcretk , quoddumin terra Hunga- 
mtur - ria Cbriftiana religionis per DEl gratiam nova puMaret profefpo , multi Catbolici , & 
reUgiofi viri ex vkinis proviticiis fantli fptritus dono iUuminati ceperunt ad me conjlmrt, quo- 
rum confilio, & monitione in diverfts locis ad DEl fervitium aptis, Eccleftas & monafteria 
incepi conftruere, in qttibus e Jeculo fugientes , regulariter pofjent converfari , & DEOomni- 
potenti famulari. Jgitur inter cetera tn illo kco , qui Biel dicitur, in (Sva Bakon, quia 
DminocuUui videbatur mancipari valde idoneus, fub titulo B. MauritH Cbrifti martyris , 
monaflerium incepi conjlruere, quod & per DEI aJjutorium cmfummavi, regiisquoque mu- 
nijktntiis , ftcut potui , ditavi. In quo Gerardus monacbus de Venetia venkns prtmus tepit 
tonvtrfari: & ficut babui poteftatem , ut ubkunque vel in quotunque veUem loco, Ealefias, 
aut monaftcria conftruerem , ita nibilominus a Romana fedisfummo Pontifke babui autbori- 
tatem, ut quibus veUem Eccleftis , feu monafteriis libertates , 6? dignitates tonferrem. 
Quamobrem in futurum pracavens, ne idem monafterium multorum temporum fucctfftone aU- 
quomodo gravaretur, ab omnium Epifcoporum poteftate , & jurisdiftione iUud liberum ejfe 
flatui. Qjt<t autem in dotem ipftus contuU , propriis volui vocabuhs exprimere - («) - -. 
Expreflis deinde nominatim fundis monaiterio donum datis , prajrogativas ; quibus 
Abbatem ornatum vellet, fubdit in hxc verba : Adbuc autem fubjungens ftatuo: fit 
ipfum monafterium ab emni inquietudine femotum , Abbafque a monacbis iUius lotipartis fanio- 
ris Ubere eligatur. Eietlusvero, a quo volucrit , confecretur Epifcopo. lnfula quoqueaih 
mlo, baculo paftoraU decorclur , ttuUius Epifcopi fubjaceat poteftati, mfi Strigonienfis Ar- 
cbi-Epifcopi tantummodo generaU afftflat fjmdo , ut ibi falutaria monita audiendo , /e, Juefi 
que fubjeclos valeat falubriter inftruere. Sitque iUius loci monacbis , & clerkis Ucitum fa- 
cros ordines accipere , a quo voluerint Epifcopo , dummodo Catboikus fit. Populus quo- 
que eidem loco fubjetlus , & omnts fupervenientes bofpites , qui ad ejusdem monaflerii ecn 
ptilas , terras , predia , feu quascunque poffejjfiones babitandi gratia accejferint , in cujufcun- 
que Epifcopi dkece/i fuerint , decimasfuas de vino, de fegetibus, ftve atiis nafcentiis, &de 
pecudtbus , vel animaUbus nulli Epifcopo dent , nift proprio monafterio , fuoque Abbati. /J* 
ceatqueeidemetiam Abbati in predns , & pojfejftonibus monafttrii [ui oratoria , & capeUas 



)aITa ;• A ? tlqUlt ' Itah * ad dl 'P ]oma ,,ttm ' bfruaibus vero ttrborum, qut iMfimt, it- 

quoddam donatioms anno 89«. tur ftptima pars. Pifcitum vcro Tenerere dtdi 

V, »S?!f*i W ! Vlta S - Ste Ph»rri- toutUier, bas omnes pifcmas cum pifcatUmibus Juis 

«0 EaUbet idrommimicatum fibi ab Ar- dtii Beato Maurisio : vttarwn auttm, vd preiio- 



chi-AbbatiiB S. Martim CI. viro DanieleSo. rum nmina fimt btc, aut S. 

hm PiTTit'' Reve a rcnd iffi"jus D. Bonaven- Cuppan , pimanai , Arpas , Mogot , Quar, 

uZZJaI * monaft ! r " ordinis S- Benedifti NuZ, Ocoz, Pobfnuk. In bis villuiis, f£ prt- 

Rayhradenfis Pr^pofitus in viu S. Guntheri Mis cujufcuZue Jiitioms bominisfunt Jme per- 

^**™*- tinmti, fanllo MaurUio itii, qui fecundJ V 

1, V HOna ™*g a . hx . c «E 1 : » vM'c* tributa dintm, coniUionis fue ita plane forviant Abbatifm- 

' \ ° ; " JfJ > & itpmu At- tU Mauritii, fmt (oltbant fcrvire rtgk MMMi 

Mm IT- V" tf f ?° ™ Gw^pi- ioetiam licentiam famuiis tjufiem momfterii, & 

una 7< JL u >T W**"*»» 1*»™ prtdionm tjus. Porci quoque Abbatis in udm 

riuu£ „Z\n r T °P tmt *> V* feparantur libtrt pafeantur. Sunt praterta quatuor Upiits 

ZTt^aZtmL » , P °7 M f{" itM Hb< - ^ ior «' monafterium, qui vulgariter bis » 



tertalafd ut in 7,u*j , 17 ■ ; tvw " nimcupmur : ttygerky , KtresHy, Jttrity, 

Tum Tdt tifnJt? ^T^T^f^' u > °*w»>- * «' ■ 1^qu\ bomines fucrirtfere 

num (j- de ptfana \aniur m lyfux dttur fimili. mterft&t, dhnidiam tmttmillarMn mirilhi Abb<h 

ter ftpumus pifas, fmftptmus annus aipifcan- 2 acapiant Zr, !Z£ ZundeT, 



Diqitized by Go 



STEPHANVSI. 

43 Cbr, 



tcnpruere , confecrationcm vero carutn, a quo volutrit F«te~, IO.qft. 

divine indignatioms incurrat. Precipuo itaque f!rmiter'aTly /f^V aUo ^' m uUm ™ 

JDmm Noftri jEfu Cbrifti, ut Luus J^£^£^f M^is 
Qmet, ViceComes, prefecJus , m aUquis poteTZ r **** 

tibus, mpredus , m marxtpus, m terris, in vineis in d^J l ™ ,t,s » m redd ^ 

mfibt coUatts , five conferendis, fid ita Ubere poffideat & J Zl fl r & M *»■ 
«bmm CbriJliaKreUgionisdityusrnc*^ S 
fubtrabere , vel minuere tentaverit, circumvaUet anoTbZ LrltTfu " 

JloEpifiopo, Urfgo, aJSlL^SiS^^^:.^^ 

ZSXR sgxsr tum ufurpaCE ' ac * prirais ^^dZ; 

anno, Altero eni.abhincS 

5£SStai e 22 oni ChruW v r deditos noflet TJSSSSJSJKr EC 

^J;^ 7 eglC ' nequc ' Wpofteeliquebic, ea in rc duTiciles hahui 

p» adhorcanonecommonefaftosoravit; uc juftictam fecuodura ^ .1 , ** «■ 

admmmrarent, fe inviccm pofitis faftionum ftudiis ape £ SJMSJE po P uto 'W 
nte onmia aucemfidem, cui fponce fe fe iaitiari ^Sc omni TXfF™!'**'' 
incolumenconfervacum irent: ad extremum \^sT^m7cJ^ JX^ & 
Precanctsritu, primum fe, tum adfhntes, ac regnum DrS ViS ' ST 
dum ance hsreditarium efle voluit, impenfe commendabat Tp) g * qUOd ^ ^ 
hm^^£^Z$^™fr facer quo clV*pe alias f c rebus ^. 

tieM,exEKriM^^ & re.vocorum compotem fieri 

tP r ™7. d extremis fe communtn prsfidiis petiic: neque multo nnft in ««> «- 

SJT T P0 , nUfiC, r ! & Pr0Cerum coronam fac ™ ri» Procuracra^no fuonfmT"^- - 
««mw • !i ° de P loratus incredibilem ordinum omnium mukicudinem ?d 

tiuW inHh^v " ( °, • , mu]t0 00(1 runeraoonem terapore editisprodieiis la tur. 
deo ut n * ' qU8! T faUS decIarat ' Ste P hani ^cWiamca*, proba amSe 

SitS^ annos incer Divos relatus rc * ibus «^pfo s m s 

uinaiaj cum reipubhcae curis quam optime convenire. 

L 2 PE- 

■ 

»%J°ytelE g "* ... - jjantur^.f. cpocham triplicem ftatuamus. 

6 Wcm , ni fi Quod n ™ "ZiT ?' p - V> nus Ducis ^ 1 "' 0 or "" u * = »l^ram a corona 
«n« pon« 0 ,° Z" e j n r 0 „ rtualcm . er - «<* P U, quam obcinuic anno loco. inMar- 
Bownf.v, pou^adoTavir r em o '"^ ti0 ; tcrt,am a «'ontcione f qux contigit 

SS ^.r STRA 7° » Alberco Sudenfi , An- 

^JiTfcn^ St r) n B0WrN - Mfi " U ° d iUud """W 

rc S^ variivarien, mr.r!nr r , r l8 i nos Stc P hanu n> Ja™ tum inccr Divos rclatum, 

Vanc num ««" , fed faalc conci. quod ferius poftea eveniflc oftendetur. 



AOr. 44 ANNALES RECVM HVNCARIAE. LIB. I. 
JO38. 

— P E T R V S. 



Petrus 
regtri im- 
tia itibu- 
vwnitate 
inCifdam 
Stepbam 




ctrus, quem noftri jam Venetum, jam Allemannum vocant, re 
autem ipfa Guilielmi Pi&avienfis Comicis ex forore Stephani fi. 
lius (0 fuit, regni poflcflionem a Stcphani morte non invicis 
proceribus adiit , cui fidem pene omnes jurejurando obilnnxere^ 
fi Abam, qui vivo Stephano Coraes palatii erat, demas, quem 
jam tum de regno arripicndo cogitafle , non vana conje&ura 
crac (t). Initia Petro fetis pacata fuere, fuifietque illi deinceps, ut fpes erat, re- 
gimcn haud infelix, nifi parum beneficiorum memor turbas ipfe fibi conlciviflet. 

1039. Nam cum morituro Scephano pollicirus eflet, fe Gifels fuperftitis conjugis racionem, 
quam par effet, habiturum, vixdum elapfi a Stepbatti morte arvw, cum fonulato luclu 
fidem, euramque Gifela pofuit, &ex tutore prado faclus, cultum ei a marito reliclum, vi- 
taque non ornamenta modo, fed etiam fubfidia tnifera obflulit , & libera cuflodia angufius 
arcumftriptam nmfatis babttit arcere publico, fed etiam famdiarutm congreffu, & alioqum 
extkfit. Proceres indignam regina Jortem miferati, regem officii fui, dataque fidei admo- 
nuere. - - Surdtan ad bas voces execrati, quod obfideri aures iUius a Budone nequiffm 
palatinorum fatis fcirent , eum ad necem depofcunt, regeque contra bifcere non aufo frujliilotim 
cmidunt, Uberis ejus oculos excludunt. Hxc Brunerus cx Altahenfi Chronico audtori» 
uc videtur, fupparis («). Quo narratio fateor multum ab Thuroczii opiniono ab- 
horret, qui Budam, cum a Stephano ad Vazulem e carcere Nitrienfi educendum 
mitteretur, a Gifela auro corruptum fcribit, illique per Sebum Budas filium oculos 
erucos, ut regimini ineptus redderetur (x). Malim tamen Chronico Altahenfi, 
quam Thurozio, quem in confignandis regum faftis fiepe lapfum conftat, eainre 
fidera habere. Gifcla igitur inhumanis plane modis exagicata, cum videret haud diu 
proceribus cumrcge convenire pofle, reli&a Hungaria Paflavium conceriit, ifthic- 
que caraobio virginum fefe includens vitam fancnmonia confpicuam duxit (_y). 

Hsnc prt- Hinc prima odii in Petrum origo, qui cum invifum fe proceribus plerifque 

^n»«w , " videret » ne tempus aut modum in fe confpirandi illts daret, colleftis copiis in Nori- 
inPttrum corum dl "ones incurrit, profsftionyeam caudra praetexens, quod Conradus Hen- 
tMa. nn pater Hunganam vivo Stephano per fummam injuriam armis vexaffet, Poftquam 
ciEdibus, ac rapinis hofticum percurriflec, immanem captivorum numerum ducens in 
Hungariam revertit (2). Verifimile eft, procurfionem hanc aut juvante, aut con. 
nivente Adalberto Auftriorum Marchione fa&am effe, quando qua ratione Petrus, 

10 4 0. mfiper Auftriorum ditiones, in Noricum procurrerit vix intelligi poteft. 
1&* «on Altero quoque anno, ut fuorum mentem , & ftudia alio converteret, belli, 

& armorum rationes prudens , volenfque qmcrebat. Commodura Henricus Niger 
Imperator, a Poloms in Bohemos concitatus bcUum apparabat. Bredislaus eius no. 
mmupnmus rerum inBohemiatumpotiebatur, militaris quidem , & intrcpidi animi 
J/rmceps Ted a mil.te, qui adventantis Henrici vim repeUeret, non fatis compara. 
tus. Itaque aPetrofuppetias.poftulat, & facUe obtinet (a). 

s) Aloldvs in Chronico ad an. ioir. 
„ Adalbertus fnarchio nuptias fecit cum Al- 
„ haide, qua; fuit filia Guilielmi Comitis Pi- 
„ Qavienfis & Geifela: fororis Stephani - - - 
„ hujus Alhaidis frater erat Pccms„ - . . 
Inde errorera puto noftris obrepOITe, ut Gi- 
fclam Stephaniconjugem putarent fiUamfuiffe 



0 AuSor fupparin vita S. Gerhardi Tom. 
VI. SS. menf. Sept. ad dicm 14. S s R Pr 
„ Petrus fucceffi?, cui S «£J rfSE 

" ffSiff? 6 *'' fidem < ac dilc ai°nem con- 
» i" anbn h Unus ex cis de J ettu regc (trien- 

I ufur P K ) ,/ Cgl,Cffi ^ 



filva- 

u) In annal. Boicis Part. II. Lib. V. ' 
x) Cap. 35. 

y) Timon in epit. Chronol. ad hunc an- 
nuro. 

«) Hermin. Contract. ad hunc an. 
n retrus rex Ungariorum hyeme termino» 
„ regni fuj (HenriciJ invadcns , prscdis, 
i, inccndiis, & captivitatc dcpopulatur.,, 

a) Hcrmann Contractvs ad an. 1040. 
„ Hcnricus rex , Boemis ducem bcllo pe- 
» tit, fed muitis Proceribus, & militibus 
v in prajftrucbone fylva: citra, & ultra oc- 
„ cifis vel captis nihil dignum cfficcrc potuit. 
„ Petrus quoque Hungarornm rex eidem 
„ Duci contra Hcnricum regem auxilkmii. 



Digitized.by Goqglc 



* * T R v S. , 

Sbi-^ • 45 »04»; 

aRs arbonbua impeditiffimum fecit. Mox in infi^; P m / uit • 0c «-pata iter pra- — 

pksauambarbara, ^m^f^ ^ J^^J^ n ****** f^erbia^Mfi 
m^&babereprojerv^ magnifacTc peregZl % TZZS'?"* *« W 

^f«Mn «iMfo,, ^ulwrempopuyTZZl JT' mare ^flratus & 

UK t fl*mtor. (u) Q uamum ab St h / ffit £'™ J ' Prttmamsque nilitibus ^ 

Z tt enl 00,11 Wm P ala ™ * ^pud^er "leLT^ ^ 
nem Antrfhtes cum optimatibus, & fumrais orerih » ■! fierent ' adiere ho »-.- „ 
gnumque difcrimini obiicerer oarcer P r Z ?• P bu * , prunum c °ntendere . ne fe re Mmetur 
no fidei ft. creditum, '^^SSZ^ ■ » ^bt V%, 

gnvuermonere, nefibi tara ex qui fi ta inlempefam TZ^l^ ad ^™^ 1 * 
nem» m pofterum fera admodum , & SffiS? Confdfcerer * «N p*- 



— r— icra aamoaum, & nutilis r»il%r rv ., ""•* "-"J" 5 P^- 

-r**»i " cytbka improbitate darem JlL a W"xrent , „ 

lororem Saroltam , quam matrirnonio fibi coDuhmr 2 ite P hano «. 

tunjnoIuifTp fn«„ « v> noc, quta vcriiimilp /»f> 



fcribit- p 7 lu PP, a r r ' QU1 3d a ". 1039. ita 

rf;r " Petrusm Ungaria Stephano fucce- 
" t ii.V^^ f ? roreGifcl »nepos. Sedvi- Hcrm - Contract. ad an. toit 

" 1 « P-^nu, fcatens fubditi, Wvi - Wmo«d marchionetn - ! Ada]bem im fo- 

5 p • » »« r °ns fua; maritura profueus venit in,l e 

l DecT lT ,f • " Tr >d Regem vcnTns pet 

A Y, L,b - II. • » bu fque cjus provolutus veniara & era 

» ffi 8d h a "- I0 /»°- » Id «n (Pctrus) " titm ^Ploravit, & irapetravit. „' 6 

I eo ad Ovonera . fua lin. g) l a Gennania Principe Lib. L cap. IL 



^w.u„u, ,urons luae maritum evafit r*\ aU • «uimam ad ^„/) r ,. 

tum noluifle fe non cognita caufa turhi. St. 1 f- C> qUta VerifimiIe eft » Adalber- tTL 
contra q Uem anno abW aiS- ' S'V ftis . ^P""" » ^d Henricum Imperatorem , 2 W 
habui, ^^^^^„52^ -rugL neceffe^f 
at, & lmpetiavit fn B UUIUS P r *tentas mjuna» gratiam popof- 

^**; <ir; nifi fallorf innucre vo lcm Hb2 g SlFTT ^ f™f>"»s lL 
Pe«inere , qU am PIcnricM r^^fcr,?^'? u hmC » ad Gennaniffi Caffares^ 
Pra perfpicue monftraturn H P Stephano obtuiilTec - Sed jam fu ff*» 

Blda nitatur Ce eZ hS r 3 r Van ,' Sj & de nihil ° fumti * conjecturis hic ■ oS & 
» Ceterum tam fupmam Ludewigi ofciuntiam prorfus impat^eTfS 

OBokftk. Dec.ll Lib ir M qU ' ' * 

&^^M ada "- -^s : ivVSt^ tum ' °£ iev ^ 



Digitized by Google 



At. Cbr. 46 
IO4I. 
— qui, 



ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. 1. 



cum ex Hennanno ContrafSo, & Aloldo temporum illorum fcriptoribus Ger- 
nanis facile potuerit intelligere , Petrum earo ob caufam ad Henricum confugifle, 
jurt ptr- ut ob iJJatam regno illius vaftitacem , cujus in loco meminimus, veniam, acgratiam 
timaft. confequeretur, majore, quam Criticum decet, fidentia fcripferit, venifie adHenri- 
cum , ut de jure fucceflionis inter fe & Ovonem , quem male Ottonem dicit , judi- 
cem agcret. 




vmttPe* 
Iri rts ati- 



1042. 

Cadibus 
Unncn inu 
vatuter 

Ja iit. 



Hb caufa 



SAMVEL ALIAS ABA. 

um Petrus extorris apud Henricum pro recuperando regno preca- 
riam opcram impendic , Aba , qui exteris paflim Ovo , vero au- 
tem nomine, ut ejus nummus refert Q>) & anonymus Belie regis 
notarius (i) diferte infinuat, Samuel didtus eft, communi omnium 
voluntate rex falutatus regni adminiftrationem acceperat. Ab 
adita republica, quo fuorum gratiam iniret, quafcunque Ieges Pe- 
trus condidiflet, antiquavit, ex quo manafie reor, ut deinceps vim omnem tabula- 
rum in jure Hungarico amitterent. Interea Petrus nulli ftudio parcere , ut accepris 
ab Henrico fuppetiis regnum recuperaret. Adalbertus quoque tum cognationis no- 
mine, tum exulis serumna commotus, apud Imperatorem non indiiigcnter egit, uc 
ea in re Petro gratifkaretur. (k) 

Henricus , quod arma ipla hieme Burgundis inferre mcditaretur, diu anceps 
haefit, quoad intellefto, Samuelem in eos , qui Petro abfenti irapenfe ftuderent, 
crudeliffime fsevire, utrique pollicitus, fe, cura primura Burgundicam expeditionem 
confeciflet, Petri caufa inHungaros moturum. Interea turbis Hungaria & CEdibus 
miferrimum in modura mifcebacur. Samuel , ut regni pofletlionem ftabiJem fibi rcd- 
deret , quofcunque noflet exuli regi favere , quin fuos etiam , qui fibi a confiliis 
erant, nulJa iangumis, aut dignitatis habita ratione palis ac fudibus affixos ipfo vemi 
jejunii tempore per fummam barbariem necari juffit. (Q Inde vclut re praeclare ge- 
fta, quoniam corona nondum redimicus erat, in Pnefulum acoptimacura fibi faven- 
tium comitatu ad Marufium amnem properac, ut a Gcrardo, qui Chanadienfi fedi 
primus Amiftes & fumma fanftitate prafuit , diademate incingeretur (m) 

Agebatur dies Chrifto refurgenti ex Ecclefi» more facer, cum ifthuc perve- 
nerat, premifitque ex epifcopis & Principibus , qui Gerardo referrcnt , cujus caufa 
venifiet. At ille hominem innocentum fanguine pollucum averfatus , negabac fe fa- 
fturum , ut coronam, quse Scephanum olim cinxiflet, capiti illius imponeret. Au- 
dita Gerardi fententia ceceri Prafules Samuelem tumulcuarie magis, quam cx ricu, 
corona redimunt, & magna cleri, populique caterva ftipatum in Ecclcfiam Divo 

Geor- 



b) Exftat iri cimclio Collegii S. J. Tymavia?. 

i) Cap. XXXII. - - „ex quorura etiam 
„ progcnie longo poft ternpore rex Samucl 
„ defcendit, qui pro fua pietate Oba voca- 
„ batur. „ Re&ius forte Aba y quod patrera 
notat itaque aut a pietatc in populum, quod 
tnihi ex ejus rebu» geftis difficulter vidctur 
creditu, aut cum palatio priefcfrus fuerit fub 
Stcpbano, a domefticis , quorum gratiam 
captarit, patris, fcu Abas nominc compcl- 
Jatum puto. 

*) Aloudvs ad an. 1041. ..Adalbertus 
„ raarchio pro Pctro apud Heinricum ter- 
„ tium Romanorum regem, ei pariter nffi- 
„ nem intercedeu ei auxilium impetrat.,, 

0 Auftor fuppar vit* S. Gerardi, apu d 



Hagiographos ad diem XXIV Sept. Num. 8- 
11 Heu fanttis quadrageGmne diebus honcftif- 
„ fimos fui coniilii viros fudibus, ac palis, 
„ velutimmunda animalia, interficere aufus 
» cft „ 

»0 Aut vacafle tum fedem Strigonienfem, 
aut Archi-Epifcopum abfuifte, autcoronare 
noluifle regera oportuit, alia enim caufa 
reddi non poteft, cur Aba a Gerardo Cha- 
nadicnfi, qui tum, ut ex epocha condirj 
Epifcopatus liquet, feniffimus omnium fuit, 
coronari peticrit. Peterfy Tom. L Conc 
Hung. pag. 11. ait ex diplomatibus cjus ata. 
tis conftarc, fedem Strigonienfem annis 1046. 
&47- vacallc. Quid fi ex hoc confici poffit 
hoc quoque anno 1042. vacalfc. 



Digitized by Go 



Georgio facram inducunt. T„ m , ^ 47 ^ flk 

dr^efimapeccatortbuspro venia , ^ WflB ^ <^™^*™>«n 

«*, ^mocctfmetuigladiipolluifti, S»! 

npamusfum, ventura tibi prLnciak , L 7? w > Or$7, « 

HZ u l ^^tioneregisdefettaentes SZtaSS ««Wi ^acere, &£ 
regm bewra, paterna verba prode. £ ^ t** tt» 

ganam feditione perturbatum ^gnaSue wS^"' P ° ft tem P°'eHu£ 
tu connrmata m loco dicemus Q>), * * ««"««uruin, Q U!B omnia eyen _ 

b.exora^m^rTe^ rebl *. * Adalberti preci fl 

copiisconjunxerat, SSaT^^ST!! ^^AWbS^S^ 
comuem accepit. Prirais caftris ^™*™™ fi* patre poneret 

natocop^ Pofoniumpromo^, hac quTaueSC f T **• quo faciie ««W 
tnonalem Danubii plagam, q Uon 7a m ?3£2S fl P S dedltl0nem «pta, mfj^rm^. 
*» * , & ad GranuS ufque' vaS ^Z^IlV^ ™ ni «™> P rocu - 
ro objecte copia»: fcd ut tumultuarip ™2r ' atque lterum ab "unga- 

erant, oborta dimicatione facT tafciSSA " difcip,ina mili «ri «S 
vjrtus inprimis hoc bello enitu , q QU ZiH p" r * • ^ 00 *' & 5 
Petro afleruere. <0 No|hi S pSJ^ftffll^ ad G " num ufquc 
re Henr^co, qUE m , ibuifl . JE™™ bellum ,m Pa™ condiciones fvidto- 
«nueleinordinemredacte K m* ^ ' P ^ Quarum U,a P^cipua.- uc Sa P"rum 
ubi id perinvice Hu^^SSfiSS T" "'"^' "*» ^nt sfd 

eligerent, optmnem dedit. Sunt auiTrvfnn, J , » ,n ^elis loco uc K 

cum primum Henricus i„ Gem^ q iS^ f fu,flfe fc [ ibanc > fed ab Samuele,?2ff" 
leplerofqueProcerum abhormi^ perh 1 be « ' L f^ eXpU,fum: alii C0Dtra ab ««- "^ 
^cergiverfationemcomperiirc " ad i ^^?' c ' r^" 6 ' Samuelera ' ubioptima.^- 

mcn prociirrit , mtiiaaret. Nnn n V, i [ parte Auftr| e» q u «e ad Leicam flu- 

^AfaldUi pVodM^, ^ef^r^; ° PeraJ Ad t lbertUm ^«««-««n cont 
JOJ- cruds Jorcionetn, ^^0 ol m a eXhiDCTet ' ^^^^ 1 " 

de.der.c Quidvis fit , five bona Hen, £ ' "L ^ > ob,atam • ^ura 

Petrus , poftquam Imperator onpte «^S ^fi? 1?* "f U ' D rerinuit - 
^uJum, &regniturba 8 fpeaaturi (r) . * P AdaJbenu » «Itatit, eminus 

») Auftor vita; S. Gerardi Joc dt n- « t ^ Uam * 
» v . er ? ^ominica: Uelurreftionis u ' t " ^ 610 "™* «l u oque autumno Paononias pe. 

^ ejufdemlod rcgio capit, di^m fj ^ » Hc "nenburg, & Brccefpurg evertit 

« ^Perboneftiffi^S-^,* ^gj » mina Aultalem & palud es rnunl^t, u fl 
renuente reliqui pout.fices cornnL Q - » que ad Grana flumen v »«»vic - - & parS 
" PMunt nagno cleri, popuHqu" CO mT * rl™*"* bi,nu ' ncro V°i™m incrfan- 

" Tu eX de , COraCUi EcciVLrmgreditur " kZ^^ ' ^*" ™<> n " eft " ecit - 
»; Idcm. ibid. "'ircaitur. „ „ Lt fubaftjs partium illarum Ungariis , cum 

P) Ex quo vaticinio liquec. Bonlinfum " Cr ,^ ra r ? ci P cre nollcnt, qucndam alium 

"«^domeftico.fcripSre. Snon™ " 2 itera 8pud Boen,os exulantem, 

wdmeB vchementer SSS « m n "™ " ^ Ucera c,s P 0 »» 0 *. Umcn Ovo 

" wtimum Ovonis annum nW.L "!' .« " tatjm P ofi difceirmn regis refiftere non va» 

fi an t- l«crumque affl- n lentem ifl rJoemiam repulit.,, 

«) Herman. Contract. »d an io^. 2 At0LDVS ad an - I0 4*- „Hainricus 

an. I04I . „ rn cum exercitu per Ofterricham intrat 




4 y ANNAJLES REGVM HVNGARIAE. LIB. L 

Ouamquam, fi Dubravio (s) <» des ' de nuptianiro obleftamentis hoc tem- 
StT oore PetrSm cogitafle roirum videri poceft, cui Juditha BretUlai Bohem.* ducis vi- 
fjT Z, a Spicigneo fiiio regno ejefta, ut Bohemis *gre ftceret matnmonu fidem ob- 
La. ftrinxe rit Sed cum Bretislaus, ut Cofmas Pragenfis perhmet f>), anno pnmum 
quinquagefimo quinto fupra millefimum fato funftus fit, Petrum autem illo vitam 
non adduxifle conftct, confeftaneum eft, Dubravium, & qui cum eo femrunc, non 
ritc ha?c confignafle, nifi putemus Juditham fuperftite etiamnum manco, regno & 
, nA ^ thoro expulfam , cujus tamen nemo fcriptorum illiu» temporis memmit. 
AbZ- ' Samucl ob initam a P ud Henricum g ratiam confirmatum fibi adverfus omnium 

ngml. injurias regnum exiftimans , minus a*quum fe fuis prabuit. Pro libidine agere omnia, 
firmatus fievire in optimates prafertim, nobiles plebejis poftponere, & rehgionem m pntms 
cnuUlitcr jnnovare vclle. Qua renon pauci poenitentia dufti, le homini fupra modum cru- 
ftut. de)i regnum f u ff r agio fuo confirmafle in Germaniam ad Henricum evadunt , & Petri 
partes araplexi, ftudio & clientelis exulem in regnum reducere moliuntur. Nfliil 
EtinAu- h]s permotus Samuel, in Auftriam, ubi Petrum refiftere, &occafioni, fi quafe ad 
ftnampo- recuperandum regnmn offerret, incubare molefte tulit, bellum apparabat. Divifis 
5foM biftriam copiis ex utraque Danubii ripa fere MeUicium ufque omnia igni ferroque 
vaftat magis ex ritu vindicantis, quam bellum inferentis. Adalbertus ex collucen- 
Sdnnntibus undique flammis hoftem adefle intelligens, rapto fecum milite obviam hofti 
cladt rgi-progreflus, eara partem qussultra Cambium fluvium predas agebat, inito, & pro- 
citur. dufto utrinque pertinaciter praelio fere ad internecionem cecidit, altera, cognito fo- 
ciorum interitu, fponte in fugam prolapfa. Ex hoc Adalbertus nomen viftoriofi ade- 
ptus eft, & Auftriaj partem, quee forte ad Comagenum montem Hungaris ea tem. 
peftateparebat, fui juris. fecic (u). 
InJt in ' Sed adv eria hac fortuna nihil terricus rex, rurfum copias Carinthiai immit- 
Carentba- cic (i^, qua; ubi nihil inimicum reperiflent, afta immcnfa prada domum repetunc, 
mtmevtu, In reditu a Bojoariis, qui adprimum hoflis ruraorem militem coegere, damnum ali. 
p<rmd(,ui q U0 d cum fpoliorum jaftura faciunt. Meminit ejus procurfionis Thuroczius, fed 
pnusin- i apmj f} nc dubio, cum Hungaros ad Pecovium ab Godefrido Auftria marchione 
oujpicito. fcribic, quando id temporis Adalbercum Auftriis prafuifle certuro eft (y). 

Bcllo infeliciter gefto multorum in fe irarn , fibi vero intcritum confcivitSa- 
rurlum" mue ' 1 Henricus enim cognita hominis perfidia, Petrique, & Adalberti confilio, 
PemfaM-cujus diiiones nuperrime barbarum in morem pervagatus eflet, perfuafus, rurfum 
/a teJiuwinfeftiscopiis, ecfi numero, quam prius, paucioribus iri Hungariam properat, ne- 
llmgmt mineque, 

„ in Hungariam , & comitem belli fecum „ tum fuum,finesBojoariae cx utraque parte 

„ accipit Adalbcrtum. Cum patre vadit & „ Danubii deprxdana , & inccndens depopu. 

„ filius Liupoldus, Vaflatur regnum , fic „ latur. Sed una pars cxercitus ejus a fe- 

„ Ovo maxiraam cladem accipit, ubi Adal- „ ptentrionali parte Danubii ab Adaiberto 

„ berti, & Liupoldi fortitudo maxime eni- „ Marchione, &filio ejus Luitpoldo adin- 

„ tuit. Pannonii coguntur vel Petrum re- „ ternecionem casfii cft.„ Aloldus ad aD. 
s , vel alium e fuis _ 



Ducem fcqui , 1043. „ Ovo fidudam habens de gratia 
rex Hainricus deputavit depofito „ fibi apud regem Hainricum tinnata crga 
„ Ovone. Sed quia Ungari neque Petrum, „ fubditos fuos infolefcit , & rcligionem 
„ ricque novumducem volebant, Ovotan- „ quoque Chriftianam tollere nititur. Petri 
„ dem fevaldehumiliansimpetravitabHain- „ quoque rivalis nccem quarens inopinate 
„ rico , vt fibi regmim permitteret. Addi- „ Oiterricham hoftilitcr invadit. SedAdal- 
„ dcrat ille prccibus ctiam dona, e quibus „ bertus Marchio, & Liupoldus filius con- 
„ Adalbertus magnam falvificiE cructs parti- „ ftanti animo ejus furorem cxripiunt, & 
„ culam acccpit, qux olim S. Stephano re- „ magnaviftoriadeprimunt. Inde Adalbertus 
„ gi donata fuit. Petrus cum Imperatore, „ diftus viaorioftu,&Luipoldus forcismiIes.„ 
„ & Marchione revcrius manlit in terra Au- x) Lambertus Schafnabvrg, ad an. 1041. 
„ ftrali , „ TJban (ita Ovonem vocat) qui Ungario- 

t) H1ft. B0h. L1b. VIII. pag. 66. Idem „ rum rcgnum invaferat, cruptioncm in fines 
error Bonfinu eft Dec. II Ub. II. „ Bojoariorum, JcCarentinorum fecic, mul- 

Balhiwm Epicom. „ tamque pratdam abegic. Sed Bojoarii co. 
„ adunacis vi " 
„ ferunc, mu 
„ cocgerunc. 

„ ftro rcge Pecrum , divifit bifariam «erci- y ) ln Chron. cap. XXXVI. 



rerum Boh. Lib. III. Cap. VIII. „ ad unatis viribus inrequuti pradam excuf- 

i^«, CTm ' ^ NTR - fv 1 , 042, » 0vo " ^"n^mulcifqueocciOsrcliquosinfugani 
„ Lngariorum tyrannus ob fufceptum a no- „ cocgerunc. 



Digitized by 



S A M V E L 



A L I A S 



. fluvium ZJ°% : 

adventana praftolabatur, durit. Oborcum non T. Wercitu » d J«"inum 

cum fomter ucrinqu* dimicatur, regc pro TetinZT *°* pTaUum e <* £ quo 

fMKUn acem delatus t um prafectorum perfidm S j S £ adverfa,n Hun- 
parte ad Henncum tranfierant, inceryeruir« rum ^ P edtB cummagna^- 
tam fugam agi (z). «veniuet . tum vero tndinare acies, & m ap e r ! 

.. Saraue,ffi g re PericulofubduausadTihifr,,mf 
d« copna operam navat, coeuntibus plcrifqi „S, Ubi dum «nftauran- Bfcfr 

per fummam mjuriam trucidari juOiiTec muTri, S » T 0fUm »«*fl«riof P nus?« <* 
00 Feruntcorpuseius, cum a ia I „' n a M ^ ^«ibu* obtnmcatm e ft 

Sr cZr ptJ 3r* « ?^~-s^ s ^ ^sifr* 

fto cumulo recond.tum (b\ Mihi id h rt ™ "^t* 0 !*^ extruxeric , hone- 
gno colfcre fcmmo ftudio ionntf tS^toSL™^ 8 " Chri ^^ e ™. 

d p Sr el eterui ? Gerardi V "**^ i Iggf ^?' **!" »«s 

uh. cu «. , eveotu ipio confirmatum eft. ownueiem cssfum iri pras- 



PETRVS RESTITVTVS. 

-StS;rr &POdt0 > Hungarfcprimo- ft^ 

^^Z^^Z^eT pon l inferret > 

rerent, fcque, quoniam SSZ f depreCatun Petr ^ regem Sspe* fx* 
morem 3^SK«S^ IX* fa tran ^rfum acii eS^»*» » 
- Faclem fc m "«5 f*"* 1 " abftraer « ^ ^ 

que AAam Regia m adornans, cumXc He " rlCUS P r * buit ' ^ 

regem Hungaris & HungarJs r^^S^^ Petro in refticuto, 

LompoficisinhuncmodumrebusCa!farinnprm 9 r,;. m .»•• . 104? 
cum a Pecro invicarecur, rurfum in Huniriarn m red " t; 81 akero anno . OrftrV 
Jes diebus a rege accepcus eft, qu, , 25' ^fu* fumrao Waratu ipfis Penteco^r ' 
deret, ne rurfum de regno periclitaretu? id SHS "^ 83 " 8 DarUm firra « eiTe vi-S^a* 
& "^i-riorum^fcg^ re^ g*^* 

N £^ n 'fiducim» 




0 Contractvs ad an. 1044. „Ovorex 
„ oirn jusjurandum, paftumque infregifTet, 
neiincus rex cum pcrpauds copiis Pan- 

" SSLK-' qUCm 0vo ' *" ™* imum 
2 „? " exerc,tum > Ul tancum defpexit, 

* "LT qUafi hci,e °ccidendum, fcu ca- 

* CUm Pf^ c °P' arum Ka b»m fl. 

1 pan,m f ^'nantibus iniit , & in 

» prorum exercitum fugavic , atqne pro- 
" S 4 Pauciflimis fuorum amiflis - . 

« wSr,/- iftoriam cftfli - 

8 !?"»■ Dec. &. Lib. JI. 

xxxv?r ibid - & Tm ' R0 «- C"™- «p- 

A & Thvrocz - 1o c- cit. 

} CoifTRA ^vs ad an. ,044. „ Qmncs 



» Hungan ld deditiotrem Henrico regi ca- 

" concurrerunt . lubjcaionem! fer- 

n * itwmque promittunt. „ Idem ad eund. 

r«S p° Chmaere: «Ungarios peten- 
tes lege Bojoanca donavit,, . Et ad an 

£L2L fi '"T 10 re « Dum p »™°niarum 
n tradid,c, quod umen ab eo, ipfe dum 

v,vcrec poffidendum recepit.,, Sed cum 
Piftonus, & Urftifius Ci.ronid huju, «di™ 
rcs tdtencur, vecus cum novo ad annum 
3 f. congruere, m ccteris autem annis difcrc 
pare, praterca Canifius, qui locupletiorera 
ea,t,onem fec,t, fateatur, dcfcriptores hu- 
jus u^romo pro fuo captu jam quadam ad. 
jcciiie, qusdam contra rcfecuifie, incercum 
prorfus eft, qua; editio pr« ceteris fidem rae- 
reacur, cum unaex his folum habeat, Un- 
«aros peClTe, uc ad normam Bojoanorum 
regercncur, ex quo opinor non rede dedu- 

citur. 



Jn.Cbr. 50 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. 
IO45. 



funfto jus orone ad Csfarem pertineret. In hanc fere fententiam Chronographi Ger- 
rS-j fr llffP» Sed cum noftri hasc filentio pnetereanc , & credibile non fic, Hungaria: Pro- 
ift, ««fl/t-ceres , nifi armorum viada&os, in hax pa&a confenfiffe, praeterea nenio Caifarum, 
quifiri- praecerHenricum, quod fciam, fibi quidquam prerogaiive in Hungariam arrogarit, 
verifimile eft, autnihil ex Petri ceflione juris in Germanorum reges traductum fijiffe, 
aut fi quid ifthinc juris obortum fuic, magis ex Petri libidine , quam Hungarorum 
confenfu obortum effe cenfendum eft. 
£a rh De annuo tamen cenfu, quoniam hunc Andreas, fi fibi tuta, & pacatapot 

&Petri feffio permitteretur, fe daturum pollicitus fuit, inter Pecrum, & Henricum trans- 
/srofwir-aftunj eflg fadle adducor , .ut credam. Ea res Optiroatum , & plerorumque nobilium 
, animos a rege vehementer alienavit. Accedebat , quod Petrus in priora vitia rela- 
■pfus, (e) nihilo mitius cum fuis egerit. Itaque vixdum annus evolutus eft, ex 
quo Henricus Hungaria excefferat, cum averfari Petri tyrannidem pene omne» , & 
de alio fibi capice circumfpicere. Commodum Andreas , & Leventa , quos vivo 
Stephano in Poloniam abiiffe narravimus , inde in Ruffiam Hungaris finitimam , ex 
qua matrem illis fuiffe Bonfinius perhibet, conceffere, credo, ut fi qua: fpes fe of- 
ferret in patriam revertendi, in propinquo ut effent. Id ubi ab Hungaris comper- 
tumeft, inter quos Vifcam, Buam, 6r Buhnara pracipuos fuiffe ferunt, concire 
fenfim plures, infuam fentenciam flcftere, &Andrea;, cui regnum ob fanguinis cum 
Stephano conjuncrionem jure debebatur, regiam poceftatem conferri oporcere fua- 
debant. Facile confentientes habebant , quod plerique regem , & ejus viria odif- 
fent. Verum res ica clam agi non pocuit, quin indicia ad Petrum perferremur. 
Itaque homincs cpmprehendi jubct , & acerbifEmis qua:ftionibus exerceri , quofdam 
equuleis fufpenfos intcrfici , ceteros cffoflis oculis mulftari , nemine, qui fufpicio- 
nis crimen incurriffec , impune pracermiffo. Tum vero in apertas turbas omnia pro- 
JJMo ruere. Opcimates infalucaco rege Chanadinum confluunc, & habito conventu , in 
Ctefifttowjd pene omnes confpirant, utPetro exauctoraco regnum Andrca: Ladislai Calvi filio 
«nvcwu deferretur. Neque multis morati Legatos in Rufliam expediunt, qui Andre», qua 
iittttf- *° Conventu confpirantibus omnium voluntatibus gefta effent, diferte nunciarenc, 
Jendum orarentque, ne tempus occupandi regni pulcherrimum tergiverfatione corrumpat, fe, 
ut primum Hungaria: fines ingreffus fueric, fidem jure jurando obftrifturos. Andreas 
five fidem verfacili hominum ingenio non haberet, five fraudem fubeffe ratus, clam 
omnibus, in Hungariam fuorum quendam abirc jubet, quivideret, fatin cuco fe illis 
poffec permiccere. Ubihictuta omnia nunciaffet, concinuo arrepto itinere ad no- 
vum caftrum, quod Aba conftruxerat, & ex ejusnomine gentili vocabulo Aba-uivar 
diclum eft, promovit, incredibili omnium pene ordinum concurfu, qui velut poft- 
liminio ex exilio reducem fumma congratulacione falutarunc (/). Neve fpes ulla 
Petro fupereffet regni recuperandi , aut Andres mora obfutura videtetur, continuo 
regem inauguranc, ut ejus rei diploma fidem facit (g). 



AN- 



Sf^fiS? ? Tr iqwm JurU in Hun 2 a " nographi Germani, nifi quod 

"!, f, a r fummum P role£tio ™ . «t ita fingitatim™ n expoZt 
^ CmUs .' <> uod «P um tamen « Andres re- ,) !> uo nSl Ta , l 



duLSTV 1 Andrea r(S 9 U0 nimirura Radoni * P alatini d0Da - 

auoium tuiiie liquct. tiones Epifcopatui Quinquc-EccleGcnfi faftas 

t) Aloldvs adann. 1045. „ Petrus apud Conf,rmat i cujus haec claufula eft : Datumll. 
n Ungarosin priora vitia relabitur, &no- rmnas 3 unii ***»ltl X. Arm Luarmiionis 
m va apud fubditos odia contraliit. MLVL rtgni nojhi anno XII. Si annus MLVI. 

regniilliuifuicXIl.,necefle eft annoMXLV. 



m&ri?"' Thv " oc * vs » & ceteri do- 
tneftic. (cnptoret palLm. ConfentiuntChro- 



jatu coronatum fuilfe, contra quam 
& plerique haftenus oxiftiraabant. 



» 

DigitizecJ by 




ANDREAS L 




adjeclis quoque minis ab J^^tJ^. ™ fuam <* .*-»*- 
v res, tum Epifcopos : ac Ciemm ?™> ' U ~ fibi m Petri ftut °- W * a 

derio, neque abnuere, neque probare L„S Z?Z five metu • five ^gnandi defi £fe 

fpe fruftus polhceretur. Itaque tanquam ^0:*™^-' r tmp °™ ratio «mft*~* 
licenoam effundi , templa convellere TroZr r P ^ h$ " efani homines «" «MH^ 
fcopos , atque iflos potfcm d n^dSL^"' grafiiriin ^otes&S 
care. Sed Vacha, barbaries inprimis notTu JSfS» "^«N» cruciatibus £ ■ 
vcterem foperfhcionem revocatam vei lec Z TZiT' «» ommu * maxime 
rz/« tres Smfit, qw mnc 7^, " ' ^# /& " fflfSr, 

«jfcife, ^if^2t^JJrV n Z rCefm 

re umvtrfus a vera fide defedt.(,y opera jxpulus fi. 

poribus ht^ir d u rS dUm lT difle P^^P"* illius vit* tem. . 
Bonfinius , ceterique pu Lm ! ° A, ° am re S alem P ro P«aret, non kem Z 

mmm % '^J^^^r^^.^ ^contrapater^J^ 
vertunt, patremaue hmA twnH^.J ' acdmun, ^IUs equorum retortis plauftrum G.h CerarM 

tem oppet.it. Domeflici mZf^TzJI perfoflus ' cruenta * moJ 

acprimumludibrio habitum Tum fn momem ?• £2? fcri ° unt » 
horrensDanubioimminst addutom T ' °- u ' Pefiino «dverfus, rupibusque 
Lapidem quoque, cui m^t^t]^^^^ ****** a<W 
«qua Danubii fept'em ^J^jS^tSST^^T adeo ' ur 

cm fangume lapis ChL^Z ^nZl ^ 0 qU ° ad °P e face 'dotum co fe- 
Vica, illius auclor non memoreT venWi r r° re P oneretur - H*c, tametfl 

quod hodie etiam ^oZTeum^ C^ T^ COnfentanea efi * e . >'"de probabile St" 

Majorum conTuetuSSeT Nequ e^^SSK Kl i,Ij " S incote « 
eadem die ingentem CtaSS^m^lS? • erard,morte f " I8 « impiaplebs potuit, 

& duo PoftXs ^^^S^^SL T qU ° S P T' PUe Viri re ^ ofi 
thamNitrienfem, &BuId n mS r nfim ° Beztr,tum . fo«e reclius Bene! 

idemauftorperhibeTc^O B^lZ^oTo^ ( f «5^™» tru «S 
caufa interemtum conltat (•). ^ Q " qUC * Ecclefienftm Epifcopum fidei 

ad ' feque adeo ante a,io$ a ftcinor ° fis *tf 

cumbonaGennanorm; manT 2ZTfl2& ^T'' fed eXdufus ab «Vibtis/^ » 
niumcontendit, ^fa^uto^lo^.?^"^^'' m ^ is ^^Mo^^ — 
, nae in Auftnam eludtaturus. Hungari, credo ex feditioforum nu-^ 

N 2 mero 



mlT^lT^ ° mnia Permifceri • feo - ue »*eo ante alio S . 'Si? 
m Pf° vderet, Albam primiim rc 

ia Oermanorum manii, quibus fan 

ntendit, inde in Auftnam eluclati 

^ THvao«. Chron. cap. XXXJX. vocat „ maxima Ihages Chriftianorum f,ft a eft : 

0 Boimw. Dec. II. Lib II " nam duo Pontificcs, multique viri religiod 

. *) Audor vita; S. Gerardi md Ai»~> vvnr " mtercm Ptj funt , quorum numerum , & 

Sept. CTardl ad «"«niXXlV. „ nom.na fola DEI fcientia collegit.,, 

0 TiiVRocz. Chron cat» vr % ^ 

m) Ibid. ' H 0 Catalogus Abbatum monafterii S. Mar- 

-;Auftorvif S .Gerardi. ..Eodemdie (S!!ifi£g%^ ^^^l 



• w 



A*. Cbr. S% ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. L 

IO46. . . 

■ "merd fuifle, fugam Petri fubodorati omnes aditus, ne qua elaberetur, obfepiunt. 

'imerclufum fe rex videns locum prope viilam Zamur munitum occupat , & triduo 
trbstur. hofrium infultus viriliter repellit: ad extremum, ca:fis omnibus fuorum, yivus capitur, 
oculifque orbatus Atba? regite fequenti anno pra dolore obiit ("/>). Quinque-Eccle- 
1047. fiis poftea, ut creditur, tumulo illatus. 

Andreas Andreas Petro e viviserepto, ante omnia curam illo convertit, ut regnum, 

mPttri quodPetri, & Samuelis duTidio , ac crudelitatc pene exinanitum , & domeflico par- 
ficariu tium ftudio diftraftum fuit , quieti ac priHinse dignitati reftitueretur Qj). Etfi autem 
animad- jd ar d U um faflu videret, quod recens adhuc memoria eflet obtenti ab aliis regni, 
' multaque in principio nefariis hominibus diffimulare opus fuerit , tamen animo con- 
ftitutum habebat, fcnfim obftacula pcrrumpendi, omniumque maxinfe religionem 
Chriftianam, qua eliminata fruftra fe omnem operam locaturum vidit, ad priorem 
fplendorem revocandi. Opportune mors Leventa» fratris intercefferat, qui, quod 
fcythicis moribus , & cerimoniis perdite deditus eflet, multum confiliis Andree in- 
commodaturus videbatur. Hoc e vivis erepto pofitis armis quemvis rem fuam pri- 
vatim curarejubet , tum ficarii, qui Petro indignis modis accepto oculos eruifient, 
neiropune in reges graflandi vulgo deinceps daretur iicentia, condigna morte e me- 
diofublati. Ea re maxime popularium animi perculfi funt, qui intellefto , quam 
fevere rex in criminofos , tametfi eorum opera regni poflelSonem adierit, & fine di- 
fcrimine animadvertiffet, ferociara pedetentim & audaciam pofuere. 
ExHen- Interea Henrico , Petrum regno privatum , orbatumque oculis interifle, & 

riaen Andream rerum potiri, nunciatum eft. Indoluit ftto hominis Imperator, collefto- 
j^j^que exercitu vindiftam parabat, ratus dignitatis fuee intercfle, ut, cujus caufa, dum 
Miuma*- viveret » toties expeditionem in Hungariara fufceperat, illius mortem quoque ulcif- 
termtm ceretur. Iter apparantem Godcfridus, & Bilduinus, qui novas res in FJandriamc- 
kgatwnt liri aJFerebantur, magno Hungariie bono reflcxerunt (r). Neque enim fatis adhuc 
ptearem- firma; r es Andrea? domi erant, uthofti, fi bellum in Hungariam inferret , quiret 
tUur ' refiftere. Cognito igitur Henrici anirao , legatos ad eum mittit , qui, quibusopti- 
me poflent modis, conficienda; paci ftuderent, idque ante omnia Csfari planum 
facerent , fe haudquaquam per injuriam regnum invafifle , quin ingratiis fuis eo ada- 
ftum , ut illius pofieflionero adiret. De feritace in Petrum exercita fe nihil prius 
fciffe , quam patrata effet , idque bona fide ab fe dici vel ex eo conftare, quod fce- 
leris auftores partim neci dediffet, partim comprehenfos teneret, quos, fi modo 
C«far vellet, ejus arbitrio tradicurus effet, Ad hsec, fe ab annuo cenfu non abhor- 
rere, fi pacatam fibi regni poffeflionein Cajfar fineret , nihilque innovatum vellet 
Ha;c Andreas per Legatos Jemel , atque iterum Imperatori nunciarat. Conditiones! 
quibus acerbiores nec yiftorprefcribere poterat, nufpiam abHenrico, nifi feropofi. 



cum 



AiSJ<,7°„ .?< "P-. XXX ".*XU. „ quiaregnumadferediredcbuerat, bellum 

fnOft^rh™ 04 ^* » 1 Fu e , 1 cntem ( PcCrum ) * P«t, nec Andream audit, qui culp.m 

"n^?n f r dc P rchendunt ? & oculia „ >nalio*confercbat.„ Coronatum tamen 

Prtri^Ew. S2tS!5: "^^T" 1 P riu »fu«fc. tapn ex diplomacc, quo ccr- 

l S^SLSSS ,nclufam . fu " Tc - »i« argumentum dari non poteft, demon- 

1 ■ alienos thoros tam impudcnter in- ftravi 



■ 1 1 j> l «u(«uuiin ui- nruvi. 

„"nnn^.,K lchamB ? hemiiB / du ^ viduam 0 Herm. Co.vtractvs ad eundem an. 

.» conjugcm eflcdcmonftra- „ I^ridem tempus cum expeditionemCHen- 

ftri m S uIlim nxoremfuuTe. No- „ ricus) in Pannonias ad Pctrum ulcifcen- 

Adalb c r A S H^An m Pctr ° C0WTem " dum aiponeret, Cotefridus Dux cum 

nnt, quonmm conltat, Petn fororem Adal. -,r . « 7 " u " uu »"» 

„ Uven Z a rfi , 'SSS ^ oron«"r An " T C ° n ' Ur V CTant ' P artim a fe «nidd», 

„ drca S , & cordc fuo pcr cra™ m |)FI con" " T' T ,m P! ratori tradendos denun ' 

„ vcrfofulubcrrimaproClS d.eicinc ed^ " ' V* 

„ aa condidit. Sed P Irnplr^SrS^ " «Z™* TtS, * ^ 0 "" 1 fc ^ itutcm ' 

» Petri injuriam vidicaturus & etiam ftlT " " re J} num fc habe « permittcret, mandans, 

' * etjam fuam » » Qwbu* ex caufis dilau expcdirione.. • • 



Digitized by Goqgle 



fertira quod Andreas haud multo poft S^ST r< * ibus obnoxfai S£p5 

S^ro M*R " Upti ™ Sta2ti25L fi daturutn > 

mores, <^) u ™fuafeudat^ non eft > V 

«arec, /0^?^ ^ 
verfa abreptos conciliare fata g ebat. l:a que 'inteH P "^ 0 "* ftudi ° » 

EoSSlS^a! gn,V ^ rae •» S r^^-tempo^S 
£ ^»&<™ fepofito fcytbico genttli, & etbnico ritu 17 9 U Z garus ftu PirepLs""** 
ko tmreHret, ac [acrm kgm *dTZ?%'J WWw » CbriftHfo™^* 
te, &bonis muiaorctur. GvitZs Z£ % tradUm •* «KnT«£^" 

catmmore veteri expiaret , „ ^ „ c J^u ^ o}mnm *^ «*#f,/w- 

tts &rtrumommum reus effet - .. aZT7£'? " "*«Wr. ™*. 
v^eAnriftitum auftoriJ, fa^ " J^Jf** redditus > 
oforumfurorm faltus, & folitudinem ib^^EJS?' m ° Dachi ' «nwWitfc 
&DEumpro fclute publica deprecari «2!, V ^ 00 ' 8 fua f,ne P^Io repetere, 
Andreas cognomentura CwSg^^tf» ^'utem 

Commodum res domi ja m oacar* p™», V' * io 49- 
Hungaros, & Germanos recruduit. £»2 J.nS? SE5 1 anno be,,um inter/<W 
certumhabebatPetrimortem, & infuria. 5 11 ,e « aclon,bus Andre* delinicus "»/« 
hardum Ratisboncnfem Epifeopun lgISS n DeCreta «P e *«one, Eber- » 

*ri* Marchionem cum coSmm^rt^Sr^T ^™*' & Ada, ^rni Z. Jftl 
poftconfeouucus. Illi H.rolZu^Si^li PfeCUn ^ exercirus P-ulIuro*!"" 
que armorum concurfacio fervereT Um ' nu P er< ? ue > cura mutua utrin-n^ 

wntra, cum inde rebus fui, pennultura tocoTm^ Hungarig». 
petu molitionem impedire ftudent Tum clTT^ derenC ' fact0 in °P era ^ «m- 
re certum erat, fummo ftud"c . fe n~ m Cw) . Mmen rejefti > bell °. q«od infta- 
Pofonium defertur, uH^ESS. ^cumTa^ ^ e * ercitu « * 

quodnoftn, prius hoftis q u am appropinou^et olrun precio^^W 
Mt . herbamomnem & fcttcet exlri r?,m . ' QUacun ^ e «er Henricus fafturus «tor - 
P«er« , i„ invios faltus StZSfc ZaTTn' ne Germanis a ^encum fup «- - 
ft»remfec^inGermaniam g remo^^^ anona . * h-^l 



toreinfefta in Germaniam «roeaSV.^!? ^^^^ 300113 & c ™ meatu ^^"7!' 
• Andre* votum contulift^ ^ S ft a^TTiT ^ ad ^ 3 " 1 hanc 

eft. Hupgari mjunarum memores fero aucumno in AuftX-™? p^ 



0 daf. 



0 /n corporeJurisHungarici n a 

P V£ . ^n«aI.Hung. „ Adalbcrto JUarchione. Sed p.fcu», & 

»J Mcrm. Contract. fed ad an .nc. " rru 6 ,0US "ehcientibus pro fuo excrcitu re. 

qoi error vidccur e /r c incerpolaton te i "T ^ 11 / " Ad annum vero 1040. 

• ^^"^"«bonenKpTo^ " ; m P CTato r. AdaJbercum Marchionem dt 

» ^™ 110 du « Bojoari» , & ftfj" f s !™ » nuo r arma m Hungariam expcdire mandac, 

» Marchione - - Heimenh,,™. Ad * loL '"° » & 'Pftmflites fubmifit, quibus tamen An 

: a e & t * ^"ces" coSIj - aditum caute p^ uct - - 

ad encem proft emu„c. ,, ^ Toffi , ^ ^ ^ ^ 



*.Or. 54 ANNALES KEGVM H VNGARIAE. LIB. L 

-^dafquc irnmenfas abigunt; Hamburgo tamen quod Germani armorum fedem con. 
SeranT, poriri non poterant , manfitque abh.nc .llorum ,un obnoxum 
m. J Sopico magis quam profligaco bello Germamco , Andream in Dalmanara 
^farmaintulifre, partemque fibifubjugafle ^^ b ^ m ^Zt^fZ 
//w«ar«Jeft Hungaris, qui Henrico non fata refiftendo erant , tantum five robons, fwe 
inDalma-^lfaifc^ ut Dalmatas iropeterent , cum ab hofte extero prcmerentur, nequeap- 
5*"^ «aret, quem in raodum m Dalmatiam movere pocuerint, Croaoa nondum fubjuga- 
ffjgf de hac vero in provinciam redafta temporum UlorumfcriptoresnihU prorfus me- 

morie prodiderunt. ... ._. 

Anirw Hoc, aut priore armo ad propagandam fobolem ammum Andream adjecuTe 

Apnm- credibile eft. Uxorem duxifle Agmundam Ruthenorum ducis filiam noftri produnt, 
dsm Dur(a) tametfi in confignando anno videantur mihi magnopere aberraffe. Si enim, 
quod pjj exiftimant , poft advocatum e Polonia Belam id faftum fit, hujus autem 
T^^ advcncum iidem ad annum quinquagefimum primum fupra millefimum referant, non 
ma^m- P otuit 8000 nunc confequente altero Salomon ex hoc matrimonio editus quinquennis 
H*/»gft.efle, dum corona incingerecur, (b) quod tamen plerique ex noftris tanquam rem 
1050. extra dubium pofitam affirmant, etfi de hoc poftea vifuri fimus. 
Btiarn Andreas pacato utcunque regno, fratrem Belam cum liberis cPolonia &Po- 

fratrtm merania evocat, vt quem exilii focium habuiffec , fecundarum quoque rerum facerec 
«x Ptme- participem. Sufcepcrat is ex conjugc Geifam & Ladislaum, utrumque, ut poftea 
ranhrt- ^jcetur , ad regni dignitatem eveftum. Nihil poterat Bels accidere gratius fratri» 
vKaium voluntatc ( q U j rj ve pomeranorum moribus confvefcere non poffcr , five aula Polo- 
Himga. norum illuftrium cxulum jam plena eiTet , confugerant enim ifthuc Izaslaus Kiovien- 
rutumfli fium Princeps , tum Jaromirus Bretislai Bohemias ducis filius , falutato affine &con- 
vafatis rcbus in Hungariam properabar. Acceptus eft fumma omnium , inprimis An- 
dreae gratulatione , qui fratrem poftliminio reducem amanter complcxus paullum 
poft conventu habico dignicate quoque exomavic. Divifo enim trifariam regno , 
tertiam partem in Belam tranftulit ducis ticulo cohoneftatum. Abhinc cjus dignita- 
tatis prsrogativa ad regum fratres , filios , & propinquos manabat. Sed qus rcs pn- 
mum ad conciliandain amicitiam rcpcrta eft, ea in exitu, ut locus eric memorandi, 
diflenfionibus caufam & locura prsebuit (c). 
Hmri- Conciliato fratre res pacis reftimere placuit, nequeenim fatis tute ab Hen- 

aiM Imp.rkti fuere, & Hungari latrociniis procurfionibusque Moraviam infeftantes bellum ift- 
Ugatiem- hi nc m Hungariam tracturi videbantur. Itaque rurfum legati ad Csfarcm expcdiun- 
~ " C(h tur, qui oblatis muneribus iram illius lenirent, & pacem, fi aliter fieri nequiret, 
promiflb annuo eciam cenfu ftabilirenc (d). Quo exicu legatio confecla fit, nufpiam 



rcpcn 



z) In Chron. ad VII. annura Contareni. „ penuri» parcicipes fuiraus & laborum, ro. 
a) Bonfini vs Dec. II. Lib. II. „ gamus te dilefbflime frater, ut ad nos non 

i) Timon in Chronol. Epitome. Libet „ tardes vcnire, quatenus confortes fimus 

gaudioriun , & bonis rcgni corporali prss- 
Anbreas I. Agmvnda » fencia gaudentcs communiccinus. Ne- 

que hxredem enim habeo, nec germanum 



I. Salomon. ""^ n pneter te.tu fis milii haeres, tu in regnum 

II. Adelh.ms Bonfinio Adlcta. Vradislao „ fuccedas.,, Ex quo conjefturam capio ' 
Bohemia; duci nupta. Fortaflc re&us fo- Belat adventum ad hunc annum affiei debere, 
ror Andres quoniam hoc anno, ut alias ofteodam ex 

III. Anonyma Ilcnr.c. fil.o locata , ut habct Aloldo Andrese Salomon nondura natui 
Georg. K1.fferQu_ft.3_. dc Domo Au- fuit. Acccdit altcra temporis nota cx eo- 

nr l^ 03 ' , , , dera Thuroczio ; paullum cnim fupra ait: 

IV. DAvro-Improlcm deceffi(Te noUnt Pi- „ Tribus enim annis Polonos, Bohemos, * 
ltorms, Thurocz , Reufncr , Albicus & „ Auftrales Hungaris fuis - - fecit cenfua- 

eSS^L. v . . >♦ les, " quod etfi verum non fit , uc ei 

narratis rebus liquet, fatis tamen apparec, 
cum de primis tribus annis ab adito regno 
loqui, his autem advocatum e Polonia Be- 
LaT " oct -° ,ron - c «P- JOLii. „Rex autem lam fubjungit , quod apprime in annum ML. 
« Andreas - - miflt in Poloniam ad - . Belam - - quadrat! 

„ vocanj eum,&diccns : nos qui quondam d) Alold. ad an. 1049. - „interim per 

- leg* 



V. Georgivs. Ex concubina m vico Moro 
thenfi, ut vult Bonfin. Dec. II. Lib. II 
fublatus. 



Digitized by Goggle 



A N D R E A S 5- Jh O. 

2? h£, Z7* fC ? Pt0r ?- gCrraani perhibent . ob negatum «kM u * ? 1 °S°.' 
fum HenncocaufMn fupped^tMan, f UuTe) uc H ' " J"™ 1 de >nde ab Andrea cen. 

«ec tahularum qu,bus rerun, ejufinodi t a6htio7nSl ' " obmoveret » tametf, 
coniuonum m quas utrinqueconventun, Ht, memSr^ ■ neoue 

JNon vanum ex parte iMoravismetum f 
Moravis propinqui imprudente rcge crebris ^ZZZ*™*- Hinprienhn Mtf *U 

mte, «"^«pe exiUafanuIias una cum MuTlffl '^f^e vexabant Mc™ M 
qutt, quorummseopiaaderat, & MorazSZZ a Uu ' ter ™< /*r ravit P» 
suxiliares equites fctitum. Atq ue ^ Sfe^f confu^u, 
tunc apud Hungarosfama inclyTa regnabat autll ' * t 
aiquammajor pars illcrum redierat, coeleZZ"^ V"* rt ^f^ftitme,ftTneL. 
ijtur ipftusv^untate, & affenfu makficTL A 

minus^retislaus pericuh juorum babTat raZeT 2fe Wfl *H£ 3 ' 

fcgr^ 0« £ praZte^MorZl^rTr^T^ 0 V 

«W. ^ CC « HungarifinLfecliTZlrT """P* & **• 
fomn^ero^ftioresVZnt, cj* £ gm ad %■ 

ravorum non mft centum deftderati. Ita ktrocmi lrZl lnh Bomiortm > «q* Mh 

Hscad Moraviam agebantur l [(ZZ? ?** ' " CO Io*i. 
fultationibus extraccus, maxifnique ad p^^^T^* *" * 

uslaus Bohemia; dux in armorum quoaue n°T, , Uw j? mm »PP*«ua nebant. Bre-^' ' 
citu hoftem in vadere , ne qua pa« e ^ ut ZTfT Placuit b '> artit ° «*r- G ™+ 

dreas, quanra flbi tempeftas immineret no, L^"'-^ 0 ,0CUS daretur - An-JSL- 
ad repellendum hoftem facere videbamur ™ ' eoruni P r,Ete ™ittere, qua^.rV 
tagebat, fimulque ad Leonem Pondficem M ^r "* Knlm ,icuit ' P« 

tate fua interpofita Henricum a vi abftinom Z Legat0$ mitat > oratmn, ut auaori-^X*« 
lumnuUimagisquamEccleliaj bA»S' pacetn< ^ ue ,n,re N»tW , aUoquin bel- 
refpiraftent , nodturunTkaqu; SCr'T t PernaS f 60 '" 0 " 65 «^- nondum ^ 

Ioeunte autumno exped,rTon?f 3 <S. ^P^mnegare veUet. 
pr-larum m tam lo ngl nqua ^^^1^"™^,^ ut ^ M-te 
copus cum Welfone , & Brerislao RnhpZ r Eberhardus Ratisbonenfis Epil" hpmio» 
co P ,« petebant, ^ Pa " em 

rum illuvionem ab refto itinere nmhihim. <r devenentes - Henricus cum ob aqua- Hu T' 
citum Hungaria, infudt Hun g SS n ' ^ Carentaniam • & Styrian, exer-^- 
r am armis p artira f ame kJXSSnSi T?e^ " 
los divif, ftationes longinquiores occuuahinT f qultUni P er mani P u - 

^conferendicaufacomLs noften; ' QUI ^"l ma ^ explorandi , quam ma- 

t» Henricus totum exerd u m ner Arahnnf ^ fufi fugatiaue - Eodln impe- Tr#a. 
*», quiadjaurinumporlu! .ffnr^ omnera « u e eum terrarum tVa-^n* 

«ufpiam fe fa, SSSS^^^^^ Hungarus tamen principio^" 
quando ex feptentrione non minus g fl ? ^2? 061 Um me tnhett '» ^^«^2^ 
enim cum Wekne pene omnia ad G ra ^ r h ' C PenCUlUm immineb « Brerislaui **** 
-Hi S placet, cuma^rrlu™^^^^ utnon " 
'ante, ut utrisque commeatus in nmmm °r , prope J aunnura urbe m mo- 
ad artes converfus anon^ " corrZnt ^2? in tam diffici,i rerum ftatu 

Zothmudum naundi peritia infignem dehgit! qui ^SSbSfi?. 

2 pefta 
». legatos Iram Hainrid miticavit fiH«. m ., „ 



,fc.Or. 5 0 ANNALKS KEGVM HVNGARI AE. LIB. I. 

1051 nefta nodte ad naves deveftus, dam hofte terebratas facile mergit (f). Refpon. 
C^^dithaudmultopoftconfilioeventus: Henricus , ubi penuria laborabat, nequeano- 
rumntvans quidquam ex hoftico corrogari poffet, & Andreas pratereacura copus appropin- 
Damibi» q U are nunciaretur, tempeftive exercitum trans Arabonero, & inde in Auftriam tradu- 
rmgit. cere coepjc Verum Hungari rem ita cafuram jam multo ante gnari , vada omnia in- 
tuta reddere , Germanum circumfundere , & munimentum ad Rabniczas amnis pon- 
tem militari opere conftruere, ut hoftem, nam illac reditum tentaturus erat, ea 
Imperator ratione interdufum aut caperent , aut inedia conficerent. Imperator rcs m arfto vi- 
pmcria dens, neque aliter, nifi inito praslio fe ex hoftium manibus elabi poffe, pracipuura 
labvrans. mUitiarobur ex Burgundis, Saxonibus, ac Bohemis conflat, roandatque, fi ubi 
transvadato amne manus conferere, & Hungarum munimento ejicere poffent. 1111 
dicto audiemes haud fegniter amni fe immergunt , &, quamquam fummo cum peri. 
^krtf<u>- culo , multaque fuorum cede, hoftem ex adverfa ripa fortiter obnitentem repellunt, 
^J^foftoque impetu prssfidium capiunt , fugatis, aut cssfis omnibus, qui illud pertina- 
ruJo cius rueri connixi fuiflent, Itafuorum virtute Henrico fafta viaeft, &fuosincolu- 
eirergu. mcs ex infidiarum loco eduxit In hanc fere fententiam Contraclus, quiejusaita- 

tis res preclare geftas pofterorum memoria? mandabat (g). 
Domejli. Noftri contra non nihil largius, &, ut puto non proxime ad veritatera e/us 

corum . belli rationes complectuntur. Bonfinius (b) narratis belli molitionibus, & Eberhar- 
finpto- (j 0 pofonium pratervefto, Jaurinum, fcribit, interea ciaffis appticuit . Prafcclus clafi 
E tobeUar,um fapfratorm continuo miftt , qui titteris fe certtorem ab eo fieri poftulabat , 
teruia. nam mn c ^M' e exjpcciaturus efjet exercitum ? hab Andrea mHtibus, qui viatoribus in- 
fidias forte tetenderant , intercipitur , ducitur ad regem, Belamque, & adbibito interprete 
Ntu!.w Jaurinenft Epifapo, Andrea omnia patefiunt , qui afiu pro tempore utitur , Unga- 
rica Reipubtica apprbne falutari. Ad Gebardum Henrici nomine adulterina per bofpitem 
tittera mittutttur, quarum furnma erat. Salve frater optimel Sape , qua prater opinionem 
accidunt, ad mutandam fetitentiam bomints impeUunt. Proinde fcito, noftrum ab aliis bo- 
fiibus Jmperium gravifime infeftari, nos autem , ut propria tueamur , ab Ungarica expedi- 
tme inviti revocamur. Quare clajfem diilo ceierius fohito , & deleto , Ratisbona nobis con- 
feftim occurito, quando tibi in Ungaria tuto conftfitre non licet. PrafecJus temerarut fide 
percitus mandata peragit, foluta repente claffe in Vindelitos fe recipit. Jmperator exfpecla- 
tionefruflratus extrema cum mitite fame abfum catpit, neque Prafecli Jna ciaffis defutim 
fqfis poterat admirari. Acccdebat magna fagittariorum manus, qra ex Bulgaris, Bejfisqut 
confiuxerat , bac cum Hungaro pariter boftiiia caftra per noclem luftrans, venenatis jptcu- 
Us mfeftabat , quin & caknes , iixas, &>fervos, injetlo inter tentoria laqueo, captts ple- 
rumque babebat. Tanta , & tam caca fagittarttm tempefiate afficiebatur boftis , ut terram 
fubfodere , fub fofjaque mjetlo ctipeo deUtefcere cogeretur. Sape vtvus cafi , & cafus am- 
tra vivi foffm praoctupavit. 

Cum 

f) Thvrocziv* Chron. cap. XLIH. „ fitifque per ripas fluminum premunitas, 

g) Adan. 1052. „Sequenti autumno ma- „ vadofafque paludes copiis fuis, omnes 
„ gno cum exercitu Imperator pactum An- „ fe vel ad dcditionem cogere, vel incdia 
„ drese regis , ut per legatos offcrcbatur, „ minitarentur extinguere , milites interriti 
„ acc.pere contendens, Tannonias pctiit, „ hoftes per fluvios obfiitcnt.es incunQanter 
" w i^ »' 1Ue , Rat,s P° nenr ' Kpifcopo, & „ tranfvadantes fus;ant, quandamque rouoi- 
„ vvem , Itrezwlaoque ducibus ad fcpten- „ tioncm firmiffimam ad pontem Rabnicz» 
" T t r l pa l tcra de P°P ula ndam „ fluminis ftruftam , in qua maximam hofti» 
" r^mta-* 'P fe dcvca ? a »avibus,quan- „ fiduciam habebat, quidam ex Burgundio- 
" «rr fl^Si 0 !, 6 " 1 ' fUmtU ' Ion g°P 10 - » ni bus, Saxonibus & Polonis (malim Bo- 
" E^Lmi fi , ™ ' llu ™ nem clrcuitu P«Ca- „ hcmis, quorum dux Bredislaus bello inter- 
" llT tn f cni ' Pcnriumque re- „ fuit) milites , non f.ne fui periculo, flu- 
" ««dtrfc hUC & " 1UC ? Ungarico » mine tranflt °. ««• b«vi expugnatum c 
" ITufaua^ IT™ m ° re f UgiUnte ' " ' ,iunt ' csf,f< l ue . PaUtifque Hungaris re- 
" n« raarte C ° nfcrre n * » ,i( " uo exercitui viam Pan d unt„ . Aloi.- 

QQoad Cn^.' r' a r C1 ^ um quaque, dvs ad an. cundem: „Ipfc Imperator exer- 
- Z rcdS ^ fu PP et ^ nt , va. „ citumpcrOfterrichiamducenscumAdal- 

pennna & ™- 1*™^ " * erto Marcn '"ne, & Ernefto filio eju» 

na, cv. iame cxercitu. , Hungar. „ invadit Hungariaro „ - - 
mtercludere , oppo- *) Dcc. II. Lib. II. 



Digitized by Goc^Ie 



andreasl 

57 4n. Cbr. 



Cumje, ac exercitm ad extrema non fine <*»,;-» xr • . 1051 
m*, necefttatisimperiomitiuscutn lZJ^Z^ ^™" *~ 
gem mtfit oratorem, quifuo nrnine tut0 J&a Jlf^f Q^eadre. 
ftconceferit boftis, fe perfetuum cum Ungaric ^t^ imd 
tmm nequere, nequeverbo, ncque qlvis Jfe JuZ fj V f "r*"* ******* 
isnue bellum mdkeret, detrimentumque inferret extemt^rn ' fi^epofferisPan. 
/Ittguftali decretopronunciatum inteUigeret. Quin fe uUroLuZZ ' bm J ntma " Wem 
q^p^mePbilippo, Henrici tncia ? r Z faZ f JZ if ™^"^ 
rat, refctfa affmitate cottjugaturum , in arcluTmtum ItcrJT* fpopondc- , 

gravifimum. Andreas igkur, & BeUt exafdTlm rTJT W»»*^ 

ZH Wttr ' «riufquc funt juramento munita. Afa ad e xt>SL *1 L Z 2! 
mdim » 1«tnquagtnta ptfcium corpora infana matnituA™, aa *W*naam Akmamwum 
mUa lardi , pecorum,vini, WfimmmJS^S^SS!! CO 
riq* fame confecli, ^^^^^^^^ * & * 
"^'^MMcitusreW/impedunent^ 

mmrum annaks erit admirari , qui Uttearos cum st,JZ . t J** W re C<T " 
tkfpmfatmfiUo regis GaliLgJtam , refc JTrSZlL TZ£ *"* 

Cermammn , & }m perti Romani notam, drvina »Zis JuTILL &dUt ^J?***? 
terarent, ex induftria fubtkuere , at contrafieri debet ' ZZ V ** 

verisatispotius, auam alicuius tm>rocZJ%J~tr J J' ptBf " m bifioriarum 

H«Bonfinius. , 1 ^ pofteros auttoritatm rettnerepjfe vtdcatur. 

r^^: a ab cete ^ r 

SjffflM^&TL^ ts e r pertinere ^ 

j q e ^rara 1 littensab Andrea uuerceotis refert wfi mihi iHt- 

£t 1^1^ im P eritu -»' «eutooW ^, ^"t^: 

quod^l^ ^Ge^^^fejSu^ diflenfionem fere'inccrceflifle, 

de firrnata , uSfm . Maj ° nbus fu,s '"J"" 3 ercpcam quererccur. Cetera auccm, quib 
" ^ J ure J UBn *>P«» «icuncur, ad fequencem annu m perunereix 

ex diutum^wfS POnt,fe ^ ^ 3X> anni fu P erioris I^ione periculi, quod Ecdefi» 

£ 1SE&e M & Gern,anos bel, ° imminer ^ ab And ™ adi "°««us, E^»» 

Sm iK K UCnnqUe . paCem fe moveri ***** eft - Ittqiia ad Henrici exer- 

£d2.T pnore iflhic morantem ' five rurfus H °3*« «««««« p^sSi» 

Quamquam fint, qui eum, quod minus obcemperanccm Andream haberet j&«r. 



P ' v' J 

regi 



Uai fub^fn^'; f a ^ m P ifduni c °P iiUD ^vs autem Qron. Cap. XUII. habet: ^ 

Sm R Cn V r CmL 11 fcr,bit Hun e» ris di - 
u » Germams 5^^. Thvroc Annal. Franc Tom. IV. pag. 70 . 



jto.Cbr. 58 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. 

IO52. 

C«jtrasS rc S' & cn5 interdicere volentem ex caftris exceffifTe re non perfecla fcribanr. (m) 
inttr So- Verum id ab communi ceterorum fenfu vehementer abhorret , neque cum rebus An- 
..pbiam (fdrca fitis apte cohBrere videtur. Pax inter utrumque novo foedere firmata, cunt 
Salemih Henricus Sophiam filiolam Salomoni Andrea: filio recens nato defpondiffet (u). At- 
""-Tli °* ue i P on fi° nem exiftimo jure jurando, quod noftri de foedere inter Csfarem 
to" ® Andream idlo perhibent, corroboratam eflc , 



I0 deinceps inimicum in Hungariam tentnffe. 

Henricus , poftquam opera Lconis cum Andrea conciliatus effet, in Germa- 
wtn, ob mam retmt : P^rum tamen abcrat , quin fcedus priore anno fancitum Conradi Bojoa- 
Cemadwnxwt ducis opera paullum poft rumperetur. Erant Conrado cum Eberhardo Ratisbo- 
Mawia nenfi Epifcopo lites , crediderim limitum caufa: quas cum Imperator five differret, 
Ductm mf, ve faventiorem fe Eberhardo oftcnderct, Conradus novas res in Henricum molitu* 
neSm vm% ao ' Andream in Hungariam concei&t. A quo cum liberaliter acceptus effet, ex 
ptnt in occafione & re tempus captansfuadebat, ne Hungari pacem, quam cum Imperatore 
ortu ru»t.iniiffent, ratam haberent, quippeparum decoram, necrebus fuisutilem: poffepra. 
ptnJa teritas injurias fadle ulcifci , fi modo tempore uti vellent: Henrico rebuscomponen- 
*rat. dts in Gcrmaniaoccupato, ac ob diffenfiones, quse Leoni cumNortmannis interce- 
derent, vehementer anxio nec virium fetis , nec otii futurum, utbellum armis pro- 
pulfaret. Tuleritne aliquod opera fus precium Conradus in perfuadendo rege, aut 
contra incertum eft : illud Contra<?tus memorat , ducem Andree copiis adjutum in 
I054. Carencanos promoffe, & partem illius provincie fub jugum mififfe (p). 
Mfiit, Ea «miptio fpeciem Henrico pnebere poterat, aut non bona fide pacem ab 

Andrea fancitam, aut eum dedita opera illius refcindcndae caufas qussrere, qui h<K 
- fiium auxiliariis adjutum iffet. Neque fatis exaftum eft, quem finem res for- 
I ™ ent 'J nfic ™ radus » incertum q uo auftore, veneno fublatus fuiffet (/>). 

r* j v l . Cre , non muJto P° ft » fed a,iam 00 caulam > ab Imperatore Legati. 
X gH EduardusEthelredifilius, Anglis rex Aldredum Wigornienfem Epifcopum ad C«. 
txuiet larem Iegarat, rogatum, utfratruelem Eduardum, cujus videndi defiderio magno- 
Jmsab peretenebatur, quemque abStephano fumma humanitate cum Edmundo fratrTac- 

rt«fr" PWm > ?, iaSn8rraVimUS ' ^H^^^ctituminAngUamtranfmiueret (?> Hen- 
/ »■ ncus n.h.l regt negandum ratus, Legatos in Hungariam expedit , qui pro vetere 
unicma Andream rogarent, ne ea in re difficilem fe pramcret. Erat Eduardus ab- 
mnc, ex quo Gifete amitam.ab Stephanoin conjugtumaccepit, conftans in Hunea- 
ria , nequeturbis, quas f.ve Petrus , five Samuel dederant, permoveri potuit, ut 
pacatam provmaam turbulento regno pneponerct, credo, uterat piifto Princeps, 

x**. ^^Mmw^T^ cum in £T m rep , ec t atur ' quatuorex 

tmtura • CTOS,ultu ^» ^dgerum, Edelmgum, Chnftinam, & Margaritam, Mal- 



rtgclitt- v r . colmo 

DominuIY^P, » Intcrim P orrft ' cnm fuifle conftet. Errat 

cum ro , P " ^ ndrea accitus > 9 u °1 ue in an °°, cum id faccum ad an. 10T9 

Z S£LZ\^™^ ia * r,mitret > conu 6 nat - WuerctUusAloTdus SrVjaS 

„ conOliis ? ui s mt par^ xpcrien? " ^ ' " Dux ab 

„ offenfus, eique excommunicadonfm m " t re 8cHungarorum gratanter fufceptus 

„ pote delufa fedc ADolfnii^ rn.vX " ' ne all| g aU) n> cum Imperatore fcedu* 



„ Imperatore difceult. „ Mc-Iim AwTfHt " P""* 1 " 161 » difuafit, & auxilio cjus quan- 

adan. wr*. „ Leo P na nf v * " damCar entani partcra . - invafam aepit., 

„ p^fen/, & ab Andrca roL f 1 f) Marian - ScoTVS ad an - "S*- J** 

>, pofuit, & pacem conciliavk lfL n " r / dUS DuX 30 Im P era ^ re Henrico "expuj. 

y> ejus fiho Salomni vix — — - " " 



m /-ophiam fpopondit US0l *m iuam q) Aklhedvs apud Hagiographos in vita 

«0 Herm. CosraACT. in Chron An W te ?. d d,em X - JM nii > ad an - 10 ^4- 

» dreas Pannonii rex cum orhw " Aldrcdum Wigoraienfem Epifcopum cum 

» cum Henrico rege confirmaiTct et c ' " ^ 36 "' 8 eXcmis iviUe ait ad Henricum Ni " 

" rorem ejus minorem filio f un aHw" 1 " grura ' ut lc 8 acis Ungariam miflis, inde fr> 

» ro fponfiim obtinuit Sed li r P C " " truelem fuum Eduardum - reducerct, An- 

n ™ maie lororem „ gliamque vcnire facerrt. 



ANDR.EAS I. jp ACJr, 

1054.. 

coImoScotiaregipofteacollocatam, & fan&itatis fama celebrem (r). Rex fortunam £ 
Eduardo gratulatus muneribua donatum haud invitus cum legatis dimifit. Sodura optimni- 
itineris junxit fe Leslteus illuftris genere Hungarus , qui Margaritam deinde in Sco- bus Lts- 
tiam comitatus , Hungaricum fangumero, nobiliffima: familias conditor, Britannias in- £ * l> > iUu - 
tulit (s). Jj™ f"** 

Ubi fe ex difficUi, & permolefto bello explicuiflet Andreas, & regno V^BiSmm 
partaeflfet, ad religionem ftabiliendam curas convertit. Rediere pars maxima ab candiurt . 
avitis fupefftitionibus feu feveriffimis legibus adacta, five pcenarummetu territi, quos 10 5 5. 
ut rex confirmarec , exemplo fuo, votique religione fe exfolveret, canobium Abbaua 
cum Abbatia quinto abhinc anno in peninfula Tihon, quam lacus Balaton oppofitu 'Itbonien- 
aquarum utrinque efficit , ftrui coeptum , ac hoc anno adfinem addu&um, atnplif-/* inpm- 
fimis latifundiis donarat, virisque ex ordine Divi Bcnedifti, quorum pracipuus m 
propaganda fide tum conatus & laus fuit, colendum dedit (t). Quas res fatis argu- 
mento eft, ftudium, quo plerique prius ad revocanda fcythica facra tenebantur, m&- ditur> 
partem deferuifie , etfi exftin&um minime efle res fub Bcla gefta: declara- 



Henrico dcfun&o, &pro Adalberto, quieodem anno rebus humanis exem- 
tus eft, (u) Erneftorerum in Auftria potiente refpirabat hac parte non nihilab*" 1 inur " 
armis Hungaria , vemm ad ortentem bellum in Croatiam Interamnenfem traduftiim '^^* 
elt, quam ob caufam , non repcrio , feliciter tamen confccnjm ex diplomate anni fcamti- 
fequentis liquet (x> Pneerat tum Croatis & Dalmatinis Crefimirus, quiante Slavitaa^.ita- 
foncm regnabat, alias Petrus quoque hujus norninis XI. fcriptoribus nuncupatus (y). d* Ptiati- 
Huicdiffidii aliquid cum Hungaris interceflerit, quoniam Rado Palatii comes infeftis m " an,,if 
armis Croatiara ingreflus , quidquid illius provincia: intra Draviim , Savumque e ft rK ^ > * rfll * 
ultra Bacuntium, hodie Bofvctam, amnem , brcvi tempore recepit, & corona: Hun- 
garis in perpetuum afleruit. 

Fuit fuus etiam inter armorum ftrepitum ltetitic locus. Uratislaus Breteslai, A&clbais 
de quo nobis femel atque iterum fermo fuit , Bohemie ducis filius ulrima patris Andna 
voluntate Olomucenfis Princeps conftitutus ; fed a fratre natu majore Spitihneo Im-^T*^, 
reditate exutus, ad Andream exeunte anno priore confugerat (z). Acceptus eft a jfa. 
rege, fimili fortuna olim per exteras terras circuroadto , humaniter , & quia egre- tislao Bo- 
giisdotibus ornatum, prsterea viduum, & poft fratrcm in Bohemia non ita multo btu.it 
poft, erat enim fecundo genitus, regnaturum vidit, filiam illi fuam Adelhaidam , *"* 
normullis Adletam didram , matrimonio conjungi haud gravatc pafflis eft, quam, cum 
duos ex illa liberos fuftuliflet, fexto poft anno aroifit. Laudatijftmus Prirtceps , qui 
Bobemi* coronam appofuit, & tnier tot Slavki nomms bofles, aut faltem inviJos , majo- 

P » rum, 

r) Aelredvs in vita S. Margarit* loco non item templum D. Demetrii fuperSavum 

cit. „Tandem piratis navibus - - Eduar- exftruaum effe, quonbm poftremum proba- 

„ <3um cum uxore fua Agatha - - liberifque biliter a Lcontio Ulyrici olim Prscfefto con- 

„ ejus, Edgaro, Edeling, Margarita, atquc ditum cft, ad pagum Mitrovicz feu Deme- 



„ Chriftina - - ficut rex pcticrat, in An- trovicz, quafi dicas S. Demctrii. Deinde 

„ gliam mittit, „ Radoncm hoc anno partcm illam SavienCs 

t) Timon m-Epit. Chronol. ad an. 1067. Croatise in Hnngaricum jus redegiffe, quia 

0 Petbrft Tom. I. Concil. Hungar. anno ior j. Palatinus Comes Zachc lcgitur 

ptg. 13. fubfcriptus in litteris fundationis AbbatiajTy- 

«) Herman. Contract. & Aloldvs ad chonienfis , itaquc magiftratum hunc Rado 

huncannum. aut hoc anho cxeunte, aut fequente adiit, 

x) Peterfv Tom.I. Concil. Hung. p. 13. cum autem Palatinorum olim fuerit, exer- 

citat litteras Radonis Palatini, quibus csnoj- citui prxfici , & bella gerere, habeatur au- 

bium S.DemetriiMauro Quinque EcclefknQ tem diferte in citatis mox litteris, quod an- 

Epifcopo fubjecit , ubi inhaxverba: Morut- no 1057. camobium ifthic exftruftum Epi- 

nfitriumdemqutfuumS. Demttrii fuper Savam fcopo Quinque-Ecclefienfi dedcrit, confe- 

„ fiuvium, qmdmultis beUicis laboribus cum tota quens eft, Croatiam Saviam anno 1056. a 

promnciaillafimaacororurtaificovU, & iu- Radone fubjugatam fuiffe, faltem ultra I3a- 



„ rum rtacquifivU , Umporak dominium , quod cuntium amnem. 
„ Rado in ilk babet, - - dedit ttiam S. Petro y) Du Fresnb de famiL Dalm. & Croat. 

„ Qmnjue-EccUfitnfi , (? Patri fuo Epifcopo cap. VI. 
» Maura,,-- fubfcriptus eft annus 10*7. Ex x) Bohuslaus Ba 

«pbusconjicio.primum.folumMonafterium, Bohem. cap. XXU. 




60 ANNALES REGVM HVNCAl^IAE LIB. I„ 

rimt, & latiorum regvonum dominos , Bobemiam anguftam fatis regionm , Virtute , €?/*• 
#m «gia dignitate primus ernavit (a). Adclhaidem , quam fcriptores paffim Andrea 
filiam tribuunt, opinor reftius fororcm dici oportuiffe. Si enim, quod noftri pene 
omncs recipiunt, Saiomon primns omnium ex Agmunda in lucem cditus fuit, edi- 
tura autem hunc fuifTe anno abhinc quinto ex Aloldo temporis illius Chronographo 
certum fit , non apparet profefto , qui Adelbaidem , hoc anno nondum quinquen- 
nem collocare Uratislao Andreas potuerit , neque, cum fexto poftea anno e vivis 
exceflerit, quem in raodum Uracistaus duos cx ea libcros fuftulerit , intelligi fatig 
poteft, nifi forte ex primo connubio natam Adelhaidem dicamus, cujus tamenne- 
1056. que exteri , ncque domcftici memoriam ftciunt. 
'Paletimu Rado Palatinus viftoriac, quam ex Croatis obtinuerat, fruftum ampliflimum 

jundes tulit , cum partem fubjugataj terra! ab Andrea donum accepiflet. Sed is pcrinde 
Epippa- pjug^ q U:lm f ortl - s exftrufto ad amnem Bacuntium D. Demetrii camobio , ex licentia 
w, e!:^™ res ' s Andrt<t > ut in «tteriihac de re datis ait, ejusque fratris Adalberti mviffif. 
Titfunfu Z*""' 1 ' P ar,m pofifliMU S. Petro Qtdnque.Ecctefienft ordinavit - -. (b) Ex 
liitraliter quo loco conjefturam nonnulli coepere, Andrca? prater Leventam , &Belampta- 
eugtt. res fratres fuifle , fed fcriptorum negligentia fine dubio pratenniflbs. Mihi contra 
non vana fufpicio oboritur , Adalbcrtum , cujus a Radone menqp fit , cundem 
prorfus cum Bela efle, idque nominis ex gentili more, Adalberti contra ex Chriftia- 
norum ritu geflifle , (r) in eum fere raodum, quo Abam, alio nominc Sarouclem 
diftumefle fupra docuimus. Alioquin , cum inviftiflimum ducem Rado difertenun- 
cupet , Belam autem poftea, quam ex Polonia rediiflet, hac pnerogativa omatum 
ab Andrea cfle armales domeftici perhibeant , non abhorret a vero , Adalbertum 
eundem cum Bela fuifle. 
Dmatio. Ccterum donationes Qumque-Ecclefienfi Epifcopatui a Radone Palatino faftas 

m m/w-rexhocanno in publicis rcgni Comitiis Albs regire cclcbratis ratas auftoritate fua 
tm/"/L habuit ' ^ ornavitque privilegiis , quibus inter cetera cautum eft, ne Comes Pa- 
rfj5«wffln- l3tmis vicefiraa 'n, Comcs autem Parochianus centefimam partem ex illius Ecclefi» 
fintma. deciraa ufurpare fibi aufint. Ex quo non obfcure conjicitur , que fuerit olim ra- 
1058. "oreddituum, quos Proreges, & fupremi comitatuum Prajfefti obtinuere (e). 

.... Andre* ■ profligato bcllo Germanico felici efle licuit, farisque 

fimmi*.m cum Bela pacate convenerat, cum repente odti femen inter utruraque jaftum 
' 10 acermnura P oftea bel ' ura defiic, & regi mortera confcivit. Rem ita 
Btiam eVCn cr "^**' Andreas cum ex raorbo c <»»f e flusin paralyfim incidiflet, regnum- 
/"*"' Tt r tUtUm 8 morte praifhre vellet > indicl ° n m conventu Salomoncm non- 
dum feptcnnem corona incingi a proceribus poftulavit, & obtinuit (/). Dum ritus 
ex raore in templo fiunt, & coronato Salomone verba illa cx facris littcris promun- 
tur ejto domms fratrum tuorum* idque per interpretem Bela: fignificatum eflet, fe- 

KiTJSS Pr ° rfUS tU,ifTe ' fibi ' ** vitam tot "™«* exercitam, fiepe regni 
£.35 cau(a P encu, ° cxpofuiflet, puerum, qui nulla futura virtutis indicia L 
H„ , ' P^tum efle, atque hinc fumfifle animum , non modo Salomonem, 

demtnr^ qUOQ l Ue ; egno extUrbandi <& Quamquam ea in ro nc ipfi qui- 
demannales domefhc, fibi rite confentiunt: alii enim, &, ut puto, verifimilius , 

<0 Idcm ibidem CX 
f) Petebpv TV,' m t r* -, t, nii Indulione X. Anno Incarnatiottis MLVI. "«• 

gmento fundationis Abbatisc Sexardienfis ad ^ Eruitur id ex confirmatione privilegio 

oftendit Belam dici AdaJbertura rum huic Epifcopatui a Dcla HI. ubi ioter 

Mihi id fragmcntum vidcre non licuit in quo Cetera : Item Cm " Pdotimu victfmtm , ntc . 

« Kcx fe .pfum fateatur Adalbertum dici rcs Comt P^bialis centtjhnam in dtcituis Eicltfit- 
extra omnem controvcrfiam eft. ' onmium batere dtbtat. - - 

confefto cu^"^, ^" ion * tio ™*»» D Ai-oldvs ad an. xot g. „Andrcas rex 

rtx, & frntJ „J } Um: ,, g ' auUm Andrvu «UngariK coronari fccit filium Salomoncro, 

■ pr^iZ/oT^Z dux M f*«us dUtHst . . „qui erat annorum Tcptem. Sed huic re- 

Ptmiftmus 53S / u / CI > fratf » & fieri ,.gnum eripere mox mcditatus eft Bela An- 

' (aUSrr* 1 *.?^ „dre!c rcgis fratcr. 

? JVUmvj - • Datum U. AW> f) T hv R oc 2 . Chron. Cap. XUV. 



1 



rJigitized by Go' 



turum, quam diu Bela viveret n»i ■ n - ab e > m exeeffu haud 
rum caufa, quos jatD g^SSli"^ fibi re g nurn vi „pS2 ft ST 
vidererur- bIK 8 ««Ji-icuios , <Xc regimin s canar«* k«k » nho~& e "' ur - 




p -^^^^ 32 

eff« P neH f -^ qUa^, dUrius qui ' daua,n ineumS e ! fi ' » «nfilium voct. P„. 
c,?n,S'n P Ut8n: ne<Jue fta « iddifficiie efi? m ' qU ° * aimo in Salomo. 
qui Duas pnerogativam preferret in r*i. ! I •' modo rex coronaro, & dad.,.™ 
nmmdidumelTe, tyrannid effl ^^affectf : fi P riu * elLre 

rjs_ id 1 morum n conr,uura ^^jofdutfei.^ fiii ° 

fet, accitum interea BeJam, & ad R«JL .j- NiColtas prsconum ComesauHir c 
vitamve_etfemc.ro, ^SC^STA^ 0 ^ P au ™ commone ec, " J 
tenera etate pr«* morem coronS Imf pauds ft fi,ium 

quamutneregnumturbu^^^ tam regnandi __^/*& 

fin fe pene confilii pamitere , i taque TlS^^ft^"'' ab fe Z c ■* 

gladmm maht, fibi , q U j_v« elewrir n.T • ° futurui n, utram coronam ™ 
« eHet, id ^^VZ%£i^ ™*\ 0uo ° filioToTli^ . 
mteliexjt , memor, & fr a udem "JJ* ^ *t- «Ihus, q Uo d ex Nicolao 
tu gladmm manu prehendit, &, f lne s > /^pofiro ad «equanimitatem vuU 
ffT bona 11)3 ™» venia^tretineam co o'na qU " me prius 
ns tefferam amplexu ftringens ab f e dimifit Q) ponforex ' ^tremque in amo- 

^JHjjS^ neveimproborum '2* 

dataoxafio eftl in PoIoniam ' «» «• clam hb e n S & ^ pr] ._ um 

qu.ppejamdudum ant e defimftum , f ed SJL U '™ ur0C2,us Perperam icribit 
toeft, fihum feceflit Urebat hominem fiVrS! ' T m ' n ' qui ex Miecislao na»™. 
•ffentationeadquidvisproclive; -SLwumSr ,,V,riU,,, • & ^°^Z J 
fe mh,_nt e m adextrema confilia addirxj- ^deE™ S __3_ dtoi • perleK * 
qu, puerde Salomonis imperium afnernari *ZZT2 exo P c «n«ibu S quidam animo.«, /Wmrjim 
piasex Polonia adduceret, ad caDeffenH.L Be,8m P™ Mo malebant, f eque , fi co .'/.^ 
jeslaus, qui anno priore ^^^^^ 1 ?^ rpopolderV B° 
J uxons e ,us, amit. f uie p T ecibl]S ^ s comparaverat, Bete , 

Confluxcrat in dies major HZ^m' X * iibera,icer ^ 

aperte contra Andreara fcaantium Sffin^ Po,on,am multitudo , Bels parce,/^W- 
Jd capeffendum regnum JS^k^^^P^ daneulum 'egatT, " i? 

&n,orboimphdtus^e^ ^ 0 * *» J ^Z 

oaSi f et - His perfuafus Boleslaus > "SSeSS rE__S_i_15!5: & T um ip,a - 

occafionem pTOt er mittendam ratus cnnfii,. „ r JULUlentam comparande glori» 

Non poterat res tam tadteee" ? t C ^ fque be "o folers intendic lo6o 
r«ur. Itaq Ue haud igna^™ quid S ' " t 0 S r , ,nd,C1Um 8d Mdrem non P***- _2i 
tTimen immineret, Mrii^dio SJmm quantumque fibi K & Jjg* 

fatis fuis fidendum IrC etu ,n ^ere ftatuit. Sed quod nequ, 

aliunde fi pperie p™^ "TSSS^ ^ Pr0pu,fandarn in P r 'n.«« SS^ *£i 
P-eriria m e^effus fucceffe^r nundl ^w ' . qU ' ^ nUper defunc>0 nond Um 7«^ 
darent, orarent, nefe in k?J L r ?I ' 2?** QU| q u ^to in periculo verfetur, S*___ 

^pencuIumeireT^SeX^ 

mature caveretur regnum nontamfilio fuo, q uam So- 

*) Thvrocz. Chxon. cap. XUV. phi* 



M. Cbr. 62 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. I. 

~— phie forori ejus fumma injuria erepcum iri. Imperii Optimates , qui Henrici pro pa. 
tre curam gcflere, cognico Andreae difcrimine auxiliarios pollicentur, ac Wilhelraum 
W~XhriBBOflim Marchionem, tum Epponem , quem Thuroczius errore lapfus, Poth 
cZuet appellat, (i) Citicenfem Epifcopum cumcopiis profeftionem primo quoque tempore 
nmtu- in Hungariam adornarejubent: Bohemorum preterea ducem eidemfaderi inneaunt: 
Jaurisin n is a dditus Bojoariorum exercitus, quo reliquis conjunfto videbacur plerifque , hoQi 
-^ 1 *"" non modo refifti pofle , fed regnum quoque ab omni injuria defendi. Andreas de 
tSut* fuppetiis certior faftus, metuentior tamen , quam par erat, filio, Salomonem & 
liamptr. uxorem cum opulentiffimo theiauro ad Erneftum AuftrUs Marchionem Melliciummit. 
git. tit, ut ab omni periculi fufpicione quam longiflime eflet (k). 
p t Nec fegnius interea res in Polonia agebatur. Boleslaus tribus agminibus 

IMtm Belam fecum ducensHungariam ingreflus, & amicitia, & Bela adhortationibus ma- 
cumfra- gnam Hungarorum copiam in ipfo regni aditu fibi adjungens, quartum ex iis agmen 
tre «»/K- C onflavit , & recla ad Tibifcum duxit. Andreas non exfpedato Bohemo cum auxi- 
&• liarus Turingorum , & Bojoariorum, ad eundem fluvium contendit. Inito haudmul» 
topoft pralio ambigua primum fortuna dimicatur, tum clades magna Polonorum a 
Gerraanis edita, quoad Hungarorum pars, in ipfo pugnse fervore ad Beiam feceflio- 
nem feciflet, tum Germani numero inferiores, & inopinata perfidia confternati, im. 
Suorum petum Hungarorum pariter & Polonorum non diutius fuftinuere , magna pars capti, 
tanitnptr. csCi plerique, pauci fuga evafere. Juvat prehi exitum Lamberti Schafnaburgenfls , 
ff" ** exteri fcriptoris, &temporis illius, verbis referre. Marcbio, fcnbit, & Epifafw 
jjitutus in prfagf \jngariam ingreffi, non exfpcSlato Duce Bobemorum, tum Bele ftgna contukrint, 
(«jwtlitf. rtque infinitam muUitudinem Ungarorum peremerunt. Deinde cum ex omni parte Ungeri 
ad fereudum fuis auxitium frequentes confhtxiffent , videntes miffi Regis tanta multitudimfe 
numero, & viribus impares effe, finibus boftium excedere vokliant. Verum illi loca omnia , 
per qua exitus effe poterat , occluferant , tum ne quid cibi , aut pttus tn via reperiretur , 
providerant. Cumque mfuper abeuntes crebra incurjione infeftareht , & illi femper perku. 
Um virtute propulfantes , magnes boftium flrages darent, tandem diuturna cade exbauftit 
vtribus Andreas equo fortaffe excujfus, pugnantium peatbus eft ctncukatus, Epifcopus captus, 
Marcbio fame tuagis, quam ferro expugnatus fe dedidit. Cujus virtus tanta admiratitm 
opud barbaros fuit, ut Joas filius Betis, pro ilUus tum gentis moribus baud de/perata in- 
Ms adolefcens ultrppatrem exoraret, mn modo ut eum jure helli mtatlum Cmeret, fed ttiam 
ut affinitate fibijungeret defponfata ei filia fua, forore jojada (Q. Hec Schafnaburgen- 
fis triennio prius, quam h=c gefta eflent, in facerdotum numerum cooptatus. Ex 
quo diferte habemus bello finem per nuptias impofitum , quibus Bela filiam fuara 
Jojadam Wilhelmo Turingo ob virtutis militaris laudem matrimonio copularit, qua 
Hsud Tes noftris omnibus filentio preterita fuit. Joas iine dubio Geua eft Belc filius : at 
tTvttbu- il,ud ' quod de concu,cat0 Andrea refertur , magis ex rumore , quam veritate fcri- 
n ohit, P tum P uta °- ui in wmnta fuge, ut fit , equo excuti potuerit, tamen a ple- 
V m 71-risque noftrorum fuga verfus Mofonium evafifle fcribitur , ex qua retraftus, ac in 
bon condi- villa, quam in filva Bakonienfi habuerat, cuftoditus paulum poft obik, in ccnobio 
tur. D. Aniani , quod vivens condiderat , fepultus (m). 

LIBER 

0 Chron. Cap. XLIV. M joarionun illuc mifit. „ Aloldvs ad an- 

in » . - ~ - , *ofio. „Bela- - regnum contia • - Salomo- 

2 i- amberC - ScHAniAi. ad. an. 1061. „ ne m occupavit. Hic vero a patre fub 

" ou^VZLtZ^TT VidenS Be, ,r m » favorc Heinrici P ueri R°maoorum ad ca. 
„ quemdam prop.nquum fuum regnum alFe- „ ftrum Medllik in terram auftraiera trans- 



«are , & Ungarios paulatim aleTd "eum M £^ co3 VE ur™ 3 

i^t,ri PlbWid ^? H ? B^holdu, preS byter ConllantienlU 

" ewdtu f u bJi„'r P ; T 'c & l f,b ' mifl ° contin ««or Hermanni Contr.£ti, fed de co- 



. bus tmnoi.iiiir». aa ' r" rona ucec ' net i uc verifimi e eft ablatam, 

l R« WMheta ItofsS^-iW* qUOd Be,am aut hoc ™° a«fcquente coro! 

rumfc F^ rchionem Thunogo- natum ruiflc conftet. 

uonemorum, & exercitu Bo- m) Thvrocj. Chron. cap. XUV. 



Djgitized by Goqgle 



ADALB£ItTVS , S£v BELA I. 

hber h 



ADALBERTVS, SEV BELA 



63 





l 



mora Albam regiam profec^s ef! w ^** 0 
rona redimitus rLuIm^A pro «">re co- 
ieslaus cum viftore exeJrim Honoriscaufi Bo- 

reftius, ne quidTb fe J UnXit « fortafle 

revertit (e\ R ex ab adim r^T ' ? ude ^ 11 * 1113 d °mum 
penorum annorum turbis regnum videreT vedX ' qUOd exhau ««ni pene fu- 
ronfvet ^^^ & exa "'° n « P-er *uE 

numfiboraturos, fi opulenti fubdiri effenr iS rexnl,mans > "^quam reg^ pe- 
pr^ruminfdria, five etiam ofdtan^^^ 3 five 

2am.ofque, certum id aureorum numuir i»£ V™ „' 1 ' nftaurand ?ni fibi fomfit, By- 
quamfint, q ui Belam primum omnmm* T^L 1? mterfuos QuarUyw 
S,?!!fr' 00 numm * eS^ ^;^P"™ conflatam,^- 

ommum Hunganaj reg.s , nomine infignitos U & Ste P hani . primi-wri* 

hec rerum five emendarum , feu veSndLl P - dub, ° W**»tmi (g\ Ad 
conftituit, ne quis aut ^ • ^JSSffi ' qU * exau S ere "efas effet 
men ftudium in eo locatum eft uc LrT 7?°"' danm PnKjpuum^?*- 
timeri pnecupien, Eam ob ^ p^erT SSSTSSl: 
m Auftnam ad Erneftum MardrionSSud funt ftaternUm ^"-2 

fimos, numero habere , neque fundos ,hT ' eo ^ em P ene . quo fuorum fidif- 
mjuna&exauftoratione ^1^^^^^ "^jonibus, fed ab omni^" > 
mrlungajam, & veterem fidem^S $ ^* 6 **» 

y^^S^^^^^^^ fiverebgionisobfer ^ 1 ' 
S , -Puserat,»^ SS^iff 

:r^rra»et 

Wt, intereffe voluk. M^&Si^.^^ & «ofilio prk « /«" 

Tumfuperftirionumperditeamantem V?*^™S ? noV,ta 1 tUm cup>dam, iuvete.^ 
pereprimum, poftea inc.nm^^^s^^ cum drcumftre. ^ 

S iSr rtere *- tempk funditus sss Csflstssss ss ^ 

n« leucitatem reftjtui poffe. fiela & mrfutW, r P"ftmam Hunga- 

* nonnihU confternatS, placide horZ^ ,entofaanoroforun > i«genio, & ftequeo- 
reProccribus videretur in J, ^ alloqUUtus ,ntra ^uum, fi, quid ea in 

^ s figionemS^ -W 

x 3 miles r 



») Wera Chron. cap. XLV. 
0 Cromer vs rcrum Polonic. Db. IV. 



In cimelio Nummario Bibliothee» 
Collegii S. J. Tyrnaviae. 

0 Thvrocz. Chron. cap. XLV. 




Io62. 

facatis 
imi rt- 
butinAu- 
ftrin mo- 
vtt,ftd 
parum fe- 



1063. 

Ntqut 
muUopoft 
incerto 
vwtit 
gtnertex- 
ftingui 
tur , Gri- 

tbislo» fi. 
Uitfuper* 



64 ANNALES REGVM HVNGAR.IAE. LIB. II. 

miles erompit, fa&oque in plebem impetu , truddaris partirn primoribus, partira 
ex alto in pneceps aftis , vulgus metu conftematum diffipat , ex reliquis flagellatio- 
ne pffina fumta eft, atque hunc in modum fedirio five oppreflafive exftincla, finem 

accepii (A , .> 

Rex prefentiflimo periculo defunftus , & jedufta in ordinem plebe, Anti- 
ftibus , virifque religiofls eam pnecipue curam deinceps mandat , ut gentem femel 
atque iterum ad veteres cerimonias relapfam, in rebgionis cultu folerter inftituerent, 
ne rurfus, quoniam religionis rationes cum repubbca femper colligata; funt, regnum 
quidquam detrimenti pateretur. Ipfe etiam, quo rem ferioagi viderent, camobium 
Sexardini fundat, Abbati» prarogativa, ac opulentis donis ab fe omatum (/). 

Abhinc curas ad beilum traduxit. Regnum filiisfius a morteftabilire voiens, 
molefte ferebat, Salomooem apud Emeftum in Auftria commorari, verirus, ne 
optimatum aliqui feu exilio , feu adolefcentia illius ad commiferationem addufti, 
aut novas res moliri occiperent, aut filiorum alicui hasreditatetn controvertcrent. 
Itaque confcripto exercitu in Auftriam praeter omnium exfpectationem irrupit, 
magisquc populatione , quam csdibus graflatur , fperans , ea ratione , Salomo- 
ncm metu correptum , introrfum ad Germaniam abiturum. Contra tamen acci- 
dit : Eraeftus, patre fortitudinis laude haud inferior, Azonem militia prarfecbiro 
cum copiis opponit, paulumque poft, cum rcs pugnam ipectarc videretur, re- 
gem ex Auftna exigit («)• Ex quo Ranzanum merito incufes, quiThuroczii anna- 
les compilans, dc fuo adjecerit , Salomonem a Bela non modo liberaliter, fed pro. 
pemodum paterae in Hungaria habitum fuifle (x). Rex malignam fortunam, quara 
in expeditione nupema expertus erat , farcire volens, conventum (y) in fequentem 
annum indicit: ubi cum de militum fupplemento agitur, & jus fuis in oppido Deme- 
fienfi pronunciat , five domus ruina (z) opprefliis, feu forte fortuna prolapfus e>fo- 
lio obit, liberos relinquens Geifam & Ladislaum, quosin Polonia ex conjuge fuftu- 
lerat, Lampertum contra , ceterofque, dumin Hungaria cum Ducis, tum registi- 
tulo rerum potiretur (4). 



SA- 



i> Idem cap. XLVI. 

0 Timon. Epit. Chronol. ad praefentem 
annum. Quamquam Iittcrse fundationis re- 
ferunt annum rcgni primum. Conciliari ta- 
men poflunt, cum Bcla circiter 
1060. regnum adiiffe videatur. 

a) aloldvj ad an. 1061. „Bda 
u Ungaris ufurpans ob smulum Salomoncm 
„ irruit in Ofterrichiara , ubi is manfit , cum 
„ magno exercitu. Sed Emeftus virtute 
„ patris non minor, generofe reftitit, & 
h hoftem fugavir , Azzone fortiffimo Ca- 
» pitaneo fuo utiliter ufus.,, 

x) Indic X. 

>) Aloldvs ad cit. annum : „Bela au- 
„ tem nova arma parans in Auftrales, dum 
„ ad tmera anni placitum tcneret apud oppi- 
„ dumTemes (noftri fcribunt Deraes) ru- 
„ ente domo graviter contritus obivit. 

«) Thvhocz. Chron. cap. XLVI. 

<r Hoc anno Belam exrtmctum omnes 
confentiunt. Habentur cdits litteras funda- 
tionales monafterii S. Benedi&i juxta Gron 



dats a Bela anno io7f . Sed errorem irre- 
pfifle certum eft. Primum enim fe ifthic vo- 
cat: Ego Mngmu, qxd (f Btltt I. 
fentt Loditlao Duct Germmo mto, 1 
hic Bels filius fuerit. Ex quibus conficitur 
litteras has Gcifo 1. non item Bels tribuen- 
das efle. Uxorcm Bels anonymus in notij 
ad Henningum ait fuifle diaam Rifcham. Li- 
bcros Bela fequentes ccnfuir. 

L Geisam. II. Ladislavm. m. Lam- 
Pertvm. IV. Filiam Akonymam , qus; 
Znoimiro, feu potius Crefimiro Croatis, ac 
Dalmatisregi tradita fit, fed id vchementet 
incertum. V. Jojadam , ut Schafnab. fcri- 
bit , Wilhelmo Turingias Marchioni nuptam. 
VI. Lvdmillam , feu, ut Balbinus Lib. 7. 
Mifcell. Bohcm. habet, Euphemiam, Otto- 
niMoravisMarchionidefponfam. VII. Ama- 
biuam Wladislai 1. Bohemi* rcgis con- 
fortem , ut fcribit Vodin. Lib. 7. Seft. r. 
Jab. 4. alii tamen malunt cam fuifle Dueem 



Digitizedby Goqglc 




SALOMON. 



65 An. Chr. 
I063. 



eU exftmfto nova & plerifque inexfbrfh», 
«e. oborta. R egnum , ° uod * rerum m Hung^ ft. a 

ter cup.erat uter que mira vdunwESU^ ^ 
ft, Salomon, delatum volebant mL ° nfenfione . «nprimis Gei- «, 
Henncum, quiGeifieinprimisnorni„l ir" 1 6801 rem Mg*» ad "P»°* 

- « pariturum, mo do geneTfuo * P 25"*»"* «ni non invi- 

qum ,ta fide certaturum cum omnibus , u ? ne res d,,W* par honor 

iTt™ ' f e ;p ePS RedderetTa^ elSomon? """^' Ut ^ JSt 

fuatanrum fed Procerum, ac omnium, quos HimMria i T er V e fl«>. nonrLnT 
naabfefide ag. v,furu m , ubi primum n Hu„2" *" Vo » effeJbo-P-r. 

moratus Salomonem cumSophia, Emefti ZSImJSSS!? Henricus *>n £ 

mhaxrvedbaconfert: Grifa.fitmsp^^ZT^ i f «^urgenfis (A) wm 

nrw L^arww r«m exercitu imreffus SalmL^ ?n ^ebantur. J, a rex ^gj 
jugemfirerefua, ablatisouc omniku ^ m i ollUT » P*tris reftituit , iuncla eiintL 

cfare^teJt, ^'STS^^ 

« a.iter n^^S^ tft SffiS?^ ^ ^ « pr«erir, , 
«1 regnum non tam adducW quam intnifum A £ ,ngratiia H "ngarorum 

tuente ran eexfpe«5tato quidem C£ ^SJSE^ 
teri fcnptores hunc nobiaita temperantem S2„lJ Wa,abl,fle * wnenex- 
tateregnumobtinerepoterat, 2^^!^ ■' ^ dum °P dmatu * voiun- 
fcribere, quam rem publicam SSSljWfiS ^ 6 "*' m S^onem tran- 
^niffimus, quiexaudton^^ 0biicere > v *> hoc nomine 

«m, quidquid ImperatoJ eaterm™ m ' hi Henri - 

:tis ra *'^^^ p r eruin 

ait , ita Jabefaftar, potuerir. Credonuptiis 0,1* iZ/ iV ' Ut ldem fcr, P tor 
pnmum anno coaluere, idHenricum LbuWf O & ^™'*" 1 noc «** 

null, volunt, in Auftria confeftis Sdom™ hI™ „ Q DUS fummo "PP 4 " 1 " non-««&,- 
ad novas turbas pnetexi pX fi nti ! ,D ^ 6 ™ un g itur » "« q«'d «uTe^ *« 

aaam obtenderenr. SiS; ^SSSSSST " ' - fu ^ S P er ^?7 n 

ft^ttS-^S^ gfiS diu ^ «- -m Gn .^ 

eadem, q Ua prom.ffa erant , fioJftS d ;X/ P ab u HrariCOpetiem ' ° 0 "»^- 
inprincipio fponte Salomonen addSSL? 25? ! ^""""h" «ufeeft, cur, dum^A^ 



eJ2™ ^* 0816, ' daa - ro «5- ALoLnvsad 
eundem annum.,, Hainricu/lV. Roman" 

" n P8 u. 10 P ' US ' ^ 8 " 1 duodennis puer 
ftonfi r '-T Veniens ^'onioni Ungaro 

SfflfeiSfi 1 fedt - Deinde cura «er. 
fie i „hr ' am P ro 8 r eflu,, filiosdefunfti 
obfequentes habuit, &un« fanguine 



„SaIomonem in folium reftituit, Comites 
„fuerunt Ernuftus Marchio in prelium denuo 
„paratus, & filius Liupoldus puer.,, 

0 Ebbo in vita S. Ottonis Epifcopi Ba- 
benbergenfi, , apud Hagiographos Tom. I. 
Menn Julu pag. 38o . Gregorivs Papa VII. 
m epift. an. to 75 . a pud Baron. Tom.XI. 



An. Ot. 66 AXNALES RRGVM HVNCARIAE. LIB. II. 

10<53 ' PramsJjam ctm exercitu mramtrtbente. Cumqut bibernaturus is effe in Ruffareferretur, 
Ceila rehtlis Cractni* fratribut , Wc ad eum vetnt , cpem ejusimplorans Quem Boles. 
Js cmiter confoiatus , ccgitare tpfe fecum , ac ***** confiltt cafirenft confuUare, quid 
faceret : propmuosne txules, atque fuppiices , tnttrmfo Ruftco bello, reduceret , an bx 
Prius conficcret /k confilim quidem in eam fere inclmabat fententiam , ut Rufftam prius 
pacandam, domandamque, & aiienam rem fuai poflbabendam effe cenfertt. Ceterum regi pla. 
lO&t «* nmcffe diferendam expeditionemin Hunganam , donec Salomon regnum fuum flabiliret, 
Ft tm Germanorumque auxilia accerferet. lgitur *{late pnxma - - Boleslaus rex reWo Pramis. 
exerdcuinlia quantum fatis effet, prafuiw , itt Hungariam cum reiiqut extrtttu, & Belafiltts , fu- 
Sotmc ptratis montibus, qui Polonim, & Rufum ab Hungaria dmdunt cmtendit. Qmfkxit 
nemrtdit.^im ad ipfos nmparuus Hungarorum numerus. Saumm, ubt de advtntu bofitum cognc 
vit - - (d) Mofonium, arx ea erat munitifftma, fe recepit, eo, quod intps eb externis 
auxiliis , parum praftdit ftbi amtra patrutles tn Hungarorum fuorum viribus , atque fide effe 
exifiimaret. lbi Eftfeopt medios fe fe mttrpommt : BeUt fiUos orant , nt ft patrut parkidio 
contaminent , patm deinde inter eos & Salomonm* non abnuente BolesUtt, qui ad intermif. 
Jum Ruftcum belium fefltnabat , compomnt bis conditionibus : ut BeUe fiiuregium bonorem 
cum duabus partiims regm Salomoni permtttant : ipft tertta, Ducumque tiomine contenti fint. 
His rebus magna omtnum latttta confettis , Bokslawn cum exercitu, datis de publico am- 
pliffunis muneribus, dimittunt (e). 
r ... Maxiraas in conficiendo foedere partes Defiderium Jaurinenfem Epifcopum ha- 

i«Tww«buifle. noftriprodiderunt, qui ut erat non minusmorum probicate, quam eJoquen- 
rtgi. tia prsftans , ultro citroque diflidcntes adire , quoad conciliatis animis in eas , ut nar- 
ravimus, conditiones utrinque Jaurini conventum cflet. (f) Redintegrata amicitii, 
dum Quinque - Ecclefias regni caula profieifcuntur , ipfe Geifa Salomonem in bafili- 
tiemQuin- ra D - Vea * tcrtium corona redimit. Id cum prster morem gentis eflet, ipfaqueEc- 
qut EaU- clefia , ubi folennitas perafta, fequence nocte conflagraret, a plerisque pro malo 
fas ter- omine acceptum eft. Et videri utcunque poterat eventus refpondifie, quando nemo 
tium in- unus Hungaris rcgum inaugurationis ritum toties ufurparat, neque ullus , prster Sa- 
lomonem, titulo & corona privatus extra rcgnum obiit, quafi morituri ja&uramfor- 
10 $- 4 tuna viventi farcire voluerit. 

/ibbinc AbhincGeifa & Ladislaus Ducum titulo quidem infignes, re tamen ipfa, con- 

L>filie, diligentia , &fide, quam reipublics impendebant, rcges fuere. Enituit an- 
disliufra- no fequence, ut noftri narrant , militaris utriusque in bello virtus, & fortitudo. 
Dtxit Carentani Croatia? partem , qus tum Dalmatis nomen quoque habuit, Stiris finiti- 
mam vi&ricibus arrais fubegere. Crefimirus , quem noftri male Zolomerum vocant, 
five quod militem in promtu non haberet , five numeroinferiorem, quam ut hoftem 
a vicloris curfu poflet refleftere, ab Salomone, & Ducibus fuppetias flagitabat Fi- 
nitimo, & pacato ceceroquin regi nihil negandum videbatur: quare fine raora con- 
tra&o milite ipfi per fe fe auxiliariam operam Crefimiro ferunc, exadisque brevi tem- 
pore tota Croatia Carcntanis prster militis laudem munera quoque , & donativare- 
tulere (g). 

jh m Hajc noftri licet rerum Croaticarum fcripcores hujus belli nuipiam meminerinc ; 

Croatum Carcntani autem multo alium illius eventum referant. Chronicon Carinthis in hsc 
****** verba rem narrat: Zolomirus iteratis vitibus in Carintbiam firagesinferens, Leopoldumre. 
fupaetiu gimi f**^."" 1 » uiti6nm ormavit , approptnquantemque viginti beltatortm miiiibus m- 
allmuri, fl™®™ •> fuptrbo tumore faflus parvi pendens, in/igni firage profligatus eft , pleraque DaU 
mctrum mtica » ac Hungaricis ducibus , quorum fubftdiis auclusfuerat , obtruncatis: ita 

tft. Leopoidus colieflis ex vitloria fpohis domum redux, Carintbia a Dabnatia pacem txtorftt (b). 
Qua; utcunque innuunt , noftrorum fcriptorum ea in re haud fatis tutam auaoritatem 
effe: certe, fi hac fortuna pugnatum eft, ut duces Hungarorum , qui auxilio Croa- 
tis venerant, obtruncarentur, liqiet Ladislaum cum Geifa prslio nequaquam inter- 
fuifle , quos multo poft terapore inter vivos, & regno admotos efle patebit. 

Pari 

na i\!- 0ne reftiUS TlM0N 9 varinum P utat » /) Thvrocz. Chron. Cap. XLVII Bos- 
512 arc,s et >^"m rudcra, qu* fuftra rra. Dcc. II. Lib.III. 



g) Tnvaocz. Chron. cap. XLVII. Bon- 
a r D „ „ riN. Dec.II. Lib.lII. 

0 Cmmerv» rerura Polon. Lib. IV. *) L ib. VU. cap. XXXH. 



J 

. Digitized by Go 



S A L O M O N. 07 An. Or, 

Pari fortttna res alteroabhinc anno contra Bohemos gefta, fi domefticorum ~^~~7~ 
tnnalium fidem fequimur. Uratislaus Bohemie Princeps, cui Adelhaidem fororero \L tJ* 
ab Andrea collocatam fcripfimus, incertum , ob quas caufiis eam Hungarie partem,auiri qmd 
<,ue in Trenchinienfi tra&u ad feptentrionem porrigitur, infeftis armis populabatur. * fofti- 
Ceifa, ne majus ex hoftis mora damnum fieret , raptis fumma celeritate copiis Ura-**»* ** 
tislaum regno expellit, eodemque impetufugicntem confequutus, Morr.viam ingre- 2 *^" "*" 
ditur, ubi, dum Bohemus ad manum venire non auderet, totam, qualate patet,"r ri 
regionem ferro ignique impune pervagatur. Enituit Batorii cognomento Opos £ t&w *' 
hac expeditione fingularis virtus: qui cum Bohemum pregrandi, ac monftrofa pro- 
pemodum corporis mole predicum confpicatus eflct, ad fingulare certamen evoca- 
tum fortiter dimicans humi proftratum obtruncavit. Hec noftri , & prolixiffime 
omniura Bonfinius (»): que ego tamen cum Chronotaxi difficulter conciliari poffe 
exiftimo. Hoc enim anno , ut ex fcriptoribua rerum Bohemicarum conftat , Ura- 
tislaus Henrico in Mifiiiam proficifcenti auxiliariorum copiam bene mtgnam fubmife- 
rat, aquo deinde urbem Mifnam viciffim dono accepit. (*) Neceffe igitur eft , 
aut alio tempore id beilum geftum , aut oon ab Uratislao, fed per fuos duces admi. 
niftratum fuifle. 1070. 

Bello, fi quod in Bohemos, & Moravos fuit, exftin&o, aliud multo dif- Qmani 
ficilius exortum eft. Cumani, five, uc alias docuimus , Patzinacite, quod fupe-/* r Trmr 
xiorum annorum turbis diftraftum in partes regnum putarent , immani multitudme^T" 1 
per anguftiffimum aditum, Mezes diftum , qua euntibus ex occidente in TranfiJ-^-^^ 
vaniam iter eft, in Hungariam effufi, omnem eam plagam , que in Biharienfi pro- vindam 
vincia ulcraque Samufium amnero tenditur, cedibus, rapinis , ac igne miferrimum maemmt. 
inmodum vaftabanc Tum a&is hominum, pecudumque immenfis fpoliis, ceu re 
preclare gefta, domum redibant. Quod ubi a rege, & ducibus cognitum eft, par- jaujpo. 
tim miferorum calamitate pennoti , partim hofVis barbarie ad vindictam incenft mi- tus rtdi- 
htem, quantum in iis anguftiis poterant, rapiunt, reftaque ifthuc , qua hoftis redi nwi fa- 
tum parabat, magnis itineribua contendunt , tantaque celeritate ufos perhibent, ut rflnt - 
barbaros fui fecuros, predaque onuftos feptem adeo dies preverterent, ad oppidum 
(J) Dobuka delati. Hic curatis corporibus , ipeculatorem , quem annales domeftici 
Fatniikatn nuncupant , ut copiarum numerum, racionem itineris, tempus, hoftisque 
confilia referret , exploratum mittunt. Is , ubi quinta poft die rediit , affuturos m 
fequentem diem barbaros nunciat , neque ita longum remotos noctem adturos. Gei- 
fa moram omnem rumpendam exiftimans , & noftis beneficio utendum auctor 
regi eft , ut continuo profeftioni fignum darec Itaque itum in hoftem eft , quoad Otyipfff 
locum nadti , ex quo inobfervati hoftem aut aggredi aut intercipere poifent, reftite- ' Geifa, 
re. Barbari haud procul caftra metati funt, neque fatis ex ritu militari, nequedi-^^'"' 
ligenter. Ad hec illis dux, cui Oitonomen, ut natura ferox, ita ftolideprefidens,^^" 
qui Hungaros, quod nufpiam fe haftenus objeciffent, metu correptos quam longiffi- tosmtut , 
me abeffe perfuafum habebat. Ubi illuxit, & prime Cumanorum copie iter ador- 
nant, confertiffimum agmen Hungarorum , qui ordinara jam acie hofti preftolaban- 
tur, confpicati metu exfternantur , Ducique, quid periculi fubeflet, celeriter refe- 
runt. Dle ex re , & loco confilium capiens , proximum montem, confcenfu arduum, 
cum fuis occupat , & pofitis fpoliis , ne quid obturbarent, defenfioni fe comparat , 
audacifumis quibufque fagittariis in montia umbilico relictis, qui hoftcm aditu pro- 
hiberent (w). 

Hungari , poftquam hoftem pugnam non detreftare viderent, fibique im- j^ tx 
prudentia effugium predufifle, continuo partitis agminibus monti circumfunduntur , trmqut 
fagittifque rem eminus agunt marte primum non fatis propitio , quod iniquiore loco, fr*Lm. 
& denfiffimo ordine confifterent. Tum Salomon videns rem cominus agi oportere, 

R 2 taw 

Oldem ibid. Thvrocz. Chron. cap. patet ex Diplomate Bele IV. quodfiioloco 

XLVIII. exhibebimus. Unde fufpicio mihi oboritur. 



-l.viii, exruDeDimus. unae luipmu wnn ^um.iui, 

t) Fa»ricivs in Mifnicis Lib. I. Dvbba- Cumanos hos, ipfos Tranfilvanos fuifle, fed 

iv« Lib. VIII. Bohuslaus Balbin. Epit. nondum Chriflianis facris initiatos. 

ohem. Ub.III. cap.VIII. tn) Thvrocz. Chron. cap. XLLX. Bon- 

0 Oppidum id fuifle in TranGIvania (itum ns. Dec. II. Lib. III. 



An. Gr. 68 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 

-^■'intrepidus periculi, primus omnium cum fuis crepidini fuccedit & qpa parte mons 
ZSSZSZ^r ^effionem molitur: fuitque in princip.o prshum hac parte 
S amb 5u! , quod clani denfiflhnum fagittarum imbrcm ta adre P= deplue- 
rent auoad Geifa cum Ladislao montis fitum circumquaque rimau, aditum nec ho- 
rent, quoaa uena cum l?™ 1 *" diffirilem nafti, barbaris ex mprov fo a 

'"""^ omnis prsda, homines caprivitate exemti. _ t l r J _r n,„i, rt a. 

WHal Eluxit incrcdibilis noftrorum in pugna ardor, qui & ultionis ftudio, & du- 

*» ^cum adhortatione animos fumebant, Ladislai tamen fortitudo m pnmis celebrata eft, 
& qui in ipfo prslii exordio quatuor ferociflimos Cumanorum jugularit , vulnere, ex 

ffiT quo poftea convaluit, perftriftus. Adjecit mihtari virtuti laudem quoque pietau. 

1 humanitati conjunftam. Nam ubi a pugns exitu Cumanum quendam prscipiu fuga 
evadere, fecumque puellam honefto ac liberali vultu, quam Ule ex corpons habitu 
Varadienfis Epifcopi Eliam efle conjecit, raptare videret, extemplo hommem con- 
fequutus, inhumaniflimum fpolium furi excutere volebat. Cum autem vitE prsds- 
quefute metuentem Cumanum, quantavis celeritate uteretur, comprehendere ne- 
quirct, quod unum poterat, virginem paucis hortatur, ut, barbaro cingulo tenus 
rapto, in terram deflueret; nec illa fegnis, ut a tergo infidebat, prsdonem arftiflirae 
complexa ex fonipede pnecipitem deturbat. Cadentem LadUlaus jafta fcitil&me ha- 
fta penitus proruit, equoque defiliens, diu cum homine lacertis valentiflimo lufta- 
tur, quoadpnecifis nervis, obtmncatoque, puellam falvam, & incolumem prsftitif. 
fet Compertum tamen poftea eft, nequaquam, ut putabatur, Epifcopi Varadien- 
Cnif»- fis filiam fuifle (e). Qu* narratio fi veritati confentanea fit, apparet , eos yehe- 

ra dt Epi. menter a berr«re, qui Epifcopatum Varadienfem a Ladislao inftitutum prodidere. 

VaaL Nifi foite 00111 P rimuin D "cis titulo cum frau-e ornatus fuit, quoniam hanc plagam 

mfi. iis obnoxiam fuifle probabile eft, urbem condere coeperit, ac deinde Epifcopatu 
quoque, & facerdotum collegio exomare, prsferum quod inter Epifcopatus ab 
Stephano fundatos, a nemine quod fciam, Varadienfis cenfeatur, neque id de nibilo 
fit, urbem eam in tanto amore Ladislao fuiflb, ut, cum otii aliquid a bello aut rei- 
publics curis naftus erat, fere ifthic verfaretur, a morte autem etiam condi volue- 
rit. Sed hsc, quod inftrumenta litteraria Varadienfis tabularii Iucem nondum vide. 
io 73- runt, prorfus incerta funt. 

BtUum in Dldita per regnum viftoriss fama , maxima omnium promifcue Uetitia exftj- 

fraZt/" tit ' P uolice gratulantium, Geifajque, ac Ladislai facinora , militis patrata , carmini- 
{Mr " bus publicis celebrantium. Qus conteftatio laudis , ut non erat a vulgo extorta , ita 
tacite Salomonis animum exedere coepit, fuitque, ut narrabitur , femen diflidiorum, 
qus in apertum poftea bellum erupere. Acceffit tertio abhinc anno altera diflenfio- 
nis caufa, qus faftionum utrinque fhidia magis fovebar, Bofni, Grscis conjunfti, 
trajeftis Savo, Dravoque fluminibus , magnas ex Hungaria prsdas abigebant, 
omnemque eam viciniamigne ac fcrro corruperant. Ad propulfandum hoftem & 
fcrocem , & numero valentem indifta omnibus profeftio , & prstorium haud pro* 
cul Savo defixum. Rex cum Geifa & Ladislao, lembis, ac celocibus convehendis 
maximam curam impendit, quoniam flumen uanfmittendum crat; quibus comparatis 
navalis primum pugna coorta eft, igne utrinque certanubus, ad extremum incenfis 
navibus, hofteque ultra Savum fugato, noftri in Servia falvi & incolumes con- 
fhtere (/»). 

jPjjg -** Placuit Belgradum, quoniam prsfeftus Mcolas cum hofte collufifle videba- 

oM&Lf ' 00 '*"' eri * l M q ue diviiis turmis urbs, quaplaniciem ad orientein fpeftat, aliig 
BilgrJi Qaim lateribus Savo > &Danubio munitur, circumfefla eft, & oppugnationi faftum 
jaiium. ini »um. Prsdpus in oppugnando partes Bachienfium, & Sopronienfium fuere: 
his Janm, illis Kdum prsfuiffe noftri perhibent. Obfeffi , quonUm milite, & ano- 
na deftituti erant, miffis clam nunciis, Bofhenfes in foedus & auxilium vocavere. 

Neque 

n) THvaoca. Chron. cap. XUX. t) Idem ibid. p) Idem cap.L. 



Digitized b_Go_Jg[e 



6g ->4n- Cbr. 

tur, fuorum partem in urbem irrump er fSfi & l^T* * r mbU ' abflraher *- 
Jafloduceimpetumvirilicer primummftinent 1™ ! Pr 1 f! dl0 , ell!f ' Sed m 

facerent, tum 5»^^^^ 

para P c, ^rum^^ * com. 

fidionem longius, quam fpes primum Z „ T i-"* P^d 3 ". R« vifo ob^, 
aboriente opponuntur, cum GeT & I^hT *' eX P roximis c °Ui°us, quiurbi^T 
tum nocaris £*, qua ^^'J^Z^is^ *" 
rumcrepidinememinerent, fabricari jube ohS ZI' ; tUrres > °* u " muro * 
niri. IncOTficiendismhild^ damnum caperent, mu. 

nibus admoveri ea rarione mX ^^T^-l^ * mterva,, ° m *- 
rite diftingui poflent. fc £ terca P edmes «necbus ad quariendos muros 

bus obfidSnem S&qSSS duJ fSiSS' £*2 CXaCUit: qui « turri ' 
defenforibusnudant! bdliil^ cTra "23 ^u^ ^T^nYr^ % 
ftrenue, quoad patefafto inpenri h«m. ■„ DU * matma a ™»«> quatere, & dctnoliri 
ruinis eft LcJr, ^^^^7^^ f>u * natumm 
raceni mole corporis & audacTp« «teS^Ll T extremoscum «• S«- 

que e* his bafiftWTdtu occumberet nTvTnK ^ , unus- 

Wnfpicti , noftros ob duomm u r mZ ^™™ 0 ' ^ ui in erant » 

Abhinrai^m, f Perlequitur, & mcolumis ad caftra redit Cr\ 
repemevfr^ rj», «. 

* ordiX^™STu^■^^ nd, * flan,,DaS COnverfum > tem P°' e "fi confer-^ ! 

cendio. incredibih prsda & 2!^?^ plenSqUe '. ^P^ 0 * 
Dihadiffidii interre?L r, r 1T !?V potiuntur, m cu us partirione non 
in arcem rVcZV^Z^f ' & ^um fuit. Jntereaboftis, quift*-"^ 
™ rcc e P erat, ae deditione cum noftris amt rnn VIW m m u;. ,. xu 1 «. rfM «*w 
utvitam cum Iibertate pnefidio efTerre vSJSL„m, T hispaclion.buseft: J 
Pnrfeclus, tradita arce cZ fut j r r ^ T ^' OWrl V,,ftori «^«mCST 
nt coJ»m n„- f ^ Geifam, cujus lenitatem paffim celebrari audie-orte. 

hifaSem ' Z fur P icionibus Salomonem reple4 , partim fuapce ad 

c SperfuSuT SSS r ^'^ ^ P r S ' ^ nihfl D ° n a P ud eum P° terat » 
ret, AucSm^ft rn^r r ^ '^"^ 10 Ducis rituI ° ad "P^ potefiatem afpira- 
St,7b e roT& it K lfiB benevo,entia ' aui omnes ' 5 fe fu * ^ei commifif- 
Ducam orientb W. , qU °^ Ue ab fe donatos Q u ° d ad Michaelem 

^^i-rTstr^^^^ 1 ^ pro numanitate fuis 

ftabant, palam q^eri fi r iTl ^ • lT ^ QUi Salomonem ^ 0 ™- 

fcd fubditutr ' '/ ? ICa def P« c « na ab ru « haberi fineret, haud regem, imS 
BimSSSLH? "^"^. du m aperta vi a Ducibus regno privSur » 
^Sv^u^'"' 16 ' h0C Unum ' fi fa Pi«reftare, ut mature^- 
re. Rex Slm V,tH . exturbet » » Ko qu''" «eque fe, neque regnum iliis vivis tutum fo- 
in memori» ™!n ? L mil)tem » ^uod utriufque preclare faAa recens bello patrata 

VereretUr » fiverarionesnondumitacomparatasvideret, 
« tuto m eos graflan poflet, Jiberis dimiffi., foluuque milina domui rediit 



s 

0 Tnvaocx. Chron. Cap. U. 



Fru- 



Digitized by < 




I 



7 0 ANNAL.ES RECVM HVNGARIAE. LIB. II. 

Frutfus vitforis ad -Belgradum rclaw major fuit, quam fpe noftri pradpei 

SCflSS» HungTriL ad Moravam ufque Servi e/ amnern propagatas effe vero £ 
urbe, dinones nunt Fridericum Imperatorem copias in Pala> 

nnnnimi eft J^^X IdeSwiS Hungari» iimes fuit; tametfl id drffi, 

ftinam ducentem comitatuseuec, iaviu uuv*u» 6 „ • _,,,iri_,„. 

mulandum non fit, ea partefub Stephano itidem III. «SK^SS^Sl^S 
effe utinlocoanobisdicetur. Sed fruftus hos pulchemmos diffidia , qu» mter 
reim & duces dudum glifcebant, hoc autem anno in apertum eruperane, peno 
**■ co^ert slmon fuoLn machinatione perfuafus, P^^^^Tl 
«2* dem affedhre , utrumque pnefto effe jubet , rem maxmn ' » > d 

quam dirimendam eorum confilio uti vellet , re autem vera utrumque compre- 
henfum, cuftodia^ mancipare conftitutum habebat. Duces »d , quod k-rat fufp,cati 
fic rationem ineunt, ut Ladislaus cum exercitu in propinquo effet, Geifa mterca ad 
reeem adiret, hac re effeclum rri, neTibi quidquam periculi metu copiarum a male- 
volis creetur. Nonde nihilo infidiarum metum fuiffe eventus docuit. Rex, utGei- 
iaminpoteftatehabuit, tametfi a fuis vehemeffcer urgeretur, ut Ducem compre- 
hendi jibeat, tamen Ladislaum cum exercitu pro falute, fratris excubantem ventus, 
ab fe nulla injuria affecrum dimifit, Abhinc Geifa copias , fratre in Rufliam pro au- 
xiliariis abire juffo, confcribere coepit, ut malefirium, fi quod rex fuorum coniiho 
£(Pr»«.inftigatus inferre niteretur , propulfare poffet. A&am tamen inter armorura appa- 
nm m- ratu f etiam de redintegranda amiritia fuit. Ultro ritroque miffis nuncns tranfigi ra 
a '™ m principionihil poterat , itaque data utrinque fide, rex & Geifa, finguli otfo dunta- 
ad £ at virorum fajeiiido ftipati , in infula , quam Danubius ad Strigomum efficit, cotu 
fflr^veniunt. Aderant Epifcopi, &Principes plerique, qui regem cum Duce paris pu- 
duciit. blicsE caufa conciliare precibus , & confilio ftudebant. Exactts inter jurgia diebus mlt 
quot , in id denique mutua confenfione conventum fuit : uterque ab uijuria abftine- 
ret, neuter a D. Martini fefto ad diem Georgio Martyri facram quidquam hoflileat- 
tentaret: confcfhs hunc in modum induriis redintegrata amidtja utcunque videri po- 
terat (V). 

G«/« u- Interea Ladislaus ex Ruffia non impetratis fuppetiis rediit , qua? res Geirara 

wmreiemniirefolicitum habebat, cum metus effet, regem exfuorum confilio indudas violaj 
xtritus, turum . Quare aliunde auxiliarios accerfere conflituit ; neque periculum moraS pa- 
'^"j*. riebatur. Finitimus Otto fuit, non Bohemise, ut noftri fcribunt, fed Moraviasdux. 
7aviamad Ai nunc i S itur Ladislaum mittit fuppetiarum caufa , neque fpes nulla fuit impetran- 
fom/arart-di, quod Ottonis frater Uratislaus fororem Gelfee Jojadam in matrimonio habuiffet. 
do<««i.HacfpeGei&fultus, quieti ftudet, & indudas bona fide fuos obfervare jubet («). 
Uarios Salomon contra fuorum maiitia indtatus, quamquam . .vitus, de capiendo 

Geife confilium inicrat. Confim' tam nefarii machinatorcs Marquardus Germanorum 
10 74* auxiliariorum dux^ tum Vidus, de quo fupra memoravimus, fuere. Quia vero 
^""^•fraude agendum erat, tres, quos Geifa fidiffimos fibi exiftimabat , quorumque con- 
-^"fllio in rebus arduis utebatur, Petrudum, Zonukum, & Bykafium in fuas partes , 
pollicitatione , & muneribus pellexere. Stropha fic adornata eft: ut Geifam, cum 
venatui opcram daret, dabat autem quamquam hiems effet, nofhs filentio oppref- 
fum oculis privarent, ita fore, ut cum luce animum quoque rcgnandi amiffurus fit. 
Ladislaum autem & Lampertum , fi auxiliarios etiam adducerent , confimilis pa»nas 
Salomm metu territos nihil adverfus regem aufuros. Nefarium confilium monafterii, in quo 
frujb-a cufum eft , Abbas Wilermus , dum nocmrnis predbus vacat , forte fortuna audic- 
jSjjjE^iot, qui Ducis periculo commotus, quam primum illuxit, datis litteris Geifam,quid 
JhaT ' agatur, cdocet,' monetque fibi ab infidiis ut caveat. Geifa cum fuorum , ut putabac 
fidiffimis, & quorum fupra meminimus, confultat. Omnes periculi gravitatem ele- 
varc, Abbatem intemperiis agitari, qui Duds animum fufpirionibus implere velit, 
forcque, ut, fi litteris fidem habeat, & illorum indicium ad regem perferretur, 
Emd. merito indudarum violator videretur. Haec illi , ne pncda ex caflibus elaberetur. 
Abbas contra parum le litteris ptofedffe , & regem cum copiis imminere videns, mu- 



m 



0 Thvrocz. Chron. -iap. LU. u) Idem ibid. 



Digitized by CJoogle 



S A JL o M O N. 

tito amiflu citatis ititieribus ad Geifam advolat ^ — I074. 

confuleret , pra foribus effe , monet re«m «im' A Per,culuai » *® tempeftVe fibi 

unamCuuri* viam effe reliqtiam, ut viriffim copfc ^^fSS^ ' 
quanto numero potuic militem celerrime cogit «uZt. k L moratUf 
fus Tibifcum , nam iJtac rex affinuru, nuXtur ™Z bo ^ c «°^« 
loco, exerawrainquatuoragmmadifpefcit: tria Pem.Hn * n i De,e "° ad P"gnam 
quartuminomnescafusduclabar pauWoupSrlm ' & Bv k Qo committit , i P f e 
Jentur. Hic ordinata acie, quam ex Sta 

W P eA,hoftisfuit, fme'mora£p^^ *W 
in prindpio fuit, cum pauilum poft Petrud, « i H r ^ Atrox & fcnguinaria'*'*' Tt- 

Salomoni indidum perfidie fofl» fiS^h, r ^ ^ ^ ' hoe «*> 2£ 
fi,»» *>v fi.r* in X!j' tut "rum ligmhcabant , feceffionem a Geifc farinnr «^1^"« 
«ve rexiuos deindicio commonefacere oblitus-ruerit five Trniii^ Sec V*/t«: 
re abreptis obfervatum non eft, rati hoftera eff r«L?I bus P 11 ^ « 
tniqueomnium perfidias architecli Petrudus* SkViw nes ! nternecion e delent, pri-/««u 
uoo agmine regem magna virtute dfa ZiL r fius truddantur - Geffatamencua^-*», 6/ 
veritus ne ab hofte S5Sffi££ ^fc fS pefle 0mnibus Prafe <*s 
cWec, ut ftSStoS^ fct^SitSS fu P ereranr .- 

Ladislaum jam antea fuppetiaVum aufip^^^? M ° nVitm ^ 0 
puscampo & vicloria poritus eft, ™S!l5i t^^^T* i £? fl tCm * 
^fediffime contaminavit f». ^ ° b mamflimas rufpidonei 

ti~"SS!AS^£^ ^umcumOt- 
jacturam ftudia d^J^Zy^^I^^i C0nfO,ati ad 
Moravos, plerofque veteSnos, ^SmA^^^ "T" 1 * 0 nUmero ££? 
rdfqufe leiuTm fob Ik^S^^Z. SffY, * d h * c exercitus^ to - 
lamitatem miferari, feadhmw lofiT^ Hun S arorum P ars . Ducum ca- 

CumenimextraVade.trfi^m ^^XSE^ ""S^*-* 
tuendi pralii confultant, Ladislaus anftih.™ f 'pecujantur, & de modo inftj. & ar/ryfc 

confpir, dequocum fr, 1? f * 3Ufea Ge,Taj ^ cingentem 

^"w ffiSTZ^ refqUe ad miutes P erIata 

procul monteMon g rd, 1 C f™> " flraaue haud 
poHatus, omniainftanti pugnte apparat, quamquam Ernyeius vir fuora ceteros 

dvium toln P nf' ^ 10 ™"' fl ^liciter manus confercret, nullimagis ob 

SS^SHT^n gan8 dam u n ° futUram ' Salomon to nihi ' -tus 
^^i!^ ^^^^!^^ *P«U0fiioi decernere. Duces/^^ 
comu OttonrMnr? 1 ^ 1? . a r° iem P f ° l0C0rUm ratione '"nftruunt, dextrum «M^ 

""" " Monm * Du « commiflum, Ladislaus finiftro, quod ex Biharienfibus 

sasTdSS' ^ie^fd-"' ^-h5^ 

communita \f ^ / " e mfid f paterent ' novera UCrinaue agminibus 
tlvZtt™ ^ & , ,OCUS fuaderent » I' 3 » explicare, jam contrahere 

K^LJ^T ° rdmeS fingU,OS eQU0 arduus °biter luftrat, paucifque admo- 

StSK defil,em humi precantis ritu pocumbit, propiriatoque omnibut 

ftmfthonnriKn. TxV COnCept " f0,eTmirer verbis ' fi ^ 0 "' 8 Porirentur, bafili. 
™ 16 h ° nonbus D / Ma *' n ' in loco viclorie ftrudhirum pollicetur (y) 

^erationeTSln""? m0dU c riteexerdtu » ho ^ a PPropinquat, & magn. vo. Ctoir 
gnj nofteffinn • j T Salomon ib maximo pugnas calore, quoniam de re figttis Sa. 
temerarie • ' ^ 060 "' «^«ciffimos quofque ducens contemto morris periculo tow !"*-»- 
confnPTir m8 M S ' aU , am forriter ' m eam adei P^etn fe«ur, qua Geife figna micare*'/" w ' 
^•pexit. Id cum Ladislaus vidiflet, fratrisVit» metuens, figna continuo »«^22" 

S 2 jubet, m 

0 Thvrocz. Clron. Cap. dt. . , } Tnvaocz. ttron. Cap. dt. 




70 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. U 

•« . j mflior fuit quam fpe noftri prsecipe* 

Fruffus viclori* ad Bclgradurn rela nr maj , j r 

„ potuerint. Etenim propagatas effe /ero * 
urbe, *^«. Hun f^ ™ R JJ ^ dJm i« Fridericuro Imperatorem copias in Pale. 
. millimum eft, quando fub M» ^"jjJ^^lESS» Itaet fuit J tametfi id diffi. 
ftinam ducentem comitatus effet idea fluvau hu g Ba lfi,M 
mulandumnonfit, ea partefub S^huo» fam ^ ^ quaj mtef 

effe, ho^VuL anno in apertum eruperant, pene 

regem, & duces dudum gWcebant, noc ^a G eifarocum Ladislao tyranni- 

corrupere. Salomon fuorum "W*' n "'°" e P ', m maximi momenti prxtexens , ad 
2gJ dem affeclare , utrumque V^J^f^J^J^ vera utrumque compre- 
^ quam diriroendam eorum J^J' D UC esId?quode?at, fufpicati 

henftim, cMOSm mat ^ix^ m SSt n iST ff« . Geift mt^eiid 
fic rarionein «^«Jjg^ Tl£ ^S^eri^ metu '«pi» • -g 
volU^creetur' Ncflde^hfl^inudianOT metum fuiffeeventusdocuit. Rex, utGei. 

«s abire U^J-*^ — «£ ^LTp^ 

^12^^ citroque mflTs ^£-{M 

crincipio nihil poterat , icaque data utrinque fide, rex & Geifc, ftnguh otfo dunta- 
7^Korum fatellirio ftipati , in infula , quam Danubius ad Stngonium efficit con- 
tfuutiXt vennmt ™ derant Epifcopi & Principes plerique , qui regem cum Duce paas pu ; 
S blicTcaufa conciliare precibus, & confiuo ftudebant Exaclis mter jurgia d.ebus ah- 

quoc in id denique routua confenfione conventum fuit : uterque ab injuria aMine- 
. ret, neuter a D/Martini fefto ad diem Georgio Martyri ficram quidquam hoftileat. 

tentaret: confeclis hunc m modum induciis redintegrata amiatia utcunque viden po- 



Gtffi ta- Interea Ladislaus ex Ruflia non impetratis fuppetns rediit , qua? res Geifara 

»«"g««mirefolicitum habebat, cum metus effet, regem exfuorum confiho mdudas violaw 
turum. Quare aliunde auxilianos acccrfere conftituit; neque penculum moras pa- 
tiebatur. Finitimus Otto fuit, non Bohemiee, ut noftri fcribunt, fed Moravuedux. 
™vilmZ Ad hunc igitur Ladislaum mittit fuppetiarum caufa , neque fpes nulla fuit impetran- 
wZZ M quod Ottonis frater Uratislaus fororem Gelfe Jojadam in matrimomo habuiffet. 
Au ari- Hac fpe Geifa fultus, quieti ftudet, & inducias bona fide fuos obfervare jubet («). 
tiarios Salomon contra fuorum malitia incitatus , quamquam i .vitus , de capiendo 

Geila confilium inierat. ConfiHi tam nefarii machinatores Marquardus Germanorum 
i°74« auxiliariorum dux,' tum Vidus, de quo fupra memoravimus, fuere. Quia vero 
i?«mrf<.^ raude a g en d um era t, tres, quos Geifa fidiflimos fibi exiftimabat , quorumque con- 
^"^fllioinrebusarduisutebatur, Petrudum, Zonukum, & Bykafium in fuas partes , 
pollicitafione , & muneribus pellexere. Stropha fic adornata eft : ut Geifam , cum 
venatui operam daret, dabat autem quamquam hiems effet , noclis filentio oppref- 
fum oculis privarent, ita fore, ut cum luce animum quoque rcgnandi amiffurus fit. 
Ladislauro autem & Lampertum , fi auxiliarios etiam adducerent , confimilis poens 
Sj.'»iBonmetu territos nihil adverfus regem aufuros. Nefarium confilium monaflerii, inquo 
/ru,7r« cu f um e ft, Abbas Wilermus , dum nocturnis precibus vacat , forte fortuna audie- 
(onfiUutit ntt q U j Ducis periculo commotus, quam primum illuxit, datis litteris Geifam.quid 
juanu. a g atur) e docet, monetque ftbi ab infidiis ut caveat. Geifa cum fuorum , ut putabat 
fidiffimis, & quorum fupra meminimus, confultat. Omnes periculi gravitatem cle- 
vare, Abbatem interoperiis agitari, quiDucis animum fufpicionibus implere velit, 
fbreque, ut, fi litteris fidem habeat, & illorum indicium ad rcgem perferretur, 
F.vr.:- merito induciarum violator videretur. Htec illi , ne preda ex caffibus elaberetur. 
itm m Abbas contra parum fe litteris profecuTe, & regem cum copiis imminere videns, mu- 
Ceifian tato 



tiutit. 



' 1 

0 Thvrocz. Chron. fo. LU. u) Idcm ibid. 



Digitized 



w dtaris irineribus ad Geifam advotat & n-1,,1 - io 74- 
„1 , pra foribus efle , raonet reeem '«.m ' per,culum ' n 'A tempeftive fibi 

quanto nuraero potuit milirera eelerrime corir J ,_ Ge,& mhlJ morat «» 
f.T.bifcura, nam ttbc rex «»271^^ ^"f" 3 
loco.exeraturamquatuoragmuiadifpefcit: triaPetrudo r ad pugnam 

quartumin omnes cafus duftabat, paudf q uemS^o?L„ % 1° COnunittit • iDfe 
peritur. Hic ordinataarie, <njam«tr»inr ^ ^mfn?^ a , dhortMus re ^ OP" 

Uecmhotofuic, Z^hSSZS^^^^^mS^A **** 
hi pnndpio fuit, cum paullum poTSrSi HuEr^*' • Mmx & finp*»ria£*« 
Sabmoni indicium perfidi* fui Scltr hn * CUpeis ' hoc emm 2 /lW " 

five rex fuos de md.do ^SS&S^U£^S^ a , Gei& fadunt - 
re abreptis obfervatura non eft, rati hof^^e^S^ ^ 
auqueomnium perfidia» archit«Si Petrudus& R»k,n.? ? ^ ternecione deIe «"» pri->« <tyK- 
uno agmine regem magna vinSe tol^^^S?"**' Geifaumen Wfc", 
verkulne abhorte oXuarn fn " ^ Pra ^,^"«- 

«otfuiflec, utiUutiTu«furSeX q !?^ ,,, ^P^^ujpererant.au: 
Udislaura jam ancea fSS^Tltr *" 
puscampo & vicloria potitus eft. fed oLnl r f^vemum jejunu tem, 
M«f*duTime C onta n ,Lvir(>). ° ob maniflimas mfpidone. 

«I^^"^^ V Sr^^ LadislaumcumOt- *l» 
hcraram ftudia dilfeen«iin I ^ COnf ° ,ati ad ^*™^'™»- • 

Moravos, plerofque vecelos T&^JF^^S™ "T"* 0 nmgn j££ 
reuqdafenfirafubfimaconnuxerTnr Cup,dos > ad n *c profhgati exercitus /Wrt,w - 

umLem raiferati , TldZx^ irlrl I T 1 H ^ rorum P ars • ^ucum ca- 
Cumenimexrra Vza^Z^ ifZ^X^H T7 ^ 
tuendi prelii confultant, Ladislaus anJhim ™ fpecu,antur > & de modo infti- & 

procul raonteMoLo od ShflSS^ C0 " tinU0 edicunt ' Cin - raoue ha " d 
fuperiore prXXto * rT £1, ^ d,ve,lebatUr > ^t. Rex capta ex 
pollicitus E 3 h' U ° rUm ' cum primis ^"«mbidone viftoriam fibi 
SSfS 0mniamfhntl PW* a PP a "t, quamquam Ernyeius vir fuora ceUos 

■ . Sa,omonem ab tt* cSSo^SS 

ESfaSS^S?^ ma * me rt in - , medium confu,ens ' P rK,ii «itum vehe. 
cS™ .3 •* Wm v,aoni,rn » fitehatermanusconfercret, nullimafiisob 

S^S?!^sr fl Hungaria! i?E fucuram - Sa,omon «ATES 

comu olni Mor? P n ?r? em P r ° ,OCOrum ratione in «ru« nr . de xtrum 

^lmZ^ ^? ^^^^ "iialatM fi„ift ro , quod ex Biharienflbus^^ 

SSrd^' S^neintiif T feS ' ^5 f*5S "^' 
communita o.J / ,» I f P aterent > n °vem utrinque agminibua 

S£ ^Udisl & r'° CUS fUaderent ' iam eX P ,icare > i am contrahere 

nitos .H lS LadlsIaus ord,ne s fingulos equo arduus obiter luftrat, paudfque admo- 

KL eouooue ' T qUid n0 " aufpice fieret ' anre aciem P^ 

hSnrK K hU,DI preCamiS ritU Fo^umbif. propirlatoque omnibu» 

SftT^Numme, conceptis folermiter veVbis, fi vicloria podrVntur , bafili. 

» re n0nonbus D / Mart,ni in Ioco viclori* flruclurum pollicerur C>; 

^erarione Sn^H ^ hunc modum rite exerc "u . boftis appropinquat, &magnavr> OMU 

mi noiTpfl!«« • - j , " balomon in maximo pugna; calore, quoniam de re /%«f S*. 

ternl; r ; ^ ' ^««ffimoi-quorquo ducens contemto mortia periculo^ 1 -»- 

i~ ia cum Ladtslaus viduTet, fratns vita meruens, flgna continuo nuifnfZJg 

S 3 jubet, 
0 Thvrocz. Chron. Cap. dt. . >} Tm^ocz. Chron. Cap. dt. 



ANNALES REGVM 



HVNCARIAE LIB. II. 
rati hoftem fugere, in confertifllmas L_» 



An. Cbr. 72 
IO74. 

iubet , quat cum regii milites fequuntur. 

dislai turmas inridunt. Nova hic preiii facies oritur: Salomon errorern fero intelli- 
eens Ianguidius rem agere , Ladislaus contra fummis viribus in adverfas acies conniti, 
itaque pritnum regii moventur, tum Geifa pari virtute rem gerens mediam aciem ab 
reliqua divellit, nec fegniores interea Moravi fmiftram Salomonis alam Ottonis for. 
titudine mdinabant. Ad extremum omnibus in fugam, magna edita csde, conje- 
flis, viftoria, quamquam non incruenta, Ducum fuic. A fugientibui Ceifaroanus 
abftineri juffit, & DEO gratiam haberi (2). 
jEgn Salomon, qui inclinata fuonun acie fugam •rripuerat, trajecto ad Zgetfi 

(kwnfi Danubio Mofonium, magis tamen reor, Ovarinum, quo matrem cum conjuge ante 
fugain p rE iiura miferat, appellit. Mater filii quidem fortunss illacrimata , temperare fibi 
(olwms tamen 4 q Uere ii S non potuit: adjecerat quoque objurgationem, quod fuis confiliis 
minus morigerum fe antea prabuiflet, vatem fe illi fuuTe, dum mfolentiflima VHi 
ambitione aftus, partis contentus efle noluiflet, corona quoque, & regno priva. 
1 tum iri. Ferunt Salomonem, cum ha»c fibi dici audiret, levata manu iclum in ma> 
1 tris fariem vibrare conatum , fed ab uxore , retento tempori brachio prohibitum effe. 
Dignus, qui ob inhumaniflimum farinus regno ejedtus , totam 
ferarum faltus humanaj confuetudinis expers ageret (a). 



G E I S A I. 



Gd/a tn- 
gratiis ad 
ftlium 
cviQus 
Papam dt 
rt ptr ht- 
Uras tdo- 
ttt. 




eifa cum vitfiore exerritu, exatfo in caftris paucorum dierum fpa. 
rio , Albam promovet , ubi compellentibus Proceribus , quos 
militaris ejus virtus mirificc capiebat, rex ex ritu patrio corona- 
tur. Ne mvafifle per vim regnum videretur, de re, quemad. 
modura gefta cflet, Pontificem per Legatos edocuit, ut ex iis, 
qus ailaturi fumus, conftabit. Hsec, fi temporis rationem habea» 
mus, verifimile eft evenifle ipfis diebus, Chrifto refurgenri facria; quoniam haud 
multo poft, utLambertus Schafnaburgenfis, coevus fcriptor refert, Saiomon miffis 
flmricus ad Henricum Legatis ejus opem contra Geifam imploravit (b). Neque is fororis 
Saknmis fu_ caufc, quam Salomoni nuptam fuifle alias docuimus, auxilium ferre diftulit. 
caufaex- Uaque conrito tumultuario milite profeftionem in Hungariam adornabat, fed cum 
/feSr« mi P r °P rodn6hieft » affe «"r, Wilhelmum, cognomento Boftarem, 



dutit. 



Anglisjregem 

novas res moliri: quo comperto privatee rei curam e&ternis negotiis antehabendam 
ratus iter reflecbt, & ad Rhenum magnis itineribus contendit. Re brevi temporis 
intervallo feliciter patrata vi&or Wormariam fub mediiim Julii revertitur. Hic eum 
iterum adierunt Legati regis Urigarhrwv , orantes obmxe, ut memor affimtatis, memer 
atlafmul apuero atatis maturius fubveniret expulfo. Et quia preces tardius novebant 
prtvatis occupalumibus intentum, datis XII. obfidibus fidem eifirmabant, quod, ft ejus be- 
«efitio inregmmrejiitueretur, deinceps « tributarim (f) dicloque obtenferans foret , & 

ftx 

x) Idem ibid. Territus re* - . 

?< Thvrocz. Chron. Cap. cit, „ peditione ad 

t) in Lhron. ad. an. 1074. „Rex ce|e- „ vit., 
„ brata in Babenberga Pafchali iblennitate . . 
„ repentino , ac tumultuario militc colle- 



in unganatn ex- 



c) Ex quo conjefhiram meam fiipra alla* 
tam confirmo , dum ajebam , Henricum poft. 
quam Salomonem in regnum reduxhTet,/»*» 
Utis fcrupulis , ex Optimatum confcnfu, quid. 
quid juris in Hungariam ex Petri, aut Aa* 
dres obiatione Germani habuiffent, irritwa 
feciffc: alioquin neceffe non erat, ut Salo- 
mon denuo fe tributariura Henrico offerret. 
Porro annum hunc regni primum Gejfe tfie 
„ hclmu* cognomento Boftar, rex Anglo conficiturex 
„ rum- cum magno exercicu adventaret.» S. Bencdicti i 



„ ftum exercitum ducere parabat in Unga- 
„ nam, comperto quod Salomon rex Un. 
„ gariorum a Jojada (Geift) Belt filio belio 
„ lmpeticus, & tribua jam pneliis viftus 
„ amiffo exercitu vix dc regno effugiffct--- 
»» ^umque Ratisbonam veniffct, infecuta eft 
legatio - - nunciantium, quod Wil- 



• 1 



Digitized by Go^glc 



C E 1 S A L ?3 ^.0. 

^ mtnederedMys t jHM mfflt^im^^ nunciis, Principes in expeditumm fohtni 
mdtdmtttxcava. Sed ahs temports anguftias , alii rei familiaris inopiam, pkriaue Zd 
optsjua bello Saxmco mmtum attrit* fuijjent, item alii aUud excufationis genus LndeTes 
mncspartter mtktiam detredarunt. Ipfe tamen, netantum reipiblic* l^ZTlbL 
tmjua tgnavta corrumperetur gregario tantum, ac privato nulite contentus infefto exerci- 
tu tngrejjus ejt Hungartam, & non tiullas ejus regiones bo/liliter peragravit Porro %as Atofl ? w 
pi Jlungartam occupaverat, comperto ejus adventufumma induftria id operam dedit ut ,,>' n " fl » 

ZL l^"™f* 6 f™'^ «ManimUapabu.T'*' 0 ' 
krum repersrent. ty ftc tpfecttm omnd>us fuis in quamdam infulam, propter locorum difficul. 
Mmmn^ftibmtnaeceffMlmfecmtunu Exercittss regis , qui ad Li bM 53*31. *- 
tsummbdfumtumpraparaverat, graviffma fiatim iaborabat inedta, adeo, ut bomints»'™ * 
Jfc ^P^^hrevipeftiletUia, & famet confumeret. Qua ^ceffitate cZ ^ 
pulfus rex, nulk mftgns facmore perpetrato , Ungaria excejfst, & poffeftum Jancli Mi T 
cbaelss Hormatum - - rediit (d). Hsc Schaihaburgenfis , qui «cate illa vivens res 
geflasHenrici dihgenciffirae omniutn confignavk. Itaque major, quam ut diffiroula- Turpis 
rtqueat, crror Ludewigi eft, qui naeniam fuam recinens in hec verba fcribit (e)-Lwklmgi 
Sehm m turbis mtefltms Cafarum Henricum IV. judicem pariter imphravii; tulit pro t o. mbacma ' 
demjententian Qrfor, mcrem judici geffermt erdines Htmgoria. Qu* fi cum Schafnabur- WxA "' 
genficontendantur, apparet, leviori manu hac eum charte illiviffe, quam cetero-"*'' 
quin a tam gravi, & dofto viro exfpe&andum fuerit 

Provinrias , quas Henricum laudatus fcriptor peragratum effe memorat , no- JM* 
ftri euin traaum qui trans Vagum flumen Vacium ufque tenditur, fuiffe perhibentnmt di- 
(/;, ub. duro adNitnam res ageretur, mirafortitudo prefefti militaris Obus, cuius^ »/»- 
fupra mentio a nobis cum laude inferta eft , ante alios enituit Qui , cum in Germa- ™- 
norumcomitatu Nitrienfes ex urbe erumpentes rejeciffet , pro urbis porta dimicado- 
nelongiffime protracla, folus vim hoftium luftinuit, & incolumis ad caftra reverius 
eft. Hujus certaminis fpcftatores cum Germanos haberet, illi virtutem hominis ad- 
mirati , Henrico virum ita Iaudibus ornant, ut Csfarem ejus videndi cupido inceffe- 
rit Igitur advocatum verbis ampliffimis collaudat, vultuque adSalomonem conver- 
fo, querit, hujufne virtutis Geifa & Ladislaus militesquoque haberent? illo annuen- 
te, atqueadeo plures illis, quam fibi effe, tum vero Henricus, inquit, fruftrano, 
ftri conatus fuerintj nec te hts adverfariis regnum recuperaturum fpera. Quo difto, 
emtisque ab Geifa auro fummis quibufque Germanorum prafeftts, ac cumprirais Pa- 
triarcha Aquilejenfi, cujus magna apud Caffarem fuit auftoritas, metu orituri tumul. 
tus corniptis igni navibus in Germaniam remavit Sed ea in re, quoniam mercatus 
hicab ingenio Geifse vehementer abhorret, & Lambcrtus, utnuper memoratum eft, 
iliius ffitatis fcriptor aliam narrationcm belli iftius pertexat, Thuroczio , noftrisque, 
qui cum eo fentiunt , fidem habere magnopere vereor. Ceterum GeiCun ob delufum 
aftu Imperatorem cognomentum Magni adeptum effe facile mihi perfuadeo. Ex Jhtntmi 
quo Aventini halluctnationem facile eft arguere , qui viftos ab Henrico Hungaros,«" R 'ra>i- 
&fuperiorem Hungarias partem Salomoni arrois affertam fcribit, tum vi&orem Cafa-"""- 
rem in Ruffos properantem fuorum feditione a putcherrimo facinore revocatum effe k 

Salomon, poftquam in Henrici opera nihil fpei ad recuperandum regnum Grtgorius 
eflb viderat, nundos cum litteris ad Gregorium VII. Pontificero Maximum mittit , Pantifex 
qui opem ejus implorarent. Pontifex , quem nihil eorum quse interea gefta in H 



Sa 



gariaeffent, latebat, graviter ferens, quod regiae digniratis tam parum memor fuif n ^ v ' 
fet, has ad eum in anni exitu litteras, & fatis acerbas faipfit. jiprjteri- 

to opmai 

Gregorius Epifcopus Servus Servorttm DEI Htxait» 

SaUmtmi Regi Hungarorum falutem , & /ipoftolicam bene££lmem. 

Uttera tua ad nos tarde propter moram Nuncii allat* funt, quas quidemmultobe* 
Hmusmanus nojlra fufceptffct , fi tua mcauta conditio tton adeo beatum Petrum tfendij/et. 

T A'<w» 

<0 Lambertus Schafnabvro. In Chroa. t) In Germania Principe Lib. I. ,cip. U. 
M an. 1074. /; Tmvroczivs Chron. Cap. LIV. 




74 ANNALES RECVM HVNCARIAE. LIB. II. 

Nam ficut a majoribus patria tua cognofcere potes , regmm Hungaria fanfla Romana £•- 
(kfta prcprium ejl , a rege Stepbatio oUm beato Petro ctan omttijurt, & pottflate fua oMa- 
tum(g), & devote traditum. Prattrta Nenricus puz memria Jmptrat» ad bonorem S. 
Petri regnum illud txpvgnans (b), vitlo rege , & faQa vicloria* ad (orpus beati Pttri 
kmceam, coronamque transmifit, & pro gloria triumpbi fui iUucregni direxit mfignia, quo 
principatum dignitatis ejus attinere cognovit. Quee cum ita fmt, tu tamen inceterts quoqut 
a regia virtute, & moribus longe difiedens , jus, & bonorem fanfti Petri, qutmtum ad te, 
tmmmuifli, & aUenafli , dum tjus regnum a rege Tcutomcorum in beneficium , ficut audivi. 
mus , fufcepi/li. Quod fi verum efl , qttaliter gratiam beati Petri , eut ncfiram benevolen- 
tiam Jbtrart debeas, tu ipfe, fi juflitiam vis attendere, non ignoras: videlicet, te non aiittf 
eam babiturtm, nec fme Apoflolica onimadvtrfione diu regnaturum , mfi fceptrtm , rtgni , 
qmdtenes, corretlo erroretuo, Apoflolica, nen regia Majeftatis beneftcium recegnefcas (i). 
Neque enim nos ttmore, vel amore, aut ahqua perjonali acceptione , quantum DEO adju* 
vante poterimus , debittm bonorem ejus , cujus fervi ftmus , irrequtfitum relinquemus. Vt~ 
tfibac 



rum fibac emendare , & vitam tuam , ut regem dectt, mftituere , & DEO miferantt 
adornare vohteris , procul dubio dileffionem foncla Romana Ecclefia , ficut matris diiedus 
filius, & noflram in Cbrifto amicitiam pltne babere pottris. (k) Datum Roma qumtoKoU 
IO75. Novembris Indtclione XIII. (Q. 

Itaque hac quoque parce fpe frufttatus Salomon, qua potuit virtute trafhim 



ttu ope Mofonienfem , & Pofonienfem, quo fe poft preelmm receperat , tueri conitituit. Ne- 
Snlomcn q Ue multo poft occaflonem na&us, fatis palam fecit, nihil flbi prius ad retinendum 
fjEji regnum defiufte , quam animum. Bofnenfes enim , quos noftri paflim Biflenos vo- 
™o>rinj- 0,01 ' inita cum Gei& P«ftione, fe , fi Salomonem regno penitus exigerent, abfer. 
fim tra- vitute liberos fore, Zolta duce agrum Mofonienfem infcftis copiis ingrefll vaftitatem 
Oum ». quaquaverfum circumferebant. Salomon milite inferior , quam ut hofti refiftendo 
M' eflet , Marchionem Hernuchum ex Germania in fuppetias advocat , cui conjun&us 
Exka fadle fperabat Bofnenfes extcrminatum iri. Neque ille munerum fpe iHectus moras 
' r 'i neftens cum fuis aderat , verum primo Bofnenfium obtutu territus prelium detrecla- 
bat, itaque Salomon partim damno fuorum , partim pudore exagitatus, auda&cr in 
hoftemfertur, confertoque prcelio barbaros profligat: Marchiopropugna, aquaah. 
horruit, altercationem ftuftra obmovens, inglorius domum rediit. («) Quis Mar- 
chio hic fuerit , vehementer obfcurum eft , quoniam ejus nominis neminem id tera- 
poris floruifle ex Germanis fcriptoribus conftat, minime oranium Erneftum Auftria- 
cum fuifle puto , qui eodem hoc anno in Saxonia pro Henrico pugnans ad Unftrutum 
amnem occubuit, (n) alias ob virtutem mHitarem cognomentum ftrenui adeptus. 
Bonfinius quidem Leopoldum diferte memorat, qui Ernefto patri fucceflit, & Pul- 
cher diftus rerum in Auftria tum potiebatur , fed cum ipfe fibi fidem vix habeat, 
neque Aloldus quidquam illius meminerit, rem malim inmedio relictam, quam duci, 
ceteroquin militias non ineiperto , tam turpem ignaviam inurere. 

Pro- 

f) Hii verbit li» omnis videri poteft de- fuadere. Itaque non abhofret a vero, do- 
«la, rcgnum a D. Stephano donatum fuifle num hoc potius fuifle eucharirticum quam 

*■» ^ men v «*» in litteris Silve- juris cujufcunque proteftativum. 
ftrmts nufp.am lcauntur , niQ forte in epifto- ,) Bcneficium id , ut puto , nemo unquam 
la D. Stephani ad S,lveftrum II. data com- Hungaris regum negaVit, qui coronam curt 
Fehcnderentur Cum autem h«c, ut alia, rcgia "dignitafe a Silveftro T^pOk^S. 
c^l^f^ ' . Utri T e ' ^ uod «ffnofcunt, poteftatem vero Em, ut 
^S^^J^.^SS: ^«"oftneloquuntur, , ProC er2f5pJ 
Tin Ikteri slmhl i™> 'V 10 d ' C2ti puh confe O« 0 "- Q«* duo fi rite feccmau- 
dum il ar ,,f Z , ? ^ t- , Itaqu ^ V- tur » forte omDi * u * »d vivum ref 

H^r !? Iucem eduxiffct - V Ub - »• epift- tOL 

Petri <S « u ?a%n C ? eQ A nequit ' nifi qui 0 Id «ft «nno .074. , nam hoc ; 
icam rStfclnn ° vo "cm, & An- pitlndiftioamcnfe Septembri. 

mifit Sn m ^r e ? t • C ° r0na ' qUam "0 T » v «°«. aron. Cap. Lin. 
mifit , certe non fuent corona Hun- quc hanc Hnfn«,r„.m . 



Rari* fed ali a T.rHn, 8 "! "^ 0 " 8 HuD * qUe nanc B °lhenfium incuri onem 
fSruiX^^^^^^^ Henrici in Hungariam expeditioni 



n cmVtU p ^ ob?^ » U T^' f " inftaran *- rc ' ut ex SchafnaburgenCS narra ione fupra 
nirH. . 0 0Dtenta vftona, ut oircum. aicmorata liduet ' 
ft-nt», & temporum illorum ratio videtur „) AsluZ in Chron. ,d m. lo 7 r - 



0E ' 6A • 7S *<* 

Profligaris Bofnenfibus, quoniam ex tanco reono h*r» r I0 7*' 

Pofonium fe recepit Salomon, quaraquam neque hic di! qm tTe^ 
repararis a pramo copiis urbem, ne quid procurfionibus X mc fS 1 L8d,sfaus "^ 
modaretur, obfidione circumdat. VelitLnibus ZnT™^T m ""Z*** 
eft,quc cum nullo opene precb fierent, placuit obfellbs incd^ iJ^- P 1 
Nec nihil milftari aftui, artique datum: Duces Su Sn^^" 81 " **** 
fepe turmis fe .mrcifccbant, five fitum M^cJ^^X^ff^ 
gerend* modum per fe fe cognofcere voluerint. Evenit Lte ^™ £ 
ciflim m fe mcurrerent, & pugna vellent deccrnere cum Salnm™!?r 'S"'"^ 
fte certamen detrec^ & pro^ere ad fuoa revTrtT San SsTo^uT 
«orem quem ahas irrenuum , & periculorum contemtorem nTffeTxcZ^™ 

fidione faftum fit , nemo noftrorum memorat Credn I ^hu.Z Clmun, » quidoo- 
foiptam. l0tWea ' PiMim * P0mifice PCr nUndM ^ accepic in htBC v «ba con- Pmltjtx 

Ctifam 

Cregorius Epifiopus Servtcs Servorum DEl £ Jg 

Geufa ttaajm* Z^i/^m, 6» ^.fc*, benediamem. 

im^£SSJ^l ^spridmadnosdirexifti, mifirimus tibi Utteras , «fcito 

« piot admmemis, Jcrtbmus adtt > dtfiderantes tdn cwn jupitia, qmcunqut funt bomris 
ftfe* Midta quwe bma de H nubi reiata funt, atque ex ttis fZ"d 

tate fmper afcendat Nctum autem tibi cffe credimus, regnum Hungan*, ficut & alia 
ff™\ '"^'f ^atisflatu debcre effe, & nulli regi alterius llgmZiiZ S 
fonV* frumverfahmatri, Rcvuma Ecciefue , qu<e fubJos mn bobet , JjL J ed 

TfT' u W H »r* ,bta T t (9) dminiumejus, ut credimus , fo*umj*dkhmm. 
C C ™ f " " ■»"*»' '«« . bortamur te , ut interim circa Ecdepas curam 
bobeas, circa rehgionem fummmfludim geras, talmque obedwtiam Legatis fancla Roma. 
Mhakjue, cum ad te venermt, exbibeas, quatemis mtercefjkne leati Petri in ghria, 
^bmremtuiqueyiuproficias, Data Rm* decimo Kal. /Iprilis. bidiclume Xlll(r) 
ttoC Pontifex ad Geifam, quem littera: non refte Geufam dicunt. Illud ! in 
^Z e i7Sl^t dUCiS, nort i emre ^^uloinfignicur. Si enim, ut fummusiT* 
rontitex diierte icnbit, regnum Hungaria! in propria libertatis flatu fuit, Geifam au- od 
tem non modo communi voluntatumconfenfione, fed, ucfupra infinuavi, fuis etiam> 
ingratus : a Proceribus eleftum efle conftet, profedo regem, non item ducem dioT*" 
oportuifle perfpicuum eft. Nifi, ut fere videtur, aut ignoraric Gregorius Geifim te.^ 
gm tocius luffragiis eleftum, aut eam prarogativam ad fe perrinere arbitratus fuit 
de hoc umcn, quid nobis vero effe fimillimum videatur, alio loco expromfimus 
Quid autem ab rege Pontifici refponuim fit, aut quo animo cam pnErogativam, quam 
Ore^onus Ep.fcoporum Romanorum eflb fupra infinuarat, acceperit, quidve opci- 
nunbus vifum cflec, omninonon liquet: probabile tamen eft, incertum ob quam 

T a caufam 

Thvrocz. Chron. Cap. LV. diffenfio , ufiim fuifTe in hxc verba : Htnriaa 

balomonem mtelligit, qui Henrico rc- nm ufurpative* jei pia DEl onlinationt rtx HU- 

i , fi illi retlitueretur, iributarium offe- debrande , non jm Apojloiico, fod (rifo monacbt 

► • &c. ut legere eft apud Goldastvm ad an. 

• ?; Loqueodi modus illi fecuio familiarij, 1080. 

quo , mirum eft, Henricum quoque, cum t) Apud Hardvikvm Tom. VI. Concil ' 

Oiiime «ntet eum, & Grcgorium ferveret co!umn»i3io, 



AOr. 7 6 ANNALKS REGVM HVNGARlAE. L 1 B. 

-^caufam nihil ab rege refponfi datum fuifle, ** 
Sm Sgumenti littSas ad Geifim Gregorius mrflt m bunc tenorcm. 

Studttpa . Gregorius Epiftopus Servus Servorum DEI 

ti inter Q^fe n m goriet Ducifalutem, & Jpoftoticam 

trnndes 

mm*+ 5j m m n ri e ft, mnibusfua jura defendere, ac inter eos componere pacem, ae 

i*. ^ ,. ™ ,. . Jioit ataue ufus utiUtatis expofat , ut fimsnemus ca- 

P^econcord,m,multom^ uJnobiscuraeft, 
ritatem tnter majores , quorum pax , aut oatum reaums r Salmonm rezm 

& cordi piafoUcitudoinbaret, quatenus inter tt, & cmjangumeumtuum, zatmonm re h m 
fJZs pacem fiuffmu, ut juftitia utrinquefervata fuffkiat untcutque quodfuum eft, 
f ?^WtiY™74«> mtm bon* confuetudsnis non excedat, fieqmfiat tnpace 
SZJnregntm Hungarit, quc^ baclenus per feprtnc^^utt 
S/fe Vertm ubUontetnto nobiU dominio beati Petri ApfoWunt Prtncps cujus re- 
Lm effe prudentiam tuam latere non credimts, rexfubdtdtt fe Teutomco regt ,&reguU no- 
Zm Ztuit (s). Dminus autem mjurimfuo iUatam Prbtetpt pr*vtdens , peteftatem rc 
gnifuo ad tejJicio tranftuiit. Et itaftquidin obtinendo regno juns prtus babutt, mfi 
facriiega ufurpatimte privavit; Petrus enima firmapetradtcttur , qua portastnfen amfrm- 
• 'git, ItqueadamantiL rigore deftruit, ac dtffipat, quidquidfftit. Quapropter fiquti 
vis, fiquidbabereaRmanaEcclefiadignefperas, mbts confidenter, volumus ut apertas, 
& qune tua ftt devotio erga univerjalem matrem , quaUterve iUiftatuerts obedtre, Janclam- 
que rrcerentiam exbtbere , opertbus , ficut te decet, oftendas. Qu<t autem b,c mmus jm-' 
pfanus borum portitoribus tibi dkenda relmquimus, quia de illorum fideUtate Jatts conpat- 
I07f5 mus. - - DataRomadecim otlavo Kal. Maii. InaWione XIII. (/> 

Rtx vi Neo < uc » 1 uid ^ Iitteris apud regem & Proceres effefturn flt ' no " n aut 

timfm teri ufp : im prodiderunt. Ceterum, quod fuperiore epiftola Ponrifex impenfe com- 
£«ty?ammendabat, ut Ecclcflarum acreligionis curam Geifa haberet, eum prorfus libenter, 
« ac fuapte, fecifle citra difficultatemmihi perfuadeo. Atqueadhunc torte annumper- 
tinent jafta Ecclefiie Vacienfis fandamenta , 00 cum viv0 i,lQ kbricam ad fafligium 
educlaro fuifle nofirorum plerique inter comperca ponant. Cui ftruends dum locum 
cum Ladislao exquircret, ferunt portentum divinitus inrervenifle. Cum enim haud 
procul illinc, ubi vicloria ex Salomone potici funt, locum Bafilic» fpeculantur, cer- 
vus collucentibus undique cornibus ex improvifo fe fc illis afpeclabilem prasbuit^ 
quem cum milices fagittis figerent, illequc in Danubium fe ageret prsecipitem, La- 
disbus, quid cselum eo monftro fibi vellet, intelligens, fratri auclor eft , uc eodem 
loco , quo ccrvus primum vifus eflet, bafilicam exftrueret. Hjec noftri: quibus ut 
fidem temere habere univerfim non confuevi , ita leviter refragari , quod nonnulli 
folenc, prsfertim fi jufla caufa dubicandi non adfic, rcligioni mihi itidem duco. 
Pari munificentia Ecclefiam in vetere Buda fitam, quamque alias a Stephano & Gi- 
felacoeptam docuimus, ad finem adduclam Geifa ampliflimis redditibus ex agro Pe- 
ftienfl & Simegienfii pendendis ornavit, (x) voti religione, qua tenebatur , libera- 
litTtme exfoluta. , ' 

Dum hunc in modum pietati Gcifa vacat, Svoinimirus, aliasDemetriusquo- 
que nuncupatus , in finirima Croatia novam regno faciem induxerat. Hattenus enim 
Gr<£o- fumma in Croatis regnum poteflas penes orientis Auguftos fuit , a quibus provincias 
~_W?°iftius Principibus regium diadema clientelari jure micti confveverat, cum interim Re- 
clores ex urbe eum in finem quoque acciperent, ut, ne quid injura Auguftorum co- 
'mitteretur, cautum eflet, quemadmodum ex temporum illorum diplomatibus perfpi- 



i) Salomon , ut ex Lamberto coevo no- u) Vaciam tamen urbem puto , contra 
tavi, folum promiflc fc Henrico tribucarium quam noftri exiftiment, jam priui extitjfle, 



fore, fi rcgno reftitueretur , id autem cum ob fitus opportunitatem : tum credibile 
factum mimme fit, ut narravimus ex eodem eft, cum urbs intra biennium finiri non po- 



Lamberto, Salomon tribuuriu» non fuir, tuerii, Geifam in folitario templo, quem- 

eft, fepul- 



t) Apud Hak.j vinym Tom. VI. ConciL cro illic i... 
coL '3i<5- x) Thvroo. Chron. cap. LDJ. 



Digitized by Qo4S- c 



6 E 1 S A I. 77 Jn. Cbr. 

IO76. 

cuumeft. Svoinimirus omnium primus, captata Michaelis Duceignavia, jugum"~~~~ 
bocanno Grscanicum excuflit, fcque Pontificias poteftari obnoxium fecit. (j) At- 
que idem hic ille Svoinirairus eft, quem noftri fcriptores Zolemirum appellant, cui- 
que Lepam Geifse, ac Ladislai fororem matrimonio junctam fuifle volunt , ex q t .o 
vinculo quidquid juris regum noftrorum in Croatiam , ac Dalmatiam deinceps fuit , 
promanarit. Sed hsec admodum inecrta efle alias oftendemus. Quo loco Bonfinii 
crror itidem caftigandus eft , qui aliam Geif» fororem , cujus nomen memoriaj 
non prodidit , Ottoni Veneriarum Duci , aiii contra Petro Urfeolo , illius parenti , 
coilocatam efle fcribunt (z). Neutri tamen rec~te, quoniam Urfeolum quinquaginta 
annis prius defunclum efle dubitari non poteft, quo Geila lucem forte necdum vidc- 
rit, Ottonem autem, ut in loco diximus, Stephani fororem in matrimonio habuifle 
Df.ndulus fcriptor Venetus diferte perhibet. Hsc , quia illorum poftea ufus erit , an- 
nalibus inferuifle fupervacaneum non fuit. i°77 # 
Geifa; animo interea quiddam religionis obortum cft, quod vivo Salomone , Cc, ^ J ' . 
regni poffeflionem adiflfet, fortafle non nihil huc littcra Gregorii contulerint, certe fJJL*^ 
de reftituendo regno confilium agitafle , cum natalem Servatoris diem Sexfardini < e- towOTjj u . 
iebrarat, domcftici annales paflim affirmant. Hic, ubi ad aras riteoperatum fuiflct,g m ,m a . 
Defiderio Archi - Epifcopo Colocenfi, ceterisque Prajfulibus , profanis tamcn ho- giut. 
niinibus exefleprius juffis , aperte denunciat, fe animo vcheinentcr angi, quod re- 
gni adminiftracionem fuperftiti Salomoni eripuiflet , itaque fibi hanc fententiam , ni- 
fi aliud confulcrent, fcderc, ducis ritulum cum jure priftino non invite fe receptu- 
rum, modo Salomon, oblittcratis fuperiorum temporum injuriis, bona fccum fide 
aftum vellet. Si Prafules id fe iropetraturos apud eum fpondcrent, Optimates nuU 
lo negocio in fuas partes pertraftum iri. Collaudato Geifa? animo , in id praprimis 
conventum: legati uitro citroque quam primum commearent, ut jurgiorum caufis, 
fi qua; oborirentur, fua prudcntia complanatis pax facilius confieret. Vcrum ca 
Legatorum miffitatione Salomon, nefcio quam ob caufam, in fufpicionibus ma g is "^ c £". 
confirmatus, pacis tractationem penitus abrupit, nec multo poft Geifa morbo letali^^ 
correptus VII. Calendas Maji vivcre defiit (a). Hunc in modum pacands Hun- 
garia; fpes in ipfo exordio pnccifa eft. Corpus ultima regis voluntatc in VacienfiEc- 
clefia conditum. Prseter Sophiam filiam Magnoni Saxoniaj Duci nuptam (b) , tum 
Pyrifcam, qua"m Grecorum Imperator fibi conjugem acceperat, filios rcliquit Colo- 
mannum, & Almum; illum ad regni gubernacula , poftea evectum, huncDucis ti- 
tulo infignem. 



LADISLAVS L 

b Geifie exceflu optimates, ne quid turbarum Salomon rurfus da- fiu La. 
ret, communibus fufiragiis Ladislaum defunfti fratrem, in quo<J»/m*, 
praefidii maximam fpcm habebant, regem eligunt. Sed is ab re-J*™- 
gnandi libidine longiffime remotus obnicebatur acritcr, ncque ah-jjV^ 
ter precibus perfuaderi potuit, quam neregnum, quod ob diflen-y^^ 
- fionesnondum penitus refpiravcrat, & opis admodum egcns efl*et, lur . 
deftituere vidcretur. Coronari tamen, nifi tentata prius cum Salomonc concordia, 
etfi, ut id fieri pateretur, crebro orarent , conftantcr rcnuit. Quo anno eleftus 
fit, ftriptoribusnonconvenit, quibufdam ad annum ifto priorem, aliis ad pofterio- 
rem regni initia referentibus. Sed rem omnem Gregorii VII. epiftola, hoc anno 
adNehemiamArdii-Epifcopum Strigonienfem data, extra controverfiam P 0 " 1 ^ 10 

y) Du Fresne de fanuliis Dalmati» & 0) Thvrocz. Chron. cap. LV. 
Slavonir. cap VI. i>) Vrspergensis in Chron. Rbvsner m 

•uttuario fol. i8£- Henning. fol. 381. 
t) Dec. II. Lib. IV. Fabricivs in Eleft. Sax. fo). »o. 




AOr. 7 g ANNALES REGVM HVNGA RIAE. LIB. II. 

IO77. 

~ qua caufas primum adfert, cur illi Legatum taro fero remififlet (c), tum, que ad 

H <" ui in ' Ladislaum attinent in hasc verba fubjicic: De cetero adnwnemus fraternitatem tuam, ut 
torit pl re l m > 1 ut istervos tteSus e/l, curn aliis tuis ctmfratribus , & Prmcipibus terra alloqua- 
tj ris, nottjkantes , & cmfukntes jibi, ut apertius nobisfuam vduntatem, & erga revtren- 
tiam fedi Apojhhca dtbitam ptr idonees Legatos denuncitt devotionem; & ita demum, quod 
ad nos attinet, adbonorem DEI ommpotentis, & beati Petri Apoflolanm Principis, bt- 
nigne jibi refpondebimus. Cetera vero , qua longum erat in epiftola, viva fdeliter voce rm- 
ciabit, ftcut in ejus ore pofuimus. Data Carpiueta quinto idus JunU, IndicHione Xy.(d). 
Qute cum in annum MLXXVJI. incidat , dubicari prorfus non poteft, Ladislaum 
hoc anno confpirantibus omnium votis regem eleftum efle. 
1078" Neque is minus morigerum Pontifici fe prabens , miffis Romam Legatis aro- 

pliflimas pro liberali voluntatis in fe figniScatione gracias habuit. Verifimile eft , 
Pontificias licceras ad Nehemiam dacas in conventu Antiflitum , & Optimatum iectas, 
omniumque propterea fententias rogatas fuiflb. Quo exitu poftea memorabicur. 
Cerce Ladislaum fedi Apoflolics) reverentiam, quod Gregorius poftulabat, pol- 

licitum efle , ac re ipia exhibuifle dubium non eft ; an autem regnum clientelari jure 
eidem volueric efle obnoxium ex optimatum confenfu, neque profani fcriptores 
memorant, nec ex Gregorii epiftola fatis perfpicue colligitur, quam fequente anno 
ad eum datam effe, in loco referemus. 
Sttpbmi Abhinc partim condcndis, partim inftaurandis virorum csnobiis operam 

«gix dtx-xcx impendit. Pnecipuc quod ad radices montis Carpachi jacet , ob fervacam Ste- 
m twn phani dexteram memoria dignura eft. Id quemadmodum evenerit, Bonfiniusin hsc 
&im? V&bi refert: Mercurius (fcribit) Ungarico genere natus, & Catbinani (V) Atberti 
v.traure-P ra P^ tt ' t P 0 *** > " c bafilica Albenfis adituus, qui vita qusmdam politka remnciarat, ut 
ftritur. religioni acpeditius inferviret , cum Ladiskus rcx imperajfet, tumulum aperiri, ne quid e fan-' 
cliregis (Stephani_) reliquiis fubtraberetur , cumplerifque aliis, qui fepukro inbaferant, 
mgvsjuffu procul amotus efl. Is trijli vuUu repulfus obut, &, cum monacbus ejfet, in fa- 
crumcborumfe recepit, ubi cumpudore fufufus graviter angeretur, quod fanSiftmtm cor- 
pusneque videre, nequeofculis attingere potuiffet , ecce juvenis quidam intempefta nocle co- 
ramafiittt, forma incredibili , liberaUfacie, candidijfimoque babitu , rtefito, quid byjfo in- 
volutum deferens. Accipe , inquit, Mercuri, quod optafli* & boc dotmn preciofifmm 
habeto, affervato dHigentiftme , & cwn tempus dabitur , ipfe depromito. Noclurnis jacris 
rite peradis, Mercurius pttita latebra rem traditam expUcat, fancli regis dexteram, & 
annulttm invenit, juxtaque admiratur , ac Numini gratias agit. Js ad CarpatU montis ra- 
dices fecejjit , qui Tranfilvaniam ab Ungaria dirimit , olimque Rspenfem, citerioremque Da. 
ciam, ab ulteriore, & transalpma dividebat, ubi canobium quoddam ligneo opere confeclum 
gukrnaturus erat. Tattto dexteram jludio affervabat , ut neque fibi, neque aiii credere att- 
^ et - Terraa »««> l 'erefatiuseferatus, infodit (/), & quottdtanas ex mtmacbis excu- 
btas tnflttutt , rte qumodo furripi pofet. ln dies promendi tempus dari exfpeclabat, quin & 
bufujce ret canobtt auStores admonuit , ut pari ftudio curarent ; demum id ex ordine IMiska 
regt, qutm vtrtm fanBifmtm efjt intelligebat , aperuit. Mox regis ediclo, Pontifctm, 
optmatimque conventus babttur, ubifohmis dies Rtgia dextera extmplo dectrnitur. Dt- 

inde 

co? n*c d 'foS J°r * VL ^ nciL » P° rc wanfire oPPortunum efle vidimus, 

„ Mungsna Archi-Epifcopo falucem,&Apo- „ monentes.,, - - 

" tSS. bened,ft ' onCm V , Non admiriri *> Apudeundem ibid. 

" SdeS hirT r ff CaUf * iflUra ' 4 LtnSS efle Kapanani cx relatione 

ad no S venic. in tJ^ tLIT^ J> ^ non v.dctur venlim.le, f. emm nee 



I, Eem Hcnric.T * p ' q mterre " m »nachorum non inftituiflet. Carthuitiu» 

' & r onpnr j: ' ™ rnnc 'P e ^ i terra; pacem, itahabet: „Ibi diu fol us abfconditi in agro 

„ poflemus . D °° t? 16 « «ftodiam & cxcubias dccrevit,, 

„ vob^ notum S^rifcS Ca , U& * CTcdo a,ludcns ad thefaurum Evangelicum, 

^ mam S 2, g?2* oui dicic « » W° abfconditus. bJW.nivs 

^ iionem cxaevtc " ouV„° b" K 1'* ^*™** PhraDm decorferit ad verum 



c, neque nobis hoc in tem- 



agrum. 



L A D l S L A V 8 L 

(9 




vtde cum tmherfo Ladislaus colkeio facerdotum dext^m» c-.^, . 
H^uUt acitt^ 

ttbus donavtt. U autemfalutis anno fupra mUlefmtum folZlt -5 £ 
•*¥ (cripta, &>privde g iafane teflJtur, oZZZv SfZZ™ <+ 
Quin diem quoque in~r eos relatum fuifle cSSl tlJZ7 Tr 
a laboribus publicis gravicer cauta eft (b) * * ^ dcCm riCu feriatio 

P raKeroffiunpulve?em redaSm !L?^rtBoSS2?^£ "TS, Stephani > 
bant, dexteram, non tam ob geftum iceTum anl & ? exiftima - 
quaiUumminiminmodum, cum vLT SeSfe^?2S!5?f in ^ 0 " 08 » 
nis expertem manflfle. C e «rUmonaC « r "^ 0 ™' COrrupti °- 
-omenfuifle, in relatione priv £ Bete reS^.T^ o' 1 ® me c mmit ' 
quod, ouamquam U^^^^^^^^S^ T™'' 
miriam Colomani avaritia redaftum eft. (i) ' * fUmmam poftea 



Gregorius Epifcopus, Servus Servorum DET, 
Ladislao Hungarorum Regifalutem, &> Apofiolicam bertediclionem (*). ^ 79 ' 

javenao lammmorteus normam juftttta, quam etmn lineam mbilita^s m /_».,.,.«, Ui 
«»wfln«M-, quatenus meo, <y tlla , quat de te verbis foiis credita funt effe wra faffi __, 

fctftit S'i Llb ' IV ; & iD P lenT <« ue con ' Monaflerium tributo per LadUlawn Rcem 

KOUC Larthvitio. Annus tampn n,r „i _».._._-__.__.: ,„. _ _. . ^ 



iS^HrS^ e-*^ __3-_Kc_:£_; 

„_..___. H exiunt, ad l.quidum dinmi feopo fuprema , ac a Dtd Epifcm VacitniL cta 



poffei ^ 1 ' ^ liqUidUm dirimi f«*°fW<»«, «'a Dtd Epiflop, Va\im,., , 

i\ i • _ • - 7 conftnlu Ltuce Arcbi F.pifcotii Strieimimfls am. 

an o Llt Dda r° Br ^' iari ' E trig ° nienfiS dc rr^r^^ 

cenfctnr Ut'J? • „ f ql c """g'"' 35 fcfta cuflodicndumdimifh. Mmuo boc ngc Wrw, 

cmfctur Invcnuo dextra; S. Stephani XXX. fif Qwte, Jfc* Pr^,// U _ rf^rj 

A'ln «if. 7. v Mimafterio diruto , l<mtm Jccmmt dcfcrtum. Qua. 

0-_,_. £ **„ , , . , "comrmmicavit , detruncitvit. Jiex dtmdt 

rc^T°n gn •^"^fo U ™> Cbri f li ">7*- Monajlerium rtftituit , filiufyue Rgit, & Arcbi- 

SlSWy^ fir^JV/tr- hac relationc Georgius M«CEtLavicH ia 

A^rLi ^7 ^/rf», Jrt advcrfnriis fuis iu fcribit; ad annum i«6. 



KnTr i A ?fww«^»wJ.t « <*?<!/-«, advcrfariis fuis iu fcribit; ad annum ni6. 

fttpatus WMfa, «rf Ju, /.«, ad precet fvtnnit Abbatis Ecciefit 5. 



r« /__( , . c ^ reportandsm advent- Dtxttree , confirmat Privutgium condam Bcla rt- 

r-X fr uat ^,. Mnmt »** St SK*' itf£ f"° BciatxponH: Qualiter Simon 

ato£J ei " COnfi ' * e °f anaa Dextera Abh <" to**is Ptirrit ut PriviiegUim Regis Ste- 

num offZl^Tu' * » & * ,t ' , "' n &e ^- r**' ^5" M< AW. «i «/>/«« /-W*, in «u« 

to^r / ' >T ''"'■ /2i ' * A/wM ^»«m ««reer/a &.m Af**i/?fl-H J9<r«*M continentur, «- 

™" *"" flrm * ^ «V- '» BMtm loco fun- novarct, quod Priviiegiwn infi cotttineret. 
■Wj «f «/u« . - m «'y /V*iii,j dotavit. Mo- 

ZZS&^Jktij u «^««dMwa w t) Apud Harduinum Tom. laudato. col. 



^ed 6P /icft, Coiomanut 1416. ad an. 1079. 



An. Or. 80 ANNALES R.EGVM HVNGARIAE. LIB. 1L 

1 ■ - fptcialiufque diligere terito debeamus. ltaque Cmites illos - (0 torumque mitites, 

quos btato Petro fideles, juflitiaque fauteres injufta, utaccepimus , Jententia in exiliumex- 
puUt , tibi tommendatos effi ex parte noftra eptamus. Et quia ba&enus iUis fubvmre ex in- 
duflria propria claritudo tua curavit, ftntiant fibi nunc ob fideUtatem BeatiPetri, mftram- 
que commendationem folatii, auxiliique mums copkfius acceffijfe. De cetero pruden- 
tiam tuam monemus, ut viamjuflitia femper Jludeas irreftexo catte tenere, 6? viduas , & 
crpbanos, & peregrinos paterna pietate tueri; Eulefias non modo non ladere, fed etiam ab 
errogantium, & invaforum petulantia, &> temeritate defendere, nec non& atia, qua re- 
Qe mteltiges, procures diligenter fervare. JUud quoque nibilominus fcire te volutnus , quos- 
dam namne tuo legatos adnos olim veniffe , quibus item ms iflud injunximus, utdikclmn 
tua fuggererent , quatenus atios deftinare , quo certiores efficeremur , cenferet. Verum m- 
bis adbuc in incerto manet , an ad te mandata noftra perlata fint, an aUquos poftea miferis; 
liquet autcm neminem a te legatum ad nos pejl inde veniffe. (m) Quare decreximus ad te 
iterum idem repetendo fcribere, itidemque de Comitibus, qmd jam poflulavimus iterando tn- 
culcare, quo & nuntios, ft nondum miftfti, non ulterius mittere negiigas , & pranminatis 
omnibus prafidii manum familiarius, proniusque in cunclis porrigere ftudeas. Omnipotens, 
& mijericors Deus, a quo bona cunSta procedunt , per merita, & interceffknes beata Dei 
Genitricis, femperque Virginis Maria, & beaiorum Petri, & Pauli greffus tuos perviam 
deducens juftitia conftanter dirigat ufque ad finem , & fic bujus vita temporaua regni guber- 
nacula faciat temperare , quatenus aterna promerendo valtas adipifci. Data Rotna XII. 
Kal. Aprxlis. Indiftione fecunda. 

Haclenus Gregorii epiftoh, ex qua nuHo negocio eruitur, Ladislaum anno 
priore ex regni ritu & confuetudine corona eflc redimitum, ac obedtcntiatn fedi Apo- 
fiolics fpopondiffe , plerisque tamen optimatum , ut ex litteris non obfcure conjici- 
tur , diffentientibus. Cum enim duo Comites , quorum littera non expreflis diferte 
nominibus memincrunt, ob fideUtatem beati Petri in exilium ejecli fint , & credibile 
non fit a Ladislao propterea ejedos, neque a paucis Procerum exilio mulcliri po- 
tuerint, opinor, hos duntaxac duos Ladislaum, firegnum clientelari jure a Pontifice 
accepit , confenticntes habuifle, ceteros non item. Sed h«c, qui eam litem nobis 
propriam non facimus , in modum conjeclura; innuerc folum libuit , nec quidquam 
momenci in utramvis partem habere volumus , quando , qua erga Roraanam fedem 
obfervantia rex cflet , non modo vita ad probitatcm omnem exacta, fed morcej 
etiam , CmcTimonia: fama illuftri , oflendit. 

Bolulaus Hm cum ad fuorum exemplum Ladislaus pie agit, aliam prorfus viam pro- 

pinguus illi Boleslaus in Polonia iniens , ex rege in barbarum coramigravit. Id quem 

Hungaris m modura cvenerit , quoniam fceleris exemplum ad crudiendam pofterorum virtu- 

wnfugit. tem facic > nec ninil ad tcs Hungaricas in exitu pertinuit, non erit ad annales inper- 
tmens , fi hoc loco referatnus. Boleslaus cum adultcriis, & promifcua libidine tho- 
ros alienos, & pudicitiam invaderet, privatjsque commonitiones Stanislai Cracovienlis 
Epillopi nihil proficcrent, gravi anathemate perculfus vindiclam, & cadem fpirabac. 
Ncque multo poft correptis armis amens cum compluribus fatellitibus Prsefulem adcav 
de-ra qusric, cumquc illum facris operari audiret, fruftra immiflis, qui neci Epifco- 
pum dederent, rpfe, incrcpira ficariorum ignavia, ftricto enftj in templum irrumpir, 
letahque ldtu finctiffimi viri verticem tam immaniter fcrit ut accepto vulnere pro- 

I080. cumbens proximos parietes tabo conrpergeret (n). 

. m Hf& ^<»na nunciotafunt, Pontifex Maximus - . atrocitate rei comtmtus, tc- 
tl P ^f^'stnterdixit, Boleslaumdiris.devovit, regnumque ipfi foletmi ritu abregtrcit. 

^MTSfES * #>• ^ent, & coronarent , edixit. 

vtrfa. ™°f KU regnfutffent, eosfimul , & pofttros eorum ufquc ad quartam prep* 

ginan 

triiLtfl 0 ""^^ abEt n 0 ^ 00 : wi * * **■» in ohrcuro eft ^ nam vcnilTc quideroLe. 
mmnnmin," \% • "•>" Crcdlderlm Comi- gatos ab Ladislao miflbs in cpiftola; prind- 
ti.™mc^ P i0 ^erte facetur. Neque conflat , quid 

tSSSfSS^ eSf;^ ' t 3 " 1 S Pcnitus deince P s ea »> rc aftum fuerit, nuila cnini 
lcr pca uennc, exefa cflfe. Forcaire ex Co- pracerea huius Pontihcis ad reecm cpiftola 
n horurr, nomrmbus aliquid lucis epifto- exilat. 10n « nc " ™Z™ c P lll0l « 

lec huic aiTundi potcmt. 

«) Dc qua Legacionc hic Poncifcx loqua- , 0 Cromov. rerum Polon. Ub. IV. 



VI 



L * D "1*T« l 81 AOr. 



quxmUdurmm diem m Pcloma durant , «rtf, fKWA? Strtmnii c/ - TfejamUts 
mdhi qua confptratione detetta , veritus « grf/fcr»*, fHmtm^L fTIZ?. T" 

7«l P . j ^ m conftamw P™erum viftua, non invitus de jure fuo de 
celht, modo de reddicfous ita fibi caveretur, ut regum more vicam «1* fr! n 
dem, & malum dolum integrum fibi effet. ta pJtemum cX^o S 
tamenSalomonishauddiuturna (/>} P * 00 levitaten » 

Boleslaus anno in Hungaria vixdum exafto , cum in dies patrati fceleris con. ^fllL 

STeouT v «-m P mtUht - Q uam< l uam no ° de fint , qui eum conci- ^ * 
fcnW al" r ^ eXerCet m aViM fllVa8 de,atum • & a <^ibus Afcerptum 
lcnbant. al» concra cura temere ialtus oberrat ad camobium inter alpes fitura perve- 
nuTe memorant, ubnmprudentibus omnibus, quis eflet, vium mter arduos labore^ 

ToSs T^^J***** *» m0rte > viLrque? fi S 

mero Ldes », m Ofliacenfi Cannthis monaflerio monumentum lapideum, ouod ti. 
tulum regts, & patraci criminis memoriam referat. (q) In eius loco Ulad.slaus fra- 
HL r r m raam . m P o!onia > W«» Dud. folura dculo infignis, adepcus eft, 
rV'^ « h t Ud mUlt ° P ° ft fanguinis neee <Mne conjunftSs, quippe quiju 
? au ^? BOhe,ntt T^ m > ex Adelhaide Andi. HungaroL q re J gis 
n ■ '■ ?P raron J e «» ^rore potius fufceotam, matrimonio fibi copulavit, ex 
EftSE^E^ii «SbigneusprocreaV qooniu ille nJ.^^ 
glona celcbernmus, h ic ob vaferrimum, & turbulentum ingenium, exilio mulccatus 
ratame nomen pofteris reliquic. (r) ' 

e n M iefconem ' V"*™ in Hungariam cum patre fugiflb narravimus, Uladislaus «j, w 
ffj™*^"" 8 » cumceterisexuhbushocannorevocavic, metuens fortafle , £r « ' 
ne ope nungarorum , m quorum gTatiara ob ingenuam indolem fe fe juvenis infinua- noftrts 
»t, regnum parernum armis repeterct. (s) Fortaflis hac occafione, uc domeftici/**«, « 
HS?! memorant C0, LadislausbcllumPolonisindixerit, ratus Miefconi regnun. **™ 
mjuna a patruele enp., alioquin quid cauf* Ladislao fuerit ad corripienda in Polonos^ 

Pr « ^° n ° n apparCt - 1x110 hoc C «coviam trimeftri foacio a noftr* 

ODieiiam, & fame ad deditionem oppidanos adadtos ferunt, tametfi Polonici fcripto- 
res n.h,l prorfus illorum merainerint, ceteroquin in confignandis finitimorum rebus 
gelhsnon mda.gentes, ut adeo expedicionem hanc, quemadmodum & Bohemicam, 
quara, iiu confecta, ltidem fufcepifle Ladislaus fcribitur, in medio relinquere, ma- 
im, quam quod non penitus certum fit, litteris confignare. Mihi enim vero fimil- 
rnnum eflt, Ladislaum, quem juftici* retinenciffimum foilTe noftri perhibent, nifida- 
a ab hoftibus caufa, effet, nunquam bello finitimos appeciifle. NihU aucem five 
ar-oloms, fiveBohemis caufa; Ladislao haftenus oggeftum memoratur, & Cunii 
cum neutra gente , feu armorum, feu voluntatum comraunio unquam intetceffir. 

X Salo. 

i 

0 H«n ibid. r) tdns ibid. Ub. V. 

P) Thvrocz- Chron. cap. LVI. x ) Idem Lib. V. 

1) Cromervs rerura Polon. Lib. IV. ,) Thvrocz. Chron. cap. LVIII 




8* 



ANNALES RBGVM HVNGARIAE. LIB. II. 



Salomon intcrea five fuapte ingenio quieris impatiens, five Miefconis haud 
. 'ita dudum in Poloniam revocati exemplo ad fpem regni incitatus , novas res adver* 
JS» fus Ladislaum agitare cepit. Et quia vi aperta graflari nec tutum , nec flbi utilefu- 
vitus m turum providebat, ad dolos convertitur. Litteris ad Ladislaum exaratis magnopere 
cvctrm orat) uc jn agro Moflbnienfl ad colloquium vemre, fl modo per regni curas ld fieri 
rrtrudi- ^ ne -^,5^ ve i| e fe cum eo de rebus & magni momcnti, & utilibus con- 
ferre. ' Ladislaus ad ftaturo diem fe adfuturum recipit, ne repulfam paflb novandw 
rebus occafionem prebuifle videretur. Interim clandeftino nuncio admonetur, pa- 
xari fibi ab Salomone infidias, colloqvium eam ob caufam folum prsetexi , ut in. 
cautum , & nihil tale metuentem comprehenderet. Edoclus de dolo Ladislaus ma- 
gno Procerum prsfidio ad colloqufum venit, deprehenfum in fraude Salomonemca. 
pi jubet, & nec patientem privata; fortis , nec publicam ajquanimiter fereutem, vo- 
lentibus Proceribus, carceri Vifegradienfi includi. (V) Ita arte fua captusSalomon, 
I08r dum coronam in illum transferre LadisJaus meditatur , in illius loco vincula recepit. 
Jt dum Haud diu tamen iis tentus manifefta Numinis voluntare libertatem adeptus 

Stqibamueft. Cum enim anno fupra millefimum tertio, & oftogefimo vulgatis late Stepha- 
«otrDi- n j prodigiis decretum in Romana fynodo eflet (x), ut quicunque prima Chriftiane 
vot "/«r-jgjjgjQjjy ftmdamenta apud Hungaros jeciflent , tumulis excepti honeftiori loco con- 
mwr - derentur, ut illis ea ratione inter Divos relatis major honoris fignificatio haberi pof- 
fet, incredibile totius Hungariee ftudium in exornando Stephano eluxit, immen- 
iamque hominum copiam , ubi primum folennitatis future fama increbuerat, Albara 
regiam promifcue excivit. Ut Legatus Pontificius appulit , occepto dtplomate Ladis. 
laus - - babito eptimatum, antijlitumque conventu tridui cunclis jtjunium indixit , crnncsbor- 
tatus, ut precibus, inedia , fupplicatumibus , ekemofynis aufpicia dcvma captarent, quibus 
di^mam veluntattm inttlUgerent. Exaflo jejunii tempore , ad Divi regis tumulum pervtn- 
tuth eft; cujus lapidem cum amovere conttndtrmt , nulia vi hco movere potuermt. Hoc e» 
tempore portentum interceffit , quo exorta inter Ladislaum & Sahmonm - - fedititme aiter 
alttrius jujfu gravi carcere coercebatur. Conatus ingens regem fruftratus in admirntionm 
Manift-fummam adegit, ac tali ofienfo dtterrebat omnes , qui iratum Numen aujpicabantur. Tune 
JlaNum-virgo quadam, Cbaritatis nomine appellata , quce baud procul a bafUka m Servatoris adt 
^ m v f^f^'jjj me vhxiwt ? repente Ladislaum admonuit , tum frufira conari , neque lapidem e 



tu- 



mulo dimoveri poffe , quoufque (Saloraon) carcere educeretur. Rex facra virginis oraculo 
admomtus, Salomonem e vmcuUs contitm expediri jubet : tridui jejimim iterum tndicit, ter- 
tio ditfacris rite peratlis , fpeclante frtquentiffma populorum muUitudme mgens lapit fatiU 
Ume oblatus efi (y> 

Pndigia Remoto lapide tam mira omnes adftantes fragrantia afflavit, ut bafilica coe- 

ed mm» lefti quodam roce compleri videretur. Inde corporis, quod ante quinque & quadra- 
sTtori ginCa ann ° S humatumfuic > reliquias loculo argenteo (2) reconditas, omnium vene- 
& E:., Ti. rat ' on ' cx P otlunc ur, fuitque tanta hominum certarim afBuentium copia prodigiis ac- 
upatmaS 1 *** ut nemo unus beneficii expers abiret. Jbiin tanta muUitudme ctrnereerat , tmu 
bulartclaudos , cacos infiauratis luminibus videre , mutos ioqui, leprofos, paralyticofque 
curari , tiutantts infide animos confirmari , omnes denique corporis, & mentis agritudmts 
abigi. (a) Feruntque puerum repentina morte exanimatum , cum mater ad divi re- 

gis 

• 

u) Botmw Dec. II. Lib. IV. habct : „ ficque venerunt ad locum, ubi fan- 

x) Auctor fuppar vita: S. Gerardi. „Prae- „ frjffimura corpua claudebatur; quem fol- 
„ fati deniquc regi* (Ladislai) tempore a „ ventes apcruerunt, tantaque odoris diffU- 
„ ancla Roman* Ecclefiai fynodo inven- „ fio afcendit, quanta nunquam aftantibua 
" • h Ut c ° rpo f a eorum » m Panno- „ apparuit, ac omnium, qui illuc accurre- 
„ niam hdei pradicationc ngaverunt , debc- „ rant, membra languidorum curata funt: 
" lvi;k ,? honor 1 c r venc, ' an ' «fcadignis „ cseci lumen, claudi plantarum foliditateni, 
" ftn S f! 0 ^' f V A CT,enlc< l u «(^» Apo- „ leprof. raundam cutcro , paraly tici falutem, 
" non^ rn?Jl / r T C noh,l,uln 1 P » n - » omnefquc, quacunque doloris teneban- 
" n Q °™^ C0DVentU ' fanctum cor P« rfev^ „ tur obfeflione, curam meruerunt. Af- 

• y) BoNrm. Dec. II. Lib. IV. " Jgg^^ SSTtfaSS 

■J M£ Mellicenfe narratis fere omnibus, ! lu in ^heca arSVa TnZ^ 
utapudCarthuitium, * Bonfinium funt, S " yBSr SST " 



t 

Digitized by 



gu repulcrum Numen oraret , ut fibi filiuni r 108'? 

xum fefe effudiffe. Eadem opera Divi Enierici cornus r!Z ! -I ^ 15 ample * 

ava cond.tum, ne pater a filio , quoniam in ^SuSSXS^ & praro ^ 
mortem fcpararetur, noltri communiter perhibent AM? u?" 1 "■•h". P°ft 
catione, & paffim apud exteros cultus utrique delatua , h P h ° n ° n ' 8 r 'P«* 0*« «* 
ftma ficimplevit, ut magna e loneinquis tnk n. ° rbem fan <$moni«nW«. 

eorum fieret, nullo ftcile, qui voti damnatus non eZ T? 0 " d tUmu ^^jT" 
olira: nunc quo Ioco facerrime exuvi. delitdbm l ' £ ' d,fcedente - Sed h*cF*«*. 
garia elatas five Tartarorum . feu qZ Z^ ^r T '° Cert * « Hu "' 
ihraant, Neque id fine Numine i^m^Kfi^"^ Pf*"*"* 
pnmusomnium regutu inter Divos relams fit *uu um » 1 uar ' >tephanus, qui ubi U 
TranfiJvani. in Hungariam iixuphT^ ^J* e * aru,n n " vitas « - - 

rat, defereremaluerit, quatn tam perdS "wrriJm l^T ^**™ pr,mus initia " '* 
ricus cum oatre elar.ua lnn,~ uJ"^ parC,Um . m dns Iace ™«an intueri. Eme. *«« 



ricus cum patre elatus' quoqu, unlria ^ ™^ ,aceracum »,u e ri. Eme- - 
fe rapit,- ubi matrem Gifelam tuniuK ta m ^«nSS * ifthuC fortaf af" 

mut Hungaria profetfo thefaurum S^^SZi^ **? p <? * 
D,v. regis apotheofi , quantum ad proftno. annales atSnt W de „ 

teannofugaevafi, (0 mhic*^^ 

cibus, ac polliritatione in fuas pa-re* aUicL nS?, r ™, ad,t ' eumaue P re " 7.^" 
cilem , & uberrimam oftentat K£ n " SL? Tl' pnedarUm • «>W & 
le, Nutantem barbarum jure 1^^^^^^ ve.-^ w . 
daturum reeipit, tum filiam ejus , quamquam 00^ 0 » T '"butanam 
uxorcm ducturum , fi auxiliarios fibi f ' ? » adhuc in vivis eflet » *• 

ceretur. V.fenuin CoSmT^ PcS 
ita infaufto eventu terminatum S«Z ! "?■ -I ^ llb,d,ne °° e P tuin 
lentiaperiuafus, a f m P™f P°l"rum opu'- 

Borfienfemque provincias fbSe^S? ?Jd f,"^ 9 ""! ,nfundic . Ungenfen,,^,;^ 
Credibileeft, u iex idneri« «riZ J bUS 80 rap,nis '^maniter ficviens. •» 
luiffe, illaque ZrZ c^ pTZ ZJ^SL^ Cu "° S h ° S Mo,daviatn 

gnans, adep" rn fe c ffe iZiK p 0 ^™ C ° ntta taB! ^ multi.udinem pu- g^ 
^SSSlS^!^' ^J^rumtuofoopereexftruxit, ut beneL 

fed, «I^pS^tf^ fpem "''^ regni 5810,11011 p° ne ' at » 

eventus nonTeSeret lev L fi T ^ 0 *'- U fa f^ 116 "^ 18 » P^rtim n«»«£ 
Buimiri.m^r • ' le vi»inius, aham viammiens, bellum fequente anno in 

inv»runjm. luI neni, nac psrte , fi rej ex fentenua caderec. Hungariam fe Me 
6 «jf W « oGtogmtafcre milUum, partmSauromatorum, ac Scytbarum, par- 



«SiSfti £I aD£Hm r a,C8 ^ 0n,0Dem ifthic reftitifle ' tandemque ad 

A^ti nn /ruLt,T™ ,r m ' referCque C,,no, abiifre ' "rifirni] ius eft , hmc anno 

9 r.MoN id affigit ad annum io8<S. Sed 0 Thvrocz. Chron. cap. LVI. 

00 T ^o«4Vs Scat, paucos poft dies .) Alexudos Lib. VII. 




84 



ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 



■ tim ttiam Docorum, rtam & bujus generis baud parva mams duffore Sahmone • - Tulgo 
feauebotur , objacentes CbarhpoU crvitstes, atque ipfam adeo CbartopoSm^ocims agtbat, 
S plurimomque ex omnibus corradens pradam mftattwcenvebcbat , apto fru «. 
«w J locum Scotinum - - dktfiHttm. /* «S»*" Maurocatacah & Bemptt. 

ziotes nomen a patria fortitus , cum Jiris quifque copiis Pampbylum occupant , hcum ita vt. 
catum Ibi cum viderent ruflicos pagorum, viUorumque circumjacentium pafm cum magna 
' trtpidationt in urbes , atque arces mwritas fe , fuaque in tutum recipere feftinantcs , ut regh. 
ntm ab tncurfionum metu Ugerent, promovent aPampbylo ad oppidulum , cut nomen efl Cuie; 

eoque in hcoutriverfas copfas congregont. Hanc mentem, ac deftinationem Romomexcr. 

citus odorati Scytba, conjuntTt & ipfijeqtri Jtomams tnftitere , vefligiaque ipjorum indaga. 
re, ac premere. Die illucefcente Jiftit Jues IMga, & ad pugnam cum Maurocatacahm 
ntox lacejjendam inftruit. lUe cum letlo comtatu tribunonm emtrienthrem cetera planicie b. 
cumfuperat, barbaricas inde apias fptculaturus , quarum ingens atdmadvtrfa multitudoma. 
■p ei dubitationtm objecit, ecquid e re foret , Romanas, qua ibi ttmc erant , legiones, ne 
cumparte quidem una de mdtis fcytbici, quem fpetlabat , exercitus numero comparabilts UH 
Uko committere cum barbaris ? muJta debinc reverjis a fpeculando deliberatu fuit , quid failo 
tjfet opus. Adbtbttifunt ceteri cobortium dutlores - - pkrique onmet contra Maurocatacalo. 
rris fententiam, non dttrtciandum prairim tcnfehant, frequentefque mcumbebm ad adbortatu 
dum Ducetn, prud0ia rathne, non frigore animi, aut ignavia vitio cunclantan, ut vir- 
tutifua, fuorumque fideret. Quid multa? pervicerunt: xpfeque Maurocatacalo prepriage. 
nerofttotis impetum commilitmum fufragu probatum contra fua 'jpfius tnterdttJa fapientia > 
cutus, trifariam divifas copias ducitin barbaros , acrequecum ipfis conferit pratium, qut 
iUorum multi vulneribus proftrati, multi occifi, TMgu ipfe dux fortiter pugnans, pbahn. 
gefque conturbans totas interfeclus tft. Plerique per fugam trepidam temere fe mutuo in. 
currentes , concukantefque , indeque in voraginem mtdu inter Scotinum & Culen ttinere bian- 
Qmpm-tem acervatim prolapli, fufocoti funt. Pars, quse Salomoni parebat, viae moleftia, 
tisjuonm quaru foluce nives impeditiflimam reddiderant , occupati , in caftro quodam dcferto, 
ptriculo f e d ad vim repellendam uteunque comparato, inciuduntur. Erantque cum ob fa- 
fubdt&u ^ tum oJj coeli inclementiam haud dubie deditionem facluii, nifi Salomon pau- 
Zclps de-™ Cumanos cohortans fada ferro via periculum, quamquam magna fuorum cade , 
fat. evafiflec. Inde trajefto Danubio fuos in filvam , ut ab hoftium vi , & infidiis tud ' 
eflent, reduxit (f ). Hic fuos jumenta cum coporibus curare jubet, fe, qui nerao- 
ris aditus omnes explorare interea cupiat, mox adfuturum pollicitus. VerumSalo- 
mon , feu viam nullam recuperandi regni haberet reliquam , feu alia de caufa cedio 
viciflicudinum humanarum captus , mentem in melius comniutans , filvarum latebris 
imtnerfus videri abhinc dcfiit, neque unquam deinceps in Hungaria, nifi Colomani 
tempore, idque femel dumtaxat confpe&us. Exemplum, quam res mortaliumina- 
' nes fint, futurus pofteris , qui cum regnum ter adeptus, toriefque illo privatus 
fuiflet, folium eremo commutans , ferarum , quam hominum focietate frui ma- 
1086. luerit. 

£diacax, Ceterum ubi locorum , aut quo afrno Salomon e vivis exceflerit, vehcraen- 

6? a««t«}ter dubium eft. Quidam Pole in Iftria cum fama fanftitatis defun&um perhibcnt, 
mrnism- ea q Ue 0 pjni 0 paflim ha&enus obtinuic: nonnulli contra monaftice dilaplins in camo- 
bio Auftris ad fanftam Crucem initiatum , & ifthic exaftis in fumma rerum omnium 
abftinentia vite diebus fepultum volunt Utri reftius, diflicile eft ttatuere. Jon- 
gelUnus Abbas montis S. Difibodi hunc in modum de re fcribit- (Jjf) lllud detriqut 
certum eft , quod m monoflerw noflro fepultus fit Solotmn, regis Ungaria (Andres) filtus: 
qui dignitatem regiam fugiens infciis omnibus, ad mortis prope terminum ad nos fe preriptrit, 
jfrater convtrfus profeffus , fubulcum egit ignotus. Ubi vero determinate tumuktus fit , ccr- 
to non conflat : probabiliter tamen pettes dextram fumrni altaris ante S. Sebaftiani altare legu 
tur requiefcere. Hec fe ex tabulario ejusdem monafterii promfiffe teftatur. Quibus 

Au- 



D Idem ibid. Fateor, ut Timoki res ifto- 

rura annorum incerts funt, iu nec raihi li- bere. 

quidas cfle. Si tamen fenetn rerum gcfta- f) la 

rum fub Ladislao perpendam , probabile Lib. IV. 



eft, liis circiter 



noticia Abbatiarum 



annis affigi de- 
Ord. Gft. 



Digitized by f OOgle 



.1 . LADISLAVS, 85 ^n. 

1086. 

Auguinnui Sattotius idem trgumeotum traftans (g) addit: Salomonem illo fubuld" 

fimulacro iplbs adeo viginti & quatuor annos delituiffe. 

Que ut temere a fcripcoribus his in medium prolata fuiffe cxiftimari non de- AuZonm 
benc, tum ob rerum circumftantias tam minutim confignatas, propemodum vera vi- M * " 
dentur, itaob chronologiffi rationes , que, fi opinionem haac valere velimus , ma- 
gnopere luxantur , probari mihi prorfus non poffunt. Etenim, cum Salomonem 
annofeculi hujus quinquagefimo octavo nondum feptennem, corona juflu patris re- 
dimitum fuiffe ex coevo aucTiore docuerimus , confectaneuro eft , anno fecundo ac 
quinquagcflmo , ut ad hunc annum a nobis itidem memoratum eft, in lucem fuiffe 
edjtum. Cenobii autem fanfce Crucis inicia Ortilo illius stacis fcriptor affigit ad an. 
M.CXXXIV. (b) cui primus omnium Godefcalcus e Gallia evocatus prefueric 
Credibile non eft, Salomonem inter primos fuiffe, qui cenobium illud coluere ; quo- 
niam idem fcriptor undecim ejus inftituti viros ex Gallia accicos fuiffc cuni ob ftnem 
perliibec , itaque annos aliquot elabi neceffe fuit prius , quam Salomon id cenobium 
ingreffus eflec Jam fi, quod Sartorius vult, viginti & quatuor annos ante mortem 
ifthic moratus eft, perfpicuum iic, Salomoncm, cum obiit, annos etatis centum & 
decem, ut parce dicam, exequaffe. Quod ande hominc a tencris educto interde- 
licias, cum belli laboribus conftanter exercito fuaderi verifimiliter poffit , magnope- 
re ambigo. Mihi , quod Sartorius de fubulco refert, prorlus improbabile videtur, 
quando Salomonem, ut pnetericam vicam pmnicentJa eluerec, huc delabi neceffenon 
fuit , & fanctimonie fama, qua illum deceflifle plerique cxiftimant , alioquin obci- 
ntri poffic. Itaquc fi hoc, ut merico debet, rejicimus, facile fidem Jongellino tri- 
buemus. Nam hunc in modum nih.il prorfus eft , cur Salomon monafticam difcipli- 
nam ifthic proficeri non potuerit, cum etaris titulo, fuiflet enim o&ogenario paul- 
lum major , tum ob exempla iliis temporibus ufltata, quando Conradum Leopoldi 
Pa filium eadem ecace idem cenobium ingreffum effe au&or fupra laudatus mcmo- 
rat(<> 1087, 

Inter hac Svoinimirus Croatiae ac Dalmatinorum rex fine herede extremum Swinimi- 
diem obiit, qua res magnas deinde in Croatia turbas concivit , & occafionem La- ,w .^' 
dislao prebuit , illius partem juribus Hungarie armis afferendi. Oecifum a fuis Svoi- ™J tl £ 
nimirum Tubero narrac (k), cum litteras a Pontifice miflas , quibus ad facram pro rts f m 
fe&ionem invitabatur , habito regni conventu legi juffiffet. Sed Croatarum getis ,bareJtie- 
fcribit , fntinus indignari ccepit , ita, ut vix ptrlegi pateretur litteras: nonfohm itaqutct&t. 
non confenferunt litteris, & bortationi Pmtificis , vertm etiam m regem fuum infurgentes , ^'4"* ta - 
nugno tumuUu , 6? vociferatione conquefli furtt , illum bujufie rei autberem efje, ut ipfi re- "j^,^,. 
Mis conjugibus , liberis, patrioque fok , procul per alienas domos errent , aliena fequantur Wt 
imperia , nec expedire Jibi loca ilia fanfia , fi liberentw. Atque ita infefia concie pefjhms ufa htta mtr- 
anfikis nequivit inbiberi, quin repente fantliffimum regem Zucnimcrum invadentes, mukis cm-tt. 
fkerent vulneribus , atque interimerent. lnfignem tamen errorem Tubcroni obrepfiffe, 
certum eft. Quod facra in Paleftinam expeditio anno abhinc nono primum a Con- 
cilio Claramontano decreta fit: tum placida , nonitem violenta morte fublatum fuif- 
fe Svoinimirum ex Archi-Diacono Spalatenli infra relacuri fimus. 

Opere precium me faclurum puco, quoniam Croatarum, ac Dahnacinorum &° J j"* 
res magnam partem cum Hungaricis poftea iroplicabuutur, fi quibus limitibus olim,^^ 

Y tum 

g) ailercii Bis Tertii Tit. XVI. i) Ortilo in Chron. ad an. 1137. 

i) In Chron. ad an. 11 34. „Liupoldus „ Chunradus junior firater ( Otconis Epifco- 

„Piu» Marchio ante rogatus a fuo filio Ot- pi Frifingenfis, qui LeopoldiPii itidem filius 

„ tone in Morimundo , ut ordinem Cifter- ent) „in Sactclbach induit habicum ~ 



„ cienfem in patria fua inducere vellet, ele- „ nafticum , cui loco Ljupoldus Marchio re- 

w git iocum Sactelbach. Ad quem Otto „ gnans bona pradia, Trumove, & Dall- 

» hoc anno ex Morimundo mifit Gotfchal- „ hern donavit. 

» chum Abbatem , & Wilhalmum Priorem k) Apud Rattxay Memor. Regum & 

„ cum undecim monachis, quos Marchio Banor. Dalm. Croat. & Sclavon. Lib. II- 

» aluk, & ilatim monafferium ccnftruere pag. Sedipfeetiam labicur, cum fcri- 

» cocpic.,, Locus Sactelbach an. MCLXXXU. bit Svoinimirum exceffiffe anno 1069. , cum 

ob particulam crucis a Lcopoldo Uuce dono tamen cjufdcm regis diploma exftet apudLu- 

cium dc anno io87- 



An.Cbr. 88 ANNALES REGVM HVNGAR.IAE. LIB. II. 

tjabant , opem ferret. Ceterum fatis ex hoc loco perJpicuum fit , Sdavones fUapt» 
fe regi fubjeciffe, partem vero Croatue moditerrane* armis effe vindicatam , itaque 
h D* r - C onjecturam noftram , quamfupra in.imedium attulimus, utcunqueconfirmari. Ne- 
watim qoe ( quot j noftri fcriptores paflim habent, totam Croatiam, aut Dalmatiam hoc 
totfn, oello jyfjbuj HungaTiaj afferum ullo modo fuaderi poteft, quando Spaiatenfis Ls. 

dislaum ad maritimas plagas, quibusea setate Dalmatia definiebatur, veniffe difene 
iJis, "wnnegat, Croatia? autem partem aColomano, ut dicemus, fubjugari prius oportue- 
ptnttr*- rit, quam Dalmatia inprovinciam redacu effet. Itaque corrigendus V erboczius eft, 
**' "* 00 ^ jurium , quam hiftorie magis gnarus Dalmattam cum maritimis pambus a 
Hunga- j^jjjiju Hungaris adje&am fcribit. 

Cuma!»- Ladislaus partim deditione , partim armis domk* Croatue Almum, nepo- 

rJT&i tem fuum, regem praficit, ne quid fe abfentc turbarum oboriretur , quemadmoduro 
ptionm ex vetuftis mftrumentis colligitur. (y) Abhinc Sdavoniss Banorum [dignitas ad re. 
fttwaiur.gunj Hungariai jura tradufta eft: cujus ratio &multiplex, & pro temporum habita 
Amurn varia ^ jyjam qui Regum aut filii , aut cognati erant, fere Ducum aut regum , 
*y*?y f«p« etiam Gubernatorum titulis gaudebant, Serius poftea Dalmati» ac Croatiajeo. 
atisrtgm dem nomine Praefectos datos compcrio , qui alias feoriim fingulas , ftepe conjunclas 
pnejicit, provincias moderabantur , quin unius quoque praefe&ure honoribus , ne potentia 
&™ C«-in dominatum verteretur, plures ornatos, neque diuturnos magiftratus fuiffeconftat: 
— * ut fuis locis memorare non intermittam. Almo iuque ea dignitas ornnium primo iub 
regis nomine ab Ladislao obtigit. Atque id prudentiffimo confilio ftdiini , ipfo 
eventu non multopoft declaratum eft. Nam Cumani feu precdarum fpe, fiveetiam 
ad damnam, quod haud ita pridem ab rege acccperant, farcicndum Copukbo duce, 
vaflata prius foedilfime Tranfilvania in Biharienfem provindam rurfus fe eftudere. 
Hinc eodem impetu tranfmiflb Tibifco, divifisque trirariam copiis, fpolia ladflime 
agebant. Duo agmina meditcrraneas Tibifci plagas infeftas tenuere, tertium haud 
procul fluvio vaftitatem drcumferebat. Miferrima Hungarise fades fuit, cum nerao 
ftdle ingenuorum effet , qui non uxoris, aut liberorum jafhlram lugeret, quodque 
dolorem inprimis exacuit , barbaris reditum parantibus , fine fpe libertatis rapi fuos 



//« ad Accrba? rei nundus ad Ladislaum plane tum allatus eft, cum ex Sclavonia 

Tmtfwn viftorem exerdtum reduceret. Non eft facile dic"tu , quam vehementer fuorumca» 
f.maus hunitate commoveretut, milefqce, ubi hoftis atrocitatem intclJexiffet , pugnamde- 
l£!u! V°^ ceret - Itaque celerrimis itineribus non tam adbellum, quam victoriaoi itum fuir, 
' Tranfmiffo Danubio , cum hoftem comperiffet ad Temefum amnem fui fecurum, ac 
fpoliis gravem otio , ac venatui indulgcre , arrepta extemplo ifthuc via imparatoa 
aggreditur , & memorabili prelio vindt. Ferunt enim , nifi fides major vero fit, 
prater captos , quorum ingcns numerus erat , omnes internedone deletos, unofo- 
lum , qui viAorias ad fuos nundus effet, fuperftite relifto. Captivis vita- gratia a rege 
oblata, fi adfacraChriftianatranilrent, alioquin jure belli, &extemporis illius rituia 
fervitutem redigendi. Atque exhis, fiqui, utprobabile eft, in Hungaria reroanfere, 
eorum, quos vulgus Jazyges, nos Cumanos redius nuncupamus, originem ducen- 
dam fufpicor, quoniam iidem Cumani cum Patzinadris, & hi in ipfo ortu Hungari, 
ut in yeterum Hunnorum annalibus fatis perfpicue demonftravi. 
Rurfitm. Cumani, poftquam fociorum fuorum cladem ex illo, quem internedonera 

^<i. f .taevafiffefcriprimus, comperiffent, Legatos ad Ladislaum mifere , qui captivos repe- 
taZ'ua. teieat ' Fuit iftorum oratio Plenafaftus, & contumelite, neque enim precibus, aut 
tsubism P^» 0 f uos repetere, fed comminatione, & acerba in regem dicacitate malebant» 
<*«n«rM.difertisverbisprofefG, fe, nifi nuperno praelio capti continuo rcddcrentur, mfeftia 



*) Tri P- °P- I™- Confuet. Ung. P. I. „ quo Ladislaus Parmoniorum rex, Croitte 
\ : . n «nvadens rcgnum , Domnum Almum- 



— . . . „ mvaaens rcgnum , uomnum 

yj ln antiquo regilbromonialiumS. Mariss „ fuum nepotem in illo ftatuit regem, J»- 

jaarenlis hoc monumentum ad hanc rem fa- „ drenfi vero Cathedrte Domno Andrea ve« 

cicns Luaus reperit. „Anno incarnationis „ nerabiliter pneftilanre, meque Drago Do- 

„ jefti Chrim D. N. MXCI. Kyri Alexio „ mini Prsftantji Enifcooi nenotejamteruo 

„ Umttanunopoleos irapcrante, tempore, „ priorante.,, 



Digitized b' 



armis affuturos , ut vi extorouerent mmc K n «. 
Ladislaus auditL fine ftomach ^egati? Jr*? er LT.J^ ^^ DC « Ui, * nt - 
ducere m animo conflicutum habebft , re SfeSSsSS ^T* tel ® 0D€m tra * 
inferre tneditarentur , cum copiis loco & ,,,! ■ „ ; admonitos, f e , fivim 
Temefumfluviummoracus, S^U&LTTl^^??* NeqUe 
fert. Hic, fi-hoftiscorn^ea^^ 
ftppednn poterat , mile S penuria laborare cL . 

Cunani propediem aftuturi metuebantur, copiarum n«2?lff! !*i fmt * quod 
longedigredi, & inedia confefti. manusTnSrfn. ■ d conve "^m anonam 
His anguftiis deprehenfus ^^SSdST HS 
qu. non tam regni , quam religionis caufc arma corriau K in » r fU ° S ' 
cuio deflitueret. Neque opem ccleflem defiffe S r ' m pnBfeDO peri - 
dcfierat, fimul ingens bubalorum k ^Z^J^ r °™* Deura 

ailris infunditur ,%x quo «^^^1?^ ^ 
feite Numine, animi ad pugnammirum in modum cS 0 V ^ H^T ? 
Cumani adfunt, & ad Danubium caftra metanwr ^SSi ^ 000 * 
dura rati , fabbatho die fub primum diluculS^Lur ^ ^™* ,nter P onen - 

mocongreflii Ladislaus fortefoTuna ftlZZS^^ 1 *^' CUmqUeprU 
fragulari viftum certamine nullo^odo obtunc" ' CatS SfS** 

pienJque bellum peo.tus profl.gatum eft. (V) Bonfinius defcripta piiTa addfc^J 
v^relat* memoriam fiuvium a caxie Cumanorum ThemSffi JJ?VS 




— id nominis indeptus cflet. 



Dum hoc modo Ladislaus armis rem feUciter in Hunparu eerlf Ah». 1092 * 
tra Croatiam pacate gubernat Gra»ci m.i rw J I n g * ' mus con " Qr ** 
«cideranc, min,s ^uo a™m 0 H^^^^^J^ 1 ^ oMH »*™ 
Comnenus quod occudim m a «. g fortun «n fcne v.debantur. Alexius mm fn. 

I ZM 0CCU P3" magnam partem Croatia expeditaro Hungaris viam in^#*« 

S 1 obftnngeret , fi quid foederum, quod metueba , Hun- n? 

geru cum Nortmannorum gente mtercederet. Fuitque primus omnium V ta lis pE 

b™ 8 g * Venetosconavit, ut, cum locus erit, narra- 

cnomime r> . urc * u,rra J «oi"-um amnem fita , provinua co-«&*r«« 

STTod d?£rf. C0nVe ; ere Annftices & <>P*»"*« . wm ex regni ^onfuetudine, 
vl, pennde ' u ^ P rofanis rebus confultandum fuit. Soluto con- 

SSS^Sfr ^ 1 ^*' ° UibUS& dlTcipUnffi Ecclefiafl^, &ToliS>- 
co ^™*- m» ad argumentum noftrum non «dnent I ex his prsj. ■ 
SnU ! P erl «-mgemus. Graviflima; adverfum furta cautiones inftitutffi , ut adeo Qu*, 

uSZTFT'** jUraDd ° fC obftriMerinr » to«e fe operam, Jt ne c^ S« 
EJr™"' fi ^KUconvinceretur, impune abeat, fedrefte, amiffispneterea oiantW* 
busfortums, v.tam anuttat. Nifi forte in Ecclefia, regisvecuria, autadEpif- 

Z copo- 

phS To^ r v ! *i u s ^P5 sl l jpu t5??; ogra - ** v,,,vit ei > & cum j p fo fimul in mediu "» 

Mf codl^' C^r/ ^ d,en > XXVU - « » exwdtura , depofita fertate convcnit.,, 
EL Ft Jf rre r nd0DkaJ1 °- Nub. 3 - Cc O Thvroci. Chron. «p. LVIL 
- tm' ^™ifi. Tft w- 6 «erci- *) Dec. II. Lib. IV. V.detur mifai Bow- 



dTam DFI »r • ,m P lorabat c mi ^cor. lum Tmttis , quod fepulturam notat alludere, 

„ aiam OEI, ut, qm Cjuondara filiot Ifrael quafi, quod tot Cumani (epulci iilic finc Te- 

manna de c«|o pluens paverat, Chriftia- mcfus diftus fiu 

" SS n S° P K farae S erire non fineret ' 0 Lvcivs de regno Dalm. & Croatl». 

«Cumque.borat.onefurgensreverteretur, Lib III. cap. II. 

« eccc g r« cervorum , & bubalorum 00- <Q Decrst. S. Ladislai Lib. IL Cap. i. 



An. Or. ? g ANNALES REGVM HVN GA RIAE. LIB.II. 

1077; 

~ qua caufas primum adfert, cur illi Legatum tam fero remififlet (V), tum, quas ad 

Haudin- Lgjjj^ujn attinent in haec verba fubjicit: De cetero admonemts fratetrnitatem tuam, ut 
"gorio Pti. ? w " aer ws *flt cunt attls tuis confratribus , & Prmipibus terra aiioqua- 
fa. ris, notificantes , & cottfukntes fibi, ut apertius twbis fuam voluntatem, & erga reveren- 
tiam fedi Apoflotica debitam per idoneos Ijtgatos denunciet devotionem; & ita demum, qucd 
ad nos attinet, adbonorem DEl omnipottntis , & btati Petri Apofielorum Prmcipis, be- 
nigne fdri refpoadebimus. Cetera vero, qua lorigum erat inepiflola, viva fideUter voce msn- 
ciabit, ficut in ejusore pofuimus. Data Carpineta quinto idus Junii, Indiclione XV.(d). 
Qu« cum in annum MLXXVII. inridat, dubicari prorfus non poteft, Ladislaum 
hoc anno confpirantibus omnium votts regem eleftum effe. 
I078. Neque is rainus morigerum Pontifiri fe prabens , miflis Romam Legatis ain- 

pliffimas pro liberali voiuntatis in fe fignificatione gratias habuit. Verifimile cfc , 
Pontificias litteras ad Nehemiam datas in conventu Antiftitum , & Optimatum leftas, 
omniumque propterea fententias rogatas fuiflb. Quo exitu poftea memorabitur. 
Certe Ladislaum omnem fedi Apoftolicaj reverentiam, quod Gregorius poftulabat, pol- 
licitum efle, ac re ipfa cxhibuifle dubium non eft; an autem regnum clientelari jure 
eidem voluerit efle obnoxium ex optimatum confenfu , neque profani fcriptores 
memorant, nec ex Gregorii epiftola fatis perlpicue colligitur, quam fequente anno 
ad eum datam efle, io loco referemus. 
Sttpbmi Abhinc partim condendis, partim inftaurandis virorum casnobiis operam 

rtgis dex-tex impendit. Praecipue quod ad radices monris Carpathi jacet, ob fervatam Ste- 
m ntn phani dcxtcram memoria dignura eft. Id quemadmodum evenerit, Bonfinius in htec 
Sm*T verba refert: Mercuriu5 (lcribit) Uttgarico genere natus, & Catbinatti (e) Alberti 
v enaare-^P^' pater , ac ba/ilica Albenfis adituus, qui vita ■quondam potitica renuttciarat , ut 
fmtur. religioni txpeditius inferviret, cum Ladislaus rex imperaffet, tumulum apertri, ne quid t fan-' 
tlirtgis (Stephani_) reliquiis fukraberetur , cumplerifque aUis, qui fepulcro mbaftrant, 
regiojufu procul amotus tjl. Js trifii vultu repufus abut, &, cum mmacbus effet, in fa- 
crumcborumfe rectpit, ubi cum pudore fufufus graviter angeretur, quod fancliftmm cor- 
pusneque videre, tteque ofcutis attingere potuiffet , eccejuvenis quidam intmpffta nocle co- 
ramaftitit, forma incredibili , liberati facie , candidifiimoque babitu , nefcw, quid byffo in- 
velutum defertns. Accipe , inquit, Mtrcuri, quod optafti, & boc donum prcciofiftmum 
babeto, afftrvato ditigentiffime, & cum tempus dabiSur , ipfe depromito. Noflurnis facris 
rite peratlis , Mercurius petita latebra rem tradUam expticat, fancli regis dexteram, & 
anmtitm invenit, juxtaque admiratur , ac Ntmrini gratias agit. Js ad Carpatti montis ra- 
dices ftccffit , qui Tranftlvaniam ab Ungaria dirimit , olanque Ripenfem , citertoremque Da. 
ciam, ab ulteriore, & transalpina dividcbat, ubicambium quoddam tigneo opere confttlum 
gubernaturus erat. Tanto dexteram fiudio qffervabat , ut neque fibi, nequt alii credere au- 
deret. Ttrra committere fatius tffe ratus , infodit (f), & quotidianas tx monacbis txcu- 
bias infiituit , m quomodo furripi pofftt. ln dits prommdi tempus dari exfpeQabat , quin & 
bujufce ret canobii auclorcs odmonuit, ut pari ftudio curarent; demum id ex ordine Ladislaa 
regi, quem virum fancliftmum tfje intelligebat , aperuit. Mox rtgis ediclo, Pontificm, 
optimatwnque conventus babetur, ubifoletmis dies Regia dextera exlemplo dtcernitur. De- 

inde 

c) Apud Hardvinvm Tom. VI. Condl. „ pore tranfire opportunum efTe vidiraus, 
eoL 1359. „ Gregonus Epifcopus , fcrvus „ diutius hunc tenere noluiraus , fcribentes 
» lervorum OM, Nehcmiie Stngonienfi in „ pcr eura fratcrnitati ttue, & multum ad- 
„ Hungana Archi-Kpifcopo falutem,&Apo. „ monentes. „ - - 
„ ftohcam bcnediftioncm. Non admirari d) Apud eundem ibid. 
„ te volumus , qua de caufa fratrem iftum, o Legendum efle Kapanani ex relation* 
„ videlicec harum htcerarum porucorem, paullum poft adduccnda patcbit. 
„ tamdiu nohjfcum retinucrimus. Nam cum /; Id non videtur verif.raile, fi cnim nec 
" uL^. mTil rCgnUm Teuconico '' u m fibi, nec aliis credidit, profeflo cxcubias 
" ^ h J P 0fuer J f m D US ' q«tenu.lnterre. monachorum non inftituiflct. Carchuitius 
" i? n n,^ CUm ' & Pnnc, P e ' tffra V^m, ica habec: „Ibi diu folus abfconditi in agro 
" ^ 0 C "" c °: d,8m _ com P on «eDeo adjuvante „ thefauri cuftodiam & excubias decrevit,, 
" KT'- ^ e r terUra ,. Qum caufa ' flcut crcd0 '""dens ad thefturum Evangclicum* 
" mara liSLm Cred,mus ' ad ^. iffi - qui dicitur in agro abfconditus. Bonfinivs 

: E^SSEt «eftamphraOmdecorfcritadveru. 



• » 



W'; 



L A O I S L A 



V S L 



«™ Ladislaus coUegio facerdotum dexttrm 

baftiicaque intulit 
tibus 



79 

acdUiffmo ^ 
donavit. ld autmfalutis anno fupra mimjmmnjZS^ 
fcripta, &privileriarane tetiantur . mL~* r"l g T? c*. 




nobufcripta, & privikgia fane te/lanZ ^ ^^^^ ^ZlfV* 
Quin diem quoque fc-t eos relatum fjiflb c£g* « %£L m - *"? & 
a laboribus publicis gravicer cauta eft (b) Plerioue nX, u " o fenatio 
pr. er oira i„ pulveL redadum ^vlJJSSSS^ 
banc, dexceram , non tam ob «eftum iceotrum „,,=,„, 2 •« cveni!le exiftima- 

quod, quamquam Ladislaus ampHHimis laciruVd is m^t^taZ^Sf^' 
nuriam Colomani avaritia reda<ftum eft. (7). P PC " 

Interea cum Legaci, quos Ladislaus miferat, Romam proficifcuntur lirrp P«ajk* 
ra a Ponufice afferuntur io hanc fententiam exarats. pnmcucuntur , hcce- «JJ» 

Cr<gori«x ^o/wj, &rt^ Servorum DET, n ' 
Ladislao Hungarorm Regifalutem, & Apoflolicm bemdiclionem (*} ^ 79 * 

bus ratu^th^riZZ^ h fr 0nt - idm 1 ue W um «ft* 

tel YJ dlt & J IJ , tm , A*« , quemadmdum rcligiolapo. 

? f ^*"?™ * IMem filium decct,toto affeBu , & \w£t 

^TeTLtec^ra e t T mirm ^TT -» 4^1 

T^ { ^ U£ ' ,mtre l^ ratulmr ^> quodquidmoptimrum regumfeqvendo vcftkia iUuflrat. 
f^Umtnmnbusnortnmjuftitm, quam etiam ImeamtwbiliLis infLZVe Zl 

7^.f m ^T prmtt J. quodbonmquoque tuo non parumconeordat , invitare te mm 
amtamus, quatenus m co , & tlla , qua de te vtrbis folis creditajtmt clTe vera fafii rW 

V 1 fpeciali. 



g) Dec. II. Lib. IV. & in plerifque con- 
ftnnt Carthvitio. Annus tamen aut vi. 
detur mendofus, aut Bonfinius non fuo loco 
rem narravit, dum narrationi de elevatione 
corporis S. Stephani, id faftum infcruit. 
Qua: rcs er inftrumentis litterariis Abbatia: 

poffec ^ qUa5 CXftant ' 8d ,i(Iuidum dirimi 
A) In calendario Brcviari/strigonienCs de 
wno 1424. incer reliqua Hungaria: fefla 
cttfetur Inventio dextra S. Stephani XXX. 

0 jto Hift. Zagrabien. pag. 187. 
Dt Dmn S. Stqfom Rcgis tx PrMUgio 
■°™* Megu rilatio. 

Qytdanm regni S.Loditlaifeptimo, Cbrifliiejt. 
rrxUlaeft Dexura S.Sttpbani Rceit^qutm reve- 
MWquscarporisfurtofttblMfutrat, (fptrMtr- 
™ P«™ A>mm/ Mmfis Prtepofiti, qui 
Akratrtus poftea ejufdem Ecdtfi* Arcbi- Abhas ex. 
Ji«t, m eum Ucum in aut nunc adoratur abiata 
m audiu UUsiaus Rex fitpatus NMlibus, ad 
M odorandam (f ad corpus reportandam advene- 
r *?J*am ab eodem Mercwio didicifftt, boc 
f^ & confitio, ut eo fanQa Dtxtera 

™! Vlrim S - *«i » M*Qm< Stepba. 
nmojftndem, ie Juontm cmfilio, Monaflerium 
g**-» i«wr««ii. A/. h Eodem locof wi- 

njW dfir^ ^/ wo Ottn, w t mMrj , n^r&^ w . 

Quod (ffecit, ■ 



deinde Momflerium tributo per Ladislaum Rcgem 
dato privavtt, Uludqtte fiiiis Pauii Falatini C"<j».t- 
tis, &Cor, » - covMifit. Quipoft, P,Ui!e. 
Eium S. Ladislai ctmbujjerunt. Pojiea vero cunt 
Pujjtmus Rex Je£e Delne Regis filtus bcc comrerif. 
fet , Monajlerium prefanatum , ab Agrienfi Epi- 
fcopo fuprema, ac a Ded Epifiopo Vacienfi, am 
con/enju Luca Arcbi Epifnpi Striganienfis , con. 
ftirari fe:it , Tributumque reftituit, & a Pltbano 
cuftodiendum dimifit. Mortuo boc rtge Jarmiam % 
ffCornelius, Abbate txptdfo, Praiiifque direptis 
Mmafterio diruto , locum fccerimt deftrtwn. Qua. 
rtcoram Rege Stepbano, Regis Jejeflie, /uun- 
dum Cammes comnctos, Idem Lucas Arcbi- Epijco. 
pus excommunicavit , dtuundavit. Rex dtindt 
Monafierium reftituit, foliuf^ue R.gis, & Anbi- 
Epifcopi Strigonienfis Autboritati Jubjecit. Do 
hac relatione Gcorgius Marckllevich in 
adverfariis fuis ita fcribic : ad annum 1316. 
Exftat antiqua litttra piicm, an cvpia? an Au~ 
thentica ? ob tmtiquitatem nt/citur. ln qua Cara* 
lus Rex, ad prtces Joannis Abbatis Ecclefut S. 
Dextera , eonftrmat Priviiegium cmdam Btla re- 
gis. In quoidem Bela exponit : Qualiier Simon 
Abbas Berekis petierit ut Priviiegium Regis Ste- 
pbani Regis Jeffe filii, avi ipfius Bela, in quo 
univerfa Bana MonafttrU Bertkis continentur, re- 
novaret, quod Priviiegium in ft comineret. 

i) Apud Harduinum Tom. laudaco. col. 
141«. ad aa. 1079. 



Digitized by Google 



An. Cbr. g 0 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. IL 
IO79. 

—~ — frtcialiufqut diUgere fierito debtomus. ltaque Qmites Ulos - - - - (0 eormque mHites, 
quos beato Petro fideles, juflitiaque fautores injufla , utaccepimus , fentemiain exiliumex- 
puiit , tibi commendatos effe ex parte noflra optamus. Et quia baclenus illis fubvenire ex in- 
duflria propria claritudo tua curavit, fentiant fibi nuncob fideiitatem Beati Petri, noftram- 
que cormetidationem folatii, auxiliique munus ccpiofius accejfiffe. De cetero pruden- 
tiam tuam monemus, ut viam juftitiee ftmper fludeas irreflexo calle tenere, & viduas , & 
erpbanos , & peregrims paterna pietate tueri ; Ecclefias non modo non ladere, fed etiam ab 
arrogantiinn , 6? invaforum petulantia, & temeritate defendere , nec non& aiia, qua re- 
£Je intelliges , procures ddigenter fervare. JUud quoque nibihminus fcire te volumus , quos- 
dam notnine tuo legalos ad nos olim vemffe , quibus item ms tftud injunximus, ut dikcliom 
tua fuggererent , quatenus alics deftinare , quo certiores efficeremur , cenferet. Vtrum no- 
bis adbuc in incerto manet , an ad te mandata noftra perlata ftnt, an aiiquos poflea miferis; 
liquet autem neminem a te legatum ad nos pcfl inde veniffe. (m) Quare decreiimus ad te 
iterum idem repttendo fcribtre, itidemque de Comitibus^ quod jam poflulavimus iterando in- 
cukare, quo & nuntios, fi nondum mififti, non ulterius mittere negligas, & pranommatis 
omnibus prajidii manum famiUarius, proniusqut in cunStis porrigere ftudeas. Omnipotens, 
& mijericors Deus, a quo bona cuntla procedunt , per merita, & interceffmes beata Dei 
Genitricis, fmperque Virgims Maria, & beatorum Petri, & PauU greffus tuos perviam 
deduccns juftitia coiiflanter dirigat ufque adfinem, & ftc bujusvita temporalia regni guber- 
nacula faciat temperare , quatenus aterna promerendo valeas adipifci. Data Jtotna XII. 
Kal. Aptnlis. lndiQione fecunda. 

Haclenus Gregorii epiftola, ex qua nullo negocio eruitur, Ladislaum anno 
priore ex rcgni ritu & confuetudine corona eile redimitum, ac obedicntiam fedi Apo- 
ftolics fpopondifle , plerisque tamcn optimatum , uc ex litteris non obfcure conjici- 
tur , diflentiencibus. Cum enim duo Comites, quorum litcera? non expreffis diferte 
nominibus meminerunt , ob fidelitatem beati Petri in cxilium ejecli fint , & credibiie 
non fic a Ladislao propcerea ejectos, neque a paucis Procerum exilio mulcbri po- 
tuerint, opinor, hos duntaxat duos Ladislaum , fi regnum clientelari jure a Pontifice 
accepic , confentientes habuifle, ceteros non item. Sed hsc, qui eam litem nobis 
propriam non facimus , in modum conjeftura; innuere folum libuit , nec quidquam 
momenti in utramvis partem habercvolumus, quando , qua erga Roroanam fcdetn 
obfervantia rex elfec , non modo vita ad probitatem omnem exacla, fed mortej 
etiam , fandtimonia: fama illuftri , oflcndic 
Mtshus l\ sc cum a d fuorum exemplum Ladislaus pie agit, aliam prorfus viam pro- 

rtum pinguus iui Boleslaus in Polonia iniens, ex rege in barbarum cororaigravit. Id quera 
ilmgarot in modura cvenerit > quoniam fceleris exemplum ad erudicndam pofterorum virtu- 
tonfugu. tem facit > ncc nihil ad rcs Hungaricas in cxitu pertinuit, non erit ad annales inper- 
tincns , fi hoc loco rcferamus. Boleslaus cum adulteriis, & proroifcua Jibidine tho- 
ros alienos, & pudiciciam invaderet, privataeque commonitiones Stanislai Cracovienfis 
Epilcopiniliilproficercnt, gravi anathemate perculfus vindiclam , & caedem fpirabat. 
Neque multo poft correptis armis amens curo compluribus latellicibus Pncfulem adca;- 
dem quierit, cumque illum facris operari audiret, fruftra immiflis, qui neci Epifco- 
pum dederent, ipfe, increpica ficariorum ignavia, ftriclo enfe in templum irrumpir, 
letahque idhi fincliffimi viri vercicera tam immaniter ferit , uc accepto vulnere pro- 
I080. cumbcns proximos parietes tabo confpergeret (n). 

gSff . n , H f uhi . Rme ^iatafunt, Pontifex Maximus - - atrocitate rci eotnmctus, to- 
«%TJ, n * Jacr "' nterdmt > Boleslaum diris devovil , regnumque ipft foletmi ritu abrogavit. 
Zmld i^ fl ^ qu yf' m 1"™ fyfiW ^ffo ungerent, & coronarent , tdixit. 
vtrfto. fif" f KU J ctkri * ,eosftmul, & pofleros eorum ufque ad quartam propa. 

Jli^T™*^}^ 1 ^ OC J° CO '• "? - - °*> in obfcuro na«n venilTc quidemLe- 

• ■ ' v Crcd,de '; ,m C °m>- gatosab Ladislao millos in epiftol* princi- 

Sr ?tl q J n r exil,um ex P ulfi funt ' '"ni- Pi° diferte fatetur. Nequc conftat , quid 

* llt ™ def ;S™a , auc f. pcnitus deinccps ea in rc aftum fucrit, riuJa cn m 

ftnptafuennt, «efa cu~e. ForwfTe cx Co- prtcterea hujus Ponuficis ad regcm epiftok 

mitum homm nom.mbus aliquid lucis epifto- cxftat ** P "° * 

te huic atTundi poterat. 

m) De qua Legatione hic Pontifex loqua- n ) Qomerv* rerum Polon. Ub. IV. 



LAD1S UVS I. 




cmfil»Wc<m, & P aucisc 0 mitibusfi lg it. VFlZJ^ ^^t "SST 
utaquuraerat, averfaretur, tamcn; quod ifiLotae ^^cT"*??*™* 
fugii locus eflet, pneterea beneficii/quod ^ flA ^sSSSS: 
unpenduTct, memor, comiter Ulum hofpitio areepit. ^lomonem 

^eban^^^^ apud quos poft **** abitum turbis s*~ 

^nmneomnTo^ ■ conciliando^S 

cafura, quod Salomon eodem jure quod Pnu^ ^*™?*" ex fenrentia ««« L-- 

fcienti, ,^ e to1anr& InS.T^ * *" ^ «- ^ 

orreptJs "oW^ ^™' 606 ' exa S' ta ' etu '' m#**W* 

ta ecmcT JZ JL™ P intUl,t - Q uam( l u » m "on defint, qui eum conci- ^ * 

fcritaT' an^nZ ? XerCet 'r 5 !"*■ f,,V>8 delaturn ■ & a ™L difceZm^ 
n^VJ™ ? V ^ te T C 0berra£ ad cenobi « m i^r alpes (itum pTrve! 

S^^m^iK^^^^ qUiSelTet * ^mmteLduoa laCt 
SST?>? ,er,s r f " fce P tos vCummortecommutarit, vifiturque, f, Cro! 

Stam^Jl * Car,nthi * monafterio monumentum lapideum, quod ti. 

nun^l^ SE^lSS' , f ° r0re P^^^ceptam, matrimonio fibi copulavit ,« 
L SSTT "i» acSbi W™ c ^ quorum illererumgeflaU 
glona celebernmus, hic ob vafernmum, & turbulentum ingenium, exilio mulctatus 
mfarae nomen poftens reliquit. (r) wuH.wtus, 

« H «f rt ,H? liefCO r nem * qUem inHun ^ riamcum Patrefugiflenarravimus, Uladislaus fcj, w 
ro^Hur ^^«"«bushocannorevocavit, metuens fortaffe , J?" 

ne ope Uungarorum , m quorum gratiam ob ingenuam indolem fe fe juvenis inf.nua- mfirts 

S,ntS nU rpr ternU J n ^ a T iS J repeteret - « Fortaflis hac ^*" 1101 *. ut domeftici^«, « 
2? mem ° ranr CO, LadislausbclIumPolonisindixerit, ratus Miefconi regnum £*•* 
injuna a patruele enp., ahoquin quid cauf* Ladislao fuerit ad corripienda in Polonos?'" 

* 5 non ■pparet. Atque bello hoc Cracoviam trimeftri lpacio a noftns 
°p7„ r ! ad deditionem oppidanos ada&os ferunt, tametfi Polonici fcripto- 
res n.h^lprorfus ^ftorum mcminerint, ceteroquin in confignandis finitimorum rebus 
geitibnon mduigemes, ut adeo expeditionem hanc, quemadmodum & Bohemicam, 
quam, UU confetfa, itidem fufcepifle Ladislaus fcribitur, in medio relinquere, ma- 
mo, quam quod non penitus certum fit, litteris confignare. Mihi enim vero fimil- 
ta h h n-K r Um ' q uem ) uft ' c >« retinentiffimum fuifle noftri perhibent, nifida- 
ta ao noihbuscaufa, eflet, nunquam bello finitimos appetiifle. Nihil autera five 
a^oloms, IiveBohemis caufs Ladislao haflenus oggeftum memoratur, & Cunis 
cum neutra gente , feu armorum, feu voluntatum communk) unquara interceffit, 



Salo- 

O ldemibid r) Idemibid.Lib.V. 

« Tiivrocz. aron. cap. LVI. ,) ] d em Lib. V. 

«) aoMeavs rcrum Polon. Ub. IV. (j Thvrocz. aron. cap. LVIII. 



An.Or. 82 ANNALES RKGVM HVNGARIAE. LIB. II. 

- ■ " Salomon interea five fuapte mgenio quietis impatiens, five Mieffconis haud 

toSSTta dudum in Poloniam revocati exemplo ad fpem regni incitatus , novas res adver* 
tm R» fus Ladislaum agitare capit. Et quia vi aperta graflan nec tutum , nec fibi utile fu- 
viQus in lurum providebat, ad dolos convertitur. Litteris ad Ladislaum exaratis magnopere 
carctnm orat> ut in a g ro Moflbnienli ad colloquium venire, fi modo per regni curas id fieri 
rttrudi, pofe^ ne g ravetur> veUe fe cum eo de rebus & magni momenti, & urilibus con- 
ferre. ' Ladislaus ad ftatum diem fe adfuturum recipit, ne repulfam paflb novandi» 
rebus occafionem prajbuiiTe videretur. Interim clandeftino nuncio 8dmonetur , pa- 
rari fibi ab Salomone infidias, colloquium eara ob caufam folum pretexi , ut in- 
cautum , & nihil tale metuentem comprehenderet. Edoftus de dolo Ladislaus ma- 
gno Procerum prefidio ad colloqutum venit, deprehenfum in fraude Salomonemca- 
pi jubet , & nec parientem privatas forris , nec publkram asquanimicer ferentem, vo- 
lenribus Proceribus, carceri Vifegradienfi includi. (u) Itaarte fuacaptusSaiomon, 
I083. dum coronam in illum transferre Ladislaus meditatur , in illius Ioco vincula recepit. 
A, dum Haud diu tamen iis tentus manifefta Numini» voluntare Iibertatem adeptus 

StfpbamteR. Cum enim aflno fupra millefimum tertio, & o&ogefimo vulgatis late Stepha- 
iiatr Di- n i p ro digiis decretum in Romana fynodo eflet (x) , ut quicunque prima Chriftiana 
vos r«/«r- re [ jg j onis fundamenta apud Hungaros jeciflent , turaulis excepti honeftiori toco con. 
ntur ' derentur, ut illis ea ratione inter Divos relatis major honoris fignificario haberi pof- 
fet, incredibile totius Hungaris ftudium in exornando Stephano eluxit, immen- 
famque homtnum copiam , ubi primum folennitatis futurs fama increbuerat, Albam 
regiam promifcue exrivit. Ut Legatus Pontificius appulit , accepto dtpkmate Ladis- 
Jaus • - bahito optiinatum, antiftitumque conventu tridui cunSis jejunium indixtt , omnes bor- 
tatus, ut precibus, inedia , fuppltcationibus , ekemofynis aufpicia dtvina captarent, quibus 
divinam voluntatem intelligerent. Exacto jejtmit tempore, ad Divi regis tumulum perven- 
tum efl; cujus lapidem cum amovere contenderwtt , nulla vi loco movere potuerunt. Hoc eo 
tempore portentum intercej/it , quo exoita inter Ladislaum & Salomonem - - feditume alter 
alterius juffu gravi carcere coercebatur. Conatus ingens regem fruftratus in admirjitionm 
Manift- fummam adegit, ac tali oftenfo deterrebat omnes, qui iratum Numen aujpicabantur. Tunc 
JlaNumi-virgo quadam, Cbaritatis nomine appeUata , quabaud procui a bafihca m Servatorts ade 
tate ^^-f an ^'ji mK ixwhat » repente Ladislaum admonuit , eum fruftra conari, neque lapidem e tu- 
raiur ' mu *° dmtoveri 'P°3 e 1 quoufque (Salomon) carcere educeretur. Rex facra virginis oracuio 
admonitus, Saiomonem e vinculis continuo expediri jubet : tridui jejtmim iterum tndicit , ter- 
tk) dtefacris rite peratlis , fpeclante frequentijftma popuhrum multUudine higens lapis faciU 
lime ablatus ejl (y). 

Pndigia Remoto lapide tam mira omnes adftantes fragrantia afflavit , ut bafilica ccb- 

od tumu- lefti quodam roce compleri videretur. Inde corporis, quod ante quinque & quadra- 
Smm 8inM an "° S humatum fuic ' re,i< l uiB locul ° argenteo (2) reconditaj, omnium vene- 
&Ewri. ntio ™ iex P onAintur » fuitque tanta hominum certatim affluentium copia prodigiis ac- 
«>tr«fl." dta > ut nemo mtiS beneficii expers abiret. Ibi in tonta mdtitudtne ctrnerierat , am- 
bulare claudos , cacos inflauratis Lmnnibus videre , mutos ioqui, leprofos, paratyticofque 
curari, nutantes inftde animos confirmari , omnes denique corporis, & mentis agritudmes 
abigi. (a) Feruntque puerum repentina morte exanimatum , cum mater ad divi re- 

gis 

u) Ro.vfin. Dec. II. Lib. IV. habet : „ Ccque venenmt ad locum, ubi fan- 

*) AuSor fuppar vita S. Gmrdi. „P ra . „ ftiffimum corpus claudebatur; quem fol- 
„ fati denique rcgis (Ladislai) tcmporc a „ ventes aperucrunt, tantaque odoris diffu- 
„ fandta Roroans Ecclefia; fynodo inven- „ (io afccndit, quanta nunquaro aftantibua 
„ tumeft ut corpora corum, qui Panno. „ apparuit, ac omnium, qui illuc accurre- 
„ niam fidei pra d,cat.on e ngaverunt, dcbe- „ rant, membra languidorum curata funt: 
„ renc lummp honorc venerari, & ea dignis „ ceci lumen , claudi plantarum foliditatcm, 



" JJ^Jf "llocari. Vementeque fedis Apo- „ leprofi roundaro cutem .parajytici falutem, 

"no^ rnnf 0 / T C nob,,,um t Pln - «omnefque, quacunque doloris teneban- 

r,™ V ' MUm COfpUS eleVa " " tur oMrf'*™, curam meruerunt. Af- 

CUm Clt. „ r,, m „._ U:i: 



»1 

" tw 11 iit „r '* rurn P c o inseftimabilis precii pondere, omni- 

.1 M ■ M^Vl ^ ; c - P0tcnti DE0 *™» s e 6 eru " 1 ' deferentef- 
apud Carthuttium, & Bonfimum funt, iu a) Bootin. dL 11. Lib.1V. 



Digitized by Goqglc 



L A D 1 S L A V S i. ^ 

gis fepulcrum Numen oraret , nt fibi fiuurri , «atis f utefoIat!llm . ' 3 
^^^i in*e«antibu$ omnibus humi porred^m fubfiii TT merce{£l1 Stc P na - 




• • — i — — ukuo ummuixs nuini porrechim fnkfr rr • 

xum fefe effudiffe. Eadero opera Divi Emeriri «Z. IUD,,I, ™5» * fn matr is ample- 
ava conditum, ne pater a filio , quoniam in vivisZlq- P8 " foIennitate & praroga- 
mortem fepararetur, noftri communiter perhibent ArS* V ' C S m certabar "> P°ft 
catione, & paffim apud exteroa cultus «Ce^eh^ ^J5 blK ; h ° n ° r * ^ Qte» 
faraa ficimplevic, ut magna e longinquis terris n „n 0rbem fa nAmoma5r«m*/«. 

eorum fieret, nullo ftcile, qui voti damnatTs 12 S T?" 0 * tUmuh,m 
ohm: nunc quo loco facerrim* exuvia* delitefcanr i„ ' d,fcedente - Sed hec^»'- 
garia elatas five Tartarorum , feu quod poti^r i£f A Cer * « 
ftiraant. Neque id fme Numine ftflum , fuiffe ^fiZ Ti* P^^ue exi- 
prirausomnium regum inter D.vos relan» 7l 2 ' qUafi Ste P na nus, qui Vbi r. 
Tranfilvanii in Hungariam irrupiffet. re^,Z 1™!! C Z qUarn feftjrUra n ™tas ex cr<e exu- 
rat, deferere maluerit, quam tam perdki ZniZ t a \* fe, " ri0ni P»mus initia- ^ mm 
ricus cum patre elatus quoquc hJST 52^25 "^ 001 miUeri - Eme* 
fe rapit,- ubi matrem Gifelam tumuio i^atlm effl',.„of ° mnium ifthuc 
retut Hungaria, profedo ^^S^Z^Tul * Qu ° fi P oti * 
Divi regis apotheofi, quantum ad ^^S^SS^ « de 0 

Salomon , qu, folennitati Albaj regis itidem interS n. I0 °4- 
to, quod tam manifefta DEI voluntate a ^dtow ^r™ ^ 0 !: ^JjS""" 

te anno fuga evafit. (c) Ifthic Kuteskium n«J2f " acce P'»et , ad Cumanos fequen- 
cibus, ac polliritatione n Z fXfr™? llbusducem adit > eumquepre-7'^ 
cilem , & uberrimam oftentaT ZZ nl m TU f 9 ™ ' eamque ft- 

* » utantem ^barum |ure 1^^ 

daturum recip.t, tum filiam ejus , quamquam Soohia J rTn 1 " tnbutariarn " 
uxorcm ducujrum, fi auxiliarios fibi oEr^ 5 ' adhuC in vivis « ff «.** 
ceretur. ^^€01*«^^^ polli- 
itainfaufto eventu terminatum'. SSSn^M ' ibid, " e C ° CDCUmeft ' 
lenriaperiuafus, Salomone duce immenfe S J ' ,n P" ra '^poiiorum opu- 
Borfienfemque p^TftS^^ S"7 wm H Ungcnfe^ , ^o- 
Credibileeft, ut exitineris ratwZ \ 1? bus 3C rap,ms ,m ™ a n>ter fieviens. r «" 

». i«»,u; ^ "" q r P ™z 3fe p suSsL b -- M r vi ' v° 

fan tractum primum irrupiffe mm finiHn, P"eterlabitur, in Marmarofien- lT 

dettitut^effem, inferS^ib" oerj ^rT nq ^ aUe J P,agaS ' quod P«fidio < ™- 
Uc«.ausenim cogn^hSSS^^ 

citu in barbaros movet , mh IgTJ mZ ™tt v ' ^ 10 Ce!eriter exer ' 

fua, aefis aliquot miliibu ™£ ^^^S^J^-^ * I*» 

quara Numinl auxilio cum paSvforum cS rl T In , Vi<3oria5 ,OCO ' "° ^ 
gnans, adeptumfe effe intell.LLr n n " unmenfarn multicudinem pu- 1«*". 
^otteros^m^oriaex^ Bafiltcam fumtuofo opereexftruxit, ut beneficu 

eventus non refponderet ^ev Ln, T ^ 0 **- ? " f xe ^ uendis ' P^^tim fi *m <Ji. 
Bulcariam arfW;, ' ev,ffimus ' a1 """ vwm iniens, bellum fequente anno in ™ 

invafurum ' P ' fi re * ** feDtenda caderec » «"ngariam fe ftdle 

«««nium S ^erle' ^ 2™" " ^ fu ° ^ 

& exentt '"tog«*»ftremlhm t partm Saurmatarum , m Scytbarum, P ar- 

X 8 /«n 

conl^/o^" X d n fa f naimoniales Saloraonera ifthic reftrtiift , tanderaque ad 
Aventinn, f „ «i "*7 nanl » rcfertque Cunos abi.fle, verifimiliu, eft , fauic anno 

<£S£Z^£g~ - r ^- 

0 T.MON id affigjt a< J annum io85. Sed *> Thvrocz. Chron. cap. LVI. 
j «v«ociivs dicat, paucos poft diw t) Alixiados Lib. VII. 





84 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 

tim etiam Dacorum, nom &> bujus gtntris baud parva mams duffore Saimnone - - Tztlga 
fequebatur , ebjactntes Cbariopoti civitatts, atqut ipfam adto Cbarwpoim latrocmss agebat, 
ftrtbatqut , phrmamque tx omnibus corradens pradam, m ftatrvoumvebebat , aptofitu mu- 
mta ad locum Scotinum - - dkifolitum. His cognitis Nicolaus Maurecatacah & Btmpet- 
ziotes nomtn a patria fortitus , cum fidt qutfqut copHs Pampbyhm occupant , locum ita vt- 
casum. lbi cum viderent ruftkos pagorum , viUarumqut ctrcumjactntium paffm cim magna 
trtpidatione m urbts, atquearces mumtasft, fuaquem tutum recipere feftmantes , utregio- 
nem ab mcurfionum mttu Ugerent, promevtnt aPampbylo ad eppiduium , cui nomen efi Cule; 

teque in ioce umverfas cepias congregant. Hanc mentem , ac deftinotionem Rcmani excr- 

tUus odorati Scytba, conjunSi & ipfi Jequi Romanes mftitere , veftigiaque ipferum indaga- 
re, ac premere. Die ittucefctnte fiflit fuos Ttelga, & ad pugnam cum Maurecatacaknt 
mox lactfftndam mflruit. lUe cum leclo comitatu tribunorum emtnentiorem cttera planicit lo- 
cum fuperat, barbaricas mde ctpias fpetulaturus , quarum ingens atiimodvtrfa multitudoma- 
gnam ei dubitatienem objtcit, ecquide re feret , Romams, quaibi ttmc erant, iegionts, nt 
cum parte qmdem una de multis fcytbici, quem fpcQabot, extrcitus mmtro comparabilcs taH 
Joco committtre cum barbaris ? multa debinc rtvtrfis a fpetulando deuberatu fuit , quid fa&o 
tfftt opus. Adbibitifunt ctteri cobortium dutleres - - pieriqae omnes contra Maarecatacala- 
nis fententiam, non detreclandum pralium cenfebant, frequentefque incumbtbant ad adbortan- 
dum Ducem, prud^tia ratione, non frigert anmi, aut ignavia vitie cuncJanttm, ut vir- 
tutifua, fuorumque fideret. Quid multa? pervicerunt: ipfeque Maurocatacah prepriage- 
nerofitotis impetum comnuUtonum fufragk probatum cmtrajua 'jpfitu mterdttla fapientia fe- 



cutus, trifariam divifas copias ducit in barbaros . 



ipfis conferit praltum, qut 



illorum multi vulneribus proftrati, multi occifi, Thelgu ipfe dux fortiter pugnans, pbalan- 
gefque cmturbans tetas inttrftclus tft. Pleriqut per fugam trepidam temtre fe mutuo in- 
currentts , concukanttfqut , indtqut in voraginem medit inter Scttimm & Culen itinerebian- 
OtmpM-tem acervatim prolapfi , fuffocati funt. Pars, qua; Salomoni parebat, vise moleftia , 
tis fucmm quatu folute nives impediciffimam reddiderant , occupati, in caftro quodam deferto, 
perieulo fe^ a j y\ m repellendam utcunque compararo , includuntur. Erantque cum ob fa» 
^tride mem > tum °b coeli «nclementiam haud dubie deditionem faAuri, nifi Salomon pau- 
inceps de-™ Cumanos cohortans facra ferro via periculum, quamquam magna fuorum casde , 
fit. cvafnTer. Inde trajefto Danubio fuos in (ilvam , ut ab hoftium vi, & infidiis tud' 
eflent, reduxit (f). Hic fuos jumenta cum coporibus curare jubet, fe, qui nemo- 
m aditus omncs explorare interea cupiat, mox adfutnrum pollicitus. Verum Salo- 
mon , feu viam nullam recuperandi regni haberct reliquam , feu alia de caula radio 
viciflitudinum humanarum captus , mentem m melius commutans , filvarum latebris 
immerfus videri abhinc dcliit, neque unquam deinceps in Hungaria, nifl Colomani 
tempore, idque femel dumtaxat confpe&us. Exemplum, quam res-mortaliumina- 
' nes flnt, fiiturus pofteris , qui cum regnum ter adeptus, totiefque illo privatu» 
fuiflet, folium eremo commutans , ferarum , quam hominum focietate frui ma- 
to8<5. luerit, 

Euloats, Ceterum ubi locorum, aut quo aimo Salomon e vivis exceflerit, vehemen- 

& awwjjter dubium eft. Quidam Pola; in Iftria cum fama fan&itatis defunftum perhibent, 
eaque opinio paflim ha&enus obtinuit: nonnulli contra monaftica; difciplina; in cano- 
bio Auftris ad fandfam Crucem initiatum , & ifthic exa&is in fumma rerum omnium 
abftinentia vita; diebus fepultum volunt. Utri reftius, difficile eft ftatuere. Jon- 
gcllinus Abbas montis S. Difibodi hunc in modum de re fcribit. (JT) jilud demque 
certumeft, quodin menafierw mfiro fcpultus fit Sahmton, regis Ungari*(AnfoeB)filius: 
qui digmtatem regiam fugiens infciis ommbus, ad mortis prope terminum ad nes fe preripuit, 
frater cmverfus profeffus , fubukum egit ignotus. Ubi vtro aetermnate tumulatus fit , cer- 
to non conflat : prsbabiliter tamenpents dextram fummi altaris ante S. Sebafliani altare legU 
tur requkfcere. Hec fe ex tabulario ejusdem monafterii promfiffe teftatur. QuibuJ 



f) Idem ibid. Fateor, ut TbtOH res ifto. admodum eft, his drciter aonis affigi de- 

rum annorum inecrts funt, ita nec raihi li- bere. 

quidas clfe. Si tamen fericm rerum gefta- jf) In notitia Abbatiarum Ord. Gft. 

fub LadUIao perpendam , probabile Lib. IV. 



uigiti 



zed by (Jpogle 



.T. LAD1SLAV5. j. 8s ^ 

Auguftinuf Sartorius idem argumentum tra clans (g) addit: Sabmonem iUo fubuld — — 
fimulacro loios adeo vieinti & ouaruor annnc A*ib->— . 4 UUB -' 



:o ipfos adeo viginti & quatuor annos delituiflfe 

bent, tum ob rerum circumftantias tam minutim confignatas, propemoduui vera vi- " * " 
dentur, ita ob chronologi» rationes , quje, fi opiniooem hanc valere vetimus mZ****«' 
gnopere luxantur , probari mihi prorfus non poflunt. Etenim, cum Salomonem 
anno fecuh hqu. quraquagefimo oftavo nondum feptennem , corona jufli! 7v%?2 
dupitum fujfle ex coevo au&ore docuenmus , confeclaneum eil, anno fecundo ac 
quTKjuagefimo ut ad hunc annum a nobis itidem memoratura eft, in luccm ruiffe 

J? FWS! ?° b ;^ Utem Cma * Cruc,s 0rtil ° «*■ «* fcriptor affigit ad an. 
JL C XXXIV. cmprimus ommum Godefcalcus e Gallia evocatus pWuerit 
Lredibilenoneft, Salomonem iater primos fuiffe, qui camobium illud coluere • quo- 
mam idem fcriptor undecim ejus inftituti viros ex Gallia accitos fuiffe eura ob'finem 
perhibet , itaque annos aJiquot elabi neceffe fuit prius, quara Salomon id camobium 
ingrefius eiiet. Jam fi, quod Sartonus vult, viginti & quatuor annos ante mortem 
ifthic moratus eft, perfpicuum fit, Salomonem, cum obiit, annos etatis centum & 
deccm , ut parce dicam , extequaffe. Quod an de homine a teneris cdufto interde- 
hcias, tum belh Iabonbus conftanter exercito fuaderi verifimihter poflit , magnope- 
re ambigo. Mihi , quod Sartorius de fubulco refert, prorfus improbabile videtur 
quando Salomonem, ut pneteritam vitam pcenitcntia elueret, huc delabi neceffenon 
fuit, & fanclimoniaj fama, qua illum deceffiffe plerique cxiftimant , alioquin obti- 
ran poffit. Itaque fi hoc, ut merito debet, rejicimus, facile fidem JongeUino tri- 
bucmus. Isam hunc in modum nihil prorfus eft; cur Salomon monafticam difcipli- 
nam lfthic profiten non potuerit, cum ajtatis titulo, fuiffet enim oftogenario paul- 
lum major . tum ob exempla illis temporibus ufitata, quando Conradum Leopoldi 
Pii filium eadem etate idem cenobium mgreffum cffe auttor fupra laudatus mcmo- 

« (0- 1087. 

Inter hac Svomimirus Croatia; ac Dalmatinorum rex fme hasrede cxtremum 

diem obut, qux res magnas deinde in Croatia turbas concivit , & occafionem U m ^ 

dislao pnebuit , ilhus partem juribus Hungaria? armis afferendi. Gccifum a fuis Svoi- K 

mmirum Tubero narrat (*), cum litteras a Pontifice niiffas , quibus ad facram pro tITrL 

fe&ionem invitabarur, habito regni conventu legi juffiffet. Sed Croatarum gens , Ur& 

foWiprMims iiuiignaricacpit, ito, ut vix perlegi pateretur lit teras: nonjitum ita^uecedit. 

nn ctnfenferunt iitteris, & bortotioni Pmtificis , verum etiam in regem fuum infurgentes, u ' 

«agno tumultu , & voejferatiom conquefti funt , iilm bujufce rei eutborem tfje, ut ipfi re- 

m ctmjugibus , iiberis, potrioque fok , proculper olienas Jomes errettt, aliena feguanturZ^T 

smperu, nec expeairefibi loca illa foncla , f, liberentur. Atque ito infejla cmio peffms ufa\„Lm«. 

anlUas neqiavit inbiber,, quiti repente fanSifnnum regem Zuonimerum invaaentes, multis ctn-tt. 

ficerent vulneribus, atque irtterimerent. Infignem tamen errorem Tubcroni obrepfiffe, 

certum eft. Quod facrain Palajftinam expeditio anno abhinc nono primum a Con- 

cilio Claramontano decreta ilt: tum placida , nonitem violenta morte fublatumfuif- 

Svoinimirum ex Archi-Diacono Spalatenfl infra relaturi fimus. 

Opers precium me fa&urum puto, quoniam Croatarum , ac Dalmatinorum * 

res magnam partem cum Hungaricis poftea iraplicabuntur, fi quibus limitibus olim, 2 **"*^"* 

v _ trint rt- 

1 tum 

g) Ciftcrcii BisTertiiTit.XVI. 0 O^ilo in aron. ad an. 1137. 

*) In Chron. ad an. 11 34. „LiupoIdns „ Chunradusjunior frater COttonis Epifco- 

" 1 m Marchio ante rogatus a fuo filio Ot- pi Friflngenfis , qui LeopoIdiPli itidera filius 

it tonc in Morimundo , ut ordinem Cifter- eni) „in Sattelbach induit habitum mo- 

" a . eD l' an >n patria fua inducere vellet, ele- „ nafticum , cui loco Liupoldus Marchio re- 

» g"t locum Sattelbach. Ad quem Otto „ gnans bona prsdia, Trumove, & DaJl- 

» wno e * Morimundo mifit Gotfchal- „ hern donavit. 

» chum Abbatem, & Wilhalmum Priorcm k) Apud Rattkat Memor. Regum & 

» ciim undecim monachis, quos Marchio Banor. Dalm. Croat. & Sclavon. Lib. II. 

n aluit, & ftatim monafterium conftruere pag. f3. Sedipfcetiam labitur, cum fcri- 

» caipit.„ LocusSattelbachan.MCLXXXU. bit Svoinimirum cxceflilTe anno io6 9 „ cum 

a . • 5art ' c " Iam c™ 6 * a Leopoldo Uuce dono tamen cjufdcm regis diploma exftcl apud Lu- 

•fatam.diauseft^VaJlUNemorofaadS.Crucem. cium de anno 1087- 



I 



An-G*- 86 ANNALES REGVM HVNGARIAB. LIB. II. 

^^tum tempore Svoinimiri regnum id circumfcriptum fuerit , compendlo p&rftringani^ 
que limi' ne quid Lcclon minus perfpicuum deinceps fiat , aut tenebre etiam offundantur. 
hs. Chrobatos, & Serblos Heraciii temporibus in has terras delatos efle, cum locui 
fiiit , in annalibus veteribus prolixe memoravimus , qui poftquam Hunno Avares 
multis preliis vidtos aut ejeciflent, aut fubjugaflent, oranem Dalmatiam ab Augufto 
clienceiari jure accepere. Croate occidentalem , Servii orientalcm Dalmatie par* 
tem colebant , fluvio Zentma difcriminati, ac in varias Zupanias feu regiones divifi, 
quoad facla migratione Interamnenfem feu Saviam Pannoniam dominatu quoque fuo 
complexi fuiflent. Poftea , ubi fub regum imperio fuere , prolatis ditionibus in. 
' fulas quoque occidentales maris Adriatici fui juris fecerant : fuicque limes ab Orien- 
te , ut memoratum eft, Zentma fluvius , Iflria ab occidente, ita ut omnemtractum 
mcditerranee, ac maritinie Dalmatie , Jadra , Tragurio, & Spalato exceptis , que 
cum infulis finitimis Dalmatarum, vel Romanorum nomen retinuerant, & ipacioad- 
modum angufto porrigebantur, comprehenderent. A feptentrione Danubio, quan- 
tum Savo, Dravoque interceptus eft, olim claudebantur , fuitque hec portio Scla- 
vonienomine fingilacim nuncupata ; at pofterius ab Danubii ripa ultra Bacuntiutn 
amnem , quo loco Sirmium quondam fuifle mulci arbitrantur, hac ditione ab Hun- 
garis cum ex Afia in Pannoniam delati func , privatos fuifle , ex Radonis Palatini lit- 
teris, quarumad annum feculi hujus feptimum ac quinquagefimum memoria a no- 
bis injefta eft , citra dubium confiricur (l). Hi fere limices Croatie ac Dalmatie cum 
Io88- Svoinimirus defunflus eft (m). 

Oiortw Q U i cum fine herede decefliflet, nam preter filiam unicam, camque Clau. 

Twtmu dam q u *mnobiIi cuidara de genere Ijtpzatwrum collocaverat , & Kariid 

r<gmL*i terram dotis nominededic, (») nullos liberos reliquerac, Optiraaces Croacie, ur po» 
//ungarM «ntia , & clientelis precellebant, ita obortis factionum ftudiis, & ambitu concitati 
dewtoi- de dignitace intcr fe contcndere, & ut res , aut occafio ferret, partem fibi quifque 
tw, inctr- ex pulcherrimo regno dccerpcre nicebancur, quamquifque fuo deinceps arbitrio, & 
Im 1 iure admmiftraret - Potenciffimum ex his , & jure precerea hereditatis eminuifle Ste- 
- ' * phanum , Crefimiri III, uc verfimile eft , filium , qui regio etiam citulo poftea glo- 
riatus eft, facile conficicur ex diplomace, quo monialibus Spalatenfibus latifundia 
qua;dam , dum Sibenici conventum ceiebraret, aucloritate fua confirmarat (o). Sed, 
I089. is aut fato prematuro ereptus, aut non legitimus rex ab ceteris habitus fuit. Quid- 
vis fit, poteftace regia, fi quam habuit, non ad ftabiliendam audtoritatem , fed in- 
ferendam aliis injuriam abufus eft. Prefertira Proceres , non facis ad defenfionctn 
comparatos, armis aggreflum , & defunfti Svoinimiri regis viduam miris modis exa- 
gitafle memoranc. Que res ita animos quorundam exacerbaric, ut regni jura malue- 
rint ad exteros transfcrri , quam homini immodice fuperbo obedientiam preftare. 
Sunt , qui Atque hinc Croatia maxiraam partem ad Ladislaum devoluta eft. Sed quo jure , aut 
TamensT modum » fcnptores magnopere difcrepanc, nec erit fupervacaneum horum 
aucm^ T mo " es m medium afferr e. Thuroczius , & Bonfinius (p), Svoinimiro, feu, 
ko jim. wiU.icnDunt, Zolomiro absque liberis exftmfto, uxorem ejus, cum ab inimicis 
male accepca eflet, Ladislai fratris auxiliura implorafle ferunt, qui poftquam validis 
copiit Croatiam ingreflus fuiflet, hanc fue poteftati cura Dalmatia penitus fubjece- 
nt. DeDalmatiapofteriusliquebit, domefticos annales in errore cubare. Orbi- 
nus (q) ex conjugio, quod Ladislaus cum Crcfimiri ultimi omnium Croatie regis 

S™<f' f n te,m ^ Pj,at ^ USdiMtferno - tiurohoceft: „In Chrifti nomine. Stepha- 

rn^ml Demctru fu P r * Savum flu ™m „ nus ego natu Dei Croatoruni, h Dalroati- 

h d.^?„™Z 0VinC1 ". UtTUm - "fflW » f »- » norum rex. „ Exitus autem : „ Aaum eft 

n SS rr ,lmp ™ H y i!0h - » hoca P ud Sibenico,, - - Et licct 

ut fit a J loH-i arraorurr L_ ^epitum, annus exprcflus non fit, quia tamen Svoini- 

ttfit, ad mod,cum tempus per Croatas cre- miri diferce mcminic, hic autem dctoo&us fic 



0 Cum 
riafterium 



\,\ r„„c uL j .- . b, 'c eft, eumintra hosannos rcenaff 

»; Conficitur id ex diplomatc Ludovnci I 

regis Hungaria; dato ad an. 1*60. Anudl u Thvhocz. Lib. II. cap. LVJL Bos. 

cium Lib. m. cap. I. S "P U0I - U - fin. Dec. U. Lib. IV. 

0 Ibid. Ub. II. cap. XI. Diplomati, ini- ,) Po ft p, e . 3,4. 



Digitizedby Cjoogle 



taffe o 



L A D I S L A V S I. 87 IoR9< 

An. O, 

:, jus omne repetit. Ahi contra Ladislaum a forore Crefimiri conjuge, — 

quam Ratkajus nefcio unde Lepam fuifle didtam perhibet, teftaroento heredem fcri- 
ptum aflerunt. NonnuUi , qui armorum vim ad adeundam peffefEonem non fatis efle 
erilbmant, hffireditatis prxrogativam ab Gnecanicis Imperatoribas repetunt (r), quo- 
rum cum inde ab exordio fuprema in Croatiam, ac Dalmatiam poteftas fuiflet, & 
Pyrifca Colomanni foror Emanueli Comneno, ut Bonfinius vult, nupferitfV), inde 
jurii partem ad Hungaria: reges pertinere fibi perfuadent. 1090. 

Verum hac, quoniam fibi fcriptores tam aperte contradicant , neque ex V^nm 
gnccanico conjugio , nifi tabulis in eam rem confectis, quidquam juris vn mmt ^ 
Croatiam ac Dalmatiam verifimiliter exfculpi poflit, alioquin nullum facile ex Tt ^ tlJm ' 
finitimis regnis fuerit, in qua; regibus Hungarue ob conciliatas nuptias jus non"^" 
obtingat , prorfus iroprobabiliter dici videntur. Ladislaum autem ab forore 
heredem Dalmatie ac Croatia: ultima voluntate fcriptum effe , ut Bonfinius & 
Thuroczius volunt , imperite prorius , neque fatis ad illa tempora accammode 
confignacum eft. Nequc enim credibile eft, Svoinimirum , qui occupato per vim 
regno dignitatem deinde regiam ab Gregorio VII. adeptus eft, jure jurando fidem fe- 
di Apoftolicas obftringues, cum perjurio regnum conjugi reliquiffe ; aut Ladislaum 

1, fumma in Pontifices obfervantia, per ncfas regni pofleffionera adiiffe. For-*-* , » i w 
oprime ea de re Archidiaconus Spalatenfis exiftimat , qui , ubi defcri- JJ*" 
i morte, narraffet neminem unura fuiffe, qui ab illius exceffu jure fuc- J™££* a 
cederet, in hax: verba fubjungit: Ca-pit itaqut mter omnes rtgni preceres magna difio-dia Croaiis 
Juboriri, & cum dtvifm modo bic, modoille, regnandi ambitione ftbi terra domtnium vmdi-vneius. 
ctret, ittnumerabiks rapina, pradationes , cades , & omnitm faciitortm feminaria emer- 
ferunt, alter enim alterum infeqtd, invadere , trucidare quotidie mn cejfabat. lerumbis 
temporibus exftitit quidam ex Magnatibus ScLrvoma, qui cum a fuis efjet contribuBus muU 
tis lacefjitus mjurus , multisque damnis attritus , non fperans atiter fe pojfe tantis refiftert 
maiis, in tlungariam profetlus eft. Tunc ad regem Vngaria Ladislaum ingrefjus, etmaU 
kqui uxpit, perfuadens ei, ut adcapiendum Croatia regnum , & fuo dominio jubjugandtm 
exiret, dans tipknam fiduciam , id facik compkre, cum regnum iUud lacuum , & fttte tu- 
ttla rtgalis providentia remanjijjet. Q) Haclcnus Spalatenfis. Qubj milii proxime ad 
veritatcm videntur omnino accedere, prsfertim quod credibile non fit, Ladislaum, 
qucm regno Hungaria} ita temperanter pnefuiffe narravimus, utfemel, atque iterum 
ilhus adminiftrationem transferre in Salomonem cogitarit, alieno regno inhiafle. Ita- 
que , quemadmodum ex Archidiaconi narratione pronum eft conjecturam capere , ad 
Magnatis Sclavonia; preces turbatis in Croatiarebus confultumduntaxatvoluerit, cui, 
poftquam oftentato armor m metu Sdavoniam pacaffet, Croate.ut eft gens bellicu- 
pidiffima, capti militari illius virtute, deviftiique refraclariis, fuapte regni gubernacula 
detulerinc. Hunc m modum Croatis ac Dalmaria; medicerranca: jus ad Hungaris regcs 
devolutum eflevideri poceft,partim armis,partim populi confenfu poftea aflertum. 

Atque htec anno fupra millcfimum nonagefimo ex partc evcniffe arbitror , *°9 T - 
quoniam fequente primum Ladislaus illius, cujus meminimus, Magnatis confilioper- ^SSJjJ 
fuafus m Croatiam copias traduxit. Rem Spalatenfis fuperiorem locum profequens^^^ 
ita narrac. His ergo Ladislaus rex kidutlus confikis, abfque mora coadunato exercitu copio- m o^. 
Jtvtnif, & occupavit totam terram a Dravo flumine ufque ad a)pes , qua dkuntur ferrea,tiam p». 
mdio obke reftftente. Pofl bac tranfmii alpes, & coepit impugnare mumtiones, & caflrajw *>"»«, 
mltaque pralia ctmrnittere cum gentibus Cbroatia. Sed cum alter alteri non ferret auxium ^ l l^ e A ' 
tjjentque divift ab invicem , facikmvi&oriam rex potuit obtmert. Nec tamen ufqut ad mari-j- pmantJ 
timas regiones pervenit , fed audiens , quod qttadam getu fui regm Jints intraverat , in Hun- j uri tf wl . 
gariam repedavit: fuit autem rex ifie non Jolum armis flrenuus, fed retigitme, & fanditategmk» af. 
mfigms (u). Quo fatis, opinor , innuit, regero non ambitus caufa alienum rcgnuirjmk 
invafifle , fed ut rogantibus adverfus vim, & injuriam eorum , qui tyrannidem affe- 

Y 2 ftabant, 

r) Timoh. Epitom. Chronol. ad an. 1096. „ corum nupfit.,, Timon addii Pyrifcm 
0 Tom. I. Antiqua Le£t. „Porro foror diaam, quam aliqui Ladislao fiiiam fecerc, 
hujus Sophia: f qax nimirum Magnoni uti Colomanum filium. 



- . ^ 1 n - — ■ ■ " . — 

» nujus Sophia: ( qus nimirum Magnoni 
n Saxonia: Duci nupferat , itaque Geifx L t) Cap. XVE 
v filia, & Colomani foror fuit ) regi Gra;- u) Idem ibid. 



.• it 



\ 
X 




83 ANNALES IECVM HVNCARIAE. LIB. IL 

• Qabant , opem ferret. Ceterum fati* ex hoc loco perfpicuum fit , Sclavones fuapte 
fe regi fubjeciffe, partem vero Croati» medicerrane» armis effe vindicacam , itaque 
h Da'- coni ecturam noftram , quamfupra in^medium attulimus, utcunqueconfirmari. Ne- 
que , quod noftri fcriptores paflim habent, totam Croatiam, aut Dalmatiam hoc 
ffi 5 el i 0 juribus Huogarice afiertam ullo modo fuaderi poteft, quando Spalacenfis La- 
STL^dislaurn ad maritimas plagas, quibus ea axate Dalmatia definiebatur, venifle diferte 
bat wnnegat Croatie aucem partem aColomano, ut dicemus, fubjugari prius oportue- 
ptnar* rit , quam Daimatia in provinciam redafta effet. Itaque corrigendus Verboczius eft, 
t*, in f 9 y qu j juriutn , quam hiftorias magis gnarus Datmatiam cum maritimis partibusa 
Hmgg. Ladijla0 Hungaria; adjeftam fcribit. 

QmmL Ladislaus partim deditione , partim armis dotnita Croatia Almum, nepo- 

rum tru- tem fuum, regem ptaficic, ne quid fe abfente turbarumoboriretur, quemadmodum 
ftimm ex vctultis inftrumentis colligitur. (y) Abhinc Sclavoni» Banorum idignitas ad re. 
rtwMtitf.gani Hungaria? jura traducra eft: cujus racio &muttiplex , & pro temporum habitd 
jHmun f uit Nam qui Regum aut filii , aut cognati erant, fere Ducum aut regum , 
7uwnCto- fe P e ^ m Gubcrnatorum titulis gaudebant Serius poftea Dalmatias ac Croatiae eo. 
oUsregtmtem nomine Pncfectos datos comperio , qui alias feorftm fingulas , fiepe conjunclas 
prefiat, provincias moderabantur , quin unius quoque pnefe&uraj honoribus , ne potentia 
& in Cu-jn dominacum verterecur, plures ornatos, neque diuturnos magiftratus fuifleconftac: 
mau: uc fuis locis memorare non intermiccam. Almo itaque ea dignitas omnium primo fub 
mva ' regis nomine ab Ladislao obcigit. Atque id prudentiffimo confilio factum , ipfo 
evencu non mulcopoft declaracum eft. Nam Cumani feu prodarum fpe, fiveetiam 
ad damnum, quod haud ira pridem ab rege acceperant, farciendum Cofnkbo duce, 
vafiata prius fcediflime Tranfilvania in Biharienfem provinciam rurfus fe effudere. 
Hinc eodem impetu tranfmifib Tibifco, divifisque trifariam copiis, fpolia Iauffime 
agcbant. Duo agmina mediterraneas Tibifci plagas infeftas tenuere, tercium haud 
procul fluvio vaflitacem circumferebat. Miferrima Hungarise facies fuit, cum nemo 
ftcile ingenuorum effet , qui non uxoris, aut liberorum jaauram lugeret, quodque 
dolorem inprimis exacuic , barbaris reditum parantibus , fine fpe libertatis rapi fuot 
videbant. 

H»s ai Accrba? rei nuncius ad Ladislaum plane tum allatus eft, cum ex Sclavonia 

Tmtfim victorera exercitum rcducerec Non eft facile diftu , quam vehementer fuorum ca* 
p.n»aus lamitate commoveretut, milefqoe, ubi hoftis atrocitatem intellexnTet , pugnam de- 
f.f TJ" pofceret. Itaque celerrimis icineribus non tam ad bellum, quam vi&oriam itum fuit. 
' Tranfmiflb Danubio , cum hoftem comperiffet ad Temefum amnem fui fecurum, ac 
fpoliis gravem otio, ac venatui indulgere, arrepta extemplo iflhuc via imparatoa 
aggreditur, & memorabili prselio vincit. Ferunt enim , nifi fides major vero fit, 
prseter captos , quorum ingens numerus erat , omnes internecione deletos, unofo- 
lum, quiviftoria; adfuos nuncius effet, fuperftite relifto. Captivis vitffigratiaarega 
oblata, fi ad facra Chrifiiana tranfirent , alioquin jure belli, & ex temporis illius ritu ia 
fervitutem redigendi. Atque cxhis, fiqui, utprobabile eft, in Hungaria remanfere, 
eorum , quos vulgus Jazyges , nos Cumanos reftius nuncupamus , originem ducen- 
dam fufpicor, quoniam iidem Cumani cum Paczinacitis , & hi in ipfo ortu Hungari, 
ut in ycterum Hunnorum annalibus fatis perfpicue demonftravi. 
Rurfim- Cumani , poftquam fociorum fuorum cladem ex illo , quem incernecionem 

ywif.Jumevafiffe fcripfimus, comperiffent, Legatos ad Ladislaum mifere , qui captivos repe- 

m^zL terent * Fuit iftorum ora,io P lena ftftus ' & cowumeliffi , neque enim precibus, aut 
mMm P^o ^ 08 repetere, fed comminatione , & accrba in regem dicacitate malebant, 
t'nt«nifrf«.diferris verbis profefli , fe, nifi nuperno prelio capti continuo redderentur, infefti» 



x) Trip. op. Jur. Confiiet. Ung. P. I. „ quo Ladislaus Pannoniorum r«, Croati» 

iiU 6 : „ invadens regnum , Domnum Almum, 

y) ln «ntiquo regiftromonialiamS. Marim „ fuum nepotem iu illo ftatuit regem, Ja- 

Jacn-cnus hoc monumentum ad hanc rem fa- „ drenfi vero Cathedra; Domno Andrei vc 

cien* Luous reperit. „Anno incarnationis „ nerabiJiter prafulante, meque Drago Do- 

Jcfu Chnlti D. N. MXCI. Kyri Alexio „ mini Prsftancji V 



„ Conftancinopolcos imperance, tempore, „ priorante.,, 



Digitized by_yoogle 



LADISLAVS i. 8p At, Cbr. 

lOQ 1. 

armis affuturos , ut vi extorquerent , quos bona regis venia fmpetrare nequiflent 

Ladislaus auditis fine ftomacho Legatis , prefertim quod captivos ad religionem tra* 
ducere in animo conftitutum habebat, re infeftaabirejubet, admonitos, fe, fivim 
mferre meditarentur , cumcopiis loco, & tempori prefto futurum. Neque diuad 
Temefumfluviummoratus, exercitum iflhuc, ubi erupturos barbaros putabat, trant 
fert. Hic, five hoflis commeatum omnem prius corrupit , five aliunde difficulter 
fuppedicari poterat , miies penuria laborare coopit. Neque tutum fatis fuit t quod 
Cumani propediem affuturi metuebantur, copiarum partem ad convehendam anonam 
longe digredi , & inedia confeftis manus conferere periculo quoque non vacabat. 
His anguftiis deprehenfus Ladislaus, procu! aliorum confortio Deum orabat , ne fuos, 
qui non tam rcgni , quam religionis caufa arma corripuiflent , in tam prefenti peri- 
culo deftitueret. Neque opem ccelcfiem defuifle fenfit : fimul enim orare Deum 
defierat, fimul ingens bubalorum, ac cervorum grex, quafi temerc ifthuc delatus, 
caftris infunditur , ex quo cum recreatus ab inedia excrcitus , tum , cdgnito mani- 
felto Numine, animi ad pugnammirum in raodum concitati. (z) Haud raultopoft: 
Curaani adfunt, & ad Danubium caftra metantur. Noftri nihil more interponen- 
duro rati , fabbatho die fub primum diluculum aggrefBonem moliuntur, cumquepri- 
jno congreflu Ladislaus forte fortuna in Akufium , barbarorum ducem , indderet, 
fiogulari vidhim certamine nullo negocio obtruncat. Cafu Ducis in apertam fugaro 
hoflis effunditur, cumque locorum ignari temere obcrrant, plurimis cefis, captis 
plerifque bellum penitus profligatum eft. (V) Bonfinius defcripta pugna addit, in 
vidtorie relate memoriam fluvium a cede Cumanorum Themefum fuifle dtflum. (b) 
Sed id ridiculum eft, quod amnis dudum ante , cum Romanorum, tum Hunnorum 
state, id nominis indeptus eflet. IOOL 
Dum hoc modo Ladislaus armis rem feliciter in Hungaria gefit , Almus con- Crad 
tra Croatiam pacate gubernat, Greci, qui Croarie ac Dalmatie doroinatu jam olim Hmgvr*- 
exciderant, min"s aquo animo Hungarorum fortunam ferre videbantur. Alexius rvm P r *- 
Comnenus, quod occupata magnam partem Croatia cxpeditam Hungaris viam in^ 7 ™" 
maritiroas Dalmatie plagas videret, veritus, ne iUiusacceffione Hungarie vires in jjjj^JJJ 
immenfuro excrefcerent , jus ac titulum Dalmatie in Venetos tranftulit, partim quod.,„ VtMtn 
daflefibi prius adverfus Robertum Nortmanorum regem auxilio veniflent, partim pmfr. 
ut novo fibi illos beneficio obflringeret , fi quid foederum, quod metuebat , Hun- nmt. 
garis cum Nortmannorum gente intercederet. Fuitque primus omnium Vitalis Pha- 
lerro , quem ducis Dalmatise titulo poflea ufum efle perhibent. (c) Que res 
nihil diffidii inter Hungarie reges, & Venetos concivit , ut, cum locus erit, 
birnus. 

Ladislaus profligatis nuper Cumanis ad curandam rcm publicam converfus , LoSiilw 
Comitia Sahkfum indixic Eft ea urts ultra Tibircum amncm fita , provincie co- 
gnominis caput. Convenere Antiftites & Optiroates, tum ex regni confuetudine , £™ ^ 
tum quod de facris pcrinde , atque profanis rebus confultandum fuit. Soluto con- ^ 
ventu Icges in mediura promulgate , quibus & difcipline Ecclefiaftice , & politioE 
quam optime confuleretur. IUe ad argumentum noftrum non attinent : ex his pre- 
ripuas folum perftringemus. Graviffime adverfum furta cautiones inftitute , ut adeo 
omnes regni optimates Jure jurando fe obftrinxerint, daturos fe operam, ut ne cui jPjjHgJ 
idfacinus, fi illius convinccretur , impune abeat, fedrefte, amiffispreterea omni- / 
bus fortunis, vitam amittat. (d) Nifi forte in Ecdcfia, regisve curia , aut ad Epif- 

2 copo- 



e) Auftor vite S. Ladislai apud Hagiogra- „ viavit ei, & cotn ipfo fimul in 

pbo« Tom. V. Junii ad diem XXVII. ex „ exercitum , depofita feritate convenit.,, 
Mf. codlce Corfendonkano. Num. 3. Cc <0 Thvrocz. Chron. cap. LVII. 
cabet: „Et dum fame periclitatetur excrci- b) Dec. II. Lib. IV. Vidccur mifii Botr- 

„ tus, avulfus eft ipfe ab eis fcorfum, & in FtNtvs, nifi fallor, ad Hungancum vocabu- 

„ oratione proftratus implorabat mifericor. lum Ttmttes , quod fepulturara notat alludcTe, 

„ diam DEl, ut, qui quondara filio» Ifracl quafi, quod tot Cumani fepulti ittic flnt, Te- 

v manna dc ca;lo plucns pavcrat, Chriftia- mcfus diaus fic. 

„ num populum farae pcrirc non fineret. c) Lvcivs de rcgno Daltn. & Croati*. 

„ Curaque ab oratione furgens reverterecur, Lib III. cap. II. 

„ ccce grex cervorum , & bubalorum ob- d) Decret. S. Ladisbu Lib. IL Cap. 1. 



An. Cbr. 90 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. II. 

■ coporum pedei profiratus perfugio locum reperiret. Quamquam necid remperva- 
luifle conftat, quando eos, qui ut fupphcium effugerent , Ecclefias petiere, inde 
extraclos oculis orbare pro furti gravitate, aut certe Ecclefie fervituti addicere fo- 
lebant. (e) Quin Gerici quoque furti minuti caufa fcopis a magifiro , cui parebant, 
corrigi jubebantur. Pariter in liberos animadverfum: hts eruti primum oculi, tum 
proles, fi decemartnos fuperaflent, in fervitutem redacle, univerfi autem bonis 
privati. (f) Servus furti conviflus aut nafo, aut oculo mulflabatur. (g) Neque 
fcmine a poena furti eximie : que matrimonio copulata eflet , amiflb nafo venum 
eft data; viduam oculo folum privari placuit. (b) Innuptara, que pari crimine tc- 
neretur , poft venumdationem nefiu fuit emancipare, nifi Curie regis obnoxia red. 
deretur. (i) Omnium autem graviffimein milites aclum; quos, fi in expeditione 
furto fc , nomenque fuum inquinaflent , cum "omnibus rebus exfiipare in more 
fuit ("*> 

Re S ni ■ Hscadcaftigandum hocvitium, quod per omncs, ut apparet, promifcue 
c mmodit, id temporis diffufum eft , fancita. Iis , que ad regni ucilicatem pertinebant , non 
&religio- m \ J1QT e cura provifum. Latini homines, qui mercatus caufa in Hungaria verfaban. 
ni inpri- mr ^ fi Hungarorum confuetudmi morem non gererent, exefle regno jufli, neque 
to J ' pecuniam , quam fibi comparaflent , efferre fas fuic (i) Qui rerum emendarum, 
aut vendendarum caufa aliundc vcniflent, nihil iftorum ante obtentam a rege veniam 
pro fuo arbitratu audebant : tum coram rcgis diribitore norma modufque minutim 
prefcripta (m). Boves aut equos in colliroitio venum exponere tam graviter veti- 
tum , ut fi quid a limitum comitibus ea in re peccatum fuiflet , citra venie gratiam 
honore privarcntur; cuftodesautem, quos Ewrios tum dixere , criraen amifia liber» 
tate lucbant. (tt) Veruro ifta pro illius temporis habitu , nunc, quod rationes pu- 
blicaeitapoftularent, alia rerum iftiusmodi norma eft. Ad hec, quoniam religioni 
puflhnusrexeoconventumaximecautumvoluit, Antiftitum fententie rogate, vide- 
rent, ne quis juxta puteos facrificarit, aut holocaufta ad arborcs , fontes, lapideC 
ve offerrec , deprehenfos in facinore pro arbitratu fuo punirent (0). Ex quo facile 
intelligimus, que ratio fuperftitionum fcythicarum apud Hungaros , priusquam ad 
Chrifttana facra traducerentur , obtinuerit, tum Ladislai temporibus nondumomnem 
Hungariam religioni ita fuifle initiatam, ut non aliqua veterum rituum vefligia fuper* 
eflent. Credibile tamen eft, regem pro fuo in fidem ftudio , quidquid eatenus la- 
1 be ea inquinatum crat, a fundo penitus exftirpafle. 
Cureta Neque pietatis hujus, qua Hungariam complexus eft Ladislaus, Croatta fe 

tM ™' ex P ertera lenfit. Cum enim anno fuperiore, redada in provinriam Sclavonia, & 
^ Jraw>i ma S na< -' roat ' s P arte populos illius regionis fere vano deorum cultuideditos efle com- 
CroMitm P e riflet, idquePaftorum defeftu plurimum accidifle, utmalo huic mederetur, Za- 
nmtrtit. grabienfem Epifcopatutn fundavit. Non me latet efle permultos , qui putent Pre- 
Eretto fulem Sifcienfem ab rege Zagrabiam duntaxac translatum , alios quoque , qui de 
frf ©>'" Za £ rabienfi Epifcopatu condendo Ladislaum quidem cogitafle exiftiment , gloriam 
tamen fundati re ipfa Epifcopatus Almo , vel Colomanno tribuant. Sed Sifcienfem 



verifimile non eft in tanta barbarorum frcquentia , & procurfionibus ad id tempuJ 
perfiftere potuifle incolumen , quod au-tem de Almo ac Colomanno regibus dicitur, 
nulla veterum auftoritate confirmari per fe fe liquet. Certe Felicianus Strigonienfis 
Archi-Epifcopus nono ac trigefimo ab exceflu Ladislai anno , itaque rerum gcfla- 
rum apprime gnarus , hanc ei gloriam diferte tribuit. Juvat partem litterarum quo- 
niam paucorum manibus forte haftenus trite funt , in medium afferre. 

t U ' , J n " mim Patris * & m * & * ir * w / <wfW - **l»ty<mo rege Ladis- 

TiuSi 'Strigomenfis vero Ecckfi* primm Atba gubernottte , & Baacienfi Arcbi- Epifixf» 

tur. ex ^""<* AefpriauMfi Epjfcope Qfma; Palatim Qmite Jula, Semegienfi Qmite 



1 \ 1 u 111 - "0 L,b - •« cap- J8. 

{) YwA "P- 5, ») Ibid - «p., 7 . 

Ulb.d.cap. 7 . 0) Lib. I. cap. «. 



Digitized by Go 



L A 



\* A V S I. 



fecerat , ^cqM&r <sr« «r^ rUwiw /f ^ £7 

«HDMtfM, JW»An AMtaM venerabiks v!» virm .flS^S" T 

Juclef^nariosdeS.negUnfi, & ^cZZlTdZ^t^ 
m , apMMnte, praxepto ejusdtin regis dedit tidem pJri T' al(er 
terra, & filva appendente . .(p\ H aftenus I ZoL *** P ° pUh " n * ^ 0 ""»*™ 3 
tum attinent. Ex quibus & &m A£^V , ? 1,,t,,I,, ad Dr " fe " s ^en- 
caufim , qua ad tam divinum o^rZ^Z ******** & 

eandem fententiam Divorum oL ^2 XSnf^ h 
qua-.fidemopin.oni huic concilient , nifi putemds «3 M non pauca ' 

fuideceflbresgeffiflent, aut penitus fufl' e Z ' £ » u™" 1 reru,D » 
««Ubuiflc. <tf U Mfcfe SpS^^^St^^^ 

Z 3 

. f) Reliqua licterarum hujus tcnoris funt. 
„ lranrafto igitur non parvo temporc, re- 
„ gnante vero Stephano , pradido vero 
„ irancica illius Ecclefia; Epifcopatum ce- 
nence, a quodara viro nominc Sudengna 
„ de pradicta fj]va Ecclefise injuriaillata eft 
„ Quod Epifcopus egre ferens, ad regis pa. 
» trocinium confugit , qui totam caufam 
» K-Iiciano Strigonienfi Archi-Epifcopo di- 
» fcutiendam commifit. ILIius crgo Ecclefise 
„ adverfarii ad judicium vocati cum ad dctcr- 
j, minatum diem vcnire noluiifcnt , nec L. 
>, penfas fecundum lcgem terra perfolvere 
» potuifient , Archi-Epif C0 pi judicio pradi- 
>, fia fyh a pcr Preftaldum Ifaac nomine, 
j, Ecdcfia: reftituu eft , ac quamdiu Franci- 
», ca illi Ecclefta: prtcfuit, nullus ei aliquam 
» injuriam inferre prafumfic. Defuncto cr- 
» go regc Stephano piilfimus Bcla Divina 
>, gratia largicnte Pannonise fceptra feliciter 
» gubernanda fufccpit , cujus. gratia pradi- 
>, etus Francica ad Kaacienfem Arclii.Epifco- 
» p«um translatus eft. Zagrabienfi vero 
>, Ecdcfix Macclinus Hicrofoiymicanus Ca- 
» nonicus, EpifcopiH ordinatus eft. Ter- 
>■ tio ergo Epifcopatus fui anno Adilberth 
» frater Kaladini Comitis Scraegicnfis Comcs 
» una cum Cianifa , & Petro fracrc ejus , & 
>. Sudengna, aliifquequam pluribus ejufdcm 
» terra mdioribus de pradicta fylva in con- 
» cilio Waradinenfi tempore Waltcrii Epi- 
» fcopi , ante Felidanura Strigonienfem Ar- 
>» qhi.Epifcopum litigium renovavit. Cujus 
,» judirio 1 



An. Chr. 
I092. 



duo Epifcot 



icet Frandca 



,, Baacienfis, & Macelinus Zagrabienfis, fal- 
„ vaEpifcopalt digniUte pro juftitia faneum 
» Eccldis veriutem dixerunt, tres vcro de 
„ nobilioribus ejufdem EccJefitc , fdlicet 
„ Farkis , Mahal,. Dcrfibna fnper facrum 
» Alure Waradinenlis Ecdefi* in prafcntia 
„ Canonicorumjuraverunt, Auguftino Stri- 
» eomenfis Ecdefia Canonico e.viftcnte 
» Preftaldo. Quod faftum eft annfl Domi- 
» nicie Incarnationis AfCXXXHI. EpacU 
» XXIII. VL Calend. Ma.ii. Archi-Epifco- 
» pus vcro volcns fuum judirium immobile 
» permanere, alterum cifdem Preftaldum, 
» nomine Marcellum filium Gira Comicis 



La- 

" difto Ifa .ac pramonftrante fmgulas metas 
„ renovav^t & Ecdcfis fyj vara ea cond" 
» t.onc reftituit, ut nullus i„ C a omn 
>> fine coafenfu Epifcopi quicquam a ger e 
„ prafumatvel ycnando, vel aliquid dc ea 
" t"n re ? ' vel , intr °nnttendo. Hujus rei 
H teftMfunt ArdiiEpifcopi judicio affiden- 
tes N.colaus Nitrienfis Epifcopus, Eud- 
* dmus ComesDefauni*, Gcuril fiJios X 
» dreae,Comit>s Laurentius filius Salemonis. 
» Canonici Waradinenfis Ecdefias Benediftui 
Aoud B ! D «*«», Sebaftianus 

H^rWf mum B *M»C™m Kercfe! 
lich. Hift. Ecclcf. Zagrab. Part. L cap . L 

q) Andseas II. i n privilcgio dato pcrma- 
nus Vgolini auls Qncdlarii interalia f.cha- 
t>et. , Prafcnnum atque pofterorum noti-- 
„ tia: darcfcere voluimus, quod cum efic- 
" mus ra cxcquendo itinerc airumpra crucis. 
injunam Lrucifixi ulcifci volentcs ad ter! 
ram fanciamproticifccmlo, & venilTcmus 
ad iCagrabicnfem Epifcopatum, & mona- 
ftenum Zagrabienfe a finfto Ladislao rcge 
BOWSbm recordationis pradeceflbre no- 
ftro conftruftum, qui terram Sdavonia?, 
„ IryeBanatumab errorcidololatria: adChri- 
,» itianitatera convertens, coronte Hunga- 
„ ria; fubjugavit, qui etiam in eodem Bana- 
„ tu Epiicopatum inftituit, & monafterium 
„ ffl honorcm S. Stephani conftruxit - - 1 
» Epifcopus Stephanus, & Capitulum ejuP 
>> dem lod nobis humiliter fupplicando po- 
>> ftularunt , ut nos orania privilegia fupcr 
„ pradiis, poflcflionibus, & libertatibus, aliif- 
»> que rcdditibus tam a S. LadisJao rcge prt- 
» ntQ fundatore Eccleji* , um etiam a prade- 
„ cefforibus noftris, prafercim a fratre no- 
n ftro fdicis recordationis rege Emerico, 
»> quam ctiam pie a nobis coJlaca fecretio- 
>, ris, flc folcnnioris figilli, vjdeJicet aureas 
„ bull* niunimine confirmarcmus „ - - - 
confirmatio autem facla eft, anno regni fl- 
lius XIII. , qui incidic in an. Chr. MCCXVH. 
Idem Andreas rex in privilegiis Kcdefi* 
Qumquc-Ecdeficnfis tranfumtis , poftquam 
Jitteras fundationis D. Stephani, & collimi- 
tium illius & Zagrabienfis Epifcopacuum re- 



» dedit, qul priori Freftaldo, fciiicet «^, *Hto$!!>T^ 

„vi 



An. Cbr . 
IO92. 



9- 



ANNALES 



REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 



• Lidislaus obiit, ab co fundamentt folum Epifcopatus jada , a Colomanno autem , 
aliisque, ad faftigiuni deinde edufla fuiflc. 
Idemrm Sunt, qui Varadinenfem in Hungaria Epifcopatum ad ldem quoque tempus 

nuiU it revocent ; reftene , an contra, in aliorum arbitrio erit. 
Epifiop*- Da |es plerique jam eo tempore, quo Ladislaus Du 



Mihi , quia domefliri an- 
titulo omatus in Cumanosfub 



<«««ir4tf. Sjiloinone pugnabal f Varadinenfis Epifcopi mentionem faciunt , vero videtur fimi. 
S lius, Ladislaum jam tum, quod plaga illa ducum imperio obnoxia , & a Colocenfi, 
'tertxifti- cujus ditiones trans Danubium fatis late in Sclavoma pertinebant, nimisremota effet, 
mm. fedem banc ex Geife fratris confenfu fundafle , ac poftea , ubi regnum adeptus eft, 
1093. ampliffimis redditibus donatam exomafle. 

Ut inter Hsec de Epifcopatu Zagrabienfi infinuanda folum habuimus. Anno fequen- 

CoUcm- tenon nihil litium inter Colocenfem & Quinque - Ecclefienfem Antiftites obortum. 
fcm,& Defiderius Colpcenfis Archi- Epifcopus Umites , quos trans Danubium in Sdavonia 
habuit , paullum prorogatos voluerat, quai res Quinque-Ecclefienfi occafionem pri- 
ftmam- mum querelarum prcbuit, tum, quod convenire illis non poflet, ,caufa ad Ladis- 
laum delata. Ventilatis ultro citroque momentis placuit, ut Quinque-Ecclefienfa 
juri fuo, quod ab D. Stephano acquifierat, in integrum reftitueretur, nefafqueeffet 
, caufa quidquam deinceps in controverfiam vocare (r). 



„ vi fluvium Jimes, fcu terminus Quinque- 
„ Ecclefienfis Ecclefi» nondum fuerat ftabi- 
3 , litus , cum fan&us rex Ladislaus primus 
„ tranfierat Dravs fluviura , cV partes fibi 
,, Sclavonicas, rcgno primum occupavit ad- 
jeflo. Ubi & ftitm fundavit EpifiopaUm, 
„ vidclicct Zagrabienfem,, - - Et Stepha- 
wvi V. ISi 1..1: IV. filius confirmans Avi fui, 
patrifque privilegia, ia harc verba : „Nos 
„ itaque Iiluftrium Progenitorum noftrorum 
„ regum Hungaria: vcftigiis inharendo ipfam 
„ Zagrabienfam Ecclefiam - • profequi cu- 
„ pientes , prsfertim ob devotionem fan£H 
„ regis Ladislai, qui eliminatis gentiliU- 
„ tis erroribus in Ducatu Sclavonias Za- 
„ grabienfis Ecclefia: inftitutor fan£lijjmw tx- 
„ fiitity 6f fundator» - • Datae funt littcrac 
anno MCCLXXII. XV. Kal Julii, regni an- 
no III. Harc ex hift. Ecclcf. Zagrab. Reve- 
rendiflimi D. Balthaf. Kercselich. Adfcrt 
contra fenticntium rationes fequentes : I. (i- 
lentium coievorum fcriptorum. II. Ex litte- 
ris Feliciani , cura dicatur ifthic Epifcopatum 
conftituiflc , effia non fundatum eflc, fed 
ordinacum duntaxat Epifcopatum. III. Vix 
aliqucm Epifcoporum vctcrum litteras fignaf 
fe Zagrabia: , fed Dombrs , vcl Chatir.x. 
IV. Ex hift. Salonit. cap. XV. patere, Croa- 
torum rcgcs ab Archi-Epifcopo Spalatenfi 
petiifle, ut Croatia feorlim Epifcopum ha- 
beret, cujus fedes fueritin Ecdefia S.Marue 
Virginis juxU caftrum Tinicnfe. Sed fflen- 
tiiim coasvorum pcr fe non fufficit, confi- 
citquc precife argumcntum , uc loquimur 
negativum. Et alioquin Fcliciani littera? fa- 
tis cosve funt. Quod autem in his dicatur 
folum conftituifle Epifcopatum, non itidcm 
refle infertur, Ladislaum duntaxat in ordj- 
pem rcdegifle Epifcopatum , fed fundafle re 
ipfa, cum id reges in fuis diplomatibus di- 
fertc cxprimant. Ex eo vero , quod plcri- 
que Epifcopi vcteres littcras fignarmt Dom- 
bne, vel Chafma:, non iiem Zagrabia: , id 
puto ififerri , Epifcopos prius fedcm in his 



lods habuifle, . 
Fateturque idem Docbflimus au&or, tamctfi 
litters date effcnt Dombra: , vel Chafnuc, 
Epifcopos tamcn fe nominare Zagrabienfes 
confuefic. Quod de Croatorum Epiicopo 
ad Tininum refidente aiTertur , locum hic 
non habet: oam eam partem, ubi Tininura 
eft, Ladislaus non fubegerat, ut Sclavoniam, 
itaque hic jure fuo , quod rcges Hungaria:, 
tanquam Lcgati fcdis Apoftolicat obtinent, 
uti poterat. H*c fere videntur refponderi 
pofle, etfi hz racae partes hoc loco non fint. 

(r Adjudicatoria fententia in hac lite ica 
dauditur: „Prirai, & fanftiflimi regis Ste- 
„ phani , cjufdem Ecclefist conccflbrum in- 
„ ftrumentorum (criptis & figillo cdofti, ia 
„ unam eandemque fcntentiam condueu' rex 
„ pnedictus ( Ladislaus) & omnes optima- 
„ tes cjus , fancli quoque Metropolitan» 
„ urbis Archi Epifcopus cum omnibus fuf- 
„ fraganeis fuis , terminl aqua:ductu , qui 
„ Revoaroch dicitur, cum ctetcris pari pri- 
„ vilegio infertis, fcilicet Schemon floondii 
„ in perpctuura pouldendi dijudicarunt , cu- 
„ jus controvcrfionis executores Coraites 
„ duo prafint, & Chafmenfes Capcllani Ti- 
„ motheus , & Laurcntius, Miniftri rcgum 
m Petrus & Simon exiftentes fuprcmam fen- 
„ tentiam adminiftrarunt, Anno igitur Do- 
M minicas Incamationis Millefimo nonagefi. 
„ roo tertio, EpacU XX. concurrentibus, 
„ quinque judices prima Dominica rcfurre- 
„ ctionis quindedmo Kalcndarum Maji in 
„ ipfo Epifcopacu Pente (Quinque) Ecde- 
„ fiaftic» fedis, actio in fanftis Epifcopis 
„ Fabiano , Cofma , Stephano Comitibus 
„ vero SquignienC, (forte Simcgienfi_)Rbab 
„ Scroch ( forte nominis hujus lectio hxc 
„ non fatis gcnuina eft) Capellanis Strihun- 
„ gi, Erdeob, Samfon, Nbniftris autcm Pe- 
„ tes, 6'crva, Conftantino hoc privilegiura 
„ a Tiraothco Capellanorum ultimo fcri- 
„ ptum , ac Ladislai regis eloriolulimi fifiillo 
„ tigilatumeft.,, 



LADlSLAVS i „ 

Interea Germank turbis miferum in modujn diilraheW. w • , IOS>3 * 
rator, cui graviff.ni* antea cum Gregorio Pontifice difTenfione^nr^S- mpe ~ 
ab ipfis Imperii Optimatibus in ordinem redartus eft Jrff iSSSf"'?! nunc *G™- 
major filius, quod fceleftiffimo patris confilio morem „J!1 aoeo C° nradl " 
ad Urbanum Pontificem fe contuL, & ^3^'^» 
teprodamatur. Atque h,nc evenifle opinor, ut Principes pl e ZeT* "lcZ™ m 
Ladislao offerrent, quemadmodum noftri min m «^k *. 4ue ,m P er » coronana 



Ladislao offerrent, quemadmodum noftri paflin fcr bunr r/. n ' mperii coronarfl 
lunt, defunao Henrico, quem d.cem ^ ^^'„3^^^^ 
ploratum eft. Ladislaus tamen , qua erat modeftia hnnn™ ^f* C " )ex - 
k five nollet tricis illis fe impl^e , £h2 £ ^Sr ffl" * * ^ 0 "" 8 
eamcumexterisregniscommuoicatamvellet. J ^ CUra ' °- uam ^ 

Urbanus haud multo poft Trojas in Apulia fvnodum m „„ M ^ f r> /■ 
Palsfiina pncbuerat, qua, cur£ ab orientalibus barbSs Tene S?3^ 
effet, & litter* ab Patriarcha Hierofolymitano Z petnm SeJ^ Tl^ll^ 
generc, P-erca afterrentur, KIffi^^S5' 
Prmc.pesChr.ft.anos ad vmdicandam a barbarorum jugo pSKSL S £ 
«rumms Chnftnnorum commotus Urbanus ab Francis & Anelis OU nn?m r «' 

* iac f a onibus «"-—rs is^far- 

in altcmm abhmc annum Claromontem m Arvernis Concilio. Ad famam facr* 
pedmon* mcred.bihter ftudia gentium fere omnium exarfere; ipfeque L^diS 
m fe obflrmxuTe fertur f>J>, fe, quam primum per regni curas id fibi £m £ 1094. 

t ^ZS^ oui <^-™5c£ 1005. 

1b, & Anglis adfuere, ducemque, quoniam armorum fama late cofmitus mt fa- 
crs exped.t.on.s concordibu, votis elegere (» Improbabile id Lucio videtur 

Z f,?d SE C ° nal '° Claromont « no P°ft «ceflum Ladislai decreta eff t! 
Sedfndjamdocl.ffimov.rodetur, mihi tamen ratio, qua ducitur, mimme coiw 

SiLTf r d ,S am » Aa ?1 ue eam hon <* is Pr^rogativam aW celebratum 
Concuium Ladislao detubfle paffim dicantur, fm autem ab Concilio ea dignitate o7- 
natum putemu. tum, cum jam mortuus effet, ftcile evenerit , ut a PrinciSi gel 
lumpeneommum, ex qmbus .d Concilium magnam partem conflatum fuit, mor- 
^s u-hus ob reg.or.is Iongmquitatem ignaris ea Ducis poteftas tribueretur, in quo ni- 
hdprorfus, quod a vero abhorreat, ineffe video. 4 

ri« < v, 1 UtCUnqUe id T e ° f "' Udi5hm ob,aca f,bi «niinfigni honoris pneroga- 

nva fru. non potu.t Anno enim hunc confequente, cum in Bohemos, non Con-« 1? 

SLS» K n nt ' fed Breti8laihu i us norainis fec «ndi «ufa, profedtionem ad- ZsZ'- 
omaret ( 2 ), beUico conatui unmortuus eft. Scio ab domeftids fcriptoribus excef-^.»^» 
wm Lad^Iai ad annum ifto priorem plerumque referri, fed errorem iUis obrepfiffe^"- 
perlpicuum fit ex d.plomate Colomani, quo anno regni fui duodecimo Tragurinos 
hbe^ate donarat qui cum incidat in annum Chrifti, ut idem diploma diferte hibetSSS 
M.C.VflI. comeaaneumcft, hoc anno Ladislaum e vivis ereptum , & Coloma-^. 



num tuti. 



JlElll CB l? VS A c bbaS iD a PP endicc ficem provocat, dat£ an. „05. Ladislaus 

• , T r k omcon Mar,a n' Scoti ad an. 1093. autem obiit an. ios>f. 

lta - habet • Conradus , filius Henrici x) Auftor vitae ex Cod. Mf. Corfendon- 

„ imp. patri f uo hac de caufa rebeliavit. kano apud Hagiographos Tom. V- Junii ad 

n Henncus rex Adelhaidam reginam quam diem XXVII. ejufdem menfis. 

„ duxerat uxorem , odio ccepic habere, . 3») Thvrocz. Chron. Cap. LIX. 
„ ideo inearceravit eam, & conceflit, ut s) Conradus enim, qui Uratislao II. de- 

„ plenque vime. inferrent, imo filium hor- fundo fucceffit anno 1095. 14 Januarii, re. 

„ tans, ut eam fubagitaret. Quo recufantc gnavit folum mcnfes VII. & XVII. dies, ita- 

» patris polluere ftratura , eum rex non que mortuus efl eodcm anno circiter initium 

* ITri fed „ peregrini fi|ium e,Tc affirn3avic . Septembris. Ifti fucceffit Brctislaus II., uc 
„ cujufdam Principis dc Sucvia, cujus etiam habet Balbinus in Miftcll. Bohcm Lib. VII. 
» taciem pradiaus Conradus plurimum afli- f e a. I. cap. XXIII. Cum autem conftet ex 
" %y lt - M diplomate Colomani regis de anno MCVIII. 
Dec H^h^u ^ 1100 " Cap ' LIX ' Bo!fF1M « Ladislaum defunaum efie anno 1096. in ex- 

• 11. Ub. IV. peditionc Bohemica , liquet non Conradi, 

u) Exflant enim hujus Htterae , quibus fcd Brctislai caufa hanc ab illo profeaionem 

contra Impcrii Principes ad Pafchalem Ponti- fufctptam fuiffe. 



J,u Cbr\ 9 4 ANNALES REGVM H V NCARIAE. LIfl.IL 

i^fl num in regimine confequutum fuiffe, ut, fi illo veniemus , prolixius memorabi. 

Defunto™* Prius quam defungeretur , regnicaufa folicitus, Colomanum , quimetuens, 
to^'.6f ne ingratiis fuis Agrienfium Epifcopus fieret, in Poloniam fugerat, revocavit («). 
funtrmu. Tumfacris exEcclefis morerite procuratus in corona plerorumquc regni Principum, 
qui adverfus Bohemos proficifcentem comitati funt, vivendi finem fecit (¥). Qua 
doloris fignificarione mors iUius, cum primum didita fuit, paffim accepta fit, exeo 
facile intelligitur, quod luftus triennium integrum toti Hungarise indiceretur. (f> 
Defun«5ri corpus, ubi Varadinum delatum, ac omnium ordinum affluxu honorificen- 
tiaimis exequiis conditum eft, haud multopoft prodigiis inclaruit. Princepa 
undequaque magnus, qui armorum glorias pietatem fic junxerat, ut utra prscellue- 
rit, diflicile fit fhtuere. Neque corporis habitus vulgaris: vultus leniter exporre- 
ctus, qui animi in utramvis fortunam perinde comparati index cffet, ftatura proce- 
rus, ut humero ceteros eminens, & auftoritatem dignitari conciliaret, & imuenti.- 
bus ex ipfa fpecie regn<- dignus videretur (<f). 
protabi- Fueritne calebs , an matrimonio illigatus , controverfum eft. Bonfinius 

titu eji epitaphium fepulcro ad Vefprimienfem Ecclefiam infcriptum hujus modi refert: La- 
conjugio dislai fanflifmorum Pamonia regtm amfirtum bic ofaqmefimt (f), aitque ab Antiftite 
tnnium, quodam Gi f ellE & Qlhait reginarum offa ifthic congefta fuiffe (f). Q uod fi VCr e 
Ww^' a B° nfinio relatum eft, pene perfuadeor, Ladislaum Adelhaidem quandam uxorem ha- 
buiffe, ex eaque Colomanum , & Pyrifcam fuftuliffc. Certe Cinnamus 0?), quj 
fub Manuele Comneno , Calojoannis filio res geftas illorum temporum confcripfit , 
itaquejoanni Comneno lynchronus, diferte prodidit , hunc Ladislai filiam in matri- 
monio habuiffe , Irenen a Grajcis diftam probatiflimis moribus feminam. Et Colo- 
manum fcriptores Veneti, ac Dalmatas, in primis Thomas Archi - Diaconus Spala- 
tenfis paflim Ladislao filium tribuunt, & noftri fatis illo videntur innuere , quod eum, 
prius quam Ladislaus moreretur , ex Polonia advocatum fuifle perhibent, opinor 
ut regni poffeffionem fe defunfto adiret. Nifi fortaffe Geifaj fratris natu major fi- 
lius fuerit: at tum difHculter domeflici annalcs fldem nobis facient, dum Coloma- 
num Epifcopum Varadicnfem fuiffe memorant. Nihil enim caufa probabilis eft , 
cur vivo Almo jam Croatia; rege, & in quem Hungaria jure devolvi poterat, fum- 
mus Pontifex permitterct , ut Colomanus , natura alioquin ferox , ab infula ad co- 
ronam tranfiret. Hsc violenriora funt , quam ut facile crcdi poflint , prcferrim fi 
temporum illorum , a;tatis Colomani, & fcriptjrum diffentientium rationem ha- 



co- 



«) Thvrocz. Chron. cap. UX. 

V) Auftor vits ex Cod. Mf. Corfendon- 
kano apud Hagiographos cit. loco. „ ibique 
„ repcntina sgritudine corrcptus , viribus 
„ corporis ccepit omnino dcftitui, convo> 

catifque regni Prindpibus indicavit diflo- 
„ lutioncm fui corporis immincre. Quo 
„ clamor multitudinis plangcntium , lamcn- 
„ tantium , & gementium inortem piiffiini rc- 
„ gis Ladislai ufque in cxlum extollitur. Scd 
„ pius rex accepta cuchariftia corporis, & 
„ fanguinis Domini noftri JEfu ChrifU - - - 
„ feliciter migravit ad Dominum. „ 

0 Idtm ibid. „Planxit autem eum uni- 
„ verfa multitudo Hungarorum , clerus & 
w populus fimul in unum , divcs & pauper, 
„ juvcnes & virgines continuo trium anno- 
„ rum fpatio,in veftibus fqualidis , choreas 



non duxerimt, & omne genus moficorum, 
„ & dclinitiva dulcifona ulira tempus luctus 
„ filucrunt.,, 

d) Idcm ibid. „Erat enira manu fortii, 
„ vifudeliderabilis, & fecundum phyfiogno- 
„ miam, Leonis magnas habens extremita- 
,, tes: ftatura procerus, cctcris hominibus 
„ ab humero fupra prseemincns , ita quod 
„ cxubcrantcm in ipfo donorum plenitudi. 
„ nem ipfa quoque corporis fpecies imperio 
„ digna declararet.,, 

0 Boxf. Dec. II. Lib. IV. 

/) Si Gifclam D.Stephani conjugem intel- 
ligat, erroreft. Nam cam fub Petro Paila- 
vium dclatam , & ifthic fanftitatis fama cele- 
brem fepultam efle conftat. 

S ) Hiftor. Lib. L §.1V. 



Digitized by Goo ^Ic 




COLOMANV& 



9$ 




olomanus, ut 
nuo ex 



Bfi (b). Ab adito reeno ifthir Z! r Cque rex ,nau guratus tm r egm 
defierat. 0^°^^^^^ ubip^truus^ 

1 1 'd quoque quod juri flunearico illiuc metufque erat, nZ™ 

•velleret. Itaque confcripto exercitu in euTcroar ? 1°"" obnoxi ^ fuerat,""**' 
«aumreliquerat, movet! Petrumqu e m Tin Z£S P^TJT ^ 
piu occurrerat, coiJatis fignis, quamquam non incru^ 5 * ^t^*' ™m co- 
CsfoPetroinmaritimamCroa^ vincIt 
exGaufridoco«vofaiptor^^^ juris fecifle 

Belegradum , maritimam Croatis ^tSS^ST * feqUente 
Eodem tempore, quoniam ex fententirbeluSum SSS?'*" " S ^ 
queDalmatiam animum adjecit Colomanus Z Cfln Z ' ' doc 5P M *P 
Nortmannos foedere , quo cautum eft nTnK I i CUIB Venetis contra 

fio nomini poEJ^^^^^S^S 1 Da ' mati *' co ™* defen.**">» 
quod hi quoque ex gra^corum toLro 1 ^ CUm V «etis interceflifle, A '~ 

S£ adverl Non^an^u^TviS SSiT ^ ^ d6 " e * ' 

«apene -e^ Cruciatorum enim agmi- Q» w 

poterat, quin aliquid turbarum oS tu r TSr^Xn^T IDUltitUdine fieriy *T 
difciplina adminiftrarct, & f aci | e m ad^dedif^fri •« ^ 0 ? ° ran ' a CX mflitafi Ei?* 
dudum ab fe dimifit: 'tamctfi Z£S n^noL^u^in h^tS T' 
opp.do, cui ^/mtt, nomen, maleficium exeTcerent r* , r P i f" dlre P t0 « <*a™ 
qui Petrum cum XV. Germanorum nmZ ^ZSLS^ duZ ^r COntra ' - 

in rouliercs flagelus graflarentur , magifque comraeflarionih.ic n.,/ ' 

CT, ^m^w C&r^wrttf oi>r WW/<< , mandatorum? Etquamquam « 

m 2aT^ R ° ( ? IVS qU ' dem habet ' Co!oma - » wtem clafle per Venetos, rceius anDar, 

Sue veriiti viST* 7™°™ = » ^onopolim obtinenc? & tribus raeSfibus 

S oZ e 7nlk r fi - Colom «»"» „ Apuliamvaftant, flcredeunt.,, 

suoaomnescenrcnt, natu maior fuit. u . n . " 

«> Dandvlvs in rebus VitaJis Michaelis *) , Bcrnar . dus 1 hbsavrarivs , apud Mu- 

hoc tcmpore Colomanus r«c HungaS ^ nu * fcr,pt - IuL . J To »- V "" Au « or u t ' 

p mifit cxercitura in Dalmatiam f hoc cft r Mvratorio videtur, auc cowvus, aut 

» maritimam Croatiam ) & occidi fecit re- "TV T ? P *. X - de a< > uifitione «™ 

» gemPetrum, & per legatos fuos cum Ve- H 

» netorum ducc fcedus iniit contra North- 0 Idem nabet Bellegrave, fed ex noftri* 

" ^nos, & paritcr exercitum in Apuliam, «'i'fque pacct legendu~ 

« eorum damna mittere ftatuunt. Parau m) Idem cap. XI. 



jfn.Cbr. 96 ANNALES REGVM HVNCARIAE LIB. II. 

^^-garis fama nullos excipiat k detiBis bujusmodi, crebroque ex bocregios aures ofendat, m 
tamcn in ambiguo ab eo ponitur, quin tnulti ex vobis, moribus peUmtts & meritis , taiut 
dtteftentur , 6» prorjus abborreant, qua ipfum tmftrum Domtnum ad tantam tracundiamprth 
vocarunt. Et quia novit injujlum ejje , utex atiquatttorum facinoribus tet punirentur mfon- 
Us , non decrevit ad ultionem bujufinodi fuper umverjos beUkam manum extendere. Opera 
prettum itaquefore credmus, ut regis noflri moderatam clementiam attendentes , arms re 
mjfts, ad ejus mifericordiam , & gratiam , nullis adjeclis conditienibus , fupptices - - vt- 
niatis. Siautem, quod abftt, bortatkmts tiojlras , imefalutes yejlras decreyeritis eboudi- 
re, vires quafumus vejlras in vobis ipfit metiomim, qui cum in ejus regni umbitico fiit 
cenftUuti , evitare manus ejus duriftmum erit vobis («). _ 
lmmata His audicis , quoniam fpes gratia? confequenda tam fplend.dis verbis pro- 

armorum mifla, mira omnes admiratione cenuic, Gondechaus cum primis milici» Prefeais vuk 
vi gravi- g 0 au&ores funt , uc regis clememiae , ac voluntati fe fe permitterent. Itaque fe- 
^^•pofitis armis fatfos repente exhoftibus amicos Hungaros fibi gratulabantur, & pe- 
riculum abefle rati, negligenter omnia adminiflrant. Hungari contra amicitia? fimu. 
lacro deceptos ex improvifo adoni , pene omnes internecione delent , paucis fuga 
elapfis , qui, quid fe faclum eflet , obviis popularibus narrabanc (0). 
Htrum Haud m jlco pofl ducenta rurfum Cruciacorum millia , emenfls Bavaria,~& 

caSem Auftria ad Mofonium (/>) advenere: qui, poftquam, quid fociis fa&um eflet, intel- 
lexiflent, nuncios ad regcm mittunt , ut liberum per Hungariam commeatum poftu- 
iwnwfj" ' arenl> Colomanus & priorum injuriis edodlus , & immenfa horum multitudme ma- 
Jh. le regno metuens , negandum illis commeatum cenfuit, & ne vira facerent, cum 
exercitu occurrit. Illi repulfa irritati aggrellionem in municipium moliuntur, dumque 
eo jam fere pocirentur , metu divinitus correpti fugam arripiunc : noftri ex iniperata 
fuga ftupefacli , & caufie ignari fugientes confequuntur , magnamque partem interi. 
miint. Palantium pars domum rediic, plerique Godefrido Bullionio, qui & ipfe 
immenfcs copias du&abat , & Auftriam jam attigerat, fe junxere (q). 
Legaus, £x his cum fociorum cladem comperiflet Bullionius , ut primum ad Leitnm 

qui cau- flumen (r) venrum eft, oratorcs ad Colomanum legat, qui & de fuorum csdibu» 
famper- m0( j e ft e cum ^ a g erentj & perconcarcntur , quo anirao, fiper Hungarorum ditio- 
tur aire- ne$ P a '*ft>nanJ eundi vcnia' pecerecur , rex fucurus eflet. Legati, uc coram re- 
gem mit- re i e deftitvtti func , in hxc verba fcrmonem fecere : SereniJ/hne Princeps I vir inclytus 
Ut. Godefridus Lotbaringia Dux cum tateris viris illujlribus , fua peregrinationis Comitibus nos 
ad tua Majejlatis prafentiam bac de caufa direxit. Fama fiquidem multi meeroris ad tos 
deferente pervtnit , qued peregrinos , quifub ducatu Gedecbais eos praceferant , proftfftont 
quidem, & veto confratrts ipforum , & fecies , dum ejjent in meditultio regni tui, emms 
timoris expertes , immo, quod plus eft, ad tua mifericordia clementiam fupptices vtmentes, 
boflitis mattus itnmifericorditer trutidavk. Quod ft exigente jujiitia atlum ftt , qui nos mifc 
runt , idtolerare difponunt: fi vero ex fola iniquitateprocejjit , decreverunt totisukifci viri' 
bus injuriam JEfu Cbrifti, pro cujus preciofi fanguims utiione folum patrium retiqut- 
(')• 

Coloraanus auditis Legacorum querelis, haud multis moratus m hunc mo- 
fe purgavit. Gratum - - noftro profitemur animo pervenijft quod vos virts 
ctrcumjptcJos , & providos, facutublermone lequentes audivimus. Sed longe gratius accepta* 
mus, quod tiios comperimus effe fortitos , quibus noftra gentis innocentiam opportune pojfumus 
intmare. Notorium ftquidem ejl , & DEus ntbis in coelo teflis, qued peregrinorum popu- 
los, quifub ducatu Petri Eremita, & Gedecbais per regnum noflrum tranfitum baljuerunt, 
lumma bofpitatitate recepimus, ntc pafft fumus , quod aliquos fubirent defetlus , pro iltiusre- 
verentts, qui, ut nos redimeret, fanguintm juum fudit , & precujustfuftenis vin<mafpt. 

Jpt- 

n) Idem ibid. # j 1^ ibi( j. 

•) '«ta" ,bld - r) Idem cap. XHI. „VenienjitaqueCGc~ 

p) Idera cap. XII. „Cumque - - id Hun- „ dcfridus) in Ducatu Auftrias, hofpicatuf- 
„ garos perveniflent, civesMefebroch, ne „ quc in civilate, qtise Taylebork dicitur, 
P. traniinmi, obiccs habuerunc „ Opinor „ juxta quani labicur flumcn Liuus nomine, 
Molomum, auc potius Ovarinum cfle, quod „ dividens ab Hungaris Alemanni* regio- 
locus fluvio Leita non male munitus tranfi- „ nem. „ . . 

0 Idcm ibid. 



Digitized by Goqjjle 



COLUMANV8. 9? 



g nflW«« , fedpradonum more ferpentinam imitantes verfutiam JL 7/T' ■ * ^ 
m, venenatopungit aculeo, pro beneficus Upliaa JSfSl ' , "W**» t» gre- 
auicum PetroEremita tranfibant, £ 2^2 tT T* ? 

Wjfrl, auodmalavilla (t) dicitur , bofiiliter ccperunt , ff. trutiZ ZJ 
BmMNIm rxportarunt. Oui autem L, r^JZ; ZLZJ TTT* °^ danu • ' 



regm 
omnem 
H intreitu. 



fup^ilemexportaru.tt. Oui autem cun, CodJ^ba, fu'eru1 t t\ ZpJregTZ 
pradts rafms, ^ r&.jU rft, opprefikniLat^Js^Zendiis &> 

depopulattmbut muittsfimffime debacbarunt, ut non ptregrim /fedfJlhJZZ 1 
rerin t. Msautem auiexregia d*mtatc tcnemurZl^ 

qU antm n^exaUoper^umfuerit, a taUbus Jefcnfare, tolerare JCLSfi 
fariwto. «tfm jM prfc «fefatf, fiF fon/a ... ' /** 



Jeritaab' 

His d«ct.s Legatos comiter, & mulca hofpitalitate a fuis accipi juoec", tum^ * 
oratoresquoqueadjunfft, qu, cura Godefrido , «t*flque PriOC^fi^f"^ 
prieterea onretur , d.bgenter craftarent. Ubi cruciacorum caftra attigerant ad BuL - ** 
u on.um adm.ffi , regis _nom.ne h*c verba fecere: Dommus nofler SnX^ 

, , diumentaBut contemplatus efl oculis.te tlliTorporaUbus TdZe clZ 
das, datumfibi defuperjudtcans , boc mtruiffe donum , quod felici cafu bujufin^di , te, tuof. 
^^MttyviMt^at, ff^w, «t corum beneplacitis fi ctrform (%. 
FaAo d.cendi fine, Gcdeindus ex fuorum fententia treccnria equitibus ftipatus ad 
Colomanum ad.t (jy), a quo magna benevolenti» , & honoris fignificatione acce- 
Eir^^' ^erumperHungariamcomleatumdatisob. ^ 

«n *. F bif * hacm ° ,eftiae ^««^Ionianus, de jungenda fibi virgine, qmBkSL 
regio thalamo d.gna elTet, cogitare occcepit. Commode Rogerium, Si.ulorum co-M ^ 
mitem, ab armorum gloria paffini encomiis celebrari audicrat, qua; fama fuapre armo-^'* 
rum cupidum facile permovit, ut ad matrimonium cum hujus filia, cui Bufilla no4T' 
men fuit (a) , ineundum animum appellerec Itaque viros graves in Siciliam mitrit , cZZ- 
qu. cum Rogeno eam rem fedulo agant , orentque, ne fibi filiam conjugem tradereftwm ter 
gravaretur. Verum is, five fidern habere vcritus eft, five aliud fuberat, Legatos W« 
liberauter pnmum acceptos, paullum pofi fummavoluntaris fignificatione ab fe dimit- UII ' r< ' n 
t.t, fimul ex fuis quofdam adjungit, qui regem edocerent, fi vere conftitutum apud^' 
lehabeat, filiam matnmoniofuocohonefiare, oratorescum publicaauftoritatis, tum 
d.gn.tat.s quoque mitteret, tum nihil in mora futurum, quo minus petitioni, quaf fibi 
multis ntuhs hononficentiffima fit, morem gcfturus eflet. Colomanus, cognitaRo- haetLt- 
geru mente, Ardu.num Jaurinenfera Epifcopum , ac Thomam Comitem , graviffi. g*« 
mos & fpectatffi fidei viros, in Siciliam ea de caufa transfretare jubec , quos curot'™" 
SicuUmagnalajticiaaccepiflent, Rogerius fumma arte rem, cujus caufa veniflent , fJSE 
protelans, rurfum nuncios in Hungariam expedit, qui conditiones ineundi matrimo-p w 
ta a plenfque Procerum jure jurando firmari poftularent. Cujusmodi conditiones fue- puss p». 
nnt , non liquet: ceterum rex nupturiens moram omnem impatienter ferebat. Ita. us agit. 
que Almum fratrem, qui abhinc, quam Colomanus regno potitus eft, Ducis titulo 
*t, & regni optimates pro fe fpondere imperat, folenni verborum forma 

Bb 



p Qu.d co nomine veniat, aut ubi id op- „ dus - - apud Ciperon oppidunt regni Hun. 
pidum fitum fit, fateor me ignorare, in li- „ garias proceffit ad regetn.,, Hujus no- 
mitibus adDravum vel Savum fuiffe ipfe au- minis oppidum ubi fitum fic, nufpiam re- 



aor prodit, peri . 
u) Idem «p. XIII. 

i Idem ibid. O H«"» 'bid. 

Idem ibid. in hec verba : „Godcfri- a) Malatkrra Lik IV: cap. 15 



JhiCtr. 98 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 

1097- 

vens, ratumfe, quod illi fuo iwminefpop^ndiflent, habiturum. QusubiRogerius 

ex fuis intellexiflet , oratores regios ampliflimis muneribus ornatos in Hungariam re- 
mifit, fponfam tempori, & loco alFuturam viciflhn poilicitus (b). 
Compta* Legatis domum reverfis, acCoIomano, quid actumfuiflet, ex ordine re- 

mtis dif- ferentibus , Rogeriu* nihil opers prstermifit , quo nuptiarum folennitas regio appa- 
fmiuai- ratU) & luxu celebrarctur. Comparatis, quas neceflaria videbantur, menfe Majo 
jfc!^ a Henricura Lefcaftrenfem Epifcopum , ac Sicilis Principes Thermas prsmittit , his 
dum, ma. 'P* 6 mox confequutus , filiam tradit , regi , maritimo itinefe adducendam. Solu! 
ritimam tis portu navibus fecundo vento Adriaticum emenfi ad Belogradum Croatis urbem 
Croatia appellunt. Hic Vincurius urbis Comes quinque millibus lcftiflimorum militum fti- 



"f patus , obviam virgini progTeflus , & ex ritu futuram Dominam decenter falutans 
incolumem, falvamque ad regem adduxit. Erat tum Colomanus, quamquam fre- 
(Mmc- qu^tiflhno femper comitatu uteretur. ad conciliandum pomps fplendorem , majore 
nus&fto- quam alias , Prsfulum, Optimatumque totius Hungaris corona vallatus , fponfam- 
tuta dote, que a Sicilis legatis acceptam fpeftantibus omnibus, quo major factofides haberetur 
3*T d ° tC ornavic * Tura ex ^c 100 » conjunftis nuptio in tentoriis, & quia immen! 
K fa hominum copia ftudio vifends fponfs ex toto regno cum muneribus confluxerat 
in tabernaculis , qus extemporanea opera ex arborum ramis confiebant, (c) furnma' 
omnium lstitia & gaudio celebrats. Itaque errare eos perfpicuum eft, qui Rudolfi 
Csfaris filiam fuifle memorant (i), omniura autcmmaxime Volaterranum , quiCo- 
lomanum defuntfi patrui Ladislai viduam duxifle perhibet (#> 

A nuptiarum hilaritate Veneti regcm orabant, ut quas pafto nuper foedere 
copias auxiliares pollicitus eflet, mittere ne gravaretur, alioquin Nonmanis, qui 
Adriaticam oram infeftam tenerent, refifti non pofle, quos, fi mature in ordinem 

non 

„ tis militibus ufque thermas conducere fa- 
„ cit Henricum Lefcaftrcnfem Epifcopum, 
„ & quofdam de fidelibus fuis ibinde mari. 
„ timo curfu ufquc Pannoniam cum puella 
n procedere faciens , qui navibu5 apparat», 
„ puellam cum mulus fponfalibus intromit- 
„ tentes , velis vento commHTjs profpera 
,, aura flantc pcr squora feruntur, ufque 
m dum in portum Alba: , qui juris regis Un- 
„ garorumeft, impune applicant. HicVin- 
„ curius Comcs Belligrats miffus cum quin- 
„ que millibus armatorum obvius fuit, eam- 
„ que - - dccenter excipiens ufquc ad re- 
„ gcm perduxit. Per totam Paroioniam 
„ nuptite regis prsconizantur. Undique 
„ cum cnxeniis concurritur. Et cum fem- 
„ per frequens, & numerofa manus ex mo- 
„ rc cum rcge, innumcrabilem turbam plus 
„ folito , nuptiarum , & novs 



Tum Vt- 
netis ad- 
verfus 

Ml auxi- 

ho vetut. V) Gaufridus Monachus S. Benedi&i Ma- 
laterra dictus illius tcmporis fcriptor fiib.l V. 
cap. XXV. „ Alamanus (lcge Colomanus) 
autcm rex Ungarorum audicns famam Si- 



„ culorum gjoriofi Comitis Rogcrii 
„ dirigens, hliam (mm in matrimonii 
„ ccdi cxpoftulat. Ille vero, quamvis ho- 
„ nefti viri, qui ad hoc venerant eflent, u- 
„ men illos honefte a fc dimittens, de fuis 
„ etiam, ne fallatur, cum ipfls dirigens re- 
„ mandat, ut, fi executum, quod ccepcrat, 
„ velit , alicujus audoritatis , gradus , vel 
„ ordinis perfonas, quibus facilius credatur, 
„ ad id confirmandum mittat. Qui anhelus 
„ cxequi, Arduinum Jovienfem (Jaurien- 
„ fem) Epifcopum, & Thomam Comitem, 
„ idem expoftulatum mittit. Comes autera 
„ eos honeftc accipiens, fecum detinuit, dc 
fuis honcftos , & callidos viros apud Pan. 



* SSJS^JL!— P-^tia, a " ^'•^^CXKLS 

" prajfentibus Archi-Epifcopis , & Epifco- 



„ potentioribus regionis illius exequeiida* 
,', poftulabatur juramento firmare. Quod 
„ rex libenter annucns, per fuum ducem, 
„ nommc Alivum (Almum) & reliquos non 
„ minons dignitatis viros , omnia , qu.x 
„ mandaverat, exequcnda juramcnto firma- 
„ vit, ficque legatos Comitis, ut paftum 
„ firmatum renuneicnt, munificatos a fe di- 
„ mittit. Comes autcm relatione fuorum 
„ «cepta , haud fccus & ipfe Lcgatos regis 
„ a le dimittens, pluribus honoribus a fe 
„ compilavit, regi temiinum , quo fibi fi- 
„.liamruam mittat, ftatuit.,, 
0 GAvraiovs eundcm locum ita profe. 
„anno itaque Incarnationis millefi- 
nonagefimo feptimo , apparatis qus 
ia cram, menfc Majo cum trecen- 



pis, & diverfis ordinibus dos puells, le- 
„ gati morc, in publico proteftatur. Rer 
„ & rcgina catholice pariter defpofantur, 
„ folemncrquc nuptia: in tentoriis, & ex vi- 
„ rentibus ramis tabemaculis fafbs celebran- 
„ tur. „ Timon cx eo, quod auctor dicat 
fponfam impunt Belogradum applicuifle, pu- 
tat, eam urbcm nondum ad Hungaros pcr- 
tmuiffe. Opinor tamen imtmt hoc loco 
idem efle, ac feiiciter. Nam portura jurii 
fuiITe Hungarici auftordiferte habet. Et cum 
Veneti Colomano fcederati effent, non a P - 
paret ratio, cur fponra ad alium portum im- 
pune non potuer.t appiicare. 
d) Henning. fol. 28 5. 
O Lib. VUJ. 



Digitized by Cj)OgIe 



C °LOMAN VS 

non redigantur, in Croadam quoQue mami m , m ~ ir^vT 
mecuerent. Colomanus l*2u^^^ non de nihao^- 

meroimccit, qui poftquam in Apuham trajeeiflenT ^*^" 01 non «^nenao nu- 
dufio tnbus menfibus vafticacem iate SSSS»? 1 "^ & 
jurus deinceps abfhnuerunt, noftri viftore. iZ Quo v,fo Nortmanni ab in- 

Gioriam militarem foris cSmoS tll Um reVertere ' T ™o 
obfcurabat. Maium quod S^TSS^^S P ° ft d ° mi * aterna ^iflenfio S± 

rores crebro Almum adiere , multifque in cXanT fZ - dn T eBMB «»". AflW^- 
■nfidias fib. paratas comminifcuntur, haj n .fi ^& ' S m ind ° lem 
fiicurum, uc qui ex Croaciaj reee. ad nJc ^ conf «''o mature eluderec, facile ^* 0 "'"* 
exturbecur. Eadem apud ^L^Z^S^ *• C * ™ wJ"* 

erat, quamuc, curbata civili belio repubto T** quibu « «*M pX» 

conquifitis affluerent. Et dabant ftSHtaJ^S' & C,ientclis £j»n™ 
tur, yere agi perf.afus, m„ item ex^S ^Tr™™ M J qUod diceba " 
fe moHretur, repelleret. Neque ColomalSior L qUam ^erfum 
ratum ad elevandam auftoritatem inte Zc " . g quod m,,ita "?m fratris a PPa . 
■d/W». ubi Almus *£^%^^l^°>^. &re * a 
utnoque exercitus folo Tib.Tco amne dXetul iT J Stabat mfefKs 
cumProceresplerique, fafta inter fe c^^L^K 8d P;* ,ium r Peft*bat, o^ n „. 
nus confererentur, amicitiam confii^dS^ % dl "2f andam P*». quam mlJftl 
ntarum memoria, qu*, quotiefcunque ex S* hin ma ? ime ^diumpncte-^- 
pr*renc.n]mam femoer Dem,v,p m ^ 1 ' 0 ,nit 'um fumfere, reiDtihli,.»'»-- 



renciffimam femper perniciem creabant JLuT '"'"'T fumfere ' ««« 
gloria, & commodo i„ hoftes fervari q Il.. P " CeTldum ^»". 

qui ma- 

quod ad conciliandos fratres faceret DlerirSml-u u qU * om,ttendu "» efle quidquam, 
fentia, rn illorum arbicrio ^m^^lV^T^' Q uod 13 P e ^ent i n f en l 
dccernanc. Hac ubi Colon Z frS ™» *«• 
miflis ultro citroque mmciis brevi mx ccX l ™ mum ™^°™ reiat. funt, 

Magis tamen aund -I £r j ' & ^P 1 ® m ftativa diftribuc» (f\ 
damnumfuif C^^n^^K^,^ eft ' omnium S« CV^v, 
pore, quo fratres inter fe dSiant S ? T"* " mis fubacli funt • tem -*""' ^ 
Credo pmemmaririmeCroatiffifuifle i > Pr c 1, , nam llbertatem & vindicarunt. 
jnde, cum refradarios armis fibi qUai, c d ° re « em 

mnere ,n montan. Croatia, contendTHquet ^* 6 ™ SdWOaii re<fto fc, 

1-u.c id Croatis aliquamdiu imnune nnnA r inlibtr^ 

d.t.oncm in Ruflbs fufdperet. X 'J t Co,omanus ftquentc anno expe-r«»/,«>,. 
BonfiniushancunammemoJat m^<t f m0tlbeUi fueric ' non comperio.^ 
ocio corrumpi ( g) , vSEfc Sefe^r" 1 OC f Upari qu " m 
junftis etiam, pridas ex S ! .^«mano. RufGs non invicis, aut con- T °99- 

probabiliter decV^ 2 Sed g e4 u 8, T e ' ^ 0 " 6 be | lum ad U,dfcendas in J u "« ^ 
natum. Ut primum in exeS^"^ 

" m °rem abaftis predis omnia vaiS r«« ' ^/f^' ,fin,que ^ 0111 -^ «« 
^hicpotiebatur, obviam CoomTn^nl!, ! ' ' qu«a d*flmaomartorwtflnS 
fupplicantisritugenuaTeKis^S^ vemam ac paccm orans, quam, cum m 

humanicer habens, calce 2 Sl Co 'T1?1L PTO di S nitatera re *' am > «■ 
neacomploratione, ftlLnm?^^ 1 " ei I? dlftitlins > majertatem regiam femi. afl ' a V 
eandem ob caufe ad „1 ^ Nihi, ° melius C « ma norum Legaci, quifi^ 

quoquemagi, ol««^ R e ^i^.P^™ adaftum «*». '« ptnculrJrjT 
h eum finem addrnSm efll «"cS PatU,t fenunea f ,acrimas ' no «^ e ^> rraudem-^ 
« improvifo, & infidii/l^ T" reg ! mde ^ 0 "' 3 fecurum P ene redditum/*' 
ftctis per imoedWiS!.? , W p0<Ient - Nam naud n,ulto P°ft Ruffis coniuncli 
^U^Zt^^^T^ Mircodeduee ad quimuma cafln-rcS 
^femadrmniSan ' ^ZZS^V""-' in h ° Uili fo, ° P af fUiC ' rem 
cunda noclis vigii, a imoetumln ? r Cuman * Utendu,M rad ' CUratis i umentis . ^ 
v.gu.a.mpetum,nreg,osfaciunt, nulloquc ncgotio primis, qui excu. 



Jn.Cbr. IOO ANNALES REGVM HVNGA RIAE. LU. 11. 

J222: bjas agebant> pr0 tritis, caftra carris obfepta perrumpunt, maximam partem fomno, 
afbb&L ca,dunt, quoad morientium clamonbu, 

eflcnt, intucrentur : tura vero, ut tempus, & locus finebant , quifque pro virfli 
S arripere, ac in manipulos coorti dimicare, LTtisTdSs 
idem facerent,hortari: fruftra tamen is conatus fuic Barban denfatis ordinibus om- 
ni ex oarte intmiebant, nequenoftri, quod tumultuanam magis, quam ftatamm 
pugnam & peXervaUa conferere poflent impetum hoftis Autius «rtfajta ica- 
oue ad extremum conclamatis rebus, incondita fuga, falutera oranes qu*i.vere. Pars 
mfilvisabdici, pars, qua error noftis ferebat , palances arcum agebantur. Pr*to- 
riani Colomano circumfufi *gre regem e periculofua v.rtute expecuvere. Caftra di- 
rcpta, & Prarfefti magnara partem oefi, ex quibus Eurzem , Almaffiorum genere 
oroznatum virumque fortilfimum fuiflc ferunt, tum duos Antiffates Cupajn,&Lau. 
rentium eodem fato fublatos. Jula palatii comes accepto letaU vulnere haud diu 
poftquam in Hungariam redierat, exftinftus eft (i> Nufquara al.as tam infignetn 
kfturam ab hofte nofiros accepifle, domcftici annales memorant, mamfefto docu- 
I ioo mento , bella non ex libidine, fed reipublicte commodo ab regibus Iufc.pi oportere. 
Mt ta Bello hoc defunftus convencum Epifcopis ac Procenbu» in annum mtllefi- 

ris JluMa mum centefimum indixit (f> Caiuam Coraiti rum Albricus temporis Ulius juris ante 
traltans, ajjog confultiffimus in prafatione ad Scraphmum Archi Epifcopum hts verbis reddit: 
induUque Q >ri n iafli m mtu rex tufter Colematms k) columbma gratia fmpUcitate cum mni virtutum di- 
«mvmtu. ^ ptjjtu pojlaum ^dit odultam fidem perfetla reiigtenis robur accepiffe, legalis 
. vincukm catena mgitavitrtlaxare prudenter , utpote mdtgnum effe pcrpendens, fijamfpenr 
taneum fidei militem legalis pana ihnor torqueret , quem ntc ipfa mers ab agnitajam confef- 
fione veritatis abfterrtre potuiffet. Hic ntmirtm cum videret propter civilia btlla ufque ai 
tempus illius invalefcentia , paternis troditionibus' jam magna ex parte folutis, regni confiHum 
iabefafiari, curia bonorem vilefcere, timens , ne mUes infolens, dmefticus tamen virtutis t 
bofpes irrevocabilis fieret miquitatis, regni Principibus amgregatis, tothts fenatus confulto - - 
regis fancla memoria Stepbam tegolem textum recenfwt , de quo, fi rem confideres, nM 
cvmminuit , fed auxit, non Jamen quafi fundam , fed Juperadificattr - -. Ha?c proloquu- 
tus fanftiones in Comitiis decretas duobus libris complexus eft : nos, quantura adra- 
tionem annatium attinet , pnecipua capita compendio perftringemus. 
Dterttum Primum iramodice quorundam cupiditati , qui fundos ab D. Stephano Epi- 

condit, fcopjj^ virifque religiofis donatos , invadere moliebantur, frsnum injecSum, cau- 
^"""^"tumque, quidquid fan&iffimus rex donum dediflet, bonafide, & indemni jurepoffi. 
"autfrm^ deretur: contra qute ceteri regum tribuiflent, fi iuperfluerenc, regio fifco addicta 
vat. eflent (0- Tum, quoniam aula regum, neque ab omnibus, & magnis praterea 
impendiis adiri litium caufa poflet, placuit m qualibet dioecefi quotannis femel atque 
iterum calendis nimirum Maji, & die D. Michaeli facra judicium celebrari , cui pne- 
ter Epifcopos , Comites, ceterofque Magiftratus interefle oporteret (m). Pofleffio- 
num vero adcundarum ratio hunc in modum circumfcripta : donationes ab D. Ste- 
phano fafta ad hairedes quoslibet ex afle tranfirent: reliquarum filius duntaxat capax 
eflet, quo fi quis dcftitueretur , germano, & hoc defuncto, hujus quoque filiis in 
partem venire fas fuit, alioqui, fi improles deceffiflent , rex ipfe poteftate (n) hi- 
res infticutus eft. Ncque fervitutis (o) mos ex integro antiquatus: nam fervum ge- 
nere Hungarum, aut in Hungaria natum exteris vendere nefas erat: Slavis & ex- 
traneis, qui ad exercendas operas veniflent, datis ex more denariis, liberras con- 
cefla (/>). Et quia Ifmaelitarum nuraerus in immenfum accreverat , ne quid aut rei- 
pubUca; obturbarenc clandeftina machinatione , aut labe fua ceteros inquinarent, lan- 

citum, 

b) Thvrocz. Chron. cap. LX. Bonfin. *) N.fi Colomanus poftea mores in pejus 
Dec. II. Lib. V. commutarit, videntur doraeftici annales non 

facis recte fentire, cum eum cx om 
i ■; P e rtnFivs annura ftatuit MCIII., viciis compoficum defcribunt. 
quod Albricus ex Dalmatia reduxlhsc de- f) Lib. I. Decret. cap. I. & t$ 
creta compilarit: fed id non evincit cele- m) Cap. i. 
brata fuifle Comitia aimo MCIll. Itaque n) Lib. L cap. io. 
tcnenda eft epocha pacrii Juris, quod aonum o) Lib. I. cap. 77. 



MC. diferte deiignat. £ Ca P . 80. ' 



Digitized by Gpq jle 



* H V S ' IOI An. Or. 

, uc, ubicunque vicum conflaffent , Ecclefiam fuis impendiis hftmA», ,i il^ 

rent, tum med.a pars aliorfum coramigraret (V). OuUfle^ h ? 

bcemmeft: funt, quieofdem cum Judsis fuiffe affirm™ ,1 fuenm » 
Saracenos arbitrantur, quod Judwrum nomen ab t , l f , . M,,n verifimilius 
dfe». Quam 4aifi vTereTo^ o^? ^ 

*M SS^iSX ^^"^'"^^Colomanusthidue. «M 
nt (O, ne umen ut faale apud vulgum fit , aut invidiam,- aut maH E nra „o,^ '«** * 
ms notam fib, conflarec ,ta reddituum rationes conftitutas voluit, ^n^Tl^» 
rumeffecqui comjtaubus praffefti erant, decima Epifcopis obtm g er« Zau> t(i >'" 
«a pnmus ommum Colomanus fuiffe videri poteft, qui tributorura pYn LionZn"'™' 
Hunganain mvexent. Sed hajc ab inftituto noftro fere aliena func pen ' ltat,onemm . 

Coloman^^ 

>n pnmo etacis flore exft n£tus, h.c patri a morte fucceffor datus eft. Sub ha* ■!>*" > 
tera m Synam expeditio indifta fuit , ad quam omnium pene gentium homLs^orl^ . 
fiSHLr 7™^ r ri t ft , UdiU ' n enitUit » 0ui > id" mpoSpote": 

o^SS in infiU 

, m mJ? " tam r mUite ,J P aIrnadam Colomanus bello appetcre conflituit , hac potif- 'iS 

3 H nffi lmPUlfUS ' Cr ° ataS > ^ ^ 0 " 1 Hu "g ari * »«P« dW*5S 
ttarunt, ad oftaum revocarefuaj dignitacis intereffe arbitrabatur: quos, quamqoam^ « 
arm.s libi rurfum affereret, videbat carnen haud diu conftantes in fide futuros nifi Ctoatat 

TZ^T??? W P0 "T U CU,US CUm Dalmatia bonam P artem con«kue-~ 
ZL 1 o" d,tionem / ed 'gere non modo opportunum rebus fuis, fed necef- 

lanum quoque exiftimavic. Ad hac induciarum tempus , quas cum Venetis peoi- 
gerat, ,am evolutum erat. Hac cum illi felicem, ut opubat, belli ex.tum fponde- 
rent, pnmoquoquetemporc cum exercitu ab omnibus rebus, qua> ad d.uiumam 
3S2S! neceffariavideba "^, inftruao, Dravumtrajicit, & *ceieratis iti- 
nenbus in Croatas movet Hi vicino adeo periculo admoniti copias haud fegnius co- 
gunc, & pramo, quod inftare videbatur, fe accingunr, Colomanus , antequam fcr- 
rodecerneret, miflis Legatis Croatarum animos pertentare aggreffus, pacis conditio- 
aZT , £ * ■ aCra y im 3d priftinam obedientiam redirent. Vifa eft res Croacu 
digna confulcacione, ad quara cum acciti regis oratores honeftas conditiones pr.>po-* a rcgt 
nerenc , quc magis fociorum, quam viftorum effent, vLilf.ni d^odecim nobiles r ^ " 
gravelque viros ex totidem tribubus mittunt, qui cum regu tranfigerent. Coloma-""***- 
nus Uifu prtetonum defixerat, quo cum Legati Croatarum veniflent, magna eosho g/i 
ncns Cgnificauone a fuis accipi mandat, tum ad fe addudtos comiter, amiceque ha fi^/ 
oec l\eque multo poft collatis in urramque partem momentis in has conditiones 
convcntum eft. Croataj fociorum numero ab Hungaris habeantur; in aditis poffef-^ n» 
nonibus mhil tnnovare fasfit, immunitate prajterca annui cenfi s donentur. Contra,^<.Bex 
quones hoftis Hungaria;, & ejus ditionibus ingrueret quisque nobiliorum cum decemf ueriaU 
armatis cquitibus, dum rex jullent, prarto fit: fumtus alendo militi quamdiu Dravum 
rlumennon tranfmiferint , de fuo fuppeditent: hoctrajecto, alimoniam ab rcge ad- 
minidratum W; nentinique ab exercitu abeundi poteftatem futuram, nifi rex miflk 
miiiua ilhus vemam recerir. Hte fa:deri» iniri paftiones erant : ex qmbus perfpicuum 

eit, Croatite maximampartem, utfuprajam conjecimus, dedicione ad Hungariam 
pertinere (s), 

Cc Maxi- 

5) Cap. 47. ^ re D a i ma t.icum fub fuo dominio fubjuga- 

f) "tet id ex app. 32. 33. 34. & pa fl; m . n re> V enit cum exercitu fuo ufque ad flu- 
<5nlf , r qU J? ^° ta ad C" 1-0 "'" 5 " Uiaconi „ men Drava-: Croates vero aud.entcs de 
Wenr.sadjertalichabet: ..Colomanus-- „ adventu rcgii , congregaverunt excrc.tum 
» propoluit totam Chrovatiam ufquc ad ma- „ fuum , & praiparaverunc fe ad pugnandum. 

„Rex 



An. ar> 102 
1 102. 

riwtf-Epifcopuin 



ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. IL 



Maximam in conficienda pace operam contuliffe Siiigidunum Zagrabienfem 
jpuin ex veteri MS. tabularii Zriniani conficitur. Qui cun tam prOpenfam 
"^Qoatarum in Hungaros voluncatem videret, tempore ufus, Colomanumcum e .er- 
Zs E^-dtu comtantibusprincipibus Croatarum vins, Belogradum deducit, ifth.cque nte 
fc*pusZa- COTOtiim m Croatis regem falutat (t). Atque is nihil mora; mterponens contmuo 
gmbienfts nQn h]um regjs tjtulo ( f e( j poteftate etiam uti coepit, dum monafteno Jadrenfiura 
KT ia *monialium privilegia publids litteris , rcgia aucloritate munitis confirroaffet. Juvat, 
Ptojla. ut & annura, quo Croatia Hungarias accefferit, certum habeamus, nec lis obCroacie 
ttmrtgi. ritulumceterisadjeftumobmoveripo(Dt, ipfum diploma annalibus mferere m hic 
mfxr yerba confcriptum: • 

Anno marnatioms D. N. J. Cbrifti M. Cll. Ego Ctlomams DEJ gratia Rex 
Hungaria Croatia, atque Dalmatia , falvo babito eonfitio, poftquamcoromtus fui Bclgra- 
" dtfupra more in urbe rtgia, rogatu fubfcriptorum meorum Comitum, pro cbaritate DEl , 
& remedio armue mea, deno perpetuam pacem , & regiam tibtrtatem nmafierio S. Maria 
Momatium, quodfttum eft in Jadtra, ut ibi DEO devote degerttes fervire , & DEumin. 
terpellare pro flalu mei regm valeant : tutm nemo fecularibus invoiutus curis DEum , ut ton- 
to decet ordim , contemptart pottfi. Vnde fub iftuts privUegii feriptione , banc dationm rt- 
* gia tibertatis ftccorroboro, ut nullus mei regm audeat quicquam difirabere , vtl auferre M 

mnafterio, tam m mbitibus, quam imtnobitibus. Si quis vero contumax noftra regali buk 
juftoni contraire tentaverit, & aliquid de bonis mtmaftern ufurpavtrit, M Ecclefta quadru. 
plum reddat; ufurpator vero cum fuis ommbus regali fententia fubjaceat. Et boc amfirma. 
mus neflraftgillatiom iflorum Comitum: Precopius Agrienfis Epifcepus laudo (u). Stngi- 
dunus Zagrabienfts (i) Epifcopus kudo. Jfaac Cemes laudo. Petrus Comes laudo. Cla- 
dia Comes laudo. Saul Cemes laudo. Amec Comes laudo. Tbomas Comes laudo. An- 
dreas Comes laudo. Cofmas Comes laudo. Bocan Comes laudo. Dionyfius Comes laudo (y). 
Cur Dol- Dalmatiam , ut co tempore circumfcripta limitibus fuit, Colomantis, cum 

watut rt-iitteras has fignaffet, nondum fubegerat ; itaque verifimile eft , eam veteri Croata- 
*A> tfo. rum regum more , infertam titulo fuiffe , ut jus velut poftliminii, dedita Croatia, in 



„ Rex vero audita congregatione ipfonim, 
„ mifit fuos nuncios , volens ipfos gratiofe 
„ traftare , & pafta cum cildero , ut volue- 
„ runc, ordinarc. Crovaces vero audita le- 
„ gatione Domini regis, inito confilio, omnes 
„ infimul accepcavcrant, & mifcrunc duo- 
decim nobiles fapicntiorcs de XII. tribu- 
bus Croatiae, videlicet Comitcm Gurram, 
degenereChacittorum: Comitem Hugri- 
num de genere Cuchachorum : Comitem 
Marmognam de genere SubiChorum : Co- 
mitcm Pribislavuro de gcncre Subdormiro- 
„ rum : Comitcm Gcorgium de gcnere Sna- 
„ tittorura: Comicem Petrum degencreCi- 
tliorum : Comitem Paulum de genere Gu- 
fichorum : Comitem Martinum de genere 
Carinenfium, & de genere Lapcanorum: 
Comitcm Pribislavum de genere Policcho- 
rum : Comitcra Obradum de genere Laf- 
nicitorum : Comicem Joliannem de genere 
„ Jamomcchorum : Comitem Mirogum de 
„ genere Tugumirorum , qui venicnccs ad 
„ Dominum regem, ci debitam reverenciam 
„ exhibuerunc. Dominus vero rex ad ofcu- 
„ lum pacis eos recipicns, & hononorifice 
„ eos Cractans ad calem concordiam deve- 
„ nerunc. Quod omnes pnedifti teneanC 
„ fuura pacifice, & quictc, & quodnon te- 
„ neantur aliqua pncdiaarumgenerationum, 
„ ncc eorum homines regiae Majeftati fol- 
„ verc cenfum, nifi tancum ten^ntur do. 
„ mino regi , quando aliqui invadcrenc fua 



„ confinia regalia , tunc , fi dominus rex 
„ mittet pro ipfis , tunc ire dcbcant ad mi. 
„ nus cum X. armigeris equitum dc qualibet 
„ generationc prarnominacorum fuis furopci- 
„ bus, & expenfis ufque ad flumeu Dravs: 
„ inde vcrfus Hungariam ad expenfas Do- 
„ mini regis, ufquequo exercitus duraverit, 
„ debeant permanere. Ec fic exflatic ordina- 
„ tum de anno noftrai redcmtionis millefimo 
„ centefimo fccundo.,, Atque hincexiftimo, 
Bandtria apud Croatas initium verifimiliter 
fumfiftc. 

t) Reverendiflimus D. Balth. Kbkqemch 
in Hift. Zagrab. Parc. I. cap. XII. hoc Mf. ci- 
tat: „Singidunus Colomano regi charus Za- 
„ grabienfem rexifte Ecclcfiam in privilegio 
„ Marmognatdc gcnercSubithiorum aColo- 
„ mano rcge an. iioj. daco invenitur in 
„ archivo Zriniano , qui cum rcge Crifium 
„ appellens , iu negotium tcmpcravit, uc 
„ regi uicro poficis armis Croatas fe fubjece- 
„ rint - - & Belgradum fupra mare duxic, 
„ qua in urbe Colomanus in Dalmatia:, & 
„ Croatiie regem coronatus eft. „ 

u) Mf. tranfumtum babet Acrienfis, patec 
autcm errorem efte , cum ejus nominis in 
Croatia & Dalmatia nullus Epifcopus fucric 

x) Timon legit Zagorienfw, feu Tranfil- 
vanienfis. Vcrum ex laudato Mf. conflat 
hgendtim effe , Zagrabienfis. 

y) Ex regiftro Privileg. S. Marie Ja- 
drenfts. 



Digitized by C OOgl 



eam fe confequutum efle oftenderet. Ceterum id „„^ t • , II02 - 
Croau^&Dalmat^moremmanafle, «rfi^"" 1 ' fjSf^X^ 
opmnatumque regru nominibus ad calcem firmarent nnn K Antiftitum, 
loco adnotare mihi libet, lf^nZ^^l^I^?^ tva 
ufurpatan , fuifle ad annum fuperiorisS "cefimS feS^ 5, 2 
ftratura eft. ,e Pt«num luculenter demon- 

bertoHugolinum Colomanusf cui oallium Z rafeCeratf ^ dl ^ lo( ^fidefunclo^|./«ryur«m. 
bac, nififerta verborum forma^^^^^ 

mumcauferipfit ad Papam Hugolinus reZ & aoZL, Cd ° raano C0ln - 2£L 

pmerconfvetudinemMajorum ea iuri SJf? ^;™ 68 magnopere mirari. qucd 
velle. Refpondit P-dfex ^ 

aut Panormitano, vel Polonorum Archi Eoifrnnn • r ISS " PoIe roenfi, Colonienfi, ft «* 

SioHifoa/lifrLZ r£ Z J ^^^ Ubl > ^™enfi Arcbt.Ebihoto 
,7T (™ 'tfm 6? r,g« majores admirationetJ7L ~ J 

mm&mm Petro committeret , conditknem Jit Ji, jr , mm Ju6Tun 

Ms meas: fi cotifcientiarum f,L Tjjjfjt 'J V ™ Smm Pe,rt? 
r.j as r„. j V. / cr condittone bac uius eff ttec Smni t M ,, .„ 

ttas nott vtdtmus , ihsmcxime* auos ttttlht utu T ?' quorian lottjcMt- 

JtMstod hcLJl l 1 V br ' toULOm Evattgelto efle prombttum, tuc ab itfis 
sn-yions pojt vmnntim, nec m Concius itn-eniri tnffi- f)*t.,f.J. n. -j n ... 

n™«usf«blmtusait; auoJanpk«s n^^ S^^T' **** 

han ms illo fermiti^t, Z Tr, < ■ 1 ' mm m 'P''" s ut «««"»/, ma- 

Pontifcu cemfcimil damlXTjSf^r^ 1T L* "^ 7" ftr ^ 
/^«r eiepemtijjltn? auidftttJZ^ZtZJA^ ' t "f™ ^****** CmiBt 

2 qU " nm , cum videt , pigns ejje bmuttes ad cnlJum 

TJJdZuTd,mlt, S* ArV» 

fro ««««r*w ^fiM ;ar#ff ^ ^ ^ fc ^ jiatutum non 

m\ tT\t^\rJ^j\Jz &i™£r i s^fta ^rr ' 

tur in acris fynodi Roman* anno 1079 cele- STSLSfl tMfl *^ 

m.tnlJt2 ZiL JfT'\ perda '!' m T mferit - ItiBaron.adannum ,07«. Wum 
S «wte a ^^ m > ? P"* hu^us forma.-juramenturo Pafchalis Hugolino 

*r Iua7hn/J 1 ' « ^ " ,m ". w ' w/ obtuloit, mihi incompcrtum eft. 
fwyuaj (««rax, twwm, £f ««««« obtdiam, n 

««, Jimnpoten, legtttos mm miitam. Papa- a ' i3AaoN - ad iim. 

tm Rmonum & Rtgaiia fmOi Pttri adjuter i) Quem Epifcopum, aut qua de caufa 

mu mmam t fif defendendum faivo mto or- damnaverit Albertus , nam hic Hugolini dc- 

T'mJHfl" m flWf f' ^ mM P" Ccflor erac » ""fp»ni reperi, fuffraganeorum 

fi y mttper ATutfw /5« , ^ cr tt /rrar, ,*W Umen aliquem fUifTc oportuit. 



A* ,0 4 ANNALKS RRCVM HVNGARIAE. LIB. II. 

<0: JV*M#B bomrem pranpuum fecundum canones A«w 

J«Jf» Jrcbi-Epifcopo «mfervari? ltaque quod ctnfuerunt rex & magnatts 
a fuOraditlafacramenti conditme te qmefcere; videturm vobts judtctum EvangeUcum? vt- 
deturne Primatus noftri bomr pracipuusl ftumquid anim ceciditdla fententta Dmtnt : m 
efi difcipulus fuper magiftrum? numquid Hungarico Prtnctpt dtclumejt: & tucenverjut 
confirma fratres tuos? numquid bac nos comnwdi noflri profecltone rtqummus, fc? non um- 
tatis CatboUca fiatuimus firmamentum ? poffunt Apoftohcam fedem contemnert , pojjunt advtr- 
fum nos cakaneum elevare, datum a Deo privilegium evertere , vtl aujerre non pojfunt, quo 
Petro diclum tft: Tuts Petrus , & fuper banc petram adtfkabo Ecclefiam meam : & ; ttH 
dabo claves regni calerum. Quibus tamen quatuor cmiUortm decretts dandt paUtt mdus 
' prafcriptus efl , & prefefanis , vel obedientia ordo fancitus ejl. Cum igttur a fede Apofto- 
lica veftra inftgnia dignitatis exigitis, qua a btati tantum Pttn corpore ajfimuntur^ juflum 
efi, utvos quiiqiie fediApofloticafubjeaionu quavos cum beato Petro, 

tamquam membrade membro barere, & CatboUci capitis unitatem fervare declarent. k 
quibus a pradectforibw noftrisea eft adbibita moderatio, ut nibil injurtofum , mbil dtffictle 
Jit appofitim , quod nm etiam prater exatlioncm noflram ab ommbusdebeat Epifcopts obftrva. 
ri, qtdfub Apoftokrum Principum Pttri, & PauU obedientia decreverunt, & unitateper. 
fiflere. Numquid nan tdtra vos Saxones , Donique confiftunt ? & tamen eorum Metropoli- 
tani , & idem juramentum afferunt , & Ltgatos ApoftoUca fedis bonorifice traclant , & itt 
fuis ntceffttatibus adjuvant, & ApoftolortmUminaper Legatosfuos nontantumper triennivm, 
fed armis fingutis vifitant. Ita te frater cbarifftme fruamur in Domino , utmnper te m Ec- 
clefits fubtra&ionis , & diffidii, quodabfit , oriatur occafio. Haflcnus Pafchalis : fitis- 
queliquet, exmetu, qui fortafle non de nihilo utrinque fuit, diflcnfionis initium 
coepifle. Pontifices veriti, ne reges auftoritate a Silveftro concefla abufi , ad res , 
qua; juris divini, & Ecclefiaftici erant , fcnfim injuria graflarentur ; nihil omifere, 
quo ea potcftas circumfcriberetur; regescontra, quoniam periculum de regni feudo 
jam' alias a Romanis Epifcopis intentatum noflent, quofibi, ac regno caverent, 
fua jura coarftari sgre ferebant Qucm exitum rea fortita flt , poftea locus eric 
II03. memorandi. 

Dubium Neque intra folius Croatise de qua fupra memoravimus, limites expeditio- 

eft ■ <m nis fru&us conftitcrat. Scquente enim anno , ut quibufdam placct , & diploma fi- 
•R"™* r *" dem videtur facere, Ramae provincia Hungarico itidcm juri aflerta fuit, armifne, an 
gnum Co- dedifjong^ exploratum non eft (c). Erat Rama Scrviai occidentalis , qua maritima 
intn- P ars » >bfluvio cognomine, qui in Naronem illabitur, nuncupata, non item, 
vinciam ut Revajus pie magis, quam vere comminifritur Pateftinse portio, cujus nomen ab 
redtgerit. Andrea II. poftca, quam ex facra expedirione rediflet , regim titulis adjefla fuerit, 
noftris fcriptoribus paffim Bofnia dicitur: fed de hac crebrior deinceps narrandi locus 
eric Mihi tamen ii reftius fentire videntur, qui Ramse titulum ad Bela: csci tem» 
pora rejiciunt. Etft enim diploma anni hujus ab Colomano datum id noroen referar, 
tamen fcribentis potius errorem , quam regis eo noroine utentis au&oritatem fuiffe 
ex eo verifimiliter arguitur , quod nec Colomanum deinceps , nec filium ejus Ste- 
phanum in diplotnatibus eo titulo ufos efle certum fit. Tam autem ambitiofos fuiflej 
utnomine, non fubafta provincia, uterentur,. aut ita leves, ut eo uti fine caufc 
defifterent fuaderi probabiliter non poteft, niG ea regione interea privati fuerint ; 
fed a quo , aut quando nullus fcriptorum omnino memorat. Neque faris cxactura 
eft , cujus fidei fint , qua; Revajus ad hunc annum refert de memorabili prorfus vi- 
doria Colomani, quam ex Venetis rcportarit; quando ejus rei Dalroatici fcriptores^ 
ad quos id litteris confignare inprimis attmebat, nihil prorfus meminere, & Venen 
altero abhinc anno claflcm copiofiffimo milite inftrudtam Duce Ordelapho in Paleefti- 
nam mifere (d). 

Atque 

c) Apud Lvcivm Lib. 3. cap. 3. „In no- „ manus D. G. Hung. 



' r ~ . ; — t- »■ — v 3- > — n — ■ 

„ mme Domini nollri |Efu Chrifti anno ab „ Ramxque rcx.„ 
„ lncarn. cjus MCIll. die XV. Junn Colo- d) Ccntur. D. de Monarchia, & 

regni Hungari*. 



Digitized by Goa ;le 



C O L O M A N V S. IQJ 




Trad-Mt 



Atque ea occafione Colomnnus ad fubiixendam TWnw . . , 
irumbat, percommode ufus eft. Ur ^m^^yS^Tt f* ^ ^ < 
comperit, colleAis ex Hungaria & Illyrico copSrLfSonem 2^2 *S 
indiicrat. Fuit Dalmatia id temporis, ut aHu^^l^^^ 
micibus , & pncter infulas finus Adriatiei Taderam '• f^mfcnpca H- ttn rw- 

puas urbes complexa. Jadernm, ^J^I^^^J^SL^ 
roumcifDmaerac, fpemque prebuerac, ceteras fi hac nori pmr ^«««f 
fafturas, obfidionc cuiindari placuitl EnTuVbs ^LfSS \ ded ?™ m ultto^ 
muro , ft turribus advcrfus vmTegrcgie "^STZS^^ 
commoditace portus& natura, quod rex claflb defttai e£? SiXKSE 
mums. Acque «I d.&cdiimam oppugnationem in principio reddideT Coloi a 2 

rt ll ,V teceratque machina ad id fiudio comparata immancm murorum 

LSUilnrT V ^ ,* tenWri aflU,tUS ' & Ca P" urbs POterac! cTS 
nes Tragunenfis Epifcopus, qui commodum apud jadercinos erat, imp oraTcSi 
ope machmam dmmtus corrupiffe fertur. Tum vero pofita fpe potSdT "S ad ^ W 
SSSi^ES^ ^'^tioneagendamccnfuic, fuici^ejufdem J^&TC 
fludium m conficendo fmdere non indiligens, cujus opera habicis ulcro dtroquV^^ 
loquiu .brev, effeftum eft, uturbs datis, & acceptis"condicionibus CWoSE, « S^" 
ciperec Qu* paftomm racio fueric , nufpiam rejeri: credibile tamen cft Stf £ 2S2 
d,cecur nsdem prsu-ogativis Jadertinos , q^uibus Tragurienfes trienmo poir d n £ 
tosfunTe: fmsnempeutlegibusviverent, neve triburarii effcnt (e\ HbfimdS 
trugna ommum acclamatione urbem rexingreffus, Dalmatici regni primum annumut 
£fe m htteris loqu.tur tf) aufpicatus eft, utvc rei geft* publieum monumentuTex 
ftaret, turn monialium S. JVIari* hanc epigraphen inddi fedt fc) m ° nUmentu,n ex * 

ANNO. INCAR. DNI NRI IHV XPI MIL. CV 
POST VICTORIAM ET PACIS PR/EMIA ' 
lADERiE INTROITVS A DEO CONCESSA 
PROPRIO SVMPTV HANC TVRRJM 
SCM MARIyE VNGARLE DALMACLE 
CHROATLE CONSTRVI ET EKIGI 
IVSSIT REX COLOMANVS. 

c I ^ ertina! Urbis exemplum haud multo poft Tragurini & Spalatenfes fequuti Humt 
lunc, pacbsquc conditionibus dcditionem fponte fecere: & hi quidem Colomano «««5* 
ejusque poftens tum regno Hungariaj perpetuo fe obnoxios fucuros iure jurando 1 "^ 
confirmarunc Quamquam Archidiaconus ucramque urbemance Jaderamin regis po- 
teftatem vemffe fcribat 0), lapfum tamen effe ex fcriptore vit* B. Joannis SEfifc* 



Dd pi 



eurmSft? Z B , - r T °M n , niS Epifcopi Tra - T^rini machina regatis deurucU fit , & 

m»num p • Cap ' 4- » Co]o - P accm conciliarit, ita lubjungit) facisfa- 

" rannoni ?run> rcgcm concig.c ad „ ciunt igicur cives iuxta conlilium S. Prsfu- 

" T! ?J?, V r f*r m 1031,11 potenti ' & bra " " ,is TC & ix diti °ni> & fi« d ^tio 1 

» auo cxcclfo dcfcendcre. ut repnum fuiE v«i,mf, f » c.„ii;- r>..,«... 



!it,nnir.,k- L T nd< T e ' ut re g num fiw „ volunute. „ SimUia Dandvlvs 

„ ditionifubjugaretlljyricum, Croatiagen- Chron. 
" D^ , JS?*r ha ^ 8 ' & *** civitaijidra. /; Apud Lucium loc. dt. 

" 1™- a' & .P otcn tior fcrebacur ce- tionis D. N. JEfu CbriHi MCV. IndMont UL 

" LTtL 8 ,nferiorum P artium Dal- rtgrumte piiffiL Cblmmo , CrMi*, & Ddma- 



« Wudinepopuhbcllicofi, contra illam pri- fatf. v J T 

" n,° m /k Xlt aciem C1£erdcus univcrfi, quam, g) Apud LvcrvM loc. cit 

" rit onf/ 0 obCem P«are , circumcin- £ ; Hilt. Saionitanc cap. XVII. „ Tunc 

"oron ?°' & ereSis adverfus ilIam » adSpalatenfem civiucem primo acceffit-. 

'' ment ^ lS ' & — r ' iS 8 eneribu$ tor - »> **■ veroSpalacenfesobfirmatisbene portis, 

* rum 0r K m ' n ° n minimam ftragem muro- „ per murorum circuitum cum armis diffufi 

" dcmd" *' currium faciebac (narraco „ non acquiefcebant regi - - Tumrex, & 

»i cmae, quomodo ope Joannis Epifcopi ejus principes indigne ferentea, Bt fcquafi 




106 ANNALES RECVM HVNOARIAE LIB. II. 

"pi Tragurini multo vetuftiorc liquet, ex quo oppugnaca;, dedicseque urbis narracio- 
Indt tiusnem depromfimus. Ceterum non ica podcus Dalmacia Colomanus eft, uc non litigii 
**■ aliquid cum Venecis incercederet. Qui cum prius citulo quoqueDalmacic ucerencur, 
nttit ob- eam dj t j onem Hungaris obnoxiam elfe non fatis aequo animo ferebant , queftique 
func propcerea apud regem, eumque, ubi querelis nihil profectum eft, perpetua 
violaci foederis injuria nocabant : Colomanus concra nihil ab fe contra fas actom 
effe concendebac , neque in focios arma fumfiflb, fed popiilos, qui fe ulcro 
dedideranc , hseredicario jure fibi afleruiflb. In hanc fentenriam Bonfinius (t): 
vemm quod juris hsredicarii pnerogativam indc ab Atcila repecat, fatis liquet, hx- 
redicacis citulum nulla, auc tenui prorfus, ac incerta conjeclura nici. Pax tamen in- 
ter defceptances poftea coaluic , quod Veneti maximam milicum partem in Syriara 
mifuTent: quibus autem pa&is utrinquc convencum fuerit, non conftat. Vcrifimile 
eft, quoniam fcriptores Dalmati pacem cum mari tum terra reftitutam fuifle fcribunc, 
itaftEdus initum, ut Hungari continentem Dalmatia;, Veneti contra infulas obtine- 
rcnt , quamquam his quoque Hungaros baud multo pofl potitos efle infra oftenfuri 
SHs ta- fumus., Atque ad hoc tempus quinquennales inducias , quarum Bonflnius meminit , 
«ten/«J«-referri opportere puto , nonitempoft Ordelaphi Venetorum Ducisnecem, quod 
rf«nw». re g em P rius obiiffe, quam ducem Ordelaphum ex rerum, que fequentur, nanatio- 
r"** ne perfpicuum fiet. Sed pene neccffum erat, temporum ordinem ab Bonrinio ita 
perturbari, quod Colamanum viginti acquinqueannos regnaffc fibi perfvaferit, quem 
tamen annum regni nonum ac dccimum non exceflifle diplomaca illius nomine con- 
1 1 0(5. flgnaca aperte docent (k). 

Hec inter Vix compofitis in Dalmatia rebus in Hungariam redierat Colomanus , cum 

GfTOaTOa AlmUm ^ ^at^em, qui Paflavium P rius fugerat, reducem , & veniam flagicancem be- 
nigne accepic; injuriarumque oblicus in priftinum honoris gradum refticuic. Verum 
is, five fuapte curbulentum ingenium natfus eft , five fratris infidias fub amicicia! fi- 
mulacro lacere vericus in Poloniam fuga evadit, credo in comitacu auxiliariorum, 
quos Colomanus Bolesho III, miferat , ad Polonos penecraffe. Erat tum Boles- 
laus duplici bello implicicus : alcero contra Pomeranos , qui Svatoborum confangui- 
neumfuum carcere dctinebant, contra Bohemos alcero, qui regni fines crebro in- 
curdbanc Cum diu animi dubius hasreret, in quos prius fi^ia convercenda effenc, 
advementibus ex Hungaria fuppetiis in utrofque bellum decernit. Scarbimirum, fu- 
premura copurum ducem, in Pomeranos mittit, qui vaflata Iate provincia .pnedis 
onuftus domum revertit: ipfe cum tnilitia robore (/) adverfijm Bohem os profeftus, 
cum hi pugnam detreclarent , neque laceffendos ultra putaret , ne fruftra expedicio 
fufcepca effe viderecur , Polonorum parcem, & Hungaros , qui auxiUo fibi venere, 
Almo tradit, ut eo exercitu fua adverfus Colomanum jura tuerecur. 

mmime fegn,S & rei B erend * occafionem nactus in Hungariam refta con- 
6 ,t ^ pnm0que : irapetu novum caftrum («0 ducendo bcUo non importunum r> 
frotri bd- pit * Rex ' W°™ m an™* jam inclinabat, veritus , ne ipfa mora frater vires fume- 
lum m< >. ret • aut «mpons opportunitas elaberetur , rapto celerrime exercitu AJmum nil m 
ut:fid Je 

" Sru? 'Zl^ nfibUS ar ' ,itrantes . «*- „ norifice a Clero & populo fufceptus dt~ 
" SJSL?^ i comnunari . & PoO- „ indc autera permnfiens vcnit Tragurium, 

t*r\.h, n t r'*"«que , quas poterant, „ fimili exemplo fulccptus • • &iicinUnga- 

" SftSSiKo* J^J^S^ 1 *£J* B riam cft "0** ann ° Bomim MCIII. „ 

" r Difco^oum ?a r r ""f Archi - Sed error in ^ no eft » c ™ « infcriptione 

l StS£ i gCm £? lomanura P« cem turris conflet id faaum cfie anno MCV. D» 

" {ufdD icn* anm,ir x m benigne ce P tus autem eft Archidiaconus , quod di- 

oiuT?S*i«r « ommbus pet.tionihus, plomatcan. MCIII. confeao Colomanus fun- 

" rivil.rf. M "«erintpn, pacis fcedere dos in Croatia fitos Crefcentio confirm»rit, 



sr 



p „ ■ — i -v. v uuj iii ^ruaua ucos v.reiceniio connrnwu», 

runc" SDalatenfeii Li!? V "a° die j uravc " 1 n o ™no, ut diftum eft, Dalmatia nonduo 

««n,o. I P mo < ' u,dMr ' rnajores, fubafta fuit 

* ,in ^ gUS ° mDe - ut Colomanor -gi, & n Dec II Lib V 

" ftjsto! ! 8C regn ° Un « ariiB fu W O Lva"' fft tui cap. 

rcx av,utem .ngrefius , valde ho. m) Opinor urbcm Ma L>ir fuiffe. 



Digitized by^oogl 



C O L O M A N V S. . a « 

v s ' 107 -<*»• Cbr. 

Ie opinantem, & ad trahendum bellum prorfus imnaM«, m ^u/«j- . II 06. 

que aggreffionem in fequemem diem J^J^^SSZr* 
nionemcal.ro egrcffus Colomanum adit, acilhus e en ihui 7* TJ™" ° mn,Um 
orat, cuipamque ingenue faiTus, nullo pene negodo Sb^LT^a^"^ 
gracia, Polonis venia domum redeundi , fratres polka imSi,^" 8 -^ 
ouam fimiil.nr.irn fiiifl.» 



Viue wniam 
«fctef, 



quam fimulatam fuifle amicitiam exitus iZ^n. """1 Q" 8 " 1 -?^ 

d.as, fortafle non de nihiloinanes, vereretur fequentZn r' qU ° d infi ' I J' 
ricura V. Imperatorem opem impioratum "am ^SS^STZ^^^Si 

ss: sxs: poft alhturM ' ^ Coiomani ^KSsy* 

Damnotamen, quod aliunde ilhtunj eft, p ro eo ar r P in,.w^ 
pofcerat, profpicere haud potuit, cum Svatoplu^^henii» ? F ™ P °" & ' W 

Conradus quoque dicitur, e* Moravia in Hun^r^ £££ 
tnam urbem arcumtuliflet. Id cum prs.ter omnium exfpeLt foic£ eJSrt ^*-* 
tum ocn Colomano non erat , ut miutem opponerec. Satis cam^n nUI c ' 
fuit, quod „oae in filvis oberrans ab arbor^ramo 3 1 xog 
Inter hasc Ordelaphus Venetiarum dux ex Svria _«« „1 rr j- V , ' 

» Colomanum mire folidtum habuit, ™ ^P?™' q ?™'r 
quid in Dalmatiam, mohretur , auc Dalmacmi £ Sfi- 
tatem ut, cuperenc, quo fcicbant f.bi cum fracre inimicirias interSe fa^SEa' 
mora ra Dahnatmm proficifcitur, captatifqueanimis plerofque SSS JeZcon 7 
lirmat. A Tragunms avibus fingulari huiuanicatis fignificacione acceotuY cnnfi™ 
ns jure jurando veteribus privilegiis t» nova adj.cic,^ tolS^Slt^S; 

butarune fitts : Epfcopumvero , «* Ottfc», j»^, 6P^^^/£rW^* 
b, 6J kgeantujuuusconjlituta vos uti permittam , praterauam introitus p7tus civitatis:^ 
deextra^duaspartes rex babeat , tertiam vero Comes civitatis , decimaZ autm Ep.pt 
/*f. 7« <w./*. e «MfM wjto flmwi» JJungarorum, vel alienigenarum babitare Zmit. 
tm , »/? fMM voluntas we/7r« op..j<r*. C«m *</ ™, ^EI 

2ES£f *f *** visinferetur domcrum fuarum , £ Lem 
^ve/lrafafceperu At fiforte alujuando domimum meum alujuem ^ravare Z*£, 
<fahas tre voluertt , fecure cum uxore, & fHiis , tyfamiUa,& onSbus fuis, auocul 
guefmpkKuera , cat (r). Rata habuere privilegia fuo icidem fufFragio Uufcncius 
Arcm- Epjfcopus Stngomenfis cum Joanne Urofio Comite Palacino , ceteriquc ex 
^uibusjacobus Borfodienfis, & Ugudius Vafvarienfis Comites fuere. 

Confirmarjs hunc in modum Dalmatarum animis vix Hungariam repetierat Htnricut 
Loloraanus, cum novum regno difcrimen iraminere crebris ex Germania nunciis ^c^P-Almi 
cepit. Henncus, quem Ahnus querelis in fratrem concicarat, ipfeque Hungaro-^ » 
rum fecundos in maritima Dalmatia progreflus haud fatis squo animo ferret (0 fbel-?^* 
lum.neofdem decrevit, magnofque ad id perfequendum apparatus fecerat, ^0^^^^" 
mis quoquc m armorum focietatem adfcitis. His Gcrmanorum molitionibus non ni-m^, 
m tcrntus rex, fuppetias quoque apud finitimos corrogare neceflc habuit. Occu.f«™*. 

Dd 2 rebat 

§ Io.,7 0ra * P TOn i. C ^- LX< n , funausefre,contr a q U amTinionexiftimet, a |io. 

I a?wt t s1 * us i Balb - Epitorn. rcr. Boheo. quin rex filiorum mentioncm faQurus erat. 

U>. VII. feft. I. cap. XXVIII. . _ 

p)Initigmdiplomaci»apudLutiumLib.IH r ^ rriter citatos Comites hi preterea in 

ip.IV. hujus cenoris. „Anno Dominica; dl P lomate ponuncur : Jfrpa, quem ex no- 



« Incarnacionis MCVIII menfc V die m,ne comiC10 Hungarum futlTe. Tura Tbo- 

,, XXV. anno XU. rcgni mei. Ex quo fubdu- "« A ^ n f^ Comes, Comes No- 

fta ratione liquet , fi MCVIII. annus Chri- v -°fi rada }C». Probabilc eft, hos duos Dal- 

fti , fuit duodecimus regiminis , Coloma- matas fuifle ' 

num Ladislao fucceflKTe anno Chrifti 109«. 0 Annalifta Saxo ad an. 1108. „Rex 

non item quinto , ut a plerifque hactenus „ Henricus Almi querelis motus , infuper 

exsftinntum eft , cuius rei coniccturam iam ,. etiam , quod Colomanus fincs reeni fui , 



- — — - , — "j"- 1 v-i w.jjwk.uiaiu jaLU ..wm , unwu vUl Wlll.ll uo ifc^.U iui, 

•upra attulimus. „ fcilicet in locis maritimis invaferit, Unga- 

V Videtur id tejrporis LadisUus jam de- „ riam cum exercitu petit. „ 



An. Cbr. 10 8 ANNALES REGVM HVNGARIAE. L.IB. U. 

1108. 

~Rtxcm- K ^ al ante a ' 10S B°' es ' aus Polonorum Princeps a confe&is felidcer bellis magnam 
irut»/i^-apud plerofuue laudem confcquutus , quem fi in fcederis partcm pertraheret, vide- 
pttw Po- bat Henrico , fi quid in Hungariam tentaret , fatis refifti pofle. Tcmports anguftiaj 
lomsac- non fmebmt, ut res mifficati one legatorum confieret j itaque colioquium ^Bolcslao 



ttrja. 



«w>. - — 7 O * J w-M-w^j l I 

petiit, neque is abnuerat. Jjoco dieque conflituto conveniunt Principes iti Scepufitnfi terri- 
torn: focietatem inter fe ineunt ; ctmmunes amicos, communes bofles fknfore promittunt. 
Foedus quoftrmm, perenneque fit , nova affimtate fancimt. Cokmanus etm Juditbm 
Bokslai filiam , Stepbano filio fuo natu majori (t) defpondit; Scepuftenfe territorium, quod 
Polonia ditiotds erat , in dotem fiatum. Hsc Cromerus Polonicarum rerum foiptor: 
fed quod de Scepufio perhibet, optandum erat, ut cx rcgni tabulis prodidiflbt , quan- 
do id modi nuptiarum paftiones , ne,ob jura poflliminii lites , & ex his bella obo- 
riantur, fere publicis utrinque litteris confignare in more vcteribus fucrit. Ceterura 
cum Stephanus id temporis nondum illius ajtatis eflet, ut maturus hymenco habe- 
1 109. retur, verifimilc eft, fponfam hoc anno in manus illi haud convenifle. 
JJmmut Non inucilem in corrogandis fuppeciis Colomani operam fuifle fequens, non 

tmm icem, ucBonfinius male rationem fubduxit, quartus abhinc annus, oftendit. Hen- 
™ r " n ricus enim Almi querclis , ut fupra infinuatum eft, permotus contrafto milite in 
fratribJs Hun g ari:im appropinquare ferebatur. Cum per Auftriam iterfacit, Leopoldus Pius» 
Jmperatt- CU J<" mortem Timon quadriennio ante, noftrorum opinione fedudhis, praxeperat, 
rtt opera fuas ltidcm copias Imperatori conjunxit (u). Jufto exercitu in finesHungaria: perven- 
mkH» tum eft, &, quamquam Almus, ut infeftis fignis concurreretur , aucior Henrico 
*«• fuiflet , tamen fme omni prarfio brevi poft pax coahiit. Qua autem ratione, vehe- 
menter fcripcorcs difcrepant. Germani Chronographi poft tentatam mcaflum Pofo- 
menfis urbis obfidionem conciliatos fratres perhibent (x), alii perfidiam Principum, 
quos fecurn Henncus adduxiflet , tum occupata ab Hungaris fluviorum vada obfuiffe 
Icribunt (y), quo minus expeditio Imperatori ex fententia caderer. Sed videntur 
hi obfidionem Pofonienfem cum ea, quam Henrjcus III. fuperiore feculo fufccperat, 
ad hoc tempus mamfefto errore traducere , quoniam cocevi fcriptores nihil ejusmodi 
molmoms ad praifentem annum mcminerunt. Illud verifimilius , quod noftri merao- 
rant: ab Hennco, utprimumHungari* fines attigit, Colomanum peroratores adcol- 
oquium fuiffe mvitacum, ut ea ratione prius, quam figna conferrentur, nihilinten- 
tatum vidcretur reltquiffc, quo fratres conciliaret. Neque Cjlomahus, quod vim 
Imperacoris metueret , & res Dalmatias ab Venetis nondum fatis tutc effent, diffici- 
lemfe Hcnnco pr«buit ltaque redintegrata amicitia certatim ab utroque Imperato. 
™irumr U,B ; & * d > oa *™ n ™-- quibusornatusHenri.nis, &, re f7uciter pacrata, 
miruro m modura lajcus Germaniaro repetiit (z). Colomanus viciffim auxilia Polc- 
norum, non icem, ut Timon fcribit , Bohemorum, bona fide ab fe dimifit. 



Alte- 



3 K™tum 0 kt*ii b ,". V - , £ AnnaliftaSAXo apudEcxAaovM. „R« 

„ HYnricumV r^rlT^^ "°V ■ Hcnricus Almi 1 uerelis ™ s " ■ Sngfc 

Scripfitemm S^^SftL^i^rSf - ^ UD ?' Utnoftri Contra *»«. i"* A* 

do diftui. Iu Cl. Hantha ,1; t f P a- P ? m Dalmat,a e "gifTe, fub fincm an- 

CampililienHbus rHALLEa vs in fafus n. vero Polonici fcriptorcs tcftentur cum 

*) Chronica Datria Pwinn» a, a n ,• P olesla0 Scepufio colloquium habuifle. 

•d an. fSnS Aithf N « qUC noftrorUm Chronotaxis rite QfnM 

„ ftrum PrefDu rh obfed,t ca " eft - q uod anno Henricus in Germania 

,k ~ ' pUm n,hl1 ">«nona dj. tiunt THvaocrvs. R^>nv>. & K.Mntum 



nuam Pr ncinum nikii „„ • .7 , ' ^ct. 11. 1,10 v. t-ui comen- 

ab eo , g itS " mCm0na * 2 unt Thvroc ^, Ranzanv», & Excerptum 

fc " Rixaedianvm fupra allatum. 



Digitized byjoogle 



COLOMANVfi 

Alteram quoque hocannoexpeditionemin W.,n.,.t » ._ . 1109. 
Germani fcriptores perhibent. Diftraheba uMn IttXh " ^™" fufceDtam TSS 
ne, interquosBorcivojus, Ulricus , Sri??^" 1 ^ 
ubi potentia fua ceteros opprefuffet, fuifTe feru nt auf h2S£T hunC '*°" 
ingreffus, plagam eam qu» trans Danub um Z t ' feKnSS Februari ^^ - 
injurias, quas anno elapfo Colomanus ^^lJ^S^S^J^ 
cum pnore anno max.mam partem Colomanum in Dalmat a e2 T n $ • , .^*^»- 
ns perfmcuum fit, & Svatoplugus hoc anno in r^raXifunl Pnf ^^-funditur. 
fto abUrfovecioper infidias haffa transfixus fucrir yJi I . ^ olonosin Sdefiage- 
ante contipffe ex Bohemicis fcXS!,* C } » & excurfio "em hanc biennio 

«uc «.uuugiut tx oonemicis lcnptoribus narraverimus, verifimile eft annaiifta, r., 

2rem^rxr um confwfos - 

rint, aut quem exitum foni M fint ^SSZ^ TeT VJSTST^^ 
mos pertentaffe, utexcuffo Hungaromm dominatu eorum cl enrSf T "^ fl 

« rebus quas narrarun fumus, ad Stephanum Colomani fflium rejicienda dfe 
(Xh™ ^ 1 Ubi 2? fratre in «*ff«. bona reei ve* T e Am 

ter lutpicantur, ut Graxorum Imperatorem adverfus Colomanum concitaret- alio. 1 ^ > r> 
qu.n poflea , quam oculis orbatus fuiffet, ad Gnecos fuga X^Slibtfcr 
Mmeacceptum, bellumque Hungaris propterea obmotfm , conft bk. Q dWsf JSS?" 
de peregrmanoms caufa, illud exploratum eft, Almum confilia fua fi m» Zl^cZTm 
IZ^Z^™^'**^' - Jerofoivmi^redux tZET*"* 



volentia ab eo acciperetur (d). 

Pacato domi regno Dalmatiam rurfum revifit Colomanus, ut , fi quid a Ve- "« ll 
je M per,cul,mgrueret, an.mos fua pnefcntia in fide confirmaret. Su p rio el m,^ '« ^ 
denm,iofu t t, Dahnatas, qui, quod fponte Colomano fe dedidiffentUfus q™ 
benevolent,am ad fe pertinere arbitrabantur , haud fatis «quo ammo ferre, quod^ 

T HUD8arOS defidCTet - i ufKs e0 ™ «^deriis Colomr^ 

^SSlfc" mm T m aDpUlit ' conventum re * ni indixit fofir^ 
f.jcu reipuoiica; ieueitatem fapienter conllituta funr, tum illud piequo-/"'*» 

legtis 

quefiftum quod rex privilegia Ecdefie Arbenfis conflrmans (O, eodem jure^^ 

pL -i rTT» VT Crefcmiri regis, & tdoncos tefles, quosbaiJ. 

Pmto ejusdem Ecclefi» Pr*ful mduxit, co&mmus. Decrevmus quoque adbonorem,& 
dtgnttatm tUms Ecclefta inveftituras tam Etciefiarum, quam Epifcoporum , & Ak- 
htum, abfque rtgts confiUo , qumadtmdum fuiffe probavimus , 4fcre : 
iWfitaRim ^amwj , «m, ft / r j«/ 9 w rfg« umverfo confilio , w / libertate fruun. 
tur Uertct Hungana , fruantur & Qerici Dalmatia: fcilicet , «/ quohscunque po. 

g Ohronicon Mellicenfe ad an. noo. tium eft hujufmodi: „Anno Dominicir In- 
„ Menie tebruano , quia magnum frigus in- „ carnationis MCXI. Indiaione IV. Epafta 
„ no"'"«-at, & omncs aqux congelaverant, „ nona concurrentibus. Ego Colomanus 

" mH^SS^ J ' coa(lunato iterum » DEI gratia rcx Hunparorum, per miferi- 

„ cxercitu tnbus diebus, & tribus noaibus „ cordiam DEI potitus regno Dalmati* & 

„ tdtmans mtrac Hungariam , & omni re- „ Croatite,,- - Mirum eft Dalmatiam Croa- 

„ gione Ula devaftata cum multis captivis, tie praepoCtam efle, cum alias hoc reenum 

" Tn T^ 8 , pi if da reverfus eft - " m Pnrferretur in titulis. 

*) Bohusl. BALBiNvsEpitom.rer. Bohem. 

L4b. UI. cap. IX. f) Nominat autcm Diploma has fingilatim: 

t) In epitome Qironolog. ad hunc an- Juppam fub al/nlus , fids cum ttrmmb , acaftr^ 

"7!" _ latine Murula vociuto, fclavmice autem, Stenice, 



num. 



\ a j 0CZ " ^ nron - ^P* ^ ufquead fiumen Coprive, Ctijjbm ftas cum itrmU 

') Apud Lvcivm de regno Dalmatiae & nis, Juppam Lubt, Juppam Bucbani, & Bo- 
Croatias Lib. III. cap. IV. Diploraati* ini- 1 



Jn.Or. 110 A NNALES RKGVAl iiVNGARlAE. LIB. II. 
1 1 1 U 

tm conftringantur (g) , ,/ft/,/flto Epifcoporum , & Arcbidiaconorvm fuortm 

ftgillo, &judicio, lege canonum cogantur , & judicentur ; boc modo decimationem , qumad. 
rmdm in Hungaria, accipiant , Praflaidus regis, cutn Preeftaktis Epifcoporum , ex dtci- 
maiione Epifcopi , ipfi aaipiant decimam partem , ex qua Praflaldus regis anmdiam partetn 
tiUus dechnatioms accipiat ; Praflaldi vero atiam dimidiam cum Curiati Comite fui Epifctfi 
per mcdinm dividant, & ftc Curiatis Comes ditnidiam fibi babtat , Praflaldi vero atiom di- 
midiam inter fe dividant. (b~). 
QwKca- Ex quo facilis conje&ura eft, maricimam quoque Dalmatiam , ex infulis A- 

fiont pro- driaticis confiacam , juribus Hungarie obnoxiam fuiffe. Tum illud etiam verilimfli- 
inj-ilitu ter c 000 " 35 » HtWBi quam Colomano cum Pafchali mterceffifle fup«memoraviinus, 
risremm- hoc anno finem «ccepiffe , cum jure mvefhturarum fponte rex fe abdicaffet 
riat. Abdicationis forma in hsc (i) verba concepca eft : Remntiamus vobis pater 
venerande , nos kgi divina Jubditos, ac fecwtdum eam vobis Jervire paratos : unde& tnvt- 
Jlituram Epijcoporum baclenus a Majoribus babitam, juxta admonitionm veflram , dimift- 
mus , &, ft quid in ekclione bujusmodi minus canomceretroaflum efl , de cetero , Deo vo- 
lente , cavebimus (k). Recens etiamnutn fuit memoria turbarum , quat inveftitur* 
cau& intcr Gregorium VII. & Henricum III. exorcas funt : itaque ne quid libi inpro- 
vinciarum, quas haudita dudumadierat, poffeflione periculicrearetur, quidquid ea- 
Retenta tenus juris inde ab D. Stephano reges noflri habuere, antiquatura voluerit. Praro- 
tmenpo- gativam tamen conferendorum beneficiorum cum homagio, fibi ac futuris regibusre- 
ttjhtt tinuiffe, ex rebus, quas deinceps memorabimus , conftabic. Ceterum Jadertinos, 
JJJJwJ», quamquam rex Dalmatiam fumma bencvolentia litteris recens editis complexus fmf- 
ntficio- ftt ' in fide & obfervantia non nihil nutaffe, ex noftris fcriptoribus eruitur. Quam 
rum. urbem , cum ifthic rex verlarecur , quod minus, quam cupieb.it , obfequentem ha- 
A vi ya-beret, igne corrumpere confticuerat. Feciffetque procul dubio , nifi D. Nicolaus, 
tertims aut, ut alii, & redius exiflimant, Donatus Epifcopus nocle ipfa afpctiabilis regem 
S.^«- crinibus traftum ' ac virga laurea ver beratum ab immani facinore abfterruiffet (!). 
b-Mur. Admomtus tam manifefto Numinis indicio relicta impune Jadra in Hunga- 

1Iia riam revcrtitur. Hic viduicatis quierens folatium , filiam Principis Rufforum conju- 
Uxortm S cm duc,t 5 ^ uam tamenhaud multo poft ob adulterii fufpicionem parentibus remifit, 
«4 «^e.Acque hatc, poftquam pofito utero Borichium, five ex Colomano , five ex alio, 
* nam 

g) Nempe juxta Decreti Colomani caput „ probavic prediftus Praful, difta Arben- ' 

XIV. quod ita habct: Kulius pr*fumat fiecu- „ fis Ecclcfia, fcmper ita habuiflec. Joan' 

F^C^mAuZ f»} n qUKVCrba «^Trafurienfi.Epifcopi. Petri Abfarcn 

rSm^rS r e, r W - 1 P a fi'«.'W » & Epifcopi, & Generalis Domini regi, 

^rTtV^^^^p"^/^ P r,vi,e S ium » Cmte. Etut hoc,privilegiumfi»tut? m , 

„ Clen,vi cujusnuIlaEcclefiafticaperfonaad „ & ftabUe perpeCuo maneat, nofiro iube- 

„ forum fa.cularc cnecur. Sigttlum autcm „ mu S figillo imprimi, atque roZ ari. „ 
„ vetcn adjudicium evocandiconruetudine ^^™" 
„ dabatur, cum illud judex nudarcharta: ap- 0 In colleft. Concil. Tom. XII. 

" ?2Z , .H,J- a0rcm ad / eum raittt,bat ' *) Similia Martinus Polokvs in Mf. co- 
" «aSfilStt. < teS!! inV ? bat "' d o iC£ Bibli0th - Viennenfis habet ad 

' manus ^crabtlTs t^L t'™* P f D ° mim invtftitiri, Epi- 

Arrw / " Laurcnui Strigon.enfis fcoporum, & oliorum Pralatorum, amuOmd 
„ Arch, - Epifcopi perpetuo ex conccffione ilU Vtemplr, Tr C «x H;™/ 



harc funt : 



Comiriim r T *- UKE " 1 " mc iuic. rwortuis Arcru-tpi- 

M»rldTvJ«fi?pT ,l, - t fCOp °' Epifco P° &c - bacuIu »> ferula , vel 

» Simon» Qu," ue FaXS VutS' V " g * paftora,is ' & annului defercbantur ad 

^ Sixti Va^ienfi. EpTSpT Tulbfe'- poft » » , vel fuo 

„ locenfi, Epifcopi- Comit^ tprn, PT ,tfu faftam futuro Archi-Epifcopo &c. 

* nis Palatini Conut^ Sd n 'J 0 *"" ! n r, 6 nura «llati beneficii dabat, qui contra . 

«Sauli, Sm^Tvt^T&^S* hom^ium five fideliuti, juramentum regi 

» Jandini, & quam plurium .1 or,,m n , » P r!C " abat ,n teftimonium accepti doni regii. 

„ tinorum E P ifcoX m ^ & afibrel^m & Hift. Diplom. Lib. IL cap.Xfil. 

u teftificaotium . i>er diim«i , Q n; •* „ — 



. tefiificancium, per quorum teftimonium 1) Tavuocz. Chron.a P .LX. 



. Digitized by 



COLoMANv»; 

III An. Or. 



nim id incertum eft, fublatum peDeriflet- «_ , . 1 1 11' 

vit , ut in rebus Bel* c*ci narrandi lofi eriffi^ ** " <■*■ 

Mceftum ex ea fufpicione animum brevi poft uf D • t 
dus, armis in Auftriam illatis tantifper recreavir Fn u Pnnceps belH cupi-w.«w. 
provincia iUius partem percurfabatf ac lboliis *V«2S 2W" ^ reflus ^»» * 
quid caufie illi fuerit, ut in Leo pol du m ^tZZ T °°' N ° n faCis >5«*£*" 
pacis ftudiofiffimum infeftis figru^prS^^^M" ' 1* ^eroquin, 
Henrico Imperatori conjun^ magnum 3ori£ £ "o»22Zf qU ° d h 

fitism,m,c,t«s Almc concfliaretur. Vunque id l; L™2 ™ ut ^ Utp °" 
v.nd.caret, eodem anno i„ Hungariam profeclus , mulSe u^L^T 
ampliilimam prcedam abegit. urDlDUS 'gne corruptis^wat- 

Neque Vencti , rerum futurarum nrmonew. nrn „:M ■ , **" 
quod «d recuperandam Dal mac iam hcoT^dSr oSffl qU ' dqUam oroifere » *«" 
in primisfolicitum habebat; qui , cum Lmeret Shp ? PhUm C,US r( * ni i a «ur>™" cm 
le fe eo regno potiri poiTe , urbis ESSTcJSi Gnecorum fo «'«"e haud faci- 
lato ab Hungaris fJere ^^S^J^TT^ Ut de ^hZ^ 

tere, tum communis exitii periculo , quod, nifi HuSris ?"! Pe * 

znatureobviamiretur, pene neceffarium inftare v dS l« r «^pantibus 
ratorem pro virili fafturum , „e V^^S^rJZT, * 
fusbarbarosinSyriam profefti fuiflent hT^ZlV 3tqUC KerUm adver - 

hberahter opem pofiidfus LegatutTb WSJT lS^ V & T 
mus ad recuperauonem Dalmatise adjedlus (o\ P ' & am ' 



augurari jufilt . ut SS^v^^Z^^ u"™ re « em Hun R^ *» 
tius Archi-Epikop* SSiSaSZT, Tr COl " git <*> Fe «ur Lauren-^— 
porisMetropoli^o nondun^ ^Sft^ Ne^SS^ "7" P™ 0 *^ 3 idtem « 

« ahas inSregn^^^ 
defunaoad Bekm ejus filium traducererur, utruZ oaKSrl bS^^SE * 
ut noftn voluntfo), ne procreand* fobol idoneus eflbt evi™ iulw ,am P ra:terea >>r 
^ P ™!! ndamandatae ft> Puerimnocentia, ttt^r^J^ 



inhumanam hanc b JS Sm '•» S j , 00 P robaret > exhibuit. Itaq,equi 

SL SS£JJ322 n, ^ V ' a ' t d GrBCOS CVafit ' & Be!a P° f! Stephanum, 
1™ 1 ^. ce Pf ^ atus fuit » regnum obtinuerat. Qua in re Numinis Lnid™ 

SnZl^ md,C " S e,UXille Credibi,C eft > 1"» humaua conflli. Tquot LTeZ 



Ee a Dum 

^ T K 0 S;£°S\7^ I2 Rex » ?° hni ( cum qua^ordecim galWs A.exio 

: fei^H^ manu! - i= " p=fS 5 & oStr c in : 

eiQfdPm r.^ CUm . vallda manu quafdam „ opere comprobaverat, fu impeni Vcne- 

L ST,'^^" 1 CmUtC de " " confentiens ad intentum^p 

JSmSli Xtil ' CUmpaCe rc " " acnd T di,ationcra contulit - & f,c 

<0 DAHnv,,.?i„ " t u « . . •» tus > ob tcnto propoiito , ad Duccm rt- 

/ i- ^ VI,VS In annahbus. „Duxig tur, „diit.,. - • 

«falicetOrdclaphus.annoX. (eleaulau! ' " . 

tetn eft an. MCU.) „ Dalmatiam rccuperan- ^ ,n ^ ,tom ' OiT0ml ad » '3- 
n dam intendens, Patriarcham Conilantino- f ) Ti.vrocz. Chron. cap. LXII. 




An. Or. 112 ANNALES ttEGVM HVNGARIAE. LIB. IL 

' Dflfa i* * Dum ita mhumanicer domi in fuos fawit Colomanus, pericukm 

um am Dalmatia; adierat. Plerasque urbes , contra quam mutuis paftionibus t„„ wmwm 
1'mttis erat, prefidiis Hungarorum tenebantur , quorum Prsfefti, ex libidine & com- 
tUm tmi- modo fuo magis , quam regis voluntatc rempublicam adminiftrabant. Ex quo alie. 

*""mti primum civium animi, tum veterum fociorum memoria admoniti cum Venetis 
run< " dam confilia conferre, omniaque agere, utHungarorum dominatum ab fc amoliren- 
tur. Neque Veneci oecafionem pulcherrimam pretermictendam rati , opem & fup. 
petias pollicebancur, in fpem cercillimam erecli, fore, uc Dalmatia fi civium fides 
fute induilrias adjucrix eflet , brevi potiantur. Fiebantque eam in rem fumma dili. 
gentia maritimi apparatus, qui exitum haud infehcem promicterent. Vivo tamen 
rege, quod bellicofum, ac pocentem aggrcdi vererentur, nihil aufos, deftinationes 
1115« ftias fucuro tcmpori fervafle comperio. 

Rex mtr- Sed hac eos ceflatione mors Colomani fequente anno confequuta , abfolvir, 

t j n £ e3a ' Aegrocabat rexcum alias, tum hoc anno vehementiua excapite: quem doiorem, 
quod per fe fe moleftus eflet, & curis publicis ineptum prsterea redderet, dumlta- 
lo, cui Draconi nomen, &quomedico libenter utebatur, curandum prebet, ifque 
medicaminis, quod auribus applicuerat, vim haud fatis atcemperaflec , extradta ce- 
rebri parte in exitium prscipitatus eft. Cum admoneretur, ut rationes fuas cum 
Deo iniret , parum fortem emiflb gemitu animum exhibuit : tum vocatum ad fe 
filium orabat, ne jnjurias, quas fibi Rufli procurfionibus fuis inculiflent, inultas pa- 
Almum teretur , utque rebus ejus amorte confultum eflet, familiarem fuum, noroine Bene- 
cwn S^diftum ad Demeftenfe collegium abire jubet, ut Almum, quem turbas daturum 
metuebat , in carcerem recruderet. Dux > qui pro collegii foribus moerens forte 



cemki ju- fortuna confederat, dum equitum feftinantium ftrepicum auribus haufiflet, id quod 
Ut. erat, fufpicatus in Ecclefiam confugit, prehenfaque D. Margaretae ara opem & falu- 
tem deprecabatur. At fcelefliffimus ficarius nihil Ioci fandtitatem veritus miferum vi 
fumma avellere nititur , feruncquc cutim co nifii ex Almi manu detractam , & uc 
Std cena- pecenri fanguine manabat , aram quoque pollutam fuifle. Htec cum fine magno tum 
tusopera obnitentis , tum vim inferencis clamore fierinon poflent, facerdotes eo tumultuex- 
^^^citi, cum quid agerecur, viderent, Ducis calamicacem miferaci , portanftempli ob- 
tusrtddi- n ^ mt > prehendendique hominis modum rircumfpiciunt : fed is mature difcrimini fe 
tv. fubducens, re, cujus caufa veniflet, infecla evafit. Confequuta tamen barbarum 
divinaNemefis, dum per Pilifienfem filvam reditum parac , equo excuflum , & fra- 
&a cervice annuam agentem propriis canibus lacerandum objecit (V), Colomano 
paucos poft dies quoque exftindto, ac Albs cumulaco, poftquam annis non incegris 
undeviginci regno prasfuiflet. 
CWwia- Homoutacer bello, fic natura durus & afper: neque tamen, fi barba- 

£to ' qua . in Almum & Be,am ul "s eft, demas, ica fanguinarius , uc noftricommu- 

torpant niter P erhibent » q uen » & armorum traftationem ex commodo reipublics atterope- 
rafle, & pacis ftudia bona faris fide coluifle ex rebus geftis conftet. Ceterum, ut 
Bonfinius fcribit (j), animus illi callidus, & aftutus, docile ac in omnem partem 
verfacile ingcnium, morofum tamen , ac furori nimis obnoxium. An vero tam pa- 
rum fibi equam naturam forcicus fit, ut, quod Thuroczius memorat (/), non modo 
gibbus illia peftore promineret, fed pneterca cam deformi eflet corporis habicu , uc 
cuce hifpidus & pilofus, ad hsc lufcus, daudus, & blasfus haud mediocrem fibi 
concemcum conciliaret, affirmare non aufim. Liberos preter Stephanum, Ladis- 
laum ac Nicolaum, quorum poftremi duo ante pacris obicum elati funt, Sophiam 
quoque filam fuftulit, que, ubi marito, fedcui, incertum, nuptui collocaca effec, 
Mulcm edidic, de quo ad rolium evehendo, dum Stephanus res humanas faftidiret, 
llungaros cogitafle fuo Ioco memorabimus. Neque plures illi proles fuifle compe- 
no: nam Bonchius aut exadultero fufceptus, aut pro legitimo habitus non eft. 
Adelhaidernvero, quam domeftici annales paffim Coloinano itidem cribuunc, Almi 
fiham, & Bele casci fororem fuifle ex rebus poftea narrandis perfpicuum fiec («> 

S T E- 

;?JriI^iK Ch v r0n - C1,5 ' LXI1 - OChron.cap.LX. 
0 Dec II. Lib. V. ui prroc.p.o. u) De uxoribus preter Rogerii Sic.li.eCo. 



Digitized by Gjoogle 




STEPHANVS ii. 



"3 




e 2£3.!S StCph8nU8 hu i u « wmini, tt or*.™™* 

confenfu regni poffeffionem quidem adiir op*nttum% 

agebat eni m dedmum ac quin um an n I' ^ 01 P* 
adhuc eflfet, respublica « fiSpo ^' CSS? ^SL* 
tno adminiftrabatur. N eq J ^^7^* ' ^ 

. , per fe regi, ac rerum ufu h»„i r ' conluUe «ctum, «t tenero 

virturis, acprudenri* addere^, ^J^S^i^T 0 ^ * 

In Dalmatia enim fub id «piTSS &2 L? T P ro P u,&r «* 
tantopericuloftemagia, quanto minus ex dvium SSl n COn,IMOMB funt ' ^ 

ortum habuere. Vivo etiamnum Coloma^o Turn J » k? ed n ° ftr0rurn ^alefido^ «r- 
Hungari prtsfidio tcnebant: Dux iur fuk idem ^ZS^n^ 0 ^ ntt^, f P e ^^T 
tia eXercuic Forte hominem pnedarum cutridlffiS n ° m ! ne m Croa -^" 

uunda^ac.penitusfojusHun^ l«b.do mcefferat urbis po- 

vutr .regem^nitunin,' CommEoct^ 

m facmori habuit, fed quem m modum rm effeS ^ T^°^ mtietu 
fft. lUudadextremum occurrir fi urbis Ar^^r ? ^tum a plerisque 
molirionem pietatis fimuIaSo firii,m l Arch, -Epffcopum in fuas partes allicerent, 
uftes Man.£s7a^^^ Erat urbisln! 

m Hoc fadle in confufoTm p ^^SrZJr ViVeret > in ** 
in mne extra urbem fitum ex ito SESSjJT* ■ ?T * M templum ' 
ea folennitas, populusque vi^<SS^^ ' 

oxupatisquemuns, ceteros, qui in infidiis b TelZ \ ft^" SZr**' 
CO T r r r ? fUtUrUm ' Ut ,OCO fine f ^ineKlr d ^ 
A ? n« 



•j ... ~*r"~» #ui > «gre ruga evaaei 

viden deinceps in Dalmatia defiit (*} 

rtjas filiam, & eim quam ex Ruffia accepit, 
nihil certi conftat. Szentivanivs MifceN 
S Dec I1 ; Part - L Diflert.IV. habet, S. 
Salomeam fuifle Colomani regts Hun«ariB 
conjugem Certum tamen eft, aut°typi 
ipbahna efle, aut Szentivanio errorem obre. 
pullc: nam hac Salomea conjux quidem Co- 

A„T' S? 0 * tamen rt #* ' fed ,llius • <!"< 
Andr«II. fi| IUS) & Sclavonii Dux erat, 

fi»t, perpetuamque cum viro caftimoniam 
ftrvarat. 

JH A * C v,'m.', AC - S t» lue "G' Hift. Salonh 
tanae cap. XVIII. „ Defunfto autem bona; 

» rnemona; Crefcentio Archi-Epifcopo, ele- 
« »o fafta eft ad inftantiam Laicorum in 
quendam clericum Colomani regis,qui erat 
t. E"tiofus ap u d eum f . nonjme ManalTes. 
" ^H' confecratus ■ Summo Pontifice in d- 
•» «HMa manebat, & fepius in Hungariaffl 



Ff 



Atque 



„ profidfcendo regiam curiam frequentabat. 
„ Dederunt autem Spalatenfcs regi Colooia» 
n no turrim orientaus anguli, rex autem 
„ pofuerat Ducem quemdam, cum non par- 
n va militum raanu, qui erat per Croatiam 
„ exaaor regalium tributorum. Contiglt 
„ autem eo tempore, ut idem Dux vellet, 
n dvitatem capere, eamque totaliter deprse- 
„ dari. Habito itaque confilio cum compli- 
„ cibus fuis delibcTatum eft, hoc non pofle 
n opportunius fieri, quam fi vellet ArchU 
„ Epifcopus huic confilio confentire. Vo- 
„ catus ergo Archi-Epifcopus venit , aflen* 
„ fum prxfauit, diem ftatuit, ut curo uni* 
„ verfus populus ad folemnitatem confecra- 
„ tionis cujufdam oratorii de more confiue- 
„ ret, Hungari , qui erant in tum , fuper 
„ grederentur mtenia civitaris , caeteri vero, 
„ qui crant , vifo figno occurrerent. Ea 



I I 10. 

Arctm 
Jadtrti- 
i dtdi- 
! ca- 



An. Or. 114 ANNALES REGVM HVNG/.RIAE. LIB. II. 

' Atque ita paucoruin fcelere caufa fubnata eft, ut Dalmatia onmi ad tempt_ 

pUrifou privaremur. Nam Veneti & exemplo Spalatenfium ad fpem erefti, & quod regi» 
iiimurbi- adolefcentiam belli molitionibus iraparem futuram putarent,magna clafle in Dahnatiain 
totp*- Augufto menfe applicant, primoque impetu, que Jaderrinis ex adverfo opponuntur, 
infulas intercipiunt , neque enimHungari, qui terreftribus copiis duntaxatvalebant, 
defendendis illis quidquam prasfidii habuere. Abhinc, quodinfularum pofTeffionern, 
fi urbc itidera non pOtirentur, haud fatis tutam fore arbitrati funt, ad oppugnandam 
Jadram cure omnes, ac ftudia converfa. Urbem tribus ex partibus mare circumfun- 
dit: quaj res ut difiicilem exfcenfionera hofti facit, ita propugnantibus , quod vires 
trifariam diftrahuntur, magnam quoque moleftiam creat. Tenebatur id temporis Jadra 
Hungarorum prasfidio, cum Ordelaphus urbem obfidione prcmeret: qui utrinque 
conatus extiterint proditum noneft: Bonfinius fame, ceteri deditione captam urbem 
memorant , Hungaris in urbis arcem receptis , ac inde propugnationem molientibus. 
Belogradum eadem opera in poteftatem Venetorum venit; quas urbes ne quid fub- 
fidii mrerea Hungarts fuppeditari poflet, communiri Ordelaphus jubet, acceptisque 
obfidibus viclor domum reverfus , (y) titulum Croatise , ac Dalmatis rurfum Vene- 
tiis intulit (z). 

L_ti eaviftoriaVeneti, fpem noninanem cceperc totius Dalmatise, acCroa- 
ti_ occupandae. Itaque de conquirendis auxiliariis maxime foliciti, nulli, qus huc 
facere videbatur , opere pepercerunt. Commodum Henricus V. Venetias appule- 
rat , ubi cum a civibus honorificentifiime acceptus fuiffet , ne benefieiis vinceretur, 
Ducis provinciam regni ritulo , & prtcrogativa cohoneftans fuppetias advcrfumHun- 
garos liberaliter addicit (a). Alexius quoque orientis Imperator , a quo Patriarcham 



„ • rmpcftate quidam egregi- ftrenuitatis vir, 
„ Adrianus nomine, Latinus gcnere , erat 
„ Comes, Reclorquc civitatis. Hic tant_ 
„ fraudis nequiuam civibus patcfecit, Spa- 
„ latenfe» vcro facta focictate cum Tragu- 
„ rinis ponentes ufque quaque cuftodias fibi 
„ ticite precaverunt. In di&a igitur folem- 
„ nitatc confecrationis cujufdam Oratorii, 
„ quod erat in rupibus rnontis Kyrieieifon 
„ appellaci, cuncu' fe civitatem fimul a(Te. 
„ runt exire. Protinus ergo circa horam 
„ tertiain c_perunt, qui in turrierant, tu- 
„ bas clangerc, vexilla crigere, per momia 
„ dvitatis diffundi: at vcro Spalatenfese la- 
„ tibulis cxeuntes concito gradu ad turrim 
„ currunt, ignem fupponunt, mcenia fuper 
„ greffos pr_ripicant, qui in civitate erant, 
„ gladio cecidcrunt , qui autem ad eorum 
„ confluebant auxilium, fugerunt. Videns 
„ ergo Archi-Epifcopus fu_ fraudis facinus 
„ denudatum civitatem exivit, nunquam po- 
„ ftea reverfurus. „ - - 

y) Dandvlvs in annal. ad an. 1115. 
„ Ordclaphus anno decimo tertio , in menfe 
„ Augufto , cum magno exerricu navali 
,, Dalmatiam aggreffus eft, &. cepit Jadram, 
„ exccpto caftro , & Belgradum , quas mu- 
f n 'it, nc Ungari cuftodientes Jadra; ca- 
„ ftrum, fubCdium obtinercnt, & acceptia 
„ obfidibus rediit. „ ■ 

s) Patet ex Diplomate anni fequentis, ut 
cabetur m Archivo monafterii SS. Cofms & 
Damiani, in haec vcrha: „Anno Domini, 
„ & -alvatoris noftri JEfii Chrifti MCXVI 
„ Indi^ione IX. F.go Ordelaphus Faktruj 
„ gratia DKI Dux Veneticorum, Dalmati- 
», corum, acque Croaticorum , privilegium 



„ S. Joannis Belgradenfis Monafterii a Cr» 
„ fcimiro regefaaum, ego collaudo , &ia 
» fua ftabilitaCe confirmo , jta , ut nullus 
„ Epifcopus, auiComes, veldvis, praedi. 
„ c_ Monafterii libertatem violare audeat, 
„ quam non folum a nobis confirmandam ef 
„ fc dicimus, fed a Beato Gregorio Roman* 
„ urbis Papa fancitam in fuis decretis dfe 
,, cognofcimus. Volo igitur Ducali auflo- 
„ ritate finnare, ut, fi quislibet hujus liber. 
„ tatis conceffionem temcrario aufu infrin- 
„ gere tentavcrit, librara auri regali fifco 
„ perfolvet, fimiliter Ecclefiam SS. Cofma-> 
„ &Damiani laudo, & confirmo, ideo, ut 
„ agnofco veraciter fuiffe propria Monafterii 
„ B. Joannis Evangcliftx Belgradenfis Mo- 
„ nafterii, ex donationc Epifcopi illius ci- 
„ vitatis, Pra-ftantius nomine , & aliorum 
„ Epifcoporum, & civcs iUius rivitatis, & 
„ Romanx Scdis Apocrifiariorum confirma- 
„ tioncm, &clero, acpopulo collaudo,& 
„ firmo eam babcndam in pcrpetuum, qui- 
„ cunque autem Epifcoporum, aut aliorum 
„ hominum hoc decrctum infringere tenta- 
„ verit, & alia illius Ecclcfis privilegia vic~ 
„ laverit , omnia , qu_ pofttdet , in fifco Du. 
,, cali, & regali deveniant , h_c decreca fci- 
„ licec Monaftcrii S. Joannis Evangelifts, 
M tibi Fufco Abbati , onraibufque fucceffo- 
„ ribus tujj firmitcr, & jure pcrpctuo te* 
„ nenda. „ 

o) Dandvlvs in Annal. adan. mtf. J* 
„ fequcnti mcnfe Martii MCXVI. Henri- 
„ cus V. Imperator Venetias veniens in 
„ Ducali palatio hofpitatus eft , liminaque 
m B. Mard, & alia San&orum loca cum de- 
„ votione mo_ima vilicat, dc urbis fitum, 

«di. 



Digitized by 



ST £>HANVS xx. ^ 

nupe. opem imploraffe narravimus naftnmm rr i^ 

ros inftruftum, &copiofum auxHio Ven^, r miUtem & fupra cete. ■ ■ — 

tta Ordelaphus menfi? Ma jo SS^^Jg**** «KSE 
nus Croane us, qui „ Jadertino calrro obfeffi tZZ ' ' & in Hun g»ros s quos Ba. 
moraproficifcitur, certus p ra5 |i 0 fon^^^' ^ addu «™, 
banc, quod eadem opera, fi campum obtinerpm * r qUe Hun 8 ari a '^m decrefta- 
ceteras Dalmatia* urbes fe recupeTurt foem in'n ^ ° bfidione ^eraruo! n & 
do cdendas Julii coorti inter fe V^^BSSS*^ 55 fecun 
protracla emm acerrima pugna ad extrcmum Bann in T ftUna manus 'onferunt, 
pmenobiubusHungarorLrVenetiS 

fuit. Arx Jadertina deditione accepta , vtJZThLJ^ frUclus multi Pl« 
hde S.bemcum caftra promota: id oppidum q Z qua „f Captivita * m «bdU. 
fcrebant, tamen brevi q U0qU e captum , 4ne „2 rT e *P u gnari pofle multi 
.dirutum eft. Spalarum & TraguriSra? C um primum O^, efle polTet > 
^on^ experiricogerentuf, CJSES S^TST^' " 6 
fium fpano todusDalmatiaj dominium Veneti recuoe™ 1 C * Ita P aucor um men- 

Qui q uamquam viftoria potiti ferociarn r »l 1 1 1 7 

hendam cenfure. Mifli ica que ad Scephanum ^ Hun g'">rum .Legatione mol- £ !£ 
fih^ Urfus Juftinianus, ^MaiKS^ ^J^^^ 1 "» Ducis ^ ~ 
refec^s hcium caufis quinquennales iBduciu^S^? 1 "^ Ven «iarum, qui «•£« 
aas annus infequens oftendit. Hungari ab infriiri n t fi niulatas fuifleindu- 

vindifcs pmerea cupidine ftimulaaCos a iJSEI^ modo M , 
riunt, acfequenteanno, ubi tWui „11 um «PP«'«W niaxima cura confi. 
infundunt Ordelaphus V*fent P^ZT^r^ exe ™ m »aW 
ne ufus ad Jadertinos, naoi hos expedit o 1™ fl ° e . non profpera n ™&™<>- Stdm^ 
ignarus, fe ad morten Vtom^^JS^Sl m pnmis f P^bat, properat,^. ««• 
goandiul t r 00 ffert, Pu-^L 
adverfam aciem circumveniuntf cumque pS' m» ' , qU ° ,mprimis v^bwt, 3jf 
eximprovifo circumfufi , Z^SlZSm^^Z^^^ 
borare intelligens, fumma celeritate accurri? nur L* ° rdeIaphus hac P«"e fuos hu^. 
fertiflimam turbam fe agit, ratus eo exenm o fZZ ^ conf l™™' «P& con- 
condtatum iri. Sed cum mibtis DuclaTnffi^ -T * d priftinam vi ™«™ 
cea occubuit. Cafu ducis confternati Wti^^^^^^ 1«- 
.axirnaparsinfugacapti, ^1?%^^^«^«. 
rorum mipetu tutam pneftfcere. Atque .J m cau&^ ^L. qUe 80 Hm &** 
mronihil opene preciia noftris relatum fck NeauHnlm^ J5? er ^ 1 " vi<fto - 
fatis ab apparatu fe inftmftos videhanr *. n Ja£ q d obfidlon em tentandam 

meacus, ob liberum mare rlrtno^n * dieS fuppetiiB . » c ^-^ 

intrafoiam gloriam coniifle'ba, vlS^^^^—; 



„ asdificioruraque decoritatcm, & reeitninia nr»u,»- 

„a.qmtatcmmultiplicicercommendavit Cu- " ?it ^i^^l ? anum in ver- 

„ nam etiam fuorum Principum t"nen S nlu " fc t ^^ Uei l. ob,le,Hu, « iro ™' n «P^ 

„ nbus Monafteriis SBS^Sffl " ^ Cui cuftod « 

» defuis pofleffionibus Iulici ZnTcoS " llZ Jf t™ de ^ bCtlio ^iperaci fe cum 

», fit, in quibus Ducalem provinS, reJnum " nrJ . 1,berC ^ 6 ™*"- Ulrroque Dux 

« appcllat; multifque igitur i Suce Tv? " nh° ^ ««rum Sibenice 

«n. Cbi impenfis hoSbu s i fiTo ^ " T^," ' & SpaJatum 1 UOl f« * 

a «ffu contra Hunearos denuo ^ rHi™n " ^«""^P^^ditionesaccepit^ficDaJ- 

: invadence, auxirri PO ptrdrt.? aJraat,,,ID - " BEL D0D,iai ° ' aCCeptis * 

, . _ ^ fwjun. „ . fidibus cum prasda captivorum Venetia* 

« Majo, fuo undique collefto evprrin. Z ^ r 



Jn.Cbr. 116 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 
1 1 1 7 

: mcerore exanimatos ferunt , ut juftirium triginta dierum indicerent (jf). Que pr0 Kx8 

quidcm Bonfinius (?) fed ut in eo, cum Jadram a noftris poft pnelium recupera- 
tamfcribit, exerrat, ica in hoc quoque labicur , cum res hujus anni Coloroano tri- 
buit, quem biennio ante, quam Ordelaphus in pugna occumberet, obwTe fupra 
monftratum efi. 

Hungm Ha;c cum in Dalmaria eventu fatis fecundo agerentur, pari fortuna res ab 

inAufln- Hungaris in Auftria gefta eft (/} Quamquam procurfionem magis, quam bellum 
•fuifle in confpicuo fit , quod bonampartem vaftata provincia incolumes, pugna de- 
treclata, redirent. Tum, fi noftris fides fit, in fcptemtrionem converfa arma, & 
ex Polonis prseda» afte , quod vivo Colomano infeftis armis fiepe in Hungariam in. 
curriffent. Mihi tamen, haec procurfio improbabiliter narrari videtur quod Polonici, 
aut fimtimi fcriptores hujus belli nulpiam (g) meminerint, noftros autem conftet in 
DaLnatia, & Auftria fuifle occupatos , neque verifimile fit, Stephanum, qui ex 
II 18. Polonia conjugem habebat, in Polonos vivo uxoris Patre quidquam obmoviffe. . 
InDalmo- Ordclapho, quem fuperiore anno in pugna caefum fuifle narravimus, Domi- 

tia quoftt nicum Michaelem Veneti fubftiruerunt, qui cum recuperatam Dalmatiam retmere 
fS" P ro v 'rili niteretur, & Hungari jura fua arrais quoque vindicatum irent , alterna for- 
«nffi/ tuna fape dimimum utrinqiie fuifleprorfus verifimile eft. Quo tamen eventu apud 
( ;, u . neminem fcriptorum reperio : iliud ex publicis inftrumentis certum : Dalmatiam, cum 
marititna Croatia ante annum feculi hujus vigefimum tertium a noftris non fuiffe recu- 
peratam, Venetos autem fllius amitcenda: non leve periculum adiiffe, quodjoannes 
Comnenus , Calo quoque dictus, utprimum Alexio fuccefferat, refciffa cum Vene- 
tis amicitia, quae pater iis confirmarat, rata habere nollet (b). Hinc priraaj intet 
Grmcos, & Venetos fimultates , qu« magnam partem caufa fuere, ut veterem ia 
Dalmatia Croatiaque dominationem Hungari recuperurent. 
Rurfus > Interea rurfum in Auftriam a noftris procurfum eft, & ingens fpoliorumvis 
Auflriam abafta. Auftrii, quo anni preteriti & hujus damna ulcifcerentur, collecto exerci. 
vajlant. tu noftros ad Leitam fluvium, dum reditum parant, opperiuntur, prselioque decer- 
nunt: fed cum tumultuarie concitum vulgus efiet, neque militari difciplinas affuetum, . 
facile a noftris magna parte cssfi in fugam aguntur (1). Leopoldus Marchio cogno- 
menco pius, cum videret Hungaros nulla data injurie caufa, fed preedarum cupidL- 
tatefedera violare , jufta ira commotus, bellum in eosdecerait; Duce Bohemie, 
1 1 1 9. Uladislao in armorum focietatem quoque adfcito. 

Cladem- Comparatis Bohemorum auxiliis in Hungariam profecrionero fiifcipit. Supe- 

£«T ratoLeita Auvioopinione celerius, & prius, quam Hungari de illatobello quidquam 
piwt. cognofcerent, agrum Sopronienfem igne , ferroque vaftat ; tum caftrum ferreum (*), 
quo fe accolarom maxima pars receperat , obfidet, eoque haud multo poft capto, 

. 

£ Dandvlvs in annal. ad an. 1117. g) Cromervs rer. PoJonic. lib. V. com 

„ JJux quoque, id eft, Ordelaphus (quera eam noftrorum in Poloniam procurfionem 

Bonfimus male Ordephalum vocat, nifi ty- paucis attigiflet, ita fubjungit: „cujus rei, 

potheta- error fit) fimtis annis m Ducatu „ prieter Bonfinium nemo fatit mcntio. 

„ contra Hungaros, qui DaJmatiam hoftili- „ nem.„ 

„ ter invaferant, cum equiiibus , & ftolio ,n r. „ , T 

„ egreflus eft, pugnamquc cum eis iniens, h ? Dandvl a v * ™ ■»»»■• J oaD f« 

„ ficut DEO placuit, occifus fuit. IUi vtf ! *» J m P erator Alexio patn fuccedn, cuj Dux 

„ ro, qui a belio evaferunt, Jadram fub " ^ 8 * 108 mifit ' "bique Crifobolium, a pa- 

„ tuitione Ducali protexerunt, Dutis au~ " Ue conceflu n<i approbari petiic , omiflis 

„ tem corpus Venetias delatum apud S. Mar- " P tte tnis veftigiis id facere renuit. 

" 611131 tumulatur. „ j) Chronica Avstrale , Nkobvrginji, 

0 Dec. II. lib V Zwetlense, Vatzonu, & cujufdam anooy- 

mi apud CL Pezivm iu fcribunt : „Anno 

/) Excerptum Rikardianvm ad an. 11 17 " MCXVIU. Ungari juxta Litham Thevto- 

„ Anno MCXVII. & duobus fequentibus >' DIC0 « nos vaftaveruoc.,, 

* non.m n UJ Unfi l ro ' um rc f » omi >'u m vici- t)Excerptum Rikaedianvm , ad an. iirj). 

2 iLkld^l^T a' Le *P° ldum coe- „ anno tertio ejus (Stephani) terras invtfit* 

! rum ut ^, J r. B r CU Z duce „ Bohen, °- » & , fuam autea 

&p^S2b^ * monte Cetio **■ aftruffl 



Digitized by Cjoogl 



S T E P H A N V S II. II? 




sssrs? ?s»^ 

obice noftris objefto , nihil poftea vivc "SolSS P TO1Dmu ^ Quo 
laus , ubi navati Auftriaris in belloXS on« 2™° "ST ^ Uladis " 
irum fedicione res reperit. T^^^Zb^W^T f"' f * 
ab AJbi flumine in feptentrionem poSuT a fr ^ 2? , ^ 000 quB 
c*perat, indegraviffimU utrinque^ e catum 3 ^ SnSsT^ S?" 
quam Borzivojus, fruflra omrubus tentatis TtvSjSS ""^ 8 ' 
Uladislaus paullo poft Friderico , regionis iihus S *„ 5 qUa ' am 

carum rerum fcnptores memorant; ad quas componeodas cum regcs in Mor"t co * 
Joqmum habenc , lmpoftor s cuiusdam franHo r™«»,;<r.. K moravia coi- 

ccLs fignis inferiorL ^^^^T^^^ ^ 
fllius planc teraporis refcretur. P ° ftca eVenuTe » ex audbre 



ln oriente perinde bellum inter Venetos acR™- n - «Uh. * „ U22. 

-elmT^no^ 

?• •■ , ' ^ duft0r ' irreotoin Dalmatiamitinerc, acce 
flL '• Joniurn P^^rvehitur, Corcyram Gr^oJum • 

infulam mtercipere conibtuit. Fadfa excenfione principcm infulas urbem exercitu cir 

randamobfidionem m.nime comparata erat. deditionem citra dubium factura fue- 
S^r!^? "T 0 ' Chri 1 ftianos iaS ?™ ^feflu claffis magnoperelaborare, pul. 
tSSfJSH?' ab ™ m P endos <*Btottx. Itaque*fervata tempori vindifta , impo- 
liusclaui miJicibus in Pakeftmam navigavit , neprivatas uitionis ftudio Chriftianorum 
penculum poft pofuifle videretur („> uiriitianoruin 

Scephanus interim eam jecatem jam confequutus, ut alieno aufpicio admini-^*^ 

^T^t 6 ? 60 " ° l daC r et ' rera P u °licamperfe fe deinceps gubernandam,, £?* 
capeffivu. Ut fe in pnncipio fuis infigni aliquo facinore probaret, Grlcos, tmSSS**' 
pax utnnque confhtuta eflet armis aggredi ftatuit. 

. Satis tamen ad rumpendam pacem caufie vifum eft, quod Almum profueum 
Imperator hberaliter accepiffet . opem & auxilium prsterea pollicitus. Ut primum 
enun id btephanus refciflet , Legatos ad Joannem Comnenum mittit , qui fuo nomi- 
nepolcularent, ut Almum Romanorum finibusexigat, fin contra, bellum pro foribus 
eue Iciret. Renuentc, idque denegante Joatme, transmifo IJfro Belegradtm, chita- 
umpmm \ adpcetitem, expugnat, dirutaque ilia a fundamentis ipfis, lapidesinde navig» 
wtxtt , ifexus urbem Zeugmen (V) condidtt in Sirmio, qtue exinde muitis annis fubjhtit 
totcmperante Manuele a fwtdamentis perinde everfa , tanquam vicifttudine quadam, mu- 
nrm Belgradenfmm inftauretiom tota infervit. Haxpoflquamctmperit bferator, Jfirum 

Gg ver- 

i ■„'? I 0t ^ t0 X BI^ll^GENS1, L eopoldi hujus fi- Exul tcr quinis.quos degens \ 

i>us, ub. VIU cap. XV. in Iiax verba fcri- Et quibus eft paffus fex 
m. ,,Quem (Steplianum) iUuftris vir Lco- 

„ poldus Marchio adjunfto fibi duce Bohe- Bis fiiblimatus folio. 
„ morum fubfequutus ufque ad clauftra tcr- 

„ raprogreditur, captoque ac fuccenfo ca- n) Dandvlvs in annalibus : „ dum hxc 

» itro , quod fcrreum vocatur, & cuna» n agerentur, Venctorum parato ftolio, Dux 

» in circuitu ferro , igneque vaftata terra, „ in menfe Augufto , Ducatus anno quinto 

„ une damno ad propria revertitur.,, „ potenter egreflus Dalmatiam intravit, & 

eML nu*** Epit0, rer * Bohem - lib - IIL « « «Hw aflumcis ad obfidendum Corphu, 

«P- 1A. HACEcrvs, & Pvlckava in Mift. „ qui pro Imperatorc Conftantmopolitano 

«onemia;. Cosmas lib. 3. de co fic canit: „ tenebatur , acccffit. Sed dum intrinfcd 

F , . „ diris irifultibus continuis urgercfitur, nun- 

-T" L' n Ungaria carnis compage foluta „ tius de Syria fuper veniens, ftolum di- 

■fw Uriftum migrat, pura quem mente mifla obfidione, antecedere fecit. „ 

colebac, 0) lu Gra?cis paffim urbs Sirmiua^dicitur. 



An.Ckr. iig ANNALES REGVM HVNGARIAE LIB. II. 

verfus cum umverfi exercitu profeflus efl , ex Lsgurinis equitibus (p) & Perfls, afcitis in 
Jbcietattm copiis , bafit aUquamdiu ad fiuvii ripas, fe fe cemparans ad pralium. h'erta 

EtpmmStepbanus, etft corpore ceteroquin invaUdus , m mterioribus regni partibus agrituame d-tint- 
retur, nulla interpofita mora vires, quampotefi, maximas contrabit , quibus Jmptratorem 

gtrit in FW* ul/ra probiberet; fuis boc dans in mandatis, ut m tranfifiriana regione manerent. 

prinapio. 7"$* paruerunt Hungari. bnperator vero, ut, qua negari videbantur , absque vi tMa 
exequeretur , bac comrnmifcitur. Separata focicum auxilia jubet retro a fitmme veUtti ed 
' Jcmpam (q) regunem progredi , & qua collis quidam ex Hungarorum terra exurgens ad fltt- 
vium ufque protendUur, amnem fuperare; dum ipfe cum reliqua parte ex adverfo Cbramt ca- 
Jlelk, confiftens, fingit eofefe confeflhn fuos transmiffurtm : quofatlo , nulk negotio Romam 
tranftvertmt , ac ne prmtm quidem Hungari fuflinentes mpetum iotis viribus fugam arri- 
puere. Infequentibus ad flumen ufque Romanis , univerfaque Hungarorum turba in pontem, 
qui Iflrumjungit, confiuente^ pons ipfe difruptus complures in amnem praeipitat, ac extm- 
guit : plurmri in manus Romanortm venhmt, quos inter viri fuere magniapud Hungarosno- 
minis, Acufes, & Celades (r). His feUciter geflis Jmperator, Cbramoque cafiilhprm 
impetu cxpugnato, confefimin Romanorum regionem rurfum transvoiat, urbeque Brenizo. 
va militariprafidio, cui Curticium prapofmt , munita ConfiantiitopoUm revertitur, At 
tton multo pofl objejjam Branizovam occuporvnt Hungari, cafts partim qui in ea repertifunt 
Romanis; captis aUis , aliquot etiam fuga elapfis. ldfaclum graviter accipiens impcrator; 
Curttctum^ diemdtcla, prodttionis reum condemnat, tcrgumque iUiusfiagris eadi imperat, 

t ti* S* iUt n t n rr prius qum cum univer f° e * ercUu urlm rrupiffent, inctndiffentque a<£ 
fina , cejflfet manibus (s). * 

jtieZtbtn .. Fmitum *! erna fortuna hoc anno bellum, fequcnte recruduit : occafio ex 
ftiius. bervus lumta eft » q u ' excuffo jugo Rafam Caftellum acfo Romanorum prefidio occu- 
panmt, Impcrator cum id «gerrime ferret, fmgulare feveritatis excmplum in Cri- 
toplo, cui Ioci cuftodiam mandarat, ftatuit. Indutum enim muliebri ftola, & afino 
impolitum pcr forum afpeftantibus omnibus rraduci juflit, quo ceteris metum incute- 
ret , ut majon fortitudine loca , qujp ftic fidei credita effent , tuerencur. Deinde 
Bramzwam quamllungarifuperiore anno penitus deftruxerunt, contendit, locura- 
que conduftis opens reparare, ac munimencis vallare occepit. Quod ut compcrit 
Hungariarex, flaturt, Ifiroquamcittftmefuperato, mopinantes,acnibilmetuentestalemvadere. 
™J^f "M»lg*ros muUer natiom Utma, quadtvitus, & generis nobilitate cetc 
"™f r a «lJr W !umco "V"t* r ^os apermt Imperatori: atiUectm virtbushn. 
g^r^f^^ bof},, m „ W^/, morbi quippe, & rerum netefjariarum inopio, 



^H^TS^H m j ™ mi " utrant -> *** «tamque munita retro ceffit ; neve cum Hun. 
garortm copus congredt necefje baberet, per kca mpedita , ac prarupta iter inftituit: tauk 

^Hut^ m ft^t^ tUr ' H**^^^*^***. 

in(l"Xt'h^ a t ^u"** -SJ Z 

mperatms tabernaculum, fragmentis, qua inopia jtmentorum reiieJa, *£. 

m ^ FuititaqUe GnECOrUra ^ finiilior , qJam re- 



a l'"d bellum id effe ab eo fufpicor , quam quod domeftici annales, 
inurocziusm pnmis («) ab Hungaris in Graecos geftum fuifle perhibent, quamquam 
. „ mtrito 



bant. lu P««" a apud Grscos mere- bu« Bul fiana m devaftibat, Quod Imper. ad 

?") Ould hoc nnmin. r . confliaum non veniebatad ipfum, mifitrcx 

■KcSbS ouiZ, f,K. Jr fat ? 0r 2 e nunciura ad Im P- & vituperavit eum diccns: 

Brwizov, mihi ignota E DdeCnramum » * «"' a fanper «ffet in otio. Quo audico Imp. 

O Noftri con^ comL „.:■.,., n "fpondit dicens indubitantcr credat rex, 

eopnetio ocS.Te fcribu^ q lm °* uu ° d ^ a pnefemi anno fimul cum onuS 

«) Joan Sv^mv/ lih " vn. m C0 virni8 incidam - ^ d ^ caufa mifit lm P> 

Chonikte, ad hu„c annim ii ^ *™ CXerCiCUm in « cnCem in HaranJ 

0 C«»!;„Tb hift l VrtimMpt. (Jone idem%ft cum Niclt» Chramo) 4 

■0 C hron.c ap .LXIII.-„h abcbatquerexfe . SSf^ hq G ^^^^^ 

- reoi 



Digitized by Goo 



multo aliam a Gracis bello caufam pretexant nec fari« »- r 1 1 2 4- 

moratam f» Pacem, quam Ghito^ c TjS^7f , ??«'. »f * me- — - 
peratoris, &regis colloquio in infuia, hau procul n w' "° ftri rautuoIm - 
bunt. Qufl^cwditi^ «>nfeftam fcri- 

Corcyra , uc narravimus , tum recepta ab HuL fc n °PP"gnata a Venetis /fyW 

verifimilee(r,iu ^m canya^H^Z^?^ con ^™ capiamus , «M. 
cu S cootra auxiliarem claffem Hun ro "pp?d « rec f in ^ aWHBerer ' Gr *" "* 

peretur. Alioquin intelligi non pocert SXSTj! <> Dalmat,am ex P eui "o fufd- 
recuperata fueAnr, nifl dfflb idd!^S^^^ , r ,Mni, "« i - ° Ppid « 
ab JoanneComneno, aqulfiviffe temporis ratio ° n I™^ uam non f al,unde ' ^ uam 
pnfedo. , quod Imperator ob aa^TTVe Zis l^a™ '° 5^ 

Confeclo igicur in has conditiones frcdere HnnT r per,r,fenfus e ^t. 
Dalraatiam traducunt Addebar fequeme 81,1,0 be "-"ni in ^«*m 

Mvim „ m J£ 7- Aaoebat ld prajfernm animum , quod Venetos in «?v«. m 
maximum militjas robur avex ffc fcirent. & nahmr™ „,-n ,'• venecos m byriam 

ffinam obedientiam redituros fperarenc Neo, t ^ 8 f n , Udat0S fad,e ad pri " ™ 
oftendit Vix enim cum SS^Sd?I IOne - fl " *«jb«o. efc «L 
* (fad clafliarii vim eminus oSSddCT ^«7^ SSLT!? ^ ' 

l^S^^iZl f Tmu JadS quod * :prSs 3S 

in Venetorum fide perStT Vr.l, ' ™mmem» pwccre» validiffimismftrua a » X 
coneeSir ' Stephanus receptis facili labore urbibus, Belomdum 

conceffit, ifthicque exemplo patns corona incindrus, Dalmaci* Craariwue rSZ ri « 3* 
uta i ufurpav,t. ludem condicionibus Tragurinos , & Spalaunos S HunS 

Lc verba fubiunS cT & Z Z VT* 1 pitre °Wnuei5nt, in 

Z ctaLnZSl {y) ' ^wS^T" Cclmiamr ^ fiHus Rex Hungarie , cVtv,- 
fte, atqae Dahnatta , anno Dominica Incarnatims M.C.XXIV. hSSm II «Tfi 
Ja/w ncno anno reerj mei Cz) «dU&^», « * » Mmmm "• "«w/e 

Bio po(>e a e H,^ a D ^ maaa, f unde j tidem re 8 no fa « a a cceflio eft, que tamen ma- 0««. 
gno pokea Hunganaj damno fuic. Cumani cum Duce fuo Tataro oitnta re^uli «* *i 

tSS^tl Hu TT m fiderte ^ ere ^ ^SmSStX' 7 *^: 

ceps veroaua^partim populanbus, partim foii ubertate fuapte alleAis, in bWSSf 

Gg2 fum 

re Ei ri v S^?' ^P^^Hungari qui Colomanum^ an. ' Chr "SJ dStnSS 

£ rani JSS P raf ° ,,Um , an ° ?in - fcribunt ' ^ 0 *»"" a "nus n 34 fuiiTet StS 
nnen tantum m.xtus fuerat, quod omnino phano decimus recni annus non irem ut 

^P^te &C - M : . Ex <l"omagnitudo ipfein litteSaS ZZi ' " . 

S^SXSSE - ,nterea "P^^r-xCon- „ Ego Marcellus Strigonienfis Archi-Epifco- 

f tTnr^ fi '" re « ls l . Lad » ial nom Jne » P« laudo , & confinno. Kgo Gregorius 

» ri u fi, TS\ -y r ?J , StephM0 ' QUod ma - » B acie "^ Archi-Epifcopus Iaudo, & coZ 
Mi^i"r P !^ J^n » firmo. Ego iiraon Quinque Eccleficnfis 

Jmn^uiS T hom.nem fievum, „ Epifcopus laudo, &confi r mo. EgoClc- 

lm&^Tif etT r^ C0Ue - a0CXeT - '» ^ 1 " Coracs l^o, &confi r mo. g Ego . 

SLZ P r\ ^ U / P i" tus "i 1 ,nv,fit partes M^cus Comes laudo* & confirmo. Eeo 

nm^uJlS fib o P erfuadcat Mm 0° 7, Lambertus Comes, laudo, & confirmo. 

E na ranr°r p Um f "° n fttiS rc£te » E 6° Bl " CO C 0 -" 05 & confi ^O- 

nium nun^ Tv l % mm JUXta Bonfi - » Nicolaus Iaud0 ' & confirmo. Ego 

STconS?- M c anU ! H Comneno ' me au - » J»«bus Comes laudo, & confirmo. e{o 

naa S£ ^^ ent ^ tephanus P u g" abat J°»n- „ Scrgius Comes laudo , & confirmoT,, 

■* Calo erat. 'Jcaq Ue nec illud verifimile Qedinum &. Marcum quia Lamberto Palati' 



1 -in .i,. 



no 



Jn.Qr. I20 ANNALES. REGVM HVNGARIAE. LIU. II. 
IH5» 

fum. excreverant , & plagas qu» inter Tibifcum ac Danubium fitaj erant, colendaj 

ab Stcphano accepcjre (bj. Magnum quidem illorum in bello poftca ufum fuifle 
narrabitnus, fed cum gratia regum, qua apud nonnullos valebant, fuperbe , ac in- 
potentcr abuterentur, magnas quoquc turbas concivere. 
Sarecmi Sub hxc Traguriura irreparabile damnum accepit. Saraceni , qui pyraticam 

Daima. in Adriatico exercebant pradarum fpe illecli applicitis ad litus Dalmaticum inopinan- 
'fitmt ^tibus plerisque mioparonibus nobflifilmam urbem, abacta immenfa, & diaffcaia pre» 
* '- da, injedto igne penitus convulfere fV). Ferunt tanta celeritate ufos barbaros , ut 
neque finitimi auxilio fociis effe poffent , neque Stephano, qui novi matrimonii co- 
gitatione animum occupabat, tantum otiifuerit, ut improvifo malo occurreret. Quam- 
quam ad ineundas nuptias non tam fuapte ferebatur, quam Procerum querelis , & pre- 
«iTof«^ ribus ^ 08 ^ 115 aninjum applicuit. Cum enim uxore, q am illi a patre defponfam nar- 
vJJ "ravimus, mortua Stephanum vagos concubitus promifcue feclari viderent, indigne- 
que ferrent , fangutnem regium cum proftituta; pudicitias feminis vuljjari , eo ufque 
hortatibus fuis molcfti Stephano fuere, quoad fitiam Roberti Guiscardi, quiin Ap-i- 
lia, & Sicilia latiflime dominabatur, jufto matrimonio fibi conjunxiffet. Eo vinculo & 
regis libidini, & Dalmatia; commodis, fi quod periculum mari fubnafceretur , opti- 
mates confultum ibant (d). 
/wf Nuptias Rufficum bellum confecutum eft, quod ficut ingritiis Procerum 



p r ■ . - - _ — 5 1 ■«»«•» liu 

bus fufa- CS6 P tum erat » ,ta CXKU P arum rebd« & ingeflti regis probro abruptum magis, 
ptum in finitum. Bezenus Ruflbrum Princeps folio ab fratre dejeftus ad Stcphanum confu- 
Rujjot gcrat, ejufque clementiam , ac opem ad recuperandam dignitatera implorabat. Per- 
btUum. comoda regi occafio vifa eft, qua injurus, patri olim ab ea gente illatas, clemenriai 
fpecie ulcifceretur. Itaque collefto exercitu, Bezenum una ducens, in Rufforura 
ditiones profecTus, primam, quae fe ojecerat, urbem obfidere apparabat. Hic 
$um Bezenus locum oppugnarioni opportunum fpeculitur, ab erumpentibus , coorta 
vehtatione, mulris inflictis vulneribus csditur. Cafu Ducis commotus rex aggref- 
fionem fuis indicit, palam afleverans, aut mortem omnibus oppetendam effe, aut 
urbem aflultu capi oportere. Id imperium cum optimatibus , militum Prarfe- 
?fi rr nUm Vldebatur » °. uod csf o Prindpe, cujus reftituendi cauOt 

bellum fufceptum fuit, fuorum fanguinem fundi fupervacaneum putarent. Quare 

niC3t ° inter fe confilio Cofmam ex Pa zn a norum genere eligunt, qui regem, 

qUS TT f0rUminenSeflet ' ed0Ceret - Ne o« e ». quamquam Stephanum pLc- 
^ cis iraeundne norat, tergiverfatus, difertis verbis regt explicarat, mUitem ab aff lcu 
vehementcr abhorrefe, dubiumque videri , num, fi ad rem veniretur, imperata 
fafturus effet: itaomnes Prajfcftos fentire, ut imperium prius revocet, quam vul- 
gus, detreclata obediencia, imperantem defpicabilem faciat. Hasc cum Cofma 
apud regem agtt , Prafecli mUitares miilis prceconibus exercitum folutis caftris manu 
mtttunt. Stephanus, videns fuorum auxilio fe efle deftitutum, inelorius Hungari.m 
S hanc ferc fententiam Thurocziua (,) quas narratio rnihi tamen m%vp* 
II 26 L rFT ^ ' ^^^"•^emnigrivifl^bellii, que tn Dalmatia, 
JJ2 & Grac,a gcfferat, obfequentiflimum alias habuiflie legatur. 

ie ™> Mi^Jr RU(DC0 be "° Bohemicum » quamquam non belli fed pacts caufa anno 
cuM. mfe 1 uente ortum traxtt. Agebant noftri , ut fere inter finitimos fit, ficpe ex Mttfr 
SHf* LTCSJLtS •' quodamnaultum irent, in Hungariam procurrerant : obor- 
■ ve ' ,taaon f u m f«ent.um vim, & propulfantium , tumdelata adPrin- 

° P "'Tk f reS r ad ° ellUm fpeClare Rerum fumma *P UU Bohe- 

SS^fiZ. a fU1C ? qU1 ' quod reirruas ab Ulad « ,ai «ceffu nondura 
■ Stenh™ ? V VC T ne . J " OVO nCC neceffari0 be,1 ° imphwetur, orabat 
Scfoa «mm l l ^ ^ muru o coUoquio controverfiam finirent. 

^^.^^^P 10 ^ Pfe^P» remita memorari, ut Stephanum 
Ob unpendensPolomcum, Gnecumque beUum , id coUoquium a Bohemo tat 

F 

£ %SSX fUfpiC ° r DiImatie & Croa * • 0 Apud Lvctvm hb. m. «p. VL 
«^nron. «p. LXm. Thvrocz. Chron. cap. UOTL 



Digitized by Gooj [Ic 



1 V 



stephanvs II 

lL 12 1 Jn.Chr. 



precirio efflagitaffe perhibeant (/) , f ed cum hoc a p . 1 1 26. 

Stephanus autem triennio ante fmdus cum loannpfw/ aKuffis premerentur, 

dsin Afiaminore agendum erat, nihil pJSStk^S^^ 9 & Grads fa * 
Grecis metuerent. Tummirumefl BohpZ.r \ • Hungan a Polor » s «"* 
potuiffe, «« coDpdnoneminSwS & KfV" re ^ fu)S *» ^lucinari 
certum eft ex Bohemo itidem , & cZ^cZnLs^T 5£? fC " bant ' QUara 
Locus coitioni ad amnem Qj-1 TtJ^S^ °P°"*« ft> 
Acceptautrinque condirione uterque magnc cornitTu a , n o 6 conftitutu * eft. 
placuitque, ut cauf* tratfationem feorE mu^r H 1 PriE^l,tUtU^, diem 

Sobieslao mfufurratur , eqtdtes Hungaros propius BobemJsT^? ^ r PauUo 
hcefere. Onufjo coUoquio Sobieslaus ^ fos Z£7Z Z ) ****** 

tuminfederat, utex infidiis hollem adorire tu?! &S2E^t!S& S 
./Swwfa», & ad pugnam progredi imperat: ei Te Hm^mZ TlVfj f**»**^ 

K ^r^rT Urga t*"™ > **** & rejiMftmduntur H-fET 

tav»(*) fed m eo lapfus quo d in Marcelli loco (/) qii hoc^no Sri^L? 

capertmtBobem, fubjungtt Rewajus, f>) fwm -W /W^jT; 
Sisexfugaquibufdam, anmisque re/ Jtsi Bm^p^Ju^fS^f ^ 

Hmquarerefmtautf,. Error tamenm Vrofio Palatino obrepferat, qua LZfil 

quod hujus mateficio interruptum erat, per Legatos abfoluit. ^ 

Intcr basc fama de recuperata ab Hungaris Dalmatia ad Venetos in Svrhm /w 

« mSSmZ 5S22S. ad n a T d r reditum p^^^S? 

dafle RhoZ n" ? ? C ° nfi,, ° h3Ud ^ aV3te obtenta abeund i venia, dum*». 
dafle Rhodum pretervehitur, memor Gnecanica iniuria; ad infulam oMbenf n ! Crgtia 

bu,, Inde Chms pan clade affcfta eft (n). Poft , diWfa cUffe pars Samum^Mi-fflL 



Hh tile- urbes tu- 



cun, in rcgio Therefiano Nobilium Collcgio annum aflignant. coUoqu.o 

LXXXUl. Opus tamen videtur efle duorum , n„„ , 

Scnptorum : nara rcbus, quas ad annum MC u - °, DvB r R ^ ,vs . h«bet , ego So . 

XXI. narrat, ait fe interfuilTe : rurfum ad bies J» imi ^bflitui, ut ex. verbis Continuato- 

ad an. MCCLXXVHI. fcribit fe prafentcra ^ p ragenl JS paullo ance citatjs con- 
fuifle: quod intervallum cum hominis ita- 

tcra excedat, alioquin, ut parce dicam, opor- *) H,ft - Bohetn - La' b - XI. 

tebitfllinn fuifle 1S0. annorum, confeaa- 0 Hic enim in diplomare Tragwinis a re?e 

ncumeft, Chronicum a duobus fcriptum ef. conccflb ad annum MCXXIV. diferte cx. 
Je, fed utroque coasvo. Incertum 



«1 auaor, ut Balbino placet, Jaroslaus di! m) Cent. II. 

psuiusent. Adan. MCXXVI. ita ha- - Dux.Inperatorem CoiiftantinoDolitani.m 



ipolitanum 
ad 




122 ANNALES REGVM HVNCARIAE. JLIB. II. 

tilenem, Andrutn, aliasque Archipelagi infulas in poteflatem redigit, ipfe Michael 
^Egeum mare emenfus , in Peloponeli ora Metonem occupat , eaque preefidio finna- 
ta fparfam claflem rurfum colhgens in Dalmatiam applicat. Hic Tragurio, & Spala- 
to, ejecris Hungaris , facile potitur: tura Belogradum contendens , urbem, quod 
Hungari ad vim propulfandam haud fatis virium haberent, pari celericate obttnet (s). 
His e fententia geftis Jadram, quae in fide inter tot belli motus conftans permanfic, 
fumma omnium gratulatione appellit. Ita fere Veneti fcriptores. Verum cumhec 
gcfta efle referant adverfus Manuelem Comnenum, quem certum eft, ante annum 
faeculi hujus quadrageflmum imperio in oriente non fuifle potitum, Michael autem 
Venetorum Dux, ut ex ejus epitaphio (j>) conftat, vigefimo nono, aut, ut annales 
Veneti habent, fequente defunftus fit, videnturVenetiTragurio, Spalato acBele- 
grado a Michaele vaftaris , fola Jadra , & quibufdam maris Adriatici infulis potiri 
fuifle, cetera autcm mediterranea Dalmatite , & Croatis loca in Hungarorum pote* 
ftate manfilTc. Cui conjeclura; rerum narrarione, quam daturi fumus, verifimilitu- 
1 127. dinem utcunque conciliabimus. 

Alrtau Almus interim , cujus caufa Graci arma Hungarie intulerant , extremum 

Cblomani dicm obiit. Exulis , & mortui mifericordia commotus rex Fulbertum Epifcopum in 
[^^Grajciam miferat, qui exanime corpus in Hungariam reveheret , & Alba? regi«coo- 
cia obit. deret. Quamquam Conrinuator Cofma; Pragenfis decennio inccgro Almum fepultu- 
ra caruifle (q) fcribat, nec prius hunc ei honorem habitum , quam Bela Coecus re- 
gnum adiflet, cujus caufa Adelhais quoque filia ex Bohemia in Hungariam advcj* 
rit. Facile tamen cum noftris conciliabitur , fi adveftum quidem juflu Stephanicur. 
pus ex Graccia, Sc tumulatum , decimo autem poft anno, cum Bela regnaret, re- 
gium in morem defuncto parentatum fuifle dicamus. Neque multo poft Stephanus, 
dum Agrisreipublicascaufamoraretur, grave ex contra&o morbo, vitae pericuJum 
adiit; quem cum illi poftremum fore optimates putarent, de fubftituendo Saule, ex 
Sophia forore filio, confilium iniere: fed quod nonomnium ea in re confenticns effet 
voluntas, Borfius, & Janus prsspotentes Dynaftstyrannidem occultis dientelis, ac 
pollicitanonibus affeclare crepcrunt: jamque a facinorofis reges palam proelamati, 
vi ad digmtatem graflabantur, cum Stcphanus praeter omnium opinionem valetudrai 
reftir.ur.us, comprehenfum Janum capite truncari juffit, Borfio in exUium relegato. 
Rcx & pnore morbo , & tyrannorum confpiratione , de conftituendo fucceflbre ad- 



„ ad damn» intendere Venetorum , cum il- 
„ lorum , id e ft Baronum regni Hierofoli- 
„ miuni confenfu recedcns Rhodum appli- 
„ cuit, ab incolis alimenta petiit, quibus 
„ renuentibus urbem invadit, opes abftu- 
„ ht, & atceptai divifit. Inde procedens 
„ Ch.umobtinuit.,,- - Idcm ibidem. „Dum 
„ autem ftolus ibi rcfideret , ipfius pars 
„ fcccdens , Samum , Metelinum , An- 
„ drum , & alia Imperialia loca capit & 
„ poftea fpolia diftnbuit. Superveniente 
„ vero hycme Dux recedit, & Methonam 
„ fimiliter occupat , & prscdam inter fuos 
„ partitus eft. „ 

0) Idcm ibidcm. „ Poftea in Dalmatiam 
„ venicns, Spalatum, & Tragurium, quos 
„ lummiferac Hum;arica rabics, bello fuea- 
„ tis .llis.recuperavit.. . Mox Hungnri re- 
„ pulfi in BelKrudum veniunt, cirque refi- 
„ ftcncbus Dux urbem obtinuit, & vaftitati 
„ fuppofuit.,, ' 



fuh. 



dt 

ftituendo 

ctmjui- 

tont. 



P) Apud Lvcivm Lib. III. cap. VI. 

■i, que„, timet Hemamul 



Duxprobus,.&fortis, qurn totus a&uc nft 

orbis, 

Prudens confUio, fumnw fif mgcm 
Iflius ttfU viri declarat captio Tyri, 

Interitus Syria, memor Hun^srue. 
Quifecit Venttos in pace maxere auietot, 
Dontcenim viguit, Patria tuta fuiX. 
Quisquis ad hoc puUrum venies fpdtare ftpuV 
cbrum 

Cemuus ante DEUM, fitQere propter eum. 

Anno Domini MCXXIX. IndifUone Vtt 
obiit Dominicus Michacl Dux. Vcnetorum. 

q) Ad an. MCXXXVII. „ Egregia Duetrii 
„ Adleyta ardenter cupicns fefto beati 
„ Stephani Regis, & ConfuiToris adefle,Pan- 
„ noniam petiit , fed ibi diutius a fratre re- 
„ tenta eft. Donec Patrem fuum Almum fe» 
n pclivit. Hic enim Almus - - a CoJroano 
„ coecatus in partibus Graccia; exulando vs- 
„ tam finivit, ficque intumulatum funus 
„ cjusperdecenniummanfit, donecRcxBela 
„ filius fuus ab eodem priediclo tyranno lu- 
„ minibus orbatus in regnum fuum illud 
„ afportavit„ Ex quo apparet dccennio an- 
te.hoc eft.anno MCXXVII. AJmuminGrt' 
cia niortuum (uifTe. 



Digitized by^oqglc 



stephanvs ii, 




monin», diligenter cum fiimilfaribus fuis eeit in miPm «« • 
volui oporterer. Incer quos cum Paulu? EpifcSL & 0,?™' a J?° ° bitU de " 
primieflent, captaca regis voluntace , Belam QiiemZl^ U$ Comcs faci,e 

domi apud fe danculum aluerant , omnium primnm £2 T mjUna! fut *™»"m 
prolis eflet , regni hsreditas & neceilitudims & ftn^n ' • ^ ? Uem ' ^ uod rexim ' 
bant. Scephanus mirum in modum ZZ ' fiebT VinCUl ° fuade. 
tarat, inter vivos cenferi , exulem ad f e adduci impe'raf 1 in^ 0 !!!^ Ab^Nl 
et.amnumv.vo, regem coronari jubec , uc eju u5 ?vub\T^ rat £ mrece P"»ii, feft_, i*. 
fadt CO- Ec ne regmim ob rJedem neceffiuTS^^STT" ^™'^ 
provmcia Tolnenfi, cx qua regalia itipendia hzhJrL a T, erum <*J'ccretur, 
ge quoque, qua, illi locarecur, provSn cft Th^^T **- de Comu> ' ' 
Bonfinius, ccterique Macedonii S ^LJ , ^? fi ' Comitis(Y>, 

uter rcftius in dubio efr. Quamquam cm Th\Z 2? "t" 8 " 1 fuuTe fcribun ^ 
habeac, vero efl fimHius Uroti ^pSpTlEJK ^ ^ *" Iiafl 

byteri «?^!TS5^tK S ,iub ° mir0 ^niGr«ci pre , 
eptuscft, uta Geor^io, Se™f^ ' 
tus fic (0. Atque hunc S s i£ i?? ^ 0 ™™* P r * fe ^n. confirma-^ 

vi.Coiim ailat, ^^,^^^0^^ ^2*2 *7 Si ~ 
ojente anno fiiftul r . rAcrom«,.„ /-.. . r _ IcnDir - kx hac Geifam ie.r,m „.-„• 



quente anno fuftulk, regenjque qu Cum7ni, r ' ' *** nac Ceifam 

ci fcriptorcs memoranc , eademque honori -fi P han0 « enero acce P™ni Poloni- 
expediifiet, ad re*ni fmesdeduclum fuiffe ( Jf^t\£?E illa fe re,i S ione 

Jb* J ,clLrunc . atque is, fi valetudini reibtuerecur, vindicacurum fe ad. 

snn^rLn. v-iVrr i "P**, func fircire moncurus vo ueric (x). Exflindhn 

«ffimus, q Uod quscunque hberent, impune a fe fieri fibi perfvadebat. 

H h 2 BELA 

») C?.ron. cap- LXIII. F 8 



«0 Cromeh vs jerum Polonic. Lib. V. /ffii rmfa ^ *™ 




124 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 

BELAII. SIVE CAECVS. 

dem anno Bela II, cognomento caxus, quem vivoStephano co- 
rona redimitum fuifle fupra rctulimus, omnium confenfione iro- 
proli fucceflerat , lumen oculorum , quo per injuriam a Coloma- 
no privatus erat, lapientia, fortitudine, ac pietate in admini- 
ftranda rcpublica mirum in modum refirciens , inter optiraos re- 
ges cenferi poterat, nifi vitiotemulentite, cum perfefredo, tum 
fi in regc fit , quod rationem confilii , & rerum 




II32*. omnem adimnt, omnium turpiflimo notatus fuiflet. 
StabWto Ut primum apud finitimos fama pcrcrebuit , Belam in Hungaria reruttt 

ajjinitati- potitum efle , cum Principes certatim amicitiam illius ambire , ac ad affinitatis vin- 
busrtgno. cu | um afpirarc coeperunt. Erant BcUe forores duie (2) Hedvigis, & Adeihais ; & 
forma & annis prope pares : illam Adalbertus Leopoldi pii Auftria; Marchionis primo 
% genitus obtinuit (d), ex qua tametfl pater non erat, tamen nihilo fegnkis amicitiam 
cum Bela coluit , ut mox narrandi locus erit. Adelhaidem verofimile eft , hocquc- 
que anno Sobicslao Bohemite Principi nuptui datam, (b) quod probabilc non fit prius, 
quam Bela ex profugo , & exule rerum fummam obtineret , a potentifllmo regulo 
Comstia tam proftratse fortume virginem in torum adledlam fuifle. Stabilita nuptiisamicitiacum 
Ara&i- nihil ab Auflriis, ac Bohemis metuendum haberet ad capeflendam remputlicara con- 
num indi- ycrfus Aradinum Comitia indicit. Caufa non tam a rcrum confultationibus , qiue ad 
regnum attinerent, quam juftje' ultionis ftudio petebatur (e). Etenhn dum Opri> 
matcs cum prtecipuis Antiftitibus in convcntu agerent, improvuam omnibus fe re- 
gina Helena cum quatuor libcris infert, & paucis loquendi veniam prtefata , ex Pro- 
ceribus quxrit, quid caufa; cflet, quod, cum natura omnes , qui comitiis prafcntes 
erant; oculis exornaflet, regcmfolum, quem ceteris oculatiorem efle oporteret, 
illis deftitum voluerit. Id ll naturte inclementia fa&um fit, haud te^re fe laturam, fin 
contra aliorum maleficio, tum fingulos niagnopere cum rcgis ipfius, tum regni caufa 
oratos velle , ut ne tam immane fcelus iis , qui illius auclores exftiuflent, fine piacu- 
, h bis lo abire finerent. Commotis hac oratione Proceribus, quamauam, fubjecit, divim 
fumtwndebenignitate pro duobus oculis, quatuor Beri ad refarckndam orhtatem dati fimt , quosbit 
m jupplt-pra oculis babetis, infandum tamcnfacinus baud quaquam eft impune dimittendum; ut por- 
C fTcm ctre re t ibus > V* <*« babtndi funt , boc exemplo difcat unrotrfa pofleritas. Faci- 
caufa norofa igkur audatut nuncjinem imponite. Sld bac ocius dicto, in concknetttmuitus ingens 
erant. fufcitatur , fceleris auclores vulgo adfupplicium expofcuntur : quicunque ibi deprebenfi funt , 
prafentanea capitis pcena mul£lantur. Nontmttipra Bidine ukifcendi vafanknte multitudine 
infrufia difieSti, multi in gemonias tmco tracli, oclo ac fexaginta cafi. Jntos, quintn 
groviter erraranti a\iqumt\mxtius aclum: ex iis nonnutti in vincula conjcfti, ut ptrpetu» 
carcere maceraretitttr , ceteri hmge rekgati: Liberi, taores , neceffarii, cegnationes omnes 
in extlium exatla, profcriptorum bona bafiUcatm difiributo (d). 
Fflrum Hiec quamquam cx regina; fententia fierent , Bcla tamen, qui regni fui inU 

r"Sx t ! acS( ! ibuscontatnin:irinoluerat ' impatienter ferebat, ex muliebri ingenio finguina- 
Poknia r,ara vindl(Sani e * reis captam fiiifle, praefertim , quod eo numero complures inno- 
Baritbio, ccntum comprehendi potuerint, ceteri autem, cum jus magis ex vulgi furore, quam 
lcgis difciplina adminiftratum eflet, non tam crimen punitum , quam ultioni frama 

laxa- 

Hiibnerus, qui Tab. geneal. 123. Hedvi- 
gem Belx filiam facit. 

b) Continuator Cofma; Pragenfis cosvui 
itidem Scriptor paflira Adeihaidem germanam 
Belae vocat, & Belam SobieslaiLevirum, ita 
ad an. MCXXXIV. lnttrta Dux Sobitsleus l*- 
virwm fuum regem Urtgarum rogabat • • Exquibus 
verbis conjettuni, quain fupra attulimus,fatit 
confirmatur. Adelhaidern anno MCXXXJI. 
Sobieslao jam conjun&am fuifle. 
Thvrocz. Chron. Cap. LXIV. 
d) Bonfin. Dec. U. Lib. VI. 



») Quidam Hedvigem Bela;, alii Adelhai- 
dem Colomano filiam tribiuint, fed neutri 
reac, ut ex cosvis fcriptoribus 
tebit. 



mox pa- 



a) Excerptum Rikardianvm ad an.ina- 
dc Adalberto fcribens ita habet: „ uxorem 
„ habiutHathvigem,filiam Almi Ungarorum 
„ Ducis, fororetn. Bela: ca:ci regis , quam 
duxit anno MCXXXU. „ Paria fcribit 
o Frisincensis Adalberti hujus , quod 
*»m fupra monui frater Ub.VII. cap,XXI. 
Nifi quod nomen reticet. 



Otto 



Digitized by Coo|Ie 



ncnf ftin 
BtU,ju- 

w. 



Imn arbttrati ad res novas moliendas animos fumerent. Neaue d , , „ , 1 1 3 2 

tionemfiwTe eventus oftendir. Plerique, qui C£B fo S 2 naiD BeIai M*»*" 

gmneconringefcant, Borichium ex Ruflia , ut paternum rrdmm" muIelatos fan * 
dumceufuere. Atque is , quod fe Colomano ToZtl S^?T 9 - !T an * 
fratrempalam ferret , Principum aulas jam SuKK^t 8 ^!^ 
ns fultus, fi quae fe offerret occafio. Himmri:, uerrB i Dat i eorum clien- 

n*re jaftabat, potiri poflet. lh G *datn Sumdch , 1 * featti. 

xic ut juncla fibi eju^ confangumea ™<£^^*f^*** 0CVm - 
dubitaret. Inde ad Polonos abiens PrinciDcm eius Tr/ric ' 1 foret ' minirne 
icadudumfedus iniiflec, facile ad ferTndTm open^ SS;> qU °f CU * RulIis haud 
Rulfe, &Polonise*ercitu, quibus Hungari copls C ™\ JS? ^**" 0 " 
dem adjunxerant, verfus Hungariam iter adoraat <>> ««nendo numero ici- 

Bela, quc in Polonia agerentur , non itmarus ut nrnm.ift«^ u .. 
eflet, cum Leopoldo Auftri» Marchione, cujus r£ ^ SoremW ^H" 0 par 7 * 
rat, armorum quoque focietatem intit. Qui cum n^cZdl ^tr? 6 ™ *&"**T 

^ut^Tp^^ 

fet, copias fuasPolonitc immittcret, ut ca racione hoftis ZZrii ^™ rom P erit 
adfuatuend.abHungari S refleaercV,r ("/) P * adm ™«" , «^- 

His in hunc inodura conftituris, Bela anteauam in Boricbiun, mn* , ~ 

coHvmtm babuit, ubi Prwcipes mnes rite percontatus eValeZtT f ■ Et "^* 

mmfilium, an ex aduhmo natum pro exXi o LZS? 17 ^um legtttmum Colo-rstit/uo- 
bene LtiebLt TT, expioratt baberent ? ad bax Opttmates , aui de reino run «* 

TJi^jZF*" 1 BoricbitmaduUeri^eff Z™' 

vtfenfosfibifimper babuerat. His verbis muiti / i^vMmT & intLT^"' *2 

vfibi lrDperacorisCalojoanmscopulavit, ,c j qui voca^ur oeU nWtf, ?nl? 

i* Pf> ft Poloni.m ingredicns , ducem cerra: " liaii M«™ m ««f r g * mtf °* 

^ «llius ad voluntatcm fuam inclinavic, Z " ri o fuo S^SSSSSt^' 

poldi Mar^inniA! ° A ' b % t0 Lc °' M na P™vid«t« deftruxic: nam Caxus rex 
" KeSr, 0 lJ« CJUS ^ " cumeXCTcitufu « eioccurriC, &Bole S |aus 

» dito aren^ ° 1 T • VOT0 aU * " 8301 iniit ' 0Ueln U "8» ri infeculi D£ 0 au. 

» Su« id^.r adh , ortant » u ' n voce ex „ xili.nte multoi in ipf» fuga intrrfecerunt. 

" ofurn in d '° m '£ mu,t ' tud ' n «" Teuconi. „ Interea dux Sobiesl.us DEI mifericordi., 

. c wr r e n e ,«?i£ rC COpn ° "S? ,llorum ;- » P^cibufque.S.Vencesl.in.unictwPoloniara 

eS£S.« U "? cumPolonorum du * »» ™ ra cxercicu fuo XV. Calendas Novem. 

ir!inT mult,s tcr « a vertit - At »' br " int «vic, tocroque parCem Iffiyi reeij. 

1T n Pnm ° Un 8 srorurn » & Polonorum „ nis, qua Slansko vocatur, penicus?^ 

,:S' U e;^ Uam ^ confuV Mulcosetiam^pK S 

» Sam « utra, ' uc .P ,,rte cafi» Plurimis, » Innumeu pecunia nec non indom.torum 

n mtSiZS* Ql " ^ff* Bc,e ade " »' eouorum l re B« "°n P»«"s inde fecum 

ud,d 0 'r S / Ut r Perfide tradiderant » »> » ddu ^'i * ^atia favente, cuS 



Aru Qbr. J2fj ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 
I I32. . " . 

ris amkis , & Optimatibus vifim eft. Quare moxfigmm dedit , utproditvres in wmM» m- 

cione vagantes , qui regtd exitium moliuntur, extremis repente fuppiiciis afficerentur, neftr. 
te ft res ipfa differotur , multum detrhnenti univerfd Pannonia patiatur. Itaque in ctmura. 
tos continuo fit impetus , feditio magna oritur: iili, dumfe tueri conantur, aut fuga fak. 
tetn quarunt , vulgo caduntur. Proditionis crimine notati deferuntur, difquiruntur paffm 
Principes faclionis , & deprebenfi indifla caufa obtruttcantur. Lampertum Ccnutcm, e Tt . 
gis pedibus , ad quos confugerat , evulfum, frater proditionis mpatitns , fubfellwrum frot. 
mine dtff ra&ocapite interfecit. Nicolaum ejus filium m medium adduxit, & ante rtgem ek 
truncarijuffit. Maylatus Ati genere natus (g) , fir* e nobiiibus complures ibidem trucidai 



rfits Inde adverfus Polonos, qui, fi domeflicos (i) annales fequiraur , ad Sajo- 

' nem fluvium, fi exceros , & ea sstace vivemes, (*) in Scepufio caftra metabantur 
promotum eft. Bonfinius & Thuroczius miffis ulto dtroque legatis , abflracros a 
BorichioPolonos, acRuflbsprius, quam manus confererentur, perhibent. Ottocon. 
tra Frifingeniis , illius plane ievi fcriptor , univerfis copiis hoftes congreffos efle me- 
moraf , primoque impetu maximura corura numerutn , qui clam Borichio ftudebant 
Conferto. ex Hungaris interfefturo (/): pofteaautem, quam Teutonic» copiae impreflionem in 
9 He^r«/wR u flbs feciffent, Borichium, eorum vim non ferentem, aperta fuga tegre falutemre- 
vmcu. p er i|f e . q U(B q Ua mquam haud fatis ajquo in Hungaros animo dici videntur, tamen 
ex Bohemo Qn) chronographo itidem coasvo extra dubium eft, Boleslaum Polonum 
cum Borichiodivinitus metu correptum in fugam piecipitem aftum effe, quos dnm 
Bela cum Adalberto acerrime confequitur, fic ab utroque belli rationen 
tam fuifle , ut maxima hoftium pars in fuga csderetur. 
Bohmi Neque fegnius intereaSobieslaus Bohemie Princeps, uc prius 

mSmU er3t ' rem Refl3t '. Is XV * ^"t™ Novembris Sanfckenfem Polonis cradtum cum exer- 
ujuLnt. dcu in £ re,rus > circumlata vaftitate, abaftaque ingenti captivorum, pecunue, pecu- 
' dumque vi, ac numero triumphans reverfus* eft («). Atque id in caufa fuifleCro- 
merus rerum Polonicarum fcriptor diferte refert, curBoleslaus acceptotam triftimm- 
cio iter reileftere opus habueric. Quamquam Polonis fuis , quam squum erat, faven- 
cior, belli cum Hungaris gefti eventum multo, quam ceteri, aliter enarret. Ubi 
cnim breviter retuliflet, Stephani defundli filios , Bela ceco ab Hungaris in Solium 
promoto, ad Polonos confugiffe , & Boleslaum exulum caritate ac precibus permo- 
Potow- cum , cum RulDs inScepufium promoffe, in hec verba fubdit(«) '• ouurrit eiinSct. 

territorio cttm magnis Hungarorum, &> Aufirkrum copiis Albertus Marcbio fuperit- 
error. ™ ramom* , five Auflrue, cum quo foror BeU regis nupta erat. Committitur durm 
prahum. Tanam vtrtute , & conflantia mflrorum , ac ducis jblerti ddigentia in fuym 
oguntur adverfaru: nec longius eos fugientes mjlri perjecuti funt , ita ettim a Principt pra> 
ceptum erat. Duxit deinde ad Budam metropoUm Boleslaus : fed in itinere certior fit, &• 
bteslaumBomumtngratiam Hungororum excurfionemin Pohniam feciffe , & Vrotislmm- 
iem trotlum (narn Srfofia id temporis Polonis quoque nomen fortica fuit) fern & 
tgmvaflare. Adoocato caflren/i confitio confuUtur in medtum, qutd fatlo opus ftt? vkit. 
que ea jentetata , fgM propria defendenda potius, qttam aiiena vindkanda effe cenfebat. lttx 
que uutrmfio w prajent Hungarko bello, Boleslaus magms itineribus adverfus Boetnum jue 
tnvaaentm reila per Moraviom contendit. Verum Boemus cognito Bolesloi adventu, *. 
mmnje cmprada rapttm recepk : nec anni tempus fpatium noflris dabat , ingratum & per- 
Hec Croraerus: fed ut in eo hatlucinatur , quod Stephano, 
Zl fiZ cZ °P f ' r>err Pj cuurn eft > tribuat, ita illud nihflo melioris qoc 

^a m T ^L^TT °* «** ***** *** » nolh» repor- 



catam efle, ut domefticos annales 
ucerque coevus meminere (p). 



Cermanus , ac Bohemus fcripcor, 
Neque 



JP. T »vaocz. Chron. cap.LXIV. in loco t) lbid 

k) Bo.vhn Dcc ll 1 i», vt . "0 Contm. Cofms PragcnCs, uc ex liu- 

quc^c cl Otto J F^L COngrUUDt ' T ClSr " m ^ 

0 Boxri.v. Dec. II Lib VI T„.,„ V i 01 ad annum "3 a - 

Chron. cap I XIV Thvrocz. Rerum Polonicarum. Ub. V. 

*J Otco FauxKc. Lib. VU. cap. XXI. ^Tu^l^ 0 ^ **" 



Digitized"by Googlc 



BELA «VE CAECVS. 



I2 7 



An. CW. 



Neque fcio cujus momenti ea finr 

mt vma magms prectbus expugnant £ki HuZJi 0'esIaunO in 

mUtmdtesperfugiebant, m ipmTpSJ*^ *' Stepbam tiberorL p Zs 

jmBmmrmnSB,, cum reUquis ccpiis , &2x7art pTf^ ^ s ^ 

6? nemne,nagnopererefifiente, atquTadel cTS,r^u ******* ingredttur 

cd Kfcgradum, quo Be!a fi ^j^" "T "** 

Jefum rur/us, cedentibus fuis , Sreiitli eranTin *, r?"* Boem °< 55 JS 

t^ cruckUter divexare. 'j^t&ZZ SJfe * ^ ^ 

bu .jtque fdj, qua Moraviam ab Hungaria diZ Jl ) Umm ^ NMf. 

utparpanreferret, depopulatus efl vJaZ. f' "^*™ M°ravi* partem 

reverttt. ^i**^ 

Jircm, quam prc viribus , beili mlem infe Zr^tZe aT ""«* ' w 

rfactenus 1 e: cui ne nihii >_> 
StephanMiberos, quos™l|™ Stif Sa^f^ eft ' B ° richimn > item 
]aum p ar amp r omi(u S> P^A^S^t armo ^lZ 
fuafifle , atque hunc, f,ve ut cladem prattSSfSS Hun 8" rfa be,,um > Per- 
gacontraxerat, abolere vellet, non invi tum nrofpj ' ^"^^^ , quod exfu- 
nalTe. Sed cum regni Iimites tr a n sg reTru omni^ ^onem a dverfus Hun K aros ador- 
fids ad arcendam vim prsfidii comtTvlrT "1™^ & » °- uia Bel > haud 

gatur, Sobieslaus ex paflo fied^eT^ rfciZS? ^ IatifCme *™> 

tara mvadit, & trecentis pe nc opDidis LfnT Feb ™n as Poloniam mflice nuda- 
viam refieftic <». Hic qWqZ SoteiSTK P ° l0nUm CUm Rufl3s in Mo* 
men prdio con^redi non aufus Polonia mtZZ ^ ,mm intu,erit ' 

gariam cum exercitu ingreflbs BeUm Z^JS^**^ Hun * 
longo fitn terapore moratus fcedera cum H„„i ^ em ° bviuni habuic > ubi 

•*«P*que ^ benevoleiSri renov *' « ac mu,tis 
dibile eft inter renovati fedeTc^nditS 2? ^™' - ?° hemiam revettit - Cre. **■« 
lausrurfuminHunganam, W&I^.SiT^^ fi quid Boles. ^ 
tum ad Lotharium Imperatorem Le«S? benum ™"l»e «>mmune eflet: 
niintuliO-ent, vindictam ab eo JepS ^1*1 qui injuriarum, quas Polo. 
qui Polono ^i^^oZ^^^^^ ^™ miUKS > 
quas ad infequentem annum narraturi fumus, cottlT ^ 

P^rtem fuifle, du'm SteZ^^^cC^ be ^ iS fubaftam ha " c ^vi^Z 
ut nonnulli exiflimane, non norefl- S Lomneno bellum gereret,Iocum habere, tUtmm 
ea provincia illius titu 0 non ^"ftSfiS ' CUr StCDhanus 
tam a Bela fatis verifirmle ° 0 fit Sfi en^mT, SrSS P ofle,UOnem efle adi - 
queRam* etiam Domini d\L in .^ 1 klenam Urofii Servie Prindpis, ita- 

fuperftites, PrSiSS"^^ TSluTT^^ U ^-« fi"o. 
Hungar. regi clientekri jure fe obnotmtc^TSem^ 

■bhinc 



•. f) Rerum Polonicarum. Lib.V. 

2 S pltonKn* r, dUX S ° biCS,aus fccun - 
nL? ?i m a' nvaiit ' Mmaue »nf'«nf tro- 

V Ste' V S laS . fere trecent " fucccndit, 
" tandem v 'floria cum Deo p ra ftante ad 

0 Hem ad eund. an. „ Dux Sobieslau» 



Ii n 

* ficiTcens cis pagum (forte re&ius ummm, 
mfl intelJigatur locus hodie Vilg Uihely 
" di^ujj nomine Vag cafrra meucus eft, 
u lbique multo tempore moratus tandem. 
„ perfeao negotio fuo ad propria rediit.,, 
I) In Traftatione poftcriori que adiefta 
eft ad Caroli Du Freskb Illyricum vccus* 

ti) Dd Freswe de familiis Dalra. & Scla. 
)n. carj. III. fit 5m>i>i.>. r ;u \r « 



ui kwo iuo rcg! Ungarorum pro. von. cap. III. & Cinkamvs Lib. V. cap. V. 



« 




ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. II. 



'abhinc anno evenifle, cum Bcla Spalatenfi Ecclefia privilegia confirmaret, exdi, 
plomate, quod Ramas titulum profert, extra omne dubium eft (x). 

Bela, ut faedere anno priori conventum crat, Legatos ad Lothariura mic- 
JHft- tendos ccmfuic, qui de injuriis, a Polono ferael, atque iterum illatis quererentur, 
ptrattrm ipfumque Imperatorem, fi ex ufu videretur, inarmorum focieutem adverfus infen. 
Ligatmt nffimum hoftem pertraherent. Eas partes Petro Albenfi Epifcopo preripue manda- 
txcelit. ta j fijjflg Conrinuator Cofnue Pragenfis memorat: cujus nominis Epifcopatus cum 
nunquam in Hungaria fuerit, credibile eft, Albenlem Pnepofitum magme olim apud 
reges dignicatis, & auftoritatis innuere voluifle. Hic prius, quamLotharium conve- 
niret, in Bohemiam ad Sobieslaum delatus de modo obeunde legationisconfilia cum 
• eo mit. Placuit, ut Sobieslaus , quoniara magna illius apud Imperatorem efiet aufto- 
ritas, & gratia, aditum Legato apud Lotharium complanaret. Neque is, quam- 
quam reipublice caufa domi neceflarius erat, hanc amico regi operam negabat, 
unaque cum Hungaris Legatis profec"his ex fententia rem omnem confecic. Petrus 
Imperatori inter cetera ditiflima munera duos a candore prseftantiffimos equos, quo- 
rum fell» feflbrias XXVI. marcas auri puri appenderant, regis nomine donum dedit : 
viciffimque ab Lothario, & ejus Conjuge muneribus, ac officiis excultus, cum So. 
bieslao , re feliciter patrata , reverfus eft (y). 
Novacum Reducem in Boheraiara Sobieslaum Istus nuncius accepit , qui natum fibi 

Mtravu fiHunj, ki V a & incolumi Adelhaide, fignificarat. Bela haud multo poft de re edo- 
(ffiittas, ftm^ U[ atnjciiUmum Principem officus fibi devinciret, Legatum fuum continuo ad- 
monet , ageret apud Sobieslaum , ut filium recens natum in Hungariara adduci pa- 
teretur ; raagnoque opere fe defiderare, ne honorem levandi ex fonte infantis alteri 
pra: fe deferret (2 ). Sobieslaus morem gerens filium cum Maynbardo Pragenfi An- 
riftite . cecerifque optimatibus , & magno iliuftrium virorum fatellirio ftipatum in 
Hungsriam mifit , in cujus limitibus magna honoris fignificatione Bohemi ab Hunga- 
ris accepti ad regem adducuntur, ipfoque Pentecoftes die folemni apparatu ex Ec- 
clefisj more infans abluitur (a). Tum nupcis mter regins fororem , ac Conradura 
Znoymenfem Prinripem conciliac», quibus adjeclum foedus, quo Hungari cum Bo- 
ac Moravis comprehenfi communes belli rationes baberent 

Quid 



x) Lvcivs de regno Dalmaci», & Croa- 
rJa; Lib. 111. cap. VIII. 

yj Cont. Cofma? Pragenfis in Chron. ad 
an. 1134. „Rcxautem Pannoniorum 
„ Epilcopum albae civitatis , nr 
„ ad Imperatorem magnis cut_ 
„ & uc injurias a Polonico duce fibi illatas 
„ coram audiencia Imperacoris , ejufque 
„ Principum proclamaret , miferat. Sed 
„ quia uc foiet in cahbus negociis fieri pa- 
„ rum , aut nihil Legatio mmoris apud ma- 

jorem proficic, nifi mediator interfit, prae- 
„ .fatus Epifcopus ad Sobieslaum ducem in 
tt Bohemiam venit, quatenus eo mediatore, 
„ ac Incerceflbre legacio fua proficua fierct. 
„ Hanc igitur ob caufam Dux Sobieslaus 
„ profeftus clt ad Irapcratorem , quo poft- 
„ quam pervenic , benevole , ac honorifice 
„ ib Impcratore fufcepcus eft , omnemque 
„ petitionem benigne confecutus eft. - - - 
„ Dona autem Ungarorum Imperatori obla- 
„ ta ha?c funt: duo albi equi decenter falle- 
„ rati, quorum felias XXVL marcas auri in 
„ fe continebant, & alia quam plurima. 
„ Pra-diaus ergo Petrus albte civiutis Epi- 
„ fcopus optata legatione pocitus, infuper 
„ ab Imperacore , ac ab cjus conteftali mul- 
„ tis rouneribus pretiofis donacus, la:tus rc- 
n patriavit.,, 



*) Idem ad eundem an. „Sacpe diftus rei 
„ Fannonjorum Bcla - a duce Sobicslao pe- 
„ tivic, ut infantera ejus de fonte fanaa: re. 
„ generationis levaret.,, 

0) Cont, Cofms Pragenfis ad an. 11 34. 
n Rex vcro Bela generum fuum (alias & re- 
ttius Levirum vocat) „ de infante follicita- 
„ vic, cujus pecitioni dux Sobieslaus non 
„ abnuens vcnerandura Pragenfis Ecclcfia 
„ Prarfulcm Megnardum , cctcrofque Priroa- 
n tes quam plurimoa cum infancc in Unga- 
sa riam mific, quo poftquara vcncum eit, 
„ non minori honorificenciaPraeful Megnar- 
„ dus a rege Ungarorum fufceptus eft, quam 
» cum primum Pontificalibus infuiis decora- 
n tus ad printipalem Epifcopacus fui fedem 
m veniflec Baptizato iuquc in dic pente- 
„ coftes infante, pnediaus Pontifex pluri- 
„ mis pretiofis muneribus a 
„ tus ad propria 



b) Idem ad eundem an. „Dux Sobieslaus 
Lcvirum (Uum regem Ungarorum rogabat, 
quacenus fororem conjugis ftia?, videlicet 
„ reginat Principi Conrado Znoymenfi in 
„ conjugium traderet, quo percuflurri f«e- 
„ dus invicem hujufmodi caufis corrobora- 
» tum r 



Digitized by Google 



»«M H. SIVE CAECVS. A fc 

Quid rerum mterea geftum a noftris fit fa» n,im a , « 11 35- 

mmera confignatum reperio. Verifimile eft , HuneaTm^JlIf S?S apud ■"■«"SE 
Spalacum ac Tragurium a Dominico duce vaftWnSn, ,bhinc ' 9^*«** 

fide f-deribjj prxftolari voluifle, qU0 «^oSTSS^S? b - 
evaderet. Htc emm ut arims acerrimus erat, iu vartata aSZ ■ J a ° Ro S enum 
nure felix, magnam fibi miiitia eloriam & vires cnmn, «terifque provinriis 
mumhoftemab fe reflefterent. non ufitam I,,pa .™ Greci, utmoleftiO». 
Loth.riumexpedivere, qui ob latis copiofiffimk n ZJ? ,° Xempl °* ^ 8 ** ad 
vendum Rogerio be.lum P erfuaderen7( °c)f ^^5^^ ad 0bmo " 
incercum eft: quamquam haod multo rwft rLZuL , J Ef ft*rumfit, perinde 
peratorerebus, pacem cum Gneri miHTe exlcZT' 0 ??^ CUni ^*"* Inv 

Inter h«c diflidii non nihil Be hT«2 i £ ™ ^ 1 " 10 faci!e P 0 "*. 1 1 tf. 

f,abS«oni«no, feu SpaCn f?E P Sat^ Cau- jrP& 

male Claudius fcribicur (J), ob eeremis tum ^ dUm Gaudium r qui aliis^- 

mum rex pnefeciflet, te, ^JS "jS 7?^?.^ dotesfibi chariffi--»' » 
fecratusfuiflet, ^^3^^»^«^^ 
Dehn.cus tandem Belse precibus Gaudium in dtae confi mST % T a g ebat *«S*- 
ftola, qua quantopere deliquiflet, & cuius eratia del.eii TJ2 m r eUm epi 
inculcat. inquit, in fm^am iZ! f ^ *«' ftceret, prohxe 

mulca ™i^ Hungariam verno jejunii tempore profeftus, *2£ 

fc.nwil.mlft Ula< ? m ® ela confeebte (/> Quibus de rebus confultatum fueric Wjl 
m obfcuroeft: .d fortafle conjeflura haud vana aflequimur, de nupci.s tawlE-W 

M non Zt TurS fiJl? Ut r r bUS ° Pp0rtUna plane erat ' ^oST" 

^h„r, ' q uod Adaibertus Leopoldi pii natu maximus, quamquam mvi 
morbo impl.caretur, adhuc fuperftes eflet , quo vivonon iDMrchat ^SS.tT- 

^^ Z^f^ f elhaidi ™i u * veniam ad fratrem itidem eundit 
S S ' E,. ^ Stephan ° regi racrum fumraa P ietate » Hm-ga- 
Sno^StrJE^JSnr^ ^ detentl ' funebribUS qU0<1Ue 

LrZf«?ii^ an i COndltUm: ^"""W Cofm*Pra ? enfishoc P ri>^- 
mumannoexGneciaadveaum, ac, ubi decennio fepulcri honore caruiflet, tumulo^ f" 

Kk Z #|*2 



rj,r?l. " 3r J » Eod « tempore Z^oimatij apad Faelatvm Tom. U. IJlyrici 

» Legati regw Greci* ad ImperatOrem ve- f acr i pie.iii. ^ 

" ^! :rUnt • , J ^ uIta • & n,a e Da fer «>«* dona »1 Apud Lvctvm lib. III, cap XI exre. 

»}»cvidehcet obcauf.m. Qu,dam enim ^SKES^fiiSwC 

» hSiSS™ ^ 5 " 5 "' & ^ "37- «Eodem .nno Du X Sobiesl.ua in 

T rum D Xuh r com P ercer «' r « Gr * co - » quadragcfima Levirum fuum regem Unga- 

d) IncnA.ncZ" i r> » "* cor >* ,er >"» cum quo multis caufi», di- 

oui infJ£ f." ^ 0 "^- dc Propaganda, „ verfifque pcrtraCUcis f.ndum Pafch. in 

,n,cr,b,tur » twia, Mmu, , Ilfyricum, „ caftro Oioraucz ceiebravit „ 



An. Cbr. 130 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB.1I. 

ll37 " iuatum mcmorat (g). Sed hec j«m fupra innuimus hunc in modum conciliari poffe, 
fi fepultum quidem Almura fub Stephano , nunc exequiis regio more oohooeftatum 
fuifle opinemur. Adelhaide poft parentarionem reverfa , Sobieslaus ad confiniaBo- 
hemiecumBoleslaoPolonopacemconfecit, qua obneceffitudinem, cum Bela initair,, 
Hungaris quoque cautum eft , nihil hoftile deinceps a Polonis in Hungariam tentatum 
iri (b). Sub hasc Rogerii viclor Letbarius ex Italia rediens apud Tridentum morbo com- 
ptus m ipfis mmtibus m viUftma cafa hnperater potentifmtus miferam bumana amdaiems re- 
iinquerts memoriam XIII. regmfui, tmperii VII. armo Cbrifti MCXXXVJI. pienus ditrm 
obiit ; futurus ; mft morte praventus fuijfet, cujus virtute , & mduftria corona hnptrii 

I T38- ad priftmam digmtatem reduceretur (t). 

CtncUiar Eodem fato poftquam Adalbertus fuperiore anno ereptus effet , Leopoldus, 

tis inter cognomento Largus, patri in Auftria fuccefierat; & Conradus a plerisque Lothario 
IfP*^ fuffeclus Bambergam Comitia indixit , quaj cum agente Henrico fuperbo exitum , ut 
AnWtfe- *P es erat ' non ftTtiren™ 1 *» Sobieslaus brevi Saxones eoadegit, ut deferto fuo du- 
ctm, & ce veniam ab Conrado flagitarent (*). Secundum hsc gemino matrimonio fcedus in- 
Mariam ter Auftrios, & Bohemos corroboratum, Gertrude Leopoldi forore Uladislao, So. 
SoUuiai bieslai patruo , defponfa, & Maria Adelhaidis filia Leopoldo conjunfta (/). Nu- 
Rtitnii p tiarum apparatus Olomudi fummo fplendore celebratus , quibus plerofque ex finiti- 
ptiu" "^ 11 " 8 Principibus interfuifle ob conciliata nuper foedera verifimile eft (m). 
j _ Atque hinc evenifle crediderim , ut Cooradus ad petendam Henrico puero 

Rex So- Sophiam Belss filiam animum quoque adjiceret. Miffi propterea Legati in Hunga. 
phiam " am 1 eme ' > at( l ue iferum , qui , quamquam puella connubio nondum matura fuiffct, 
Htnria fiHo fponfam ab rege exorarent. Bela Sobieslaum , fine quo nihil facfle patratum 
Qrnradi voluit, eam ob caufam ad fe invitatum confuluerat , (n) a quo cum commoda, qus 
Inperaio- ex eo matrimonio fperari poflent, cognoflet, facilc in Conradi fententiam conceflit. 
T "i iat Kei modum ^ codex Admontenfis Csenobii, ad quod Sophia, dum Henri- 
Jpm * ' cus adolerceret, Conradi juflu deducla eft, m h«c verba confignat : Sopbia Beia re- 
gis Hungarici, cognomento Caci, filia, ante anrtos mtbiles petita eft Henrico puero, Con- 
radi regis Teutonicorum filio primogemto. Bela ergo y cumfape rogatus acquievifjetbanc iSi 
dare, & nuntii propterea venifent ArcU-Eptfcopi , 6? Epifcopi, alUque Primatcsde rtgm 
Atkmarmia, utjuxta Imperiakmmagnificentiam clare adrtuptias traberetur, &> ducerctur, 
boc ordine, & bac ratione ad fpmfaUa eam direxit. Domine, inquiens Beia, caU & tcr- 
ra, tuomnia vides, ego vero nibil video. Uusordinatione, ftcut voluifti Domine, cacus failus 
Jum, fed tu ornnia videns intueris abdita cordium, vides praterita,& futura mdifferenter, Et 
manus ponens fuper caput fiUa,bacmquit Domine, mtbi unicaeft fiUa, bat me fila prole ftmxo 
inmferatione beafti: bambodie,tetefte,teadauxiUumnoftrum advocato,ad nuptias mtm,taii 
fixainter te& me, Domine DEus, conditione, ut nunquam eam deferas. Et fiforte is , qta 
eampetit fihofuo, Deminus Imperator Conradus unquam mali quiequam adverfus em cogi- 
taverit, tua mprotetliene tibi banc commfam babeas. Ad Legatos autem: en, inquit, a- 

ram 

g) Ad eundem an. „EgTOgiaDuarix Ad- „ Pentecoftes, quod erat XI. calend. Junii, 
„ leytaardentercupiens fefto Beati Stephani „ Curiam, & Concilium Bamberch in civi- 
„ regis , & confeffbris adefle , Pannoniam „ tatc facerent. „ 
„ petiit, fed ibi diutius a fratre retenta cft, r, B . 

v doncc Patretn fuura Almum fepelivit Lxc «Ptum Riouu». ad m. XI* 

„ Hic enim Almus a Colomano cacatus m " Uxor . em iCce P ,t Ma n» m Sobieslai Bohe- 
„ partibus Gra:ci« exulando vitam finivit, " miai ucis ^ 13111 -» * - 



„ ficque mtumulatum funusejus perdecen- »») Contin. Cofms Prag. „Eodem anno 

„ nmm manfit, donec rex Bela fihus fuus - » immmente fefto beati Patroni noftri Wen- 

„ m regnum fuum illud afporUvit. „ „ ccslai dux Sobieslaus fili am fuam nomine 

b) Contin. Cofma; Prag. ad an. 1137. ,. Mariam filio Lcopoldi orientalis Marchic- 

„ Pr ' nc «P s Sobieslaus, & dux Boleslaus in >» nis lcgitimo connubio conjunxit, quam 

„ caftro Kladerko, quod eft in confinioBo- » quingcntis marcis argenti donivit.„ 

„ hemia; in feito Pemecoften convenerunt, n) Cont. Cofma; Prag. ad an. 1139. 

„ ibique faxlus pacs inierunt. „ M ^odem tempore Dux Sobieslaui Leviruo 

\\ ?»Z F " ,s f ,K ° D L,b ' V ' 1L ca P' » m um Belam regem Pannonie convenit: 

^olmitPrag.adan. 1138. „Ele- „ nam idem rex B. filiam fuam filio regis 

1 ialri&T-r^ » Teutonicorum Conradi tradebat. H. 

„ oc quiqueFnmates , ac familiares regni fui „ nuptia: in 

„ ftatuerunt, quatenus in fanda folemrutat* „ funt - - 



Digitized by Goot 



BELA II, SIVE CAECVS. ,3, ^ 

torionmioregokafua, capeliam fum totam , ^rmSmrTn^ J&mmm. 
raturis , &utenfilibus aureis , & argenteis cumZ^ ? 00 
«** Ufmmmm rerum , infupl aurum & ZZ ' 1 ^jumentis • 

generofuo, ocfhue. Et opprebltZs S , iZuTZlT '{^™ > *» 
Juperbocfiliamfuam: debin 1 ad legatos iLl q a ? atrKm ™S> ^iafS, 

in^nel^U^l: ^Z^T^' *** 
rj^m, <™^'™rum m ,uemCarintbi*propinw^ S**"" 
mittetis, ad virghtes Admontenfts Camobii DomLm cuTtl tvV?? ™*« **" « 

cramenta. Dona vero ac onmes divitias r,,J2,7 ' n " f "' al,a kcaretur **• 

Haftenus laudatum Mf. , Tl ? ftdf T^' & W*rtari fetit. 
plures filias tribuunr, vehemenrer aberrar^ ^ ?T r"" 01 ^ 1 " 118 eos * < ui Bel « 
fultuiiflet , de quo «men ^mZmV^^^ZmTT T V** aHam 

^am™?^ ***** 

ric , & reipublic* minus, quam antea ftudTofu C<Ie coe P^« 

bus in eodem loco rrfiAjmHhu* « ' ■2 W,ftw C9n gregandts apufmus vuieatur, crvi- 
Zm Tadr J^cotoZL ff "^*" ™^<"> **« ^#»«/ Jfer. 

AtkmflrJcanceliarii. p72Z?^ZZ< J£S! 

MiS rSfitVf ^JL pZTr^ ^t Bartbolomao Vefprinienfi , Mattbia V+ 

SSSS G $«*ttrtomtur, ,pfa deniqueadfeaioperiscmfummotiZotque donatmU 
prwlegwrumBcl* J K vtadtcetur , cm palmfiat ex aurea ejus bulla , 222 M 
Tyrnavtam, jam tum a chiibus cultam futfje. jEzre Proinde fidem .LrZZZ a. 

W^OttocarirtgisaviahubrJusme™ P mrebunt »[> W** 

«rh. &• . • r , * Mwmmtt m fMrat, ntfi credamus eam quoque elaboravtfle in 
urbe , feu communtettda operums feu percolenda adificiis Q). Hec de Tymavia indica e 
l^nondeeruntviri, qui, ut funt in ea urbe docnimi , cum umHm otium S 
ret, incunabula iUius lirteris illuftracuri fmt. 

B,t« ™Tr hic j f obiwho XVI. calend. Martias exftinfto fatalis fuit f». 

Ma pro confuetudine, queillicum eo intercefferat f amiciflimi Principii jafturani 
£ ^™'. mediocriter dolore, ubi feptJmo abhinc Menfe XVII. 

lendas Oftobn» Adelhaidem fororetn elatam quoque 3 — - 



a Rerum 

te)S^ iCOr h0C DOmihe re,i< ' uiM 881 in - » ™«n perditum eflet , renovavit idBelalV. 

ad an. MCCLXVII. 



»» telJigi. „ 

i? H? I n C I 0d ^. MS " U,n - XXVI1 - 0 Wem eodem loco. 

JrL Lu~ , 1 '** tr i bu ^ at Henin S- Reuf - «0 Cont, Colhwe Prag. ad an. 1140. 

fcfcWJL» \ & a Balbinus , umetfi „ «feinde magis magifque debilitate corporis 

rL^Z n .^ vocctde Adelhaide, & foxo- „ invalefcente, pePcepto vi.tico XVL ctl 

r) Hiftona; Bohemici Lib. XVI. fucceflit. 

mT^f^ L A tt ' n UTb ^ZX^7\ C!, r- 1- » Duflria Adleyta vivem poft obitum ma- 

E»L .ft ° n c J an "° MCCXX XVlir. fi- „ riti fui VII. roenfibus , XVII. calend. O&o. 

gnatumelt. Scd cum irruptione Tartaro- ^ brii migravit de hoc feculo. „ 



An. Cbr. 132 ANNALES RKGVM IIVNGARIAE. LIB. 11L 

.lllil Rerum f umn)a a d Vladfelaum Sobieslai patruum devojuta, 

bunT P acre 8C matre orbatus ad regem in Hungariam confugiens fttum ra« 
0frjWM«i poterat, quippe qui baud multo poft ex hydrope letalem morbum 
tto. vivere defierit, Albe regise, poftqaam annos IX. regnaffec & menfes XI. 
_ /,.\ v^-ra. Aimnm n.ii nra»mariirn fato tems ereDtus eft 



poer 



ad regem in Hungariam confugiens fttum Belae attuliiTe vi- 
li baud multo poft ex hydrope letalem morbum 
Vivere defierk, Albe regie, poftqaam annos IX. regnaffet & menfes XI, 
tumulatus. (j) Preter Almum , qui prematuro fato terris ereptus eft, _ 
quic Geifam,Ladislaum,acStephanum: de quo, quoniaminfignemfcriptoribus omni- 
bus, qui res noftras adhuc confignarunt, errorem obrepfiffe video, ex litteris pu- 
libcis fuo loco perfpicue atfuri « 



XI. regio 
filios 



L I B E R III. 



G E I S A II. 



1 14. 1 

Ctifa pa- 
tri fucu- 
4it. 



"43- 

Hic pri 
mut omni 




eifa ejus nominis IT. die, Virgini Cecilise facro, corona redimi- 
tus patri rice fuccefferat. Primos regni annos contra, quam 
noftri communiter perhibent, pacatos habuit. Nam beiium, 
quod contra Henricum Auftrie Ducem, cognomento Jafo- 
tnirgottum, gefferat, & annales domeftici ad regni illius 
primordia locant, patebit ex fynchronis fcriptoribus ad po- 
fteriora tempora referendum effe. 

Annus fupra millefimum centefimus, ac quadragefi- 
in Tranfilvaniam Saxonibus , fi Braffovienfis templi infcri- 
Ex qua Germanie ditione , & quam ob 
puto, ut nonnulli fibi perfuadent. 



nios tCitius ab ev 
w» SMo.ptiones fidem merentur, celebris eft (_> 
nes in cauliim evocati fint, haud ita perfpicuum effe 

Tranfil- Cjmj en j m m dipiomatibus primorum Regum generatim Teutones nuncupentur , ne- 
que annales Saxonum ullius colohis in Tranfilvaniam dedudte meminerint, opinor 
ex variis Germanise populis conflatos potiua, quam e Saxonia omnes ifthucdelatos 
effe. Ex quo Toppeltini (ja) fidem merito in dubium voces, qui eam gentem ex 
Gothorum reliquiis coaluiffe arbitratus fit, ut ex annalibus veterum Hunnorum, ac 
Avarum, in quibus converfiones hirum gentium copiofe traftavimus, perfpicue 
rantfoVprorfus conlicitur. Etenim quamquam Gothi prius, quam Hunni ex Afia in Euro- 
bis Scri. pam migraffent, iflhic rerum potirenrur, eos tamen poft Atrile exceffum ab Savo 
flumine ad hodiernam ufque Auftriam coluiffe Jornandes fcriptor haud longe ab ea 
etate remotus memorat. His haud multo poft tempore Longobardi fucceffere, Teuto- 
nicum quidem genus, fed non ex Gothis ortum: Gcpide contra Ardarici regis 
aufpicio, ubi Ellacum Attile natu maximum filium conferto prelio viciffent, vete- 
res Gothorum fedes m Dacia ad Pontum colendas accepere, ut idem Jomandes 
memoria; prodidit. Quod fi Gepidas, ut nonnulli volunt, ex Gothis originem du- 
cere putemus, haud majorem Toppeltinus opinioni fue fidem propterea conciliabic 
Gepidas enim ab Avaribus, & Longobardis maxiroam partem cefos, & ea provin- 
aa verfus Tibifcum penitus ejeclos ex Menandro, Theophane, & Simocatta, tem- 
porum illorum fcripcoribus, extra omnem dubitationem eft, ut adeo Gepidaruin re- 
uquias cumHungari & Patzinacite , feu TranfiJvani Daciam occuparunt, nullas ifthic 



ts. 



y) Idem ad an. 1141. „..puer Uladislaus 
„ ipfo fefto aie (Naulis Donfrai) dum nox 
„ occupaverat totum mundum , iniit fugam 
„ ad avunculom fuum nomme Bcla, qui 
„ tunc regnabat in Ungaria. Bela rex Un» 
„ garorum obiit, & noftmes profuci fub. 
n mifiu capitibus doiuerunt. „ 



fuiffe, 

sO Tom.I. Script. rerumHungar. „H4S- 
Gcifa II. avus AndreeRegis Sa_ODesev»« 



„ vjcna u. avus AndreeRegis 
n cavit in TranClvaniam. M 



«) Deorig.& 



Digitized by Goo< le 



C E I s A 11 

I 33 An. Chr. 

fcifle , fed partfm aliorfum delatas, parti m confuetudine f en rt m in ft*. w 1^3» 

rahanorummores, &fanguinem, qui ditioivm ^T-riu r n Sc,,v orum Ma-' ■ 

fe vero fit fimillimum. Lc pri^T^™ 1 "^ P rotuJe ™'> commigntf- 
anuDte exemptum illuftraremus (b\ QuZ Z Z 'T qU, ^ huic dudum inf " dit » 
dam iS. fequuti de pueris , i pSi&2^SS eft ' « uod 5 
•bforptos, occulta fubtus ierram via m T«nfii n " Lnfi . bl f P^ent, terranimirum 
originem aedifle. Tranfilvamam delatos, genti primordia, & 

Neque caufa ob quam Teutones in Daciam evocati a Geifa f,„w r • • 
cotnperto eft. Qui in ea opinione funt , ut illos ob fup Pe ias JvJl t ' ftt " m 
gi allatas excitos putent , ( 0 vehementer falluntur! Km 52Sw 0 ' ? 
Tranfilvamam irruptionem, fi iisdem Braflbvier.fi.; ,1 r ?™ am J att *™mm m 
nonaginupoftaml, quam Saxon™ i ^^T&^SSSS !fZ <& 
dt Ego fi quid conje6tura affequor, ob frequente Cu^norumX £ 
fiones, traftutn illum terrarum , quem hodie colunt vaSmumSn?" 3 ' 0 
* Geiia idcirco, utdiuonem eam kquentem «S^^S SSS^ 
«c prairogativis, quemadmodum ex diplomate Andre* II ™Tw, P * 

Sffiff jaaura > ^ 

quoque 2g£ ^T^^^^^ 
fcvXtum^ 

^r^^Patertaregmdepromens, quatenus autloritate hnperiaU , adauam totiusorZ^* 
fputatpatrocmum, et fubveniat , acfvfcit . . (e\ Conradus etfi fati/rT.m rww ^ 

Sidli* Rege inltali. agendum hablret; Vladiiai SSt5d£ SeSS^ 

fermirunf I ET^SrSrS 5 Addeb " Certrudis Bohenri conjS 'oon 
kve momemum , cum fratns fu, Henrici Auftri* ducis auxilia itidem poll ceretur 
Hts prom,fl]s ad fpem regm ereftus Borichius, militem P artim ex BoheL parrim 
Auftrusquoqueconfcnb.t, qutbus, fi auxiliarii ex Germania, utConradus recepem 
fequerentur .rrupttonibus in Hungariam belli praMudia aulj/icari poflet, ^ 

-v r n P r, qU u an, n' qUid BmuIu * m Gerrnania confeciflct, aliunde edoftus eft, 
ex fuorum Confiho hoftcm ab Hungaria reflectcndum cenfuit. Comtr.ode Guelfo 
resGertnamcas m Nonco mifcebat, Conrado, & Henrico Auflrio Bavari* caufa 
pennfenfus. Hunc ad fe accitum Proceres, nam hi pro impubere Geife rempublicam 
admmtftrabant , multo auro donatum, in Conradum exftimulant , utque inpropofi- 
to confirmarent , magnam quotannis pecuniaj fummam daturos pollicentur. Guelfo. • 
qui ad eandetn operam preftandam jam antea a Rogerio hnmani «ere conduftus erat) 
Mem racilc ded.t, fe, qutdqutd poftulatumeflet, naviter faclurum. Itaque redux 
J.rem tmktts exercem cffiaum moao in Bavaria , modc m trensaipinis partibus Suevm, 
md» ctrca Jibmutn tot tempefiates belkrum movit, ut regempotius addefenfionem fui, qwm 
ad exterarum natumum invafwnes excitaret (f). Borichius ergo rem , quam fpera- 
rat, lenttus progredi videns, Ratiboldum Auftriacarum arcium , que Hun^arias fini- 
timaserant, Prafeftum cum leftiffimis militibus in Hungariam immittit, vifurum, fi 
Pofomo per infidias potiri poflet. Id fi ex fententia caderet, locum fe habirurum Per fm 
lperabat , ex quo mfeflis armis & procurfionibus Geifie moleftiam creaturus efler. Pofi™»» 
Rauboldus ad mtercipiendam urbem cum per fe fe pronus, tum ex luliani Pofonien- 
1« Comitis fimplicitate fpcm naftus, concubta nofte ex infidiis, quas pridie appa- 
raverat, emergens prius locum occupavit, quam adefle intelligeretur. Omdaudiens 
tox Hungarut . - pramiffis quibufdam Comitibus fuis , qui, quare, vel qualiter boc fa. 
ffumfuerat, inquirerent , rpft eofdemfubficutus t ad Uberatmem Ca/lri cwn magna Hun- 

Ll gari. 
■ t) Videri h»c pofibnt annal. noftror. de thoreo an. 1J91. difta, diferte hanc accito- 
vetenbus Hunnis parte I. circiter finem. Par- rum Saxonum caufam affert, 
P m P"""?' 0 & diflertatione pravia. rf) Tom. I. fcript. rcr. Hungar. „1233. 
*:«rte m. dilfertacione pra-via. „ Tartari primo vaftarunt Hungariam.,, 

f) Conradus Urspero. in Chron. de rebus 
Albertus Hvt-Tervs Judex Regius Ci- Conradi Regis. 

oratione coram Sigismundo Ba- /) Idem loco laudato. 



bimrafif 



Ars. Cbr. 134 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. III. 

145 ■ garcrum proptrot multitudsne. Comites , qui proceferont , ab oppidanis, cujus rei cavfa 
tam gravem Regi intukrmt injuriam, feltrter percun&antur. Qui refponderunt , f e netpn 
Romanorum Principe, nec pro Duu fuo boc feciffe , fed pro Domino fuo Borifio... y g /. 
tur rex Ihngaria fuperveniens , caftraque ponens , oppidum cinxit , diver/is inflrumentis , 
tormentorumque generibus adbibitis , ac fagittariis oppido eircumfufis. Teutonici, eo, qucd 
Dux in ftiperioribus Bmoaria partibus moraretur, Princeps vero m remotis regni maneret 
locis , cwn nulUan liberatitmis fua folatium baberent , de facienda cum Hungaris pace ptrtra- 
dore incipiunt. Ita, ne multis morer, mutuo colloquentes , accepto a Rege fub jure juran. 
dopromiffo trium mUtum Ubrarum in pondere, CafJrumftbi reddunt, ipfique adpropria rt* 
, I4 5 deuntQ). 

InitM- Abhinc grave intcr Hungaros ac Auftrios fequente anno bellum exarfit ("4). 

Iwn inur Cutn enitn Geifa Borichium aut connivente Henrico Marchione, aut opitulante etiam 
Nmgarcs hxc moliri intellexifiet, hoftem illum palam declarat, ac vindicla ftudio copias Mo- 
&Avflri- fonium coirc jubet , inde in Auftriam moturus , ut initia militia; ante fuorum ora n> 
acos obor. jjj ac jh uc tum p U gH caperet Moliriones utrinque adhibitas, & praelii eventumFri. 
fingcnfis his verbis complexus eft: Igitur Rex adportam Mefiam (f). LXX.pugna- 
torum millia vel amptius babens, erupit, in campoque inter portam prafalam, & fiuvium 
Litabe, qui Ttutonia iingua Vtrvtlt, & Lervelt, quod nos vacantem campum dicere ptf 
. fumus, caflra pofuit. Duxetiam cum fuis non longeex alteraparte ejusdem fluvH, qmim- 
perii Romani, & Repmillius ex unoDanubH iatere, nam ex altero Maracba fluvius, lintes 
efl, fuos convocans ittdem caflra metatur , miffls exploratoribus , qui flatum bofltum diUgen. 
ter inquirendo edifcerent. AUera die Rex in pradtflo campo ad quandam Ugneam Eccltfiom 
accedit , ibiqut ab Epifctpis, nam eoufque in pueriUbus armis pofitus, ncndum rmlitem indue- 
lili pro- rat , accepto facerdotaii beneditlione ad bac inflituta , armis accmgitur. Pofl bac ociet 
GmLh or militem M P aurat > ptfitis m eopite duabus alis, in quibus fagittarii, quatenus vim 
ppuiatio. ix l ii " n mms repellerent, trant, c? e regione tma magna acie, cui avunculus ftms Bda 
nem ad Dux praerat , in propria legione, ut ajttnt plus quam XII. miiUa equitum retinens. De- 
Vimnam binc fluvum Litabe ex improvifo, exploratoribus Ducis non bent, propter quod miffierant, 
circumft- obfervantibus , trans vadando ptrmeat. /ippefito mox m vicmis igne Dux itidem acies infli. 
tuerat, & jam, quid facloopus effet, conjuitabat,fruflro expioratores, quiaut doh, aut pU 
gritia tardabant, expettans. Cumque alii pugnandtm, nonnulli ex alio latere arnnis Fsscaba, 
fuper qutm refidebat , atermim ad duo tantum Teutomca miiUaria diflantem expttlondum, 
atque robur boflium meUus exphxrandum confuluere, fubito fumus apparens , tgnis & boflitm 
certum ftgnum dedit, quibusdam ex noflris putantibus, ac dicentibus, boflibus m fugem 
verfts , prapria caflra ignibus data effe. ltaqut Dux, efl enim manu fortts , mente audax, 
fed mora impatiens , fubito arma corripuit , & fecus, quam difesplina militaris, & urdo 
expofcit, non pedetentim incedens , fed pracipitanter advoLms , in boflem ruit , fuis grtgatim 
adventattttbtis, &> dirupto legionum ordine confufe venientibus. Denique ex prapetts curfus 
nmtta velocitate, Jagittariortm impetum, qui in duabus pracedentibus alis poftti erant , pra- 
vemt, actlias ctmt duobus Comitibus, qui eisdem praerant , ferme funditus delevit. Pofl 
bacillasduasmagnasacies, Regis fciUcet , & avunculi fui Ducis impegit , ex Regis legh- 
ne nulk) egredtente, ftd tanquam in modum fyha fixa immobiliter manente. ^amjam tkm- 
gars defuga cofstabant, dorfaque vertere vottbant , 6? ec ce Teutonici, qui in pofltrkrihs 
alts Ducem jmm fequebantur, fugam ineunt Duce ignorantt, vel ea qua flebant , ex puU 
veris multttudm , qua siUs in partibus ficcitatis tempore maximus efje folet, confpicere rm 
vatente. Barbart ttmc prmto vires fummsmt, Ducique tanquam a fuis deflituto, circmn. 
Jtmetuntur. Dux num demum terga bofli dare compellitur , ac tam pugnacis dextra, mm 
putverts aerem obducentis bentficio belU pericuUs exemtus , in vicinum oppidum Ketmis, qvod 
cAimaRomamstubabttatm Favianis dktbatur, dtcUnavit. HmtgariufqUt od praditlwlfr 
Tm Z !, n W«t*rto**et adpropria redetmt. Ceeidit in boc pralio vtrcrtm, 
» 9 iUu f ir ""« pars magna, vulgi vero multitudo itmumerabiUs (*). Haclenus Fri- 

fto- 

ricfl °Z EbT YYY S 8Cltii Fride - 0 ^P'"" M ° f0ni0tD ] <* °P° rtere ' <H 
A\rh,v!Lv * P " XXXl n °n longea Leita, feu Liuha flumineabeft. 

h) Chron.caA vstralis & Zvetlense chron. ' WWna mmme 1 

quod frta. affig,t ad 111. Idus Septcnbrea *) Lib. «p. XXXIL de rebus Fndend. 



Digitized by Goo<[Ie 



C E I S A IL 

„ I35 ^n. Or. 

fingenfis: Aventinus (T). VD. millia cefa • e* P^, „ 1 14<5. 

nem captos perhibet. Hi s quamqu m SSta Bonfi» Ratibo,dum . & Otto- — 

rarionem ex illo depromer e ; ne quid . note exltf^' ma,U,mUS tamenna '- 

Ceterum Bela , quem hoc loco fZ^TcZc CUiqUMB videatUr - 
as paffim Belufes dicicur, & Urofio StrSpriSL^S avunculum «I*. Cras 
caxus m matrimonio habuerit, resexploraca eft pa 0gnatl i m ' nUiam Bela 
quamdiu tenuiffet, Deffie fratri natu minTceL coZ?*^™ 
kt (•), ub, paulum poft digniracibus ornatus S lavont n^fi" » fe ^ 

^ ^SfiSSSS^ a m S t P t UIUm ab ^ 0 imminebat . K2fe" 

di fpecie ultionem capturum fibi perfuadcbat FrJL! r " S 5 Pa! * ftinatn adornan . /«■ 
cumfiliumfuum, nondum pueritiam eaSSn T°5 <SSS°1 poftq - Uam Henri £?£ 
per defponfam narravimus, Aqu^li^T 'r C,U S ° ph,am BeI * ^mnu " flW * 
copias ducens,numerabatenim SSJ^ R T B ^ ^ ^«^T' 
milha lorieacos, C0 emenfa Ba^Sr.c aSSS ' £ IeVISarmat : ursE «N» * Ltt 
fe fe infuderat, partirn fecundo lC,,£n * ! fu P e ? t *i u « Le «* «uvio Hungari. 
radum ««'SSKJS^ Geifa ' vifo Con - 

de placando potius homine , quam vt TlZL ~ ""^^ «* fuffkere videretur, 
quenonmodoConradum, ki^JS^^ 9 «P^» cogitabat. Ita- 
genere quantum res finebanc , ad^t V^cSST^* °^ 0ffidOrUin 
tior, ub viatici, flipendirve foi ZZ' •„ S « Con " dus 08 numanirate nihilo mi- 
far, W*r, & £Td^2T^« ,taBo "^fcribitCO laSUJkri,**. 

ICS^** ™ rfua e ». -empoTu^ 

d -ac>a^ Tubfequitur , & ip f e 

illnftrium virorum comitatu fttari/ E.? Hun g a ™«> ducens. Ut erat magno^ 
Metenfem, & Henric^ TuE'V r e ^*«n» ex LotharininsStephanum*™* 
«nitem. Ex Italiiur™ a J nfern Ep.fcopos , tum Hugonem Vaudemontium Co™' 6 "/* 
FerrS M^t^tt^^*^^ Guilielmum 
ria iter facit, fumm ah rLe * H £"* mileS P acate > & fine « 

«*, quin in exTtu ht b um g a lin,,M T" benevo ' entia acce P^ P«rum tamen al> Lm*m 
Hungiorun ^acdti fei „ T obonretur - Borichius enim confiho quorundam'» 
^riam 0 X ' f P em non lev em conceperat, plerofque, fi penetrare in HurT 

4 g obfeTva I°r iV^^ 05 - Ita 2" e F-corum cS^^ 
«enconfi ium cecTdr pTod^ ' ^^^^^ 10 c!ienteIa ^utum fore- Aliter tJZT 
to« repetic hominem Ju t ■ nonnul,orum ltld ™ Geifi ab Ludovico per Lega- 
ti«to r^ m SS^ f ffe ' QUi 000 modo ^ 0 ftng^ infamL 

perturbafiet olmo. ^ J' ? d , feme! ' atoue k erum rempublicam infeftis armis 

^ine^^^X.Sjl ''"^ ?'-, qUm Pr ° VeterC amiciria Ludovicus 
riculo admo^kuT nonrn g , °f 08 fU ' S faClIe P ermiiru ™ s ^t. Borichius de pe- 
^Sn^ul/veSnTexora metU Ludov,cum f & ad pedes ejus proftratus, v£ 

*, «incolum m Jmkterer^^^^ tamea 
«dducit- femnr 7«! r ' Geifam offendere videretur, rem omnem in confilium 

" iegacos elc t™! A rW T rf C f> ,taqUe voca -^«^ 

6 «^ocet, re cum fuis commumcata omnium lentenriam efle, captum'^4 /ng* 



tos ad fe 



0 Annal. Roicor. lib VI Ll ^ n 1, ia, «, fme 

Qp »;;DuF RESKEdefi ; mjl ; DaJra-acScl4v> j; 5«.". ^vi. ^ ^ ^ 

#J vsssufis ca P .xLiv. li^rr ,ib - 2 - in ^ 



- w 



An.Cbr. 136 ANNALES REG VM HVNGARI AE. LIB. III. 

■^— fine fcetere reddi non pofle , qui ad fuos pedes, tanquam aram pubbcaro , que _ 
"Jf^biu faluti fu, confugifler, Quo animo refponfum ab Geifa acceptum fit, non con. 
3T flat • neque certuro iatis, quod Bonfinius perhibet («> Borachmm fubtrafto Ludo- 

vic j' M uo cftri,, & difcrimini feeripuifle. In Grteciam tamen delatum, paucof. 

que poft annos Manuelis milite adjutum Hungaros bello infeftafle mfra memorabitur. 
Rex curis eatenus folutus Minoslao RufforumPrincipi fuppetias miferat, qui. 
Vfu- bus refraaarios in officio controeret, & vim, que a Polonis imminebat, propulfi. 

t ; ret, Sed Hungari a Rutenis & Cumanis male accepti (%) vix m Ruffiatn penetra. 
Tuffonm rint. Utcunque infeliciter expeditio ceffiflet, minime tamen deferendum Mtnoslaum 
Prmeifds' Gcifa cenfuit, quin ut amicitia firmiore vinculo ftabiliretur , pubertatia annos jara ir> 
^wmu_. greffu8 fiijjm Ducis , quam ex Bulla Innocentiii IV. quibus privilegia cruciato. 
2?*** rumconrlrmat,EufrofiDajnrWediiftam conftat (j) perpetuo matrimonio fibi copu. 

lavit , atque id unum navatm in bello opera? precium fuit. 
Eius m A bello Ruffico facras res complexus eft. Cum enim Ecdefia Budenfis 

ns yZKTOcaftri a miniftris Regiia injurias dolo malo acciperet, rex non modo qu_ Ladislausl. 
mumfutn. Q]im donaflet, ratahabuit, fed nova ad hec reddituum aceeffionelocupletavit. Lit- 
*" teras publicas , quoniam , quas Geifas nomen referant , rariffimas exftare puto, 

operse precium me referre arbltratus fum , fi annalibus inferuero. In hunc vero mo- 

c|u tn hiibcnt» 

h nmirtt S. Trinitatis , & indsvidua unstotis. Cum generatio prattrit , genera. 
tk) fuccedit, mamfeftum fit tam modernis cbriftiana religimi obedtentibus , quam pofltris eo- 
rum devotimm mitantSms. Quod tgo Ceifa fecvndus, fecundi Btla regisfiUus, divma 
difpofitiont fceptra paterni regm ijure btrtditario obttnens, reditus, quos pradtafftr meus, 
rex Ladislaus, ad ujumfratrum Budetifts Ecclefia, fciUctt CCCLX. penfas fmguHs amis 
de fua camtra ordmaverat , quod etiam mali regia Camera difpenfatores ab Ecckjiaftico ufu 
Japt fubtrabere folebant, pro bis owmibus , totius regni meiconfenju, pro petitione Mtcko, 
ejufdem hci Prapofiti , tributum fori Ctija, & tributum porfus Ptft, & Kerpes, navim 
etiam cum vino, Jive cum falibus afcendentium , ftve cum aliis venalibus defcendentium, eidem 
Ecclefia, Regia Mojeflafis autberitate eondtnare curavi. Praterea pifcaturam, quttvuU 
go Tbompa dicitur , a portu Megyer , ufque ad infulammagnam Regis , (kut RexLadisiaus, 
ad ufum ejufdem Ecclefia ordinaverat , ejufdem litteris feci roborari, tali tamen tenore, ttt 
eibfqut vduntatt Prapofiti, vel Capituli ejufdem, nuUus tbi pifcari prafumat: & ft quis 
impoflerum quoque Regia difpofitioni contra irtvoluerit, anatbematis feriatur exterminio, 
Regis, & regm totuts reus exiflat. Cupts rei caufa , multorum regmi nebilkm ftgnata tfl 
Uflimomo, quorum ibi adfuit prafentia , fciUcet Bani BeU , Joamis Epiftopi, Jn. 
torui Epifctpi , Gereoms regia curia curam gtrtntis, Joannis Comitis , /fppa Comtis 
Zaitb, Gabritlis Dapiferi, Caypba Magtflrorum pincerna , Bogisiai regia eameraPra- 
fidentis. Et ut bujus rei feries firma, irrtfragobiiifque permaneret , figtllo privilegii per rt- 
gia Majtftatis Autboritatem infignita tft. Armo Dominica Jncarnationis milltfimo centefm 
quadragefimo oclavo. Gkriofo Geiza Regt m amo regnifui otlavo. Ntcolao vero flgif 
CapeUa prafidetite, Notario Barnaba exiflente bat cbarta afftgnata eft (z). 

Habemus ex diplomate non modo certum aditi regni annum , fed magiftra- 
tuum quoquc ac dignitatum norrnam, ac difcrimen, qu* ad hodiernum fere modum 
11 49. i am inufufuere. 

Gertru- Sequente anno Miecislaus Polonie Princeps defunda Evdoxia Halicienfis 

dem fero- Principis filia, quam in matrimonio prius habuerat, Gertrudem Geifa? fororem haud 
rm A/ic-gravate obtinuit, virginem leliiffimam, in qua liberatis forma cum fmgulari pudici- 
fatfrO» tia CX cerubat » q UttC l ue virum, ipfo nuptiarum die, ad fervandam fecum ca- 
tTtbim- ^ rnonii,in f a °* e pertraxerit. In hanc fententiam Timon (<j), qui Miecislaum eun- 
d«. dem Henrico Boleslai cognomento Crifpi firatre exiftimat. Cromems autem (*) 
utrumque difertis verbis fecernit, & Henricum quidem cselibem vitam feclatum, 
Miecislaum contra conjugio mnexum fuifle perhibet. De hoc tamen malim Poloni 



u) Dec. II. lib. VI ploma id fub Andrea III. quod fere jiro ve- 

x) Thvrocz. Chron. cap.LXVI. tuftate excfum eflet, renovatum fuit Adiio 



y) Hmoh in Epitom. Chronol. ad hunc xaj)a. 
annu s n '- _ . a ) In Epitom. Chronol. ad hunc 

*) Pbtemt Tom.I. ConciL Hungar. di- b) Rerum Polonicir. Ub. VI. 



Digitized by Go 



c 



•° EIS * »• 137 AOr. 

Mfc ™ ento, quod maguopere .mbiguum cft, Ceraudem e* ceijSge fo- 

«nobu Virgines ut adlegeretur, impenfe orabat. Verunj Parthenonis Ant SS« 
fib > a * ™ b " * rege molertia: propterea cr^™^™ 
vuguns animo nec negare aditum , nec polliceri aufa efh Non vanum fci(l> m ™ 
exirus haud mu.to poft tempore oflendit. Geifa enim mo^lZ^^ 
«erum, tertium dernque, fed fruflra fororem in Hungariam per LeJc* TcdS 
Adtxtremm , ut habet Mf. Admontenfe, reputans apud fe , JfinSZriS^ 
Bmkv ^M, mdignari capit adverfus Zm, & Jf^m^f ZZZ 
dnm,vaflat,onemque mnari: fid virgo caftiffima, mente & ccrpcre ad mne bcium' d}l 
fya DEO magu quam facuioplacert defiderans , &foror,bus ibidem degentfos a7JcrT- 
aptrtis ojlus Oaufhri cumAbbas in ejus pcfuiffet deUberatione , intus manere, vel ad nuntm 
fratris extre, manere tntus dUextt, & ,nmquam a propofito virgmitatis recedere Rex au- 
iH^ft^**'? BnrmMSm, cumfecundum facuU bujus magmtudi- 

m^tcmfiUo treparat, hberare eam m manuforti: jedviri magni, & Prudentes 
fUmfm atftoeratfuo, rtgem monebant , nonabire, nec cito Tcutonicorum regno btllum 
wfcrim dtberefine caufa beti, optimwn efefaffu, ut miffa perfona publica , & bontflo 
cmtatu, cumdecore, & dijciplma repeteret Dcmnam, quafi inordmVte detinZtur, u- 
Jias demum commotumts caufas fore. Sed quid mukis ? Ucet agro faclo animo rex audiit ccn- 
Jtimm. Mtttapromde Ducem unum , virumfortem , cognatum /uum (e\ amatorem glo- 
najua ,&cumeo mUithm magnam. Et ecce ! vtntum efi in Agmont. Abbas vero , & 
Jratres conjpeita multitudine, & pttentta Legati, remagiferio vident , turbantur , pra- 
n """"j? f"**" tf • Dewdt «greffi ad Legatos , refponfa Tyranni accipiunt : fcilicet ut 
putUm reddant aut graves regis Vngarorum experiantur inimicitias. Abbas vero ( erat 
u Godefndiu) w digna autboritatis , gaarus ad omnia , maturoque poUens conjil», meri- 
tts, ac religmie, decus, ac firmamentum monaflici ordinis , ad verba Ugatortm bis paucis 
rtjpcndtt: ln bac caufa nibil a nobis ptrperam 'aclum efi, five agetur , fed bcdie curam cor- 
ptrum vefirorum, quia itinere fatigati eftis , volo, ut agatis, negotium vtro vefirum cra- 
Jima die expediatis. Itaque lauto apparatu epularum , multaque diligentia eis mtmfiratur. 

txqunti vero dieAUas ad Legatos, & quid, inquit, facietis, fi Lomina vtflra Ltim 
Jpotitt voinjcum venire noherit, monquidmvitam abfirabetis? numquid vclenti , & renitentiJW** 
mam violentas injkietis? fiquidem boc regibus, & regittis extremum efidedecus, vttrabi 1 **"""- 
ad quod noiit, & mitti quo non veUt , otque aliena volqntati , feu violentia mamipari, non 
idputo convemre Ubertati ingenua. At HU fic inquiunt , & nos Ubertati fua reflitutims , 
tr non vm , fed obfequium prakbimus eunti. Denique fi ab indigna coaclione fohita, Uber- 
tatifuerit reflituta, certe quidqvid propria deUberationt tkgerit , jpeque nos probibtre debe- 
bmus. Et rtx Iltmgarorum mviQiffimus indecenter, vel contra decus regii fanguinis babU 
tm gtrmanam fuam caufari non poterit. Placuit fermo Abbati, & Patribus; venientes- ' 
que in atrium BafiUca ante fores clauftri, quo virgo fantla cum convtrgintbus claufa degebat, 
duos globos faciebant : feorfmLegati, &miUtes, populusque multus, quiad [peftaculumvt- 
«trat, & feorlhn Abbas cum fratribus. Refertmtur ergo pofies, janua clauftraks pandun- 
tttr , rtgina ad nttntios exire rogatur. Negatilla, mbil fibi, & ds effe dicens; kgem fe 
PWf & Umen janua , nifi mortt obita non effe tranfituram. Docetur ergo , tjuid inter Ab- 
batem & Legatos fententia , ac rationis de ipfa confliterit: iiiam dt claufiris in aptrtum 
<grtdioportere,Ubtrmfieri, coatlione fdvi,cattrum in ejus arbitrio locatidum,quamfibi viam 

Mm drgf- 

O Sufpicor aliquem ex fratribus fuifTe, militis, qui nuperno bello contra Auftrios 
Udislaum, aut Stepbanunj, nifi fbrte Bela gefto inclaruit. 
avunculus fuerit, Sclavonie Banus, & Dux 



An. Cbr. 138 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

—^- eifgirit. At illa fctmineo corptre viriles anmos gerens , ubi vidit, quiafinecefe efftt, m. 
que titem atiter poffe decidi, ptdt limini impoflto: en , ait, fantla MariaDomina mea, p*. 
trona tnea, Mater Domini mei JEfu Cbrifli fponft tnei , fatva gratia tua, & pace, tt 
Duce , te Comite Imna tua tranfto, te adjuvante, teprotegmtc cito rtverfura, tibi cm- 
tntndo caufam meam Vtrgo Vtrginum. Et tu beate Blaft Martyr Cbrifli , Patrone , Ad- 
montenJhMi Domine & Dominator bujus hci, qtd me a Parentt mto tibi ctmmendatam dni- 
na ordinatione m bac tecla fufcepifli peregrinam , obfecro , ne me derelmquas. Bis 



flebant Vtrgines , fratres ffebant , umverft egrediuntur ; iila modeflo gradu ac lento m mt- 
dmm tendetts: Legati flabant tmmobiUs, vejles tantum , tcpurpuram, gemmafque pret». 



fas in cultum faculi ei ofteretites, ac pratendentes ad regitta ammos peUiciendos. 
Ipfrmfli- Omnes igitur qui aderant , mmott flabant , avide Jpeclantes , quideffit faclura, 

tuium rt. m Uo ei appropmquante. Sacra autem Vtrgints fiabant ardentijjme flentens, & orantes, 
lw°fum verita admodiim, nt tantum decus focietatis amitterent. Itaqut Vtrgo libertatem, &ab- 
^Xm? f olu! i° ttem f uam m mtdio P°f aa fatisoftetiderat emnibus. Ad nuntios autem verfa rtgina Ftr- 
* go , modefle inctinans vale fecit eis. Deinde vta, qua venerat, ad forores redim, clara 
voce multam compunclionemomnibus ezcitans, cantare capit : regmtmmundi, &omnemorna- 
tum flecuti contempfi, fuccmentibus cateris virginibus, qua itiam m timtne ftantem cperie- 
bantur. Omnis quoqut popuius voces, &laudes dtdit , m exceljum gratias agens Deo, quod 
virgo nobilis, & ttnera, tam viriti mente facuti abjecifftt dtticias. Nuntii quoqut non mi' 
ms atiis Dominam magmficabant , omniaque ornamenta, fett vefles , quas in ujum facuti ti 
portaverant, monafttrio conferunt , & regina valefacientes , ejusque fe oratiombus cnu 
mendantes , inpace, & gaudio ad Dominum jttum revertuntur , qua gefla erant , eireft. 
rtntes. Mtigatus eft itaque rex , ultra a propofito fu» iiiam revocare defiftens. 

llxc propterea prolixius, quod regia virginis memoriam , que ab exceflii 
: famaro adepca cft , a nemine , quod Ibiam , noftrorum litteris configna. 
1 repererim. 

Pnftig* Abhinc cure ad Ruujcum bellum convertendee erant. Cum enim Lodome- 

t°Mu> rius tum per fe fe clientelis multorum potens, tum Cumanorum auxiliis fretus in 
Kujjao. Minojiaum f eme j aC q Ue j tcrura arma corripuiflet, multifque captis oppidis ad ftabi- 
liendam tyrannidem animum jam adjiceret , Geifa focero undequaque in «rcnim re 
dadto fuccurrendum cenfuit. Itaque comparato ingenti exercitu una cum Ladislao 
& Stephano fracribus in Ruflbs contendit, quo & Minoslao imperium confirmaret, 
& rebellem Lodomerium in ordinem redigeret. Hic nihilo fegnior in recinenda di- 
gnitate, quamin arripienda fuerit, collecns, itidem exRutenorum, ac Cumanorum ple- 
be copiis occurrit: mox initum prslium, in quo cum acerrime utrinque dimicatur, 
Lodomerius ad extremum inclinata acie cum fuis in fugam vertitur. Noftri bello 
feliciter confccio , ac paucos intra dies omnibus recuperatis , quse Minoslaus five 
1 151. ignavia, feu aliorum perfidia amiferat, ovantesin Hungariam redeunt. 
Arma m Vix res ad verfum Ruflbs in anni exitu feliciter patrata firit, cum fequente aliud in 
f^wT Servi . abe,,umexortunieJl * Fuitid temporis Serviejupanus, five Princeps, nomine 
i Bachinus, cujus fororem Bela, Geife avunculus matrimonio fibi conjunclam habuit. 
Is cum Manuclis dominationem plenam faftus paticnter ferre non poflet, affinem 
miflis clam nunciis obteftatus eft, ut prat Gratcorum dominatu Hungarorum dien- 
telam ehgeret. E dem crebroGeifsedicere, & hortari,nepulcherrimam adipircendeSer- 
viaj occafionem ignave pr« terlabi finat, fin id nollet, certe fuppetias Prindpi, qui non pet 
fime de fe meritus eflet , & Grscanicis injuriis prwterea paceret, mittere ne grava- 
rctur. Geifa five re ipfa fpem obtinendi Hlius Prindpatus habuit , feu Bels pred- 
bus iecum a 1 teneris educli , id tribuit, magnam auxiliariorum copiam Bachino pol- 
ijcicus efl. (*p Atque ha;c cum hujus, tum aliorum bellorum, que inter Hungaroi 
& Grarcos demceps coorta funt, caufa , & origo fuere. Qu* mirum eft , cum a 
noitris tura extensplerisquefcripcoribusfilentio involvi ; nifi forte aut ignorara, 
!, d , omeftiCis finc P^ta , quod & cum infigni jaftura, tum nonnullo 
noftrorum dedecore parum feliciter gefta eflent. Sed nos , quibus podor veriu- 

ds 

^^nes <W.vus Hiftoriarum lib.IU. J. VU. E«at in con^on. fcriptor. Byan- 



1 



Digitized by Qi)Ogle 



, 39 



i noTZ^ca^T 5 rad l' ** Cmim fi « «ha, qu« m noftro arbitr» 
w non funt, contradfa fit , omnem bellorum quaj cum Gr^i. «Tir 

ex Cumamo, homine quidem Gnsco , fuuoue fuL fiu Tl g r ffimus ' eventum 

& qui maximam partem rebus gc ft is k^^Z^' 




coasvo tamen, 



Manuel igicur , penes quem res onen^Tu ' 
eiis comperiflet, Servios ab Geifi adjutum iri , moS^SjS^ cercis n Un - JnieGr^ 
magms itineribus in Serviam contendic Ha.iH c!l cont >nuo fais profeftione 
ciaWgaros habuit, quibus a Snne ProtlE X . *?T fluvio <*™ inThra>«-«- 
gis enim explorandi/quam „ ptS" 

„ queexcaptiv*, Dalmacis, Hungarorura copias in ,S 5 mcelledco- 

„ vium caftra figic. Huc uc vencum eft l ^*"' ad Taran flu ~ 

„ antefolis occafurn apparuic qu, cLw> , ! T irmumera armis «"*««« 
^ fefi,m nunoacum veET Kptat fiHSKa^^ 
„ confpiciebantur, eas efle, quas ab Huncaris in rf^T^ 5 52 V ° pias ' qus 

■ ssrs£ ^ Mr^r t r ^ 

„ rentur, canere tubas concinuo mperat : finguli? x »» m rw.k„„ , 
. quampoteft, occulnffime aperic. ° Oportere ^Sj^ S^SiJ^T 0 
„ cum deleclis ex fua phalange catapharaftis imTomm rt,T r 
«mandacum fed itaZc^! immotum ftare, fuumque expe&are 
mrilZ^,? \ .r an,feftj forent . Pnecepit, ut viliffimis tegumentis armacu- 
„ ram circumducant ; ilh prout i>.peratum erat, faciunt. 

. ex caftris eooue E^f ^ **' Ve ' Ut P abu,atUm iturus ' «■* JMM 

md« . fi 5i-222 m T a,Iquot P racedere jubet cum ligonibus , & dolabris 
•222f "^^-vefhgarefolentgranaria, qui commeatum, & e i„S>2»r. 
" !T Pr °? denC; fimu,autem . acinvadences hoftes ceme^.XSSST^"^ 
» 2* d ° neC fubfequent *us « cergo Romanis adjunfli in turum Zo^Z vl™ 

l ro^eSotr' in CemP0re ° Ud effent C °S nita > P rimurn 0 ^de pa^ 
„ vo mtervallo quacuor, tum fex, poftea decem, denique plures iuoet di»L- 

: S q a,m ™ c H ph , a,angera p^™" °^*J$?5£Z r P ^ 

; nume^oTferioret 1 v' ' PMBum ^ 1 ™*' ter « a Verterent » Ve ' u = 

S alio ton e h fin . vero . nemo / . «anrewt, quieti ante vallum con.ifterent. 

iSL V q 6 . ha3C ,nll,tu,t conf,lio ' 1 UMn . w Q ipfo cum cateris cooiis in- 

S frJS P °.? ge P roceflerant . ^«J Rom«ni quidam fpeculacores reverfi 

^ ^SS^Tt^n 10 ^ P^ nUnCiarUnt > mnUmerUm in ad - 
r '"^ 11 ^ aCIe e3tercitu m. "eque illum cantum in indige. 
" £ ^ 0 . 11 "™ 6 "/ 11 "» e "am ahum ex auxiliaribus copiis conflatum, prefercim HunL 
„ nos equmbus, & qui apud iUos diverfa func religionis, Chalifiis (/)• Hos igitur, 
" Z2l C ^ DaJmatis effe referebant. Ea utaudivitlmperator 

" Z .1 "/r""' qU ' P««* fl *« Rom «ni a pluribus circumclufi perftringeren' 
" SfcJ^ , PereX,t ' ur S enf q ue tlgniferum, ut fubfequeretur, cum defefib 
" ^ cet ^ 110 lentius mcederet, ipfe arrepto figno Princeps maturavit curfum, a C 
" nrtK.f, rT 5 onf,flens . & fe » qual« eflet; & vexillum hoftibus confpiciendum 
" P™ 0 " 11 - Delaa ,nte «a flumen fagittarii, Dalmatis ftabant obverfi, fed neu- 
" S SpU ? n,m ^«tanribus quievere. Simul autem, ac Imperatoris confpeftura 
n eltvexUlum, « ponte abfcefiere Dalmaw, & abfque ullo impedimenco fagitci? 

Ifin a n ho- 

luSStl^t^ ^ 10 / mnuiC l Ut ex fu - namus difertc eos ritun > Mofaicum feftacos ' 

^ftsssr Dalmaua! quo,iue arct" Syril & Afit non potmnt 

^^S/S^ ^HocnomineTranfilvanos Gr Ia pafli m 




I 4 6 ANNALES R.EGVM HVNGARIAE LIB. IIL 



hoftes impetiere. Id ubi Princeps videt, fhbat enim in Ioco eminentiori, 
qu4E gerebantur, advertebat, velut cum ceterisflumen trajecturus, advolat DaU 
matce vero licet haud magno numero milites infequerentur, fugere nihilominus 
donec ad loca difficilia pervenerunr, Mox inde converfi occurrerunt hoftibus: 
verum fafto congreflii ceciderunt utrinque pauci; quippe, ubi Imperatorem ad- 
effe percipiebant, diflblvebantur iterum. At Romani fugientibus femper infiaiu 
tes eorum multos , ut & Pannonum occiderunt. Tum quoque in manus venere 
„ Romanas celeberrimi inter Dalmatas viri, Gurdefes, & Bultzines. Imperator 
„ interea fuis indui armis vehementer exoptabat. Ejus rei gratia cum aliquantim 
„ infumfiffet temporis , nequeenim prope aderant, qui ea afferent, accidit, utqui- 
„ dameRomanorumDucibus, in quibus fuere Giphardus, & Michael cognomento 
'„ Branas, complurefque alii, manu perinde, ac regendis copiis ftrenui, dum ef- 
„ fufius hoflcs infequuntur , in ardua , & avia loca delati manifeflo periculo invol- 
,' verentur; Dalmat® quippe Romanos a fuis fejun&os conipicati, reverterant, fta- 
„ bantque obverii. 

hbcftem „ Ea cum fe ita haberent, jam arrois indutus Imperator, totis habenis ia 

proficifa- n iHos fertur, quos cum uno in loco arcWirne in fe coeuntes advertiffet, palam re- 
Mm „ prehendit, moepatque acerbiffime , &metum, & militise imperitiam exprohat 
„ At iis loci fitum, & immenfam nivium vim caufantibus, praecedit ipfe, ac reliquis, 
„ ut fequerentur,impcravit, jam enim & alias advenerant Romanorum copie. Dum 
„ itaque iter flaciunt, hoftium aliqui repente ex infidiis coorti, Romanos, qui ad 
„ flniflram erant , adoriuntur: fed Imperator videns eosnuraero pauciores, contem- 
„ tis itlis, continue hoftes infequebatur pertinaciter, quo Archizupanum ipfum ca- 
„ peret , aut, qui tum Pannonicis copiis prseerat, ea tempeftate fortifCmum Du- 
„ cem (*). Quiigiturex mfidiis prodierant, nullo edito facinore rurfum difDpau 
„ funt. Aliquanto fpatio hoftes infcquutus Princeps , ubi fuos delaffatos advertit, 
„ reliftis iis, ac duobus affumtis cognatis, quorumalter fuitjoannes Ducas, alter, 
„ qui uxorem duxerat Andronici Sebaftocratoris filiam, nomine Joannes , cogno- 
„ mento vero Cantacuzenus, cum iis in hofles perexit , fed illo ab iis agnito ex ar- 
Etftiici-,, mis, qute multo obdufta erant auro, cum pneterea corporis ftatura excelfiore 
ttr emftir n fctis proderetur terga nullo pudore dederunt. Fugientibus incumbentem ajunt 
„ uno haft» ic'tu quindecim ex hoftibus in terram proftraviffe. „ ( Quo loco non 
poflum me continere, quin narrationem Cinnami interrumpam, & leftorem, quam- ' 
quam per fefe offucias has mc etiam non moncnte intelligat, comroonefaciam, auflo. 
rem Grscanici quidero faftus effe , & nimis in narrandis rebus minutum, quia taraen 
alii, qui res eas confignarint, defunt, propemodum neceffarium'. Sic vero rem ge- 
ftam porro pertexit). „ Cantacuzenum autem , unicus quippe adequitabat ex Impe- 
„ ratoriis cognatis, ut progrederetur , & cum barbaris manus conferret, imperavit, 
„ ut nimirum, dum circa illum fic occuparentur, ipfe viciflim eos aflequeretur. Nec 
„ aberravit aconfilio; poftquaroenim quam citiflime fefe in hoftes intulit Joannes, 
„ Bachini Archizupani tergum percuflit, totumque hafta transverberaffet hominem, 
„ ni prsepediviffent arroa. Is autem converfus videtfe a duobus impeti ;namque Im- 
„ peratori aderat alter Joannes, cujus modo mentio fafta eft. Septem igiturfnorum 
„ adfcitis cum Cantacuzeno congreditur, fitque collato pede prselium. Scd dum fub- 
„ inde advenere undecunque barbari, in extremum periculum adduclus eft Cantacuze- 
„ nus, & ab iis fuiffet obtruncatus, nifi haud procul confpeftus illum exemiffet Im- 
„ perator. At neque ipfe expers fuit difcriminis. Verum abjefla protinus hafla- 
„ cnfem, quo accinftus erat, ftringens, crebrius in eos verfat, ferit vicifflm, &feri. 
„ tur , donec diffipatis aliis in Bachinum fortitudine praecellentem , & procero admo- 
„ dum corpore virum tota pradii vis incubuit, Poft longuro ergo certamenBachinus 
„ maxillam Imperatoris gladio percuffit, nec tamen diffecare potuit dependens ex 
• *» galea fuper oculos velamen i adeo autem vehemens iftus fuit, ut gale» circuli 
„ non modice carni inharrerent, notasque imprimerent. At Princeps acceptum e 

„ bar- 

6) Mirum eft, Cinnimum , qui alias re» aut, ut nonnulli fcribunt, Belum fuifle, qai 
tam rainutim perfequitur, nomen pneftantif- fiib GeifaComes Palatinus erat, 
fimiva-i non prodidifTe. Sufpicor fielam, partes fuere, exercitum ducere. 



Digitized by GoQgle 



G E I S A „. Mx A 

„ barbari manibus enfem patroeli fuo tradiditi inde :« u n H5I« 

„ hemencius pcroptabac ; ? fed impccum Suet ^ 

„ qu.ppc captus barbarus benevclenciam fimulabac. Nec ica * ^ chinus » 

„ Archizupano in caftra venerunc, qui prweritorurn JSSZ^ P LCgaC1 ab 

„ cimque jubence Principc venic iplefub ^Sh^T^^TT' 

„ que ab Imperatore benevole exceptus veniam dS I* ■ PP J 018 hab,tu ' 

„ humo exfurgcns, ubi ad tape^ff pS^JhSite *f*"2> 

„ contirmavic , fidemque dedic fervum R«nZ J ' J Ure J u ""do pafta 

: D ve. i„ ocd^ali^ *. ' 

b turumillum profefiusefi: fVvero P fa Afia blSum 'ge^^^"^ 

„ m.ttere confueverat, ducencos additurum (i) Sk C Z riM 2! ' 5 U 5 epriUi 

Manue! in urbem rediic! Baai ™™m W . His condit.on.bus confecca pace 

Nihilo camen minus ab* armorum cura utrinque ceflatum eft- w,,„„.,.; r 1 1 5*. 
das Grrcorum in Servia progrcffiones verici, Dalmacia, & fuo ^.'nn B UD ", Wfl 

Ad h^cert.snunatscomperit, Lodomerium Halicia, Principcm cui 
ws erat Mfaosb caufa aliquot pr*liis fradtum, pene de provfaci ^aSuSZ^"^ 
Hun gl r,s efle. His de caufis ad inferendum Hungari* be5ur^nfirn,S T N. n " Mum 
qu,d caraen pwer .quicacem facere videretur, Lras ad G IZ d?c libus b« ** 
vuerdeviolaco foedere queftus, ingratiis coatfum fe fignificarac ut corZrl 
m.s fuas, & fuorum injurias vindicaret; adfuturum fe pfo de um exer fa? uuo 
^Z^^l^Tr Neque muicis moracus^trajedo ZoZ" q L " 
ET^fcS^^H*' Gra.c.sZeugminum dicitur, obfidionera circumdac! 

Z ZclTZ\X m VC]l ?' Pf °P ede ™ tm curam eam Batatzi, ftrenuifiimo fuol 
ruin Ducum, mandat ; ipfi» cum parce exercicus regionem omnem ca:dibi,< Z 

K perva f tur - Incerea ' qui loci p rafidium STS^ 3 ^ 

Se ffSS CTedeb r r • ° mnem defendend0 Sirmi ° operS im p r. 

utbac c 1h ataCZ, r d . ,ffic . ,lem Prorfusoppugnacionemfecerat: nihilo camen JZJt?L 

S^'J2foKS? ' OCU ; n ' Darte h ofti«mmachinis jam d ^ 

^dSLSS^S I n , CqUe fReS fu PP etiarum affu, 6<™, deditionem 1 fe fa. 
eturos polhcerentur, hac cond.tmne , ut falvis corporibus liceret oppido excedere 

SinTf nUerCt ** mm] ' dedit ° Sirmio omnes in «Ptivitatem abdudH funt 7X 
fdwTcS> Urbe " e Prffifidl '° n0n " S eflCt ' redifu <" apparabant Gneci , j mque 
^^^^'V^^w»^"*^. Geifam immenfas fecim co- 
PtJSLt^ Pra5,1 ° eXperir J Vel,e ' » Q^^itolmperacorreliquam aciem, 
" Z!r ' m « entem 5 ue » &'n""n 1 er a mcapuvorummul:i t udinem madverf a m 
" ii 1 t m ," par !! ,Ubet ! ,biQUe «"M*™- T P fe cu >« deledis milicibus, etfi confi. 
M E I? Ud P ;° barent dUCUm plerique ' fumma ^ 16 ""»» h «ft e i" conccndic. - . 

' S,l r 60 feftUr ' ° U0d QUidem ' fi id ex animi co "fi'io. l™<fcre vix 
„ pouum, fi autem, qu.a tum quidpiam pnevideric, quodrcor, auttutari, ac dc- 
„ lendere voluent, quicircafe erant, Romanos, militaris prorfus providentue fa- 
« cinus memoratu d.gnum efle arbitor. Cum enim ab Savo ftatuerct difcedere, quo 
" " u "fi ar ^ occ ^ rTer «, vafaque jam collegiflet, imperavit navium Pnefefto, ut in t t 
" n ' ^ " Pam trajiceret ' ibi ^ ue «>nfifteret cum navibus: ac fi quis ex Ro- 2 
" mZZ fu S ammedltetusfet «jicipofiularet, quafinon videret, hominem nihil mo- rt. 
m retur. ,, Vel fi ipfe , ajebac, Imperator adero, aliaquc , ac modo videantur, 
nan,mum induxero , quiejuflero, neghgas necefle eft, fin fecus feceris , concinuo 
paio attxus fupphcium non effugies. „ Ea quidcm ille fic cum ordinavic, ut ad au- 
» aaciam , & magnani.v.itatem aditum - • militibus quodammodo faceret. Ubi enim 
» nuuum ex n .etu compendium adeft, tum ab audacia neceflario petendum eft auxi- 
» iium. Abitum iuquc inde paranti quidam e Romanis captivis, qui ab Hungaris 
" eValerat ' V* i am adventurum regem indicat. Hoc accepco nuncio, Irapcraccr 
», vix lele concmerepotuit, vcritus, ne cum prior advenircc, fugiences Roma- 
„ nos aggredi videretur Hungarorum exercitus. Ordinata igitur acie retro eeflit, ut 

Nn „ vero 

0 Oksamvs lib . Hift. m, k) Jdem jbid . 



tanti Gn- 




14% 



ANNALES REGVM HVNGARIAE. . LIB. 111. 



vero conftititnon ipfuro adeffe regem; fed (0 Belofim , qui primasapud eunj 
obtinebat, Banum vocant ejusmodi dignitatem Hungari (m), appropinquarecum 
exercitu, ineum citato impetu fertur. Verumcum nox ingrueret, equo defilieng, 
totus armatus fuperinverlb, & fupino clipeo fomnum cepit, idemque, ut milites 
facerent , imperavit. Poflero autem die BeloGs adventare Principem certior ft- 
ftus, cum univerlo exercitu retroceflit, nefcio, quos haud fana? mentis fimulans 
pretextus. Quo enitn fuga? captaret occafionem , mandatum firi ajebatarege, 
Z ut ib hac regione abfcederet , iterque intenderet ad Branizovam , ut inde facilius 
„ Romanos adoriretur. At Imperator, cum necdum fugientes infequi ceffaret, fu, 
B Btri-,, pcrato fluvio Branizovam pervenit, ibique caftra pofuit. Paullo poft in aliam 
tbium in „ Hungarite partem , ubi mons eft , Temifes ab incolis diclus , quo vaftaret adja- 
Tamjim- n centes agros mittit cum exercitu Borizem (n). - - Eum in locum poflquam ve- 
jtmagmm^ mt _ . ma j orcs yjccg incolarum frequentia late extenfos, omnibusque refertos bo- 
' * „ nis circumeundo depoputatur. Ad harccum tribus Hungaricis phalangibus confer- 
„ tis manibus hoftes plane fudit, qui adeffe Principem putaverant , rediitque inca- 
„ ftra pneda gravis. Rex autem , ubi intellexit Borizem , non Romanorum Impe- 
„ ratorem ha?c intulifle Hungaria? damna, totus prslium fpirans a tergo infequitur: 
' „ fed enim non potuit affequi Borizem , qui fub noclem excefferat, preelucentibus 
„ facibus, quas crebras Princeps accenfas fubmiferat e caftris. His fortunate geftts 
„ Imperator, expugnarisque, quantum licuit, tranfiftrianis oppidis, ibi aliquamdiu 
„ moratus, Iftrum fuperare rurfum , & cum rege , qui in altera fluvii ripa caflra ha. 
Cnfdui, bebat prelium conferere ftatuic Quod poftquam ille advertit, veritus fortunn 
itmtm „ exitum , & , 11 male res cedcrent , ne Hungari internecione delerentur , Legatos 
patt tri- „ ad petendam pacem ad Imperatorem mifit , qui tandem Byzantium redux , aclo 
umpbwn ^ triumpho praclaras DEO gratias retulit ,, («). Triumphus tamen majore levita- 

tt^feflu te * quam R,oria a<aus ^ ,us enim ^eg 30 " 3111 » ut ^bd' 1 Choniates (p) „Hun- 
«git. n garorum & Serviorum captivi illuftrarunt, veftibus fplendidioribus, quam pro fus 
„ ccmditione , ab ipib exornati , ut ea quoque re viftoria gloriollor, & civibus, 
„ atque exteris admirabitior effet. - - Illud etiam pompe ejus admirationem auxit, 
„ q od captivi non omnes una ibant, fed in claffes diftributi , atque intervallis di- 
„ ftincli , ut fpeftantium oculi decepri majorem effe numerum arbitrarentur. „ Di- 
ceres ridiculam ma^is fcenam agi, quam ovationem Grecanico tamen faftu non iu- 
II53. dignam. 

Httrvit- Annus infequens bis obmoto bello, totiesque confefto foedere Hungarosin- 

fiU btl- ter & Grecos memorabilis fuit. Geifa enimcum prsteritis calamitatibus , quasMa- 
' ^nuel Hungari» ditionibus inflixiffet, ad ulrionem irritaretur, confcriptis undique co- 
piis, Grecorum provincias invadere conflituit. Confirirabant regem in propofito 
novs; molitiones Imperatoris, quas in Siciliam machinabatur , quo claffem cum bona 
exercitus parte miflbm effe ex variis nunciis intellexit. Itaque tempore ufus magDis 
itineribus in Graiciam properabat; e re publica futurum ratus, fi bellum in hoftico 
trahcretur. Manuel utprimum, quid Geifa roolieretur, accepit, ad Ifirm qtum- 
ta potuit cekritate reverfus Hungaricis copiis j n alttra fiuvii ripa ctnjidentibus fe tbjecit. 
Aliquamdm pars utraque a prarlie cejjavit , quod neutra veltet incipere , ac Romanorutnpra- 
Jertim , quorum naves nondvm advtrterant. Sed ubi aliquet pojl diebus, confeSlas ex ea , 
qua occurrebat , materia naviculas complures deduxere m flumen. Tum , qua gereretitur, 
edoEtus Hungari* rex, veritusque ne rurjum beUi fortun* inclmante primipatum ipfum * 
Jcrmttu expomret , tterumjt adpacis conditiones contulit. Mjjis igitur Legetis pttut, ut 

decetn 

/) Belara feu Belum, nam hoc quoque ftenus in lucem marao reipublic* litterarist 
nomineanoftmfcribitur, intelligit, Geife, auginento emifit, compleftitur. Viro huic, 
S\ h Sfc avunc l' , " m : fi quid in re hiftorica pofliim . quod me pri- 

HiSini il' S''i * Da ' m>da ' non ,tei n '*n mus litteris politioribus inftituendum aecepe- 
JK' U vIi*T, T W P ° ft regem *• P^ultumraedeberepalam profiteor. 
Knu. fi,«S w iStSJ^ qU ° qUe T° S ' BoriAium flne dubio innuit, quctn ex 
riM ,nus fuent: certe fu.flc anno 1 1|6. hac caftris Francorura. aut cum his ad CrKt» 

J«V«i«» P-Wbei. Cu- evaHffe fupra narraviraus 
« u ^, g P 1 :. N L COLAVt Schm 'tt e S. j. c) ClNNAMVS Lib.lIL 

erud.te , ut m ahi, f uis operibus , qu * ha. Lib . 1L 



Digitized by Goc 



I 43 4 fc 

fententia confecTum iri fpes non ln fiST ^ 

deftituebancur, ab Geifa iliatum ruifiet . ade o Z*™T° ' cum navitjs «omani 
mento, quod hoftibus hnpune elabi finitur J^u „? Uno fepe teDl Poris mo- 
fuminarroiexitu, ubi Gr*corum claffem I &SK. ratione * ^mti. Rur . 
tam Hungari accepiffent, Manuelem i 2^1^"™ r ap ^ ' Danim P^ga- 
rum motus pervigil excubaret , co^r^Z^^ 5f f" is in 
grmt pnus, quam militem ab eo comparari iriteuSere l improv,fu8 °mnibus in- 
caulari pnora ftedera novis paftis confirmanr 0,06 ^^orum turbas 

q«« magnopere ex SS2 S^^T^ 
Andromcus Manueiis neceffirti fe fe obtZ if ^LT^' Commodu 4<^- 
relaculeve, tamen ab ipfo primordio refoiJnH,™ a > evenenc » tametfit«X 
Myfiorum , ut erat certaminuro iSodi^TSS ManUel ad Heracleam **** 

diaexercebat: ibi force fdrtuna eveneZ TT^cTT* hflflilu '^* 

fiHus, adolefcens & vultu idu J 0anne * Stt 

fum uc aliquo folatio levaret Imperator hELSri U * anMtter «- Quem » <>w 
dignicate exornavit. Patris ImSS^^S^ST^^ P™>rebafti 
irarum caufa, ex qua fpes ad "^dt&S^S" ?T "° n f° Wit: hec P rima 
b^lIuminCiliciamtranius, r^^^ d ™ ft ^, ^«t*£Z 
peilexit. Redux ceu ob navatam eere^e n!!L I Tr Su,tanum in ^ partes 
natur. Nova dignicas novam a7oc^3duT^ m J J lKatU ^ * Branizov * d »* 
erac Hungaris dicSne proximus , JSTobtS^SS^! uc «*» 

per licceras Geifie pollicetur, fe f i n Ti P a Manue,i mfeafos «orat, 

&Branizovam, ^ri m Z\^^^J^^^^ NaSJ 
eratnugis accoromodlcum ad^isTJZ/1 ^ ' DOna fide ceffurum - Nihil 
jam prius defignafieu A^S^T^Z^T ^ ^ ^ 06,10 
ricutum apud Manuelem crear e r Se^ fr, h ' ^ ' P roderetu '> fibi pe- 
quid cum Huugaris ^cTZ 'mf^tl f Im P era "™ q ue edocec > 
Hungari, proce^s dolo ^Z^j^^L^SSl \ oua plerofaue 
nuel, ad quem, nefcio quo auftore prXSnd^ n ^ VerUm Ma ~ 
manifefte teneret, collaudato pmpofiro fat Z^aT ^ Ut hominem 
& ad exitum iifdem infidiis adducerec I^??f^^»"~I™ 
n»jore, quam oportebat, fid^S^^T^ST SSS ! t 
rumregemroittit, qui. ut auriiiari; m nungaros, & Fndencum Romano- 

«W qu* fanand.romi n ^. JS^t^' 

ad extremuro cum Fruftra ftii^^^SS ^SSr?; ^ ^ 
fceret, palatio includi jufllt (r) promooms, ne malum mdulgencia cre- 

<^UZ t^PJTL ^^«rf™™, fecit-.JedemmUtterJk^s, 
^Zb^nLe Z f2 T ^re f^arorum. Gmttnuo igitur iUes iwafi ? ■ 
ad inZnlJZ: j ah "' *** aJ WHgMtionm apparata fuerant, incenfis 

^lfirumtranfituncmendcrym. Satxmdmmk^v^^/^J^ 

V Cckkamvs librodt. Nn f) ft HtacpntoiA.m, Ckk^ 




I 4 4 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

brefaue ceelo efufi ruebant , verfus Belegradam iter vertere His cogmtis Jmperator, at. 
cePtZue Bonzm Beftna, regioms Damati* (Banum) (s), qut atatho venerat Hun- 



fequebatur gradu. Vtrum Bafilius oblitus opinor , optf gr*/w , & quo cum boflt pugnetu- 
rutn fe cmiffftt Princeps, maturato itinere ad Hungaros qrnrn proxme fucceffit. Cumqut 
sn praxurfores quofdam incidiffet , fugatis ffr, in mediam deittde irruit pbalangem , egrtghm 
fe facittus editurum crtdens , fi eo conterritos metu y aggreffus , ordines perturbaffet. Nequt 
iHa eum ornnino fpesfruftrata efi. Namque Hungari primo quidem ipfum copiis iftis preetjjt 
Jmperatorm rati nullo ordine fugam arripiunt ; eorumque multi, dtm in fcapbas cenferti 
incidunt , flumine abforbtntur. Jt ubi cognovere, retro quiaem fubfequi Principem, aciem 
vero iftam regere BafiUum, fuftulere atiimos, & converfo agmine Romanos excepere; qtd 
etft beUatorum ttumero boftibus longe inferiores , fuftinuere tamen eos. Magna utrinque fatla 
eft catdes; donec Hungari, qui cum Stepbano Geifa (fratrej (t) Romams militabant, 
primifugam cccpere. Mutata detnum atque ab altera partefacla infecutiotte , Hungari, 
qui cum Stepbano erant, fereomnes, tx Romams vero multi cecidere, aUi fuga tvafere m- 
cohmes, atque in iis Dux ipje Bafilius. Heec bnptratori, infuper etiam Bekgradam a fide 
defecifje, mmdata, valde ejus animum confternaruttt , Joannem igitur Cantacuzenm mit. 
tit, tum ut urbm in defecliottis • • propofito ftucluantm, ftrmaret, tum ut butno manda- 
ret Romanorum cadavera; & fugietttes , quocunque laterent loco, revocarct, eocafu ma. 
xime irritatus , Hungaros a tergo infequi prorfus gefttebat. Nequaqum vero id mftliipro. 
bantibus Romams, ac, plane, inquit, viri, mihi videtur inglorium, nullo accepto 
vulnere difcedere , dum pro fortuna decerto Romanorum. Ubi autm hngius jam 
prtgrefjos Hungaros accepit, impetum retttifit. lnterea Catttacuzenus confeclis, ob quas 
mffuserat, rebus redtit , vinclofque adduxit, ex Belegraaenfibus ees , qui defe&mem fut- 
rant moliti. lgitur motis inde caftris baud procul Berrbaa civitate biemavit («). 
Stepbanus Hsc Cinnamus : qui , etii panegyricuro magis quam hiftoriam Manuclis 

Geifafra- complexus fit, tamen , quod rerum inter Hungaros & Gracos id tetatis geftarum ne- 
*T mo alius facile meminerit, non omni prorfus fide indignus. Ceterum in eo graviter 
jjjjj^&lipfi», quod Stephanum, qui cum Hungarorum parte ad Manuelem feceffit, Gcifa 
filium faciat, qui frater dicendus fuit, cui Mariam, ex Ifaacio fratre neptem, nu- 



Mawelis ptui Manuel collocarat, & ad occupandum Hungarisc regnum, ut difturi fumus, au- 
xilio fuit. Neque multo poft Ladislaus fratrem confequutus ad Gracos quoque 
confugerat. Acceptus eft ab Iraperatore humaniter, dataque optio, ut quamcun. 
que vellet, ex ftirpe Imperatoria , uxorem duceret. Vertm conjugio abftinuit, ne S- 
Uus blanditiis irretitus, negleclo in patriam reditu, rebus fuis tmnus confuleret (x) Ne- 
que fetis planum, quis Borizes, quem Cinnamus memorat, fuerit Cangius M 
diferte eundem cum Borichio, qui fe Colomano rege prognatum gloriabatur , exifti- 
mat, minus taraen refte opinatum fuifle virum cetoroquin doftifljmum diplomata 
illius aevi (=) evincunt. Saxones, quosbello huic incerfuifle Cinnamus fcribit, im- 
munitatibus ab Geifa donatos noftri ad hunc annum referunt. Quod 11 ita habet, 
verifimile eft, ob navatam in bello operam his prarogativis ornatos effe, qua; cujuf. 
modi fuerint, quoniam litterse e® interciderunt , haud ita pronum eft conjicere. 
**£5* Manuel clade prioris anni magis irritatus, quam fraftus, nonmodofuas 

wmiitT '^ itiones aaver, * u ni Hungaros tueri, fed bellum in ipfum hofticum transferre confti- 
lum in Eam in rem a PP ara ws maximos fieri imperat, inprimis navium copiam ingen- 

Hunga- tem P er Pontum in Danubii oftia immittit, quse adverfis aquis Belgradum addufta:, 
rism pa- fi quando flumina transmitti oporteret, ad rem feliciter gerendam maximo commodo 

r an .ex«.futra. eflent. Primo vere igitur cum univcrfo exercitu ad Iftrum properat , inde 
ctptisca- r 1 

ptivis pa- 

s) Cfnmamvs habet: Prmcipem, fcd Ba- u) Hift. Lib. UI- drciter finem. 
num dici oporiuiflc diplomau illius a:Utis x) Nicct. Choniates Annal. Lib. IV. 
L . >5 In notis ad Cinnamvm. 

2 Cn ?'* 5 '* vs habet ■ ^t^.,, T1 5. I«t^S t) Hift. Zagrab. pag. 7 8- & nos infra * 
m ex rebus n " rant » i * P' 0 "»^ q«°d h<ik rei fidem facat, in m* 

dium producemus. 



Digitized by Googje 



>■ 



vim propulfandam eflet, neque ab ntiperna ctedeCrZzT ' 2?? & 'mparatusad 

omnes Romanos, quos pnore anno c«piflet n*uJ . ... abll,nerc t» 
jojd flve tempus belli fehciter gerend^v «atu 0 n 22??* *S 
ftuGracanico Iegatos primum minus comiterhabuit *,£ P ! feuexfal ' 
xe abhorrebat, poftea autem quam intelleXt novl t P 3 ™* W><* 

fccUes aures pr^ eaque 

Hungari* in ptimis inhiafle e P x rebus haclen^n^is^T'? T** ^ 0 ' 

%2SKSL*J?S reti Ste^ non^ 



efl, pletaqueDaimati^pp^a auT;; VeS .7B£«ftiKi dubiUm ™ ""^ 
conftanter manflfle. Ctoatiam certe omnem in SSSSfe^ 'fiani mo7^ 
rumtemporum, quos public» regum licter. exhibent, confirmant C e J^^ 
^raaoneConradus ComesDachovienfis, gente Bavarus DwSLrta TSSX 
ea tempeftate (O eeatur. non intelli™ iV.r. f rt .«/r iT^ ■ ' & LroatI ® ■ • 

micis Jb^iWGSiS c^X teril WSSS^ff 1 ejUS Sg 

c^n^^ 

clare faAii nuperno bello inclaruiflent * SSZm. V,ro " n P r »™, quipne-W*' 
luum etiamprLium eflet, S^^SSKS > o52«fi ? «^&T 
mos ad navandum reipublica, ftudium mirifice exS t It^t^T 
mencorum habetur ratio plurimum obefle folet. Beium , cuius foS^ortS^ 
pnecipue enituerat, ex Bano Sclavonis Comitem Hunrari* P» ,1,™ 1 , P T • 

digmtatem «fi eam m pnmordio nonnulli exifiiment annum non folitam excXr 

£S£ em an "° Be ' US rCtinUit * Hinc facras res omPles 0 " 

tnenfem, jam tum cum Avares Pannoniam infedere «*JL,» £ ^ "„ P ™" 

arcu pnmi otnnium Antiftitis curje commifit (/> " , 

Steohanu S U GeS tfO*" ^rTt ^ Friderici »" r mperacorem confcita fuit. Otlt* 
^^^t^Z^^^^ adv erfum Hungaros milkafle 

V Juvat rcm ex Radevico (g), tempons ilhus fcriptore, quoniam caufia/^wT 

° 0 ' quo- 



T«'L • £ 3 ' p ' VI,L ^ 1 ^ 0 " 4 ° el; num « Szeotivanyio. 

S ?^! I ^L t i' , •? W^?»- Derebusgcftis Friderici I. Lib.I. cap. 

SjfcSSiiS: quod olm m ^ 101 "*- £r s con K t r e 1 itaq r rcbt,s geftfi 

,\ Annn ...V »t . * rynchtonus. Etfi autem wdeatur narrare, 

mJtLII 3, Meichelbeck in Hift 4 Stephanum obortis diffidiis a frarre refta ad 

cha \ m n m AJ: t par r JP* " a ^ 0 " F " d e"™m tecendifle, quia tamen bellum i 

on/wi . Kpifcopi Fnfingenfis, in Manuelecontra Geifamgeftum,cuf Stephanus 

Cr - n!; eWWw * t>«i>«*Dux cum Hungarorum parte interfuit, plenqua 

»^ To« • t u q tt Um - XL efta Manuele, quod is fui caufa parum adver- 

0 Tom. Scnpt. Hung. II. ful Hu ng.ros proficeret, ad Friderieum con- 



.1 v« . 



An. Cbr. 146 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. III. 
1 1 58- 

• ■ quoque complecliwr, cur Stephanus ad Grajcos antea confugifiec , mtrrare. sSqtth 
demfrater ejus (fcribiO Stepbanus quorundam crmmttonibus rtgi delatus fuerat 
quafi ad rcgnum afpiraret atque itieare avunculam amborum Belum , virim valde prudeti 
tem, & ad innovandds res idoneum, fuaforem babere putabatur , proeo., quod bonorifictn- 
tjus babito adaleficnti , per fludia colendi , ferocue vifus eft nutrmenta fuggerere. Ibx autem 
fufpetlum babens tantum fratris bonorem, & ptjora re ipfa de iUo veritus, non tam tpfm 
quam amicos , & familiares ejusjam aperte infimulans , omnia faiHa feu ditta eorum ia cri. 
mina vertebat; multisque adverfus fratrem vulgatis, pluribusad tonteflandum fukrdmatis 
per inftdias nectm fratris dicebatur aaoptare. Is ante bac compertum babens , quod Rtmamim 
Jmperium totius orbis tfftt ajylum, fugiens ad mperatorem evaftt , aruvmasque fuas , « 
erga fegermani crudelem actrbitatem lacrimabili conqueflione dtpkravit^ crmmatmmmqut 
fuartm invidiam dtlutndo, ficlaqua adverfum fe dicebantur , afferere , & purgatmis fiut 
jfidem omnibus conftare : nunquam calumniatores defore, dum exftet , cui perfuaatatur: ini- 
quiffimttm efje , quod fratri non fufficeret patemo eum regm expultfje, ntfi de capitt qutqut 
fuo , vita inncccntiffma fuppUcium fumeretur. 
Qui mijjit Tah\ deprecatione permtus Fridericus miffis in Hungariam Ijegatis de reftituthme 

ad Gei- juvenis cogitabot , imperialem precibus adjungens dignitatem, & aut~toritatem. Rex itaqtte 
atitcL advef f us f ratrem Jucs <** Optimatibus regni fiti dsrigit ad curiam f» , Epifcopum Cervafim 
fmillhu £ ca P re f errft CO» & Cemitem Heidenrkum, viros opulentos, & copiadicenm fatis w/lru- 
tgit, Ct<>t> per quos & obje&a diktere, & de fratris eje&ione mvidiam in eum, quipaffus erat, 
retorquere jataferet: profequens mjurias, & ptccata plurtma in ft admiffa. Rtgni confor' 
tioftcum iUumparticipajfe, foh nominefe Mopriorem tantum ftuffc, quamdm germamtatis 
jura inter fe ittviolata manftffent. Deinde pravorum confilia fectttum, qua adpeffima fludia 
lubricam in adolefcentt atatem impeliebant ; itafaclum, qutmadmodtm in corpore , ubijtmptr, 
dtm atiquapars tumtfcit, fuaqut corruptione totum corpus debuttat, &i»ficit, ex quocura. 
ri defperattir , refcindi oportere. BtUum ultro mftrentem (*), poftquam fuperatus fit, que< 
n , quod injuriamfacere nequiviffet: fuga ipfum fmulaffe , m rtgm manere bmfft , dom 
odiaomnium, & inimicitias adeocontra fefirmaverit, ut, velut crudelem bofiem , & rtgm 
inftdiatorem ptllendim arbitrarentur , anteqttam facinoribus fuis illud cruentari, & prmti. 
patus ejus monorcbiamfcmdi, ac dilocerari contigiffet. 
M0| ta- bnperator partibus auditis, cum videret rem eo venturam , quod aut m comrnmi 

tnen m dividendo, aut in unius cujufvis coitdemnatione litem opus effet terminari, confertns quoqu 



u mm\ m C ° rde j P ]uritm negotiorum occupattones ad opportuniora 'tempora decifionem bujus litis pla. 
mm in cuit ^^"dam. Itaque rogattts ab adolefcente per Fenttias iilum tranfmiftt in Graciam. 

Hunc in modum Imperatoris asquicate belli metus difcufliw eft. Quamquam 
munera mille fere talentorum , que LegatiFriderico obtulerant, huc non nihil con- 
tuliiTe viden polTunt , ut idcm Radevicus metnorat. Ceterum quod de Beloaddit, 
vix puto locum habere; quod eum Geifa haud mukopoft, quaro Stephanus adGni. 
cosevafiflec, Palatini dignitate exornarit , qui Magiftrarus, ut aucloritate a rege 
pnmus eft, 1» viris, quos preclare facla , in primis fides commendat, deferri fo- 



~K « m G ^ im Stephano amiciria inter Fndericum, & Geifam nova 
CHLJ^ e r°r R TT Cft ' a L uafer «DC.equitesfupp e tias adveribm Mediolanenfes, 
""^ fr ZlZ r? u Um ' miflunun rpopondic Hungari cum precipuis Co« 
dtra cvm m,t,bus ac Bwonibui fub Henrici Auftris ducis aufpicio partiro perfinum Adriaticura, 
255? E?r Pef • m JSi MediolaBe "l*em agrum eluftati, poflquam Fridericus com 
uZIL 2nS5 ^ 1 ' e , gregiam in °PP u gnanda urbe operam , navarunt. Cura 

nenfef ™ ^ " Henricu » Auftrius obfervabat, fiepecum oppugnantium 



jadu- 

Eri««o?1dF?l !/«^" m «?f Ce ^™? 1 * Ejtftat q»«*n inftrumento tabularii Strigo 
SZ ^inuSl, ^*' fufP r iC °I nienf,, ld " n - "56- GervaHu, GeroiemH 

Epifcopu. tefte Otrocotfo. 

«^^"Kei^s^ efl " e ' fi *> vi tr noftTa « h0C ~ 



r .v-u^um jaunnenicm m, gan. intulifle fupra memoravi. 



Digitized by Gcjogle 



\ 



C E I s A u. 



ex velicaaonibus fibi cognitan, habuit, acerrime i ■ !, q * ra 8 ,ttan * per.ria m ' 
que partem cefis, & captis reliouos mr« «2!- erum PentesmvehItur, maenam- 
-einceps aufos C /> h S^Z^JSSSJ^' ^P™ 
dencus noftros ob rem p ra clare gefhm wlhJdW^Jft "? >que tnutn P"° ' Fri- 

Sequente armo cum MeLiS. _ ftS "^" <*> ' 150 

ferret, rurfum Legatos Mathanim , S^yZ^iF-S!"* tUmuIcuari 
m,ferat, qui fuo nomine majores / quamTtea GeiftKJS 
affirment , fe periibenter ftfturum, quod ta^fc? P °" , ? 1Blur -» afawque 
futurum videretur. Sed Cefar gratiam amicE r " " ad domi,ndos «belles ex ufu "* 
euam muneribus eos liberalilRrte d^X habuic ' & Oratoribus poft- 

Wi dun r poftu>ans,q U0 ^^^ 

P.endas ftiriones conventui, qu em Pa_!m _ L ? , I fafla effec ' ne re * ad ^ 
fe fe, aut Legatos jntereffe S annum mdixerat » autper 

Sed Oclavranus, q Ul ad eam dignitatem ram dud , a r , nomme ,nfi g n >'tus. 

dericus , qui Rolando ob diffidi» «... c£ ■ mo,eftinimis turbit implicuit, Fri * , 
fin> rw;,»-..- _T "woaiUKt la, qu» fibi cum Hadriano interrpfr«.«. *"^ ult - £, /m . 
fint, , Oftaviam partes amplexus Papienfi eonvpnmi !,! mterceflerant . nunus iquus r*rt £ 
xandro judicium profanum renueme 0^1«^ k mqUe mtereffe vo,uit - Alc- «r^ t 
^P^muii^^ enti J^X?^ZTr concUiabu,ofu b Viftoris nomi-^ 
feripfereRegumnomine L^^^^^^^ Sub-^ 
iwfamargumemoeft, Geifam aut «fa ^dbonibuf f^«T\ C BohOTisB - Q U «*T 
wtunplicitum morboprohibitum fuift ■ lfnusmodl ^hementer «bhorruifle, 

interefle potuerit CO «ShJ-Z^ qU ° m,nusc0n venrui, acFridericus optarat 
«gnaflet vTginri, ^^£SS- ie ^ JnB «' 

P*is ««pSSS^ f* 




nuele geflis fere inferior, quorut^^^ 

-■■■«*« regni hasredem ex afle filium reliquit Q). *«« <. *. 




STEPHANVS IH. 

acrem Stephanus hujus nominis nr. exceoerar ,*i 
videtur non dum «»«»n;,e n cx ^P em > aaolefcentiam , ut 
ne fTa patnT _____ Cum P ". Um rerum fumm «n tcnuit. 

nevolentiam, amoremque fibi conrin,fT n ; pracipui nominis opnmatum be. 

ne maximo LnA .k^ «woiiaflet, cavere tamen non potuit. auin difcrimk 

uBinajujno quod ab onente unminebat. imolicarpmr u ^" tu,t » W u '" dilcnnip. 

«uuiiaeoat, lmpiicaretur. Id quem m modum eve- 

Uo a nerir, 
Poloniat duci nuptam tefte Albizio, fed haoc 
lororem fuifle veriCroiliuieft.utexCromero 
notavi. II. Helemam Leopoldo Aufir * 
dua nupum juxta KSnig, & Heningum. 
III. Hvlicham Suatoplugi Bohemis Princi- 
pis conjugem , ut volunt Nidanus & Jordan. 
&BaIbin. IV. Elisabktham FridericoBo- 1 
duci nuptatn . Balbinus in Origin. 



Sttpkm» 
a patris 
ebitu re- 



»i) Idem. ibid.cap.XLlV. 

») Idem Ibidem cap. LXX. 
< P) Thvrocz. Chron. cap. LV7. 



-- p. LVI. hmim A • 

.») Fflios nonnulli plures cenfent. Bonfi ftZ,» - , ^ u " 

Almi cujufdam & LudoJ d mJnSt- Y.l » ' Anowvmam Conra do Mo- 

ftd id incertum eft L.u2T«.S™ 1 >V " March,on ' eolloc.tam, Hening. Du. 

«T *5E5 jg.gS.gflW..!» brav "«- B»Ibinoinejufmodigene a | 0 gii s fa. 

1«am ,cLnf,,n.V* p.H,.Tr ^ q 1,8 C "* 0 fcri P tori faci,e defcro : cfter s, 

tes numJ! t G«_ _ M Ueni quomanl f «P» «errtnt, cautioncm S 



AOr. I4 8 ANNALES REGVM H VNGA R.1AE. HB. IIL 

nerit quoniam trium regum fibi continenter fuccedentium , ac mutuo rurfui fe pet 
lentium res geft* cum a noftris , tum exieris fcripturibus roagnopere confunduntur, 
opers preciura putavi, ab ipfis caufis, ex quibus turbe ortum fumfere, ordiri. 
Mcmuel Stephanum, ScLadislaumGeif- fratres ftudio rerum novandarum ad Grscoj 

Craco- confupfTe alias roemoratum eft. Uli Manuel, quod neptem in conjfgio haberet, 



~« n^agnopere ftuduit , ejufque caufa femel atque iterum Hungaris bellum obmoverat. 
<ur S«r Et quamquam pietatis caufa b_c Crecos moliri, primum utcunque videri pocuit, 
"rr" tamen m exitu fraudis machinationes , qu_ fub fimulacro illo latuerant, evolute funt; 



Ul primum enim de Geifie obitu nuncium Manuel accepit, confeftim de regno ad 
Gr_cos traducendo confilium inierat. Stepham*, omnium maxime idoneus vifut 
eft, qui rationibus fuis in tam arduo negotio fubferviret. Nam fi is imperio apud 
Hungaros potiretur, fkcite videbat futurum, ut honto Graxanicis monbus, & m- 
genio pr_ditus, plurimifque nominibus Imperatori obftriftus, regni jura ad Graecoi 
olim transferret. Neque, fi bcllo ad eam rem opus eftet, fpeciofam caufam pre- 
tcxere homini Gneco arduum erat. Novum injurias genus comnunifcitur , Stepha- 
num a Geifa fratre regno per nefas exclufum, quod Hungarorum confuetudine , & 
legibus ad fracrem, non item adfilium, devolvi oportuerit. Queitanonmodo 
apud noftros inandita, fed nunquam alias ufurpata fuit, nifi cum regem improlem 
1 162. decedere contigiftet (r). ' 
Et S«- Hoec ut narravimus , in numerato habens Imperator priroo vere anni fequen- 

pbarmm, tis cum exercitu Sardicam proficifcitur : inde Legatos in Hungariam mittit, qui de 
tjus pa- re g_ 0 a( j Stephanum Geifae fratrem transferendo cum optimatibus agerent: addidit 
Tnir*" Manuel munera , quibus ad corrumpendos eos, quos aufitoricate pr» ceteris valere 
f-r firifi- intelligerent , nec parce , nec timide uterentur. Hungari vero ad primm auditum a 
ctru StepbaiKi abborruerunt , & nomen ejus agre tukrunt : eum fe cum ob aHa repudiare afferah 
tes, tum quod Rmanmn uxorem duxijjet. Mtmme emm e re fua effe virum admittert, 
Romanorttm hnperotori affinitate junclum: vererife, ne Hungari fuo regi, rex vtro h- 
peratori Romanorum pareret. His de caufis nec Stepbano iliuc profeclo fluduerunt , & Le- 
gatos hnptratoris^ rebus infecTts, dimiferunt (s). His cognitis Imperator majoribus 
vinbus Stephano opirulandum ratus , cum exercitu Branizobam primum , tum Belo- 
gradum profeclus, nepotem fuum Alexium Contoftephanum cum copiarum parte in 
Hungnnam immittic, mandatque ut partim oftentato -armorum metu, partim poUici- 
tationibus, ac blanditiis Proceres ad Stephani partes pelliceret, fe Belgradi moratu- 
rum, ut, quid rerum ageretur, facile cognofcat. Alexius mandatam fibi provin- 
ciam naviter excquitur; magnafque in optimatum plerofque largitiones facit, quo 
StiHun- Stephanum ad folium eveheret. Hungari armatas preces confpicati , facile videbanc, 
gari fi omnia negarum irent, quse Manuel poftulaffet , detreftationem nec fibi, ncc re- 
praui» gno profucuram , illud ad extremum , quamquam inviti etiam , permifere, ut Ladis- 
laus Stephani frater, quem, quod uxorem Grcecam ducere renuifiet, prae Stephano 
ferebant, regno potirecur f>). Imperator ne, fi nihil de condltionibus, quas pro- 
pofuerat, remirterec, bello non neceftario implicaretur, ratam optimacum volunta- 
tem habuic, Scephanum tamen Urumi dignitate ornari volcbat, quo nomine, ut 
Cinnam s fcribit (V) regni fucceflbr apud Hungaros indicatur. Facile huncerrc- 
rem Graico fcriptori condonamus, quod imperitiam diligentia fua in rebus confignan- 
dis, quas noftri penicus praeteriere, refarferit. 



LADIS- 



0 CnroAMvi HMt lib. V. _) CrwwAMvs Lib. V- vox Vnmi ftDedu- 

0 Niceus Chokiatej Annal. lib. IV. bio ex Huiunrico Vram, veJ Vnmk, quo4 
tj Kiceus loco laud. Dtmuuan rullrvm nottl, dttortt oSL 



Digitized by Goog 



LADISLAVS 



II. 



LADISLAVS II. 



149 





Credibile eft, largitione novum regem bonam Doouli ar 
matumpartemfibidevinxifle,- ab siphano a^temG ife L "ad 

- «luem regnum h^editat» jure, &ele4>nejam pertmuerat mhfl 

eorun, omuTum qu* adrecuperandam poteftatem facere VidebantUr. Ne deerS 
Stephano Ladisla. fratn Chentel*, quibus fibi viam ad folium quoq^e cTmpta™ 
fc, Hunganam crium de regho contendentium libidine in parte* diftVahi neceffe fuit 
Qu.es tapdem med.o poft anno refiituta , five Ladislau,, „uod Z ivSSr^ 

de^bS.rf 0 S ab t arat » five qU0d P° tius »or, ■ fratre S eph- 
no cie foho deturbatus fuenc. Nam hunc regno bona pen* omnium opcimatum ve- 
n» pot.tum offe conftat. Quem , ne error ob finilitudmra nominis cuiq™m obnl 
pat, Srephanum IV, nuncupare mihi libutc tuiquam ODrc 



H«C aut 
txflin&o, 




TEPHANVS IV. 

i l™S 1 ' ii r e • H ' 1 " 8,,l " 8cl * tu^, bta "*' *» »« 
coruinenti lene reges numeraVerit, ut ftudio faftionum ad regr 

ij nus , tjus 

pofleu.or.em eluftacos , ita haud multo poft tempore eorum * T biJ rMr ' m 
tno, quibusdjgnitatemdebebant, in ordinem quoque redaftos. EtSSl. 
Scephanum quidem IV dubium non eft, rlte eledtum, ac coro-j^ 
. nacum efle. Id ne conjeclure folum quis cribuac, non eric abs re/ 
fl diploma ejus nomme fignacum, acBemardo Zagrabienfium Epifcopo £££l 
in medium protulenmus quod & annum adici regni, & q U85 fupra eoniecluris du6H 

SLT?' ™ ficCC0 " fi ™«\. !» v «° «k*»» habet: Ego StepbLs mfpirantt 
tkvmagratta ,p*ternatnftgmtus dtgmtate, pra cuncits negotiis Ecctefut fancJa DElprovu 
dm, quaafanclts Patribus ftatuta , membris Satbana deftrucla reperio, emendare non 

£; &7lLZ* m &:*' & ***** T ™«"^*P*™r< X UdnUus g lorZ 
jtymus, ty j.Bela rexfelats memorta pater meus, fi? Dommus, Zagrabitnft EcckU 
coniulerant, & toram Princtpibus fuis , figMs confirmarant, omma pradHla Ecclefia - . 

TirLr 52 ****** 8"*»$ ^bt.Epi/copo , Macario Qumaut 

^clefmfiEptfcopo, NtcoJao Varadtenfi (y) Epifcopo, Stepbano Cbanadienfi Epifcopf el?clo> 
Bek Bano ejusdm caufa judice , Ibma Paiatino Comite, Breccba CuriaU Comite , Bori. 
cu> Barto Adriam Comite , Henrico Bodrugienft Comite , Eufa Cbanadienfi Omi. 
fc AnmDommtca Incarnatioms MCLXIII huMume XLEpatia X!K Stepbanopufi 

u T /Tc U ' £e 'Z reg ?^ "&f* **** ****** Tbm* 

Mayjlro Lapella Strtgonu boc prii>ikgtum fatlum e(l - » (z). 

Ex fufcriprig nominibus facile mihi p«rfuadeo, Stephanum non inviris pleris. At cum 
que Procenbus regni pofleflionem adiifle: verum haud muico poft, quam Prindpa- •* Gr *f« 
tum adepcus fuiflbc, gravis moltfiusque adeo fubjeilis effe capit , ut paffm iUum frobrisin- 7f" _ 
Jttlarentur Hungori, & rtgm viderentur ftatm depulfuri. Quibus Stepbatuss mterritus^5™r 

Pp opm ftt . 

Uum fponceregno ceflifle, qui abtem curia 



x) Chronicon CLAviTRO Neobvro. apud 
CL Pszivm ad annum 1 i<si. ica habet; „La- 
», dulaus obiit, cui Stephanus fraCer ejas 
» m repnum fuccedit. ,. Similia Cinnamvs, 
« Nicetas locis cit. Timon tamen in chro- 
nolog. Fpitome ait Laurentium aliqucm Co- 
n"fem curialem Ladislai fuilTe ad an. 1 170. 
wvera refert Timon, VerilimUt dt Ladis- 



eregno 

les comites poflea etiam nominare potueric, 
non incelligo, nifi idjuris ab Stpphano III., 
qui regno interea reftitutus eft, obtinuirit. 

31) In MC habetur Garadienji uti & Sunt. 
ditnji, fed legendum flne dubio eft , l on- 
ditnfi, d Cbanadunfi. 
z) Hift, Zagrab. pag. 76. 




150 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

cpem rurfm (Manuelis) hnpioravit. Motis igitur circa aquinoclim caftrit , Pbitippepalin 
venit Imperater, ibiqtie cum majori exercitus Romani parte manens , Alexim, Contoffepba- 
nifilium ex firore nepetem , cum ceteris copiis in Hungarim miftt. Sed enim Stepbenus in- 
terea reconcttiatum Je cum Hungaris raius, ejusoperam non adbibuit; quapropter dttnum 
rediit Romanus exercitus. Verum mox in Stepbanm rurfus mfurgentes Hungari, tmaUa 
ei multa, tm&fub iUo perditas effe Hungarermres exprebrarunt (a). Stepbanus autem 
difcrimen veritus , fugit primum, & in quamdm e vicmis Jftro civttatihus, .qua jam pri. 
dem lmperatori ebnoxia fuerant , venit: mde in Sardkm tranfims, ihi cm Imperatore 
congreffus eft. ltie eocafu admodum perculfus , & bominis vicem miferatus, pecuniis eum, 
& idoneis viribus donat ad recuperandm paternm regnum. lis prafuit copiis Alextus - - 
Imperator autem a tergopaululm fuhfequebatur (V). Atque ita Naifliiin proximis ca- 
ftris ventum eft. Hinc ad Iftrum contendens, obvios Hungarorum Legatos habet, 
quos, ubi nihil lani ab eis afferri cognoflet, caftris Romanis excedere, & refta do- 
mum abire juflit. Abhinc nihil cundbndum ratus magnts itineribus Belgradum pro- 
perat, ut pulfo Stephano tempori adeflet. Sed auxilium ferum fuifle paullum poft 
patuic: Hungari enim Stephanum Geifas^filium, quem ingratiis fuis ex folio priuj 
amovcre , rurfum paterno regno fumma voluntatum confenfione reftituerant (c). 




STEPHANVS III. RESTITVTVS. 

d poftquam Manuel comperit, turbatas fuas rariones intelligens , 
quibusantea/fiwgjrrmn - - ffbi comparare totis viribus fatagebat (</) 
benevolentia , quam armis deinceps Hunearos aggredi maluit, 
Qua propter Belam , quipofl Stepbamm Ceifa fttius erat , Matia 
fitiafua matrimonio jungere conftituit. Gtorgim igitur cobortis hnpe- 

ratoria tunc temporis PrafeBtim , gente Palaotitgum , atque Sebafli 

fmtn!%' ,uaum ^S mtate m Hungarum mifit , quo debac ineuuda afftnitate fermones ingereret, ipje 
Manutlis lvr<> ^y^dum rurftis rediit. Hungari cotiequio cm Paiaologo babito, & Beim ipfi tra- 
filiamma-diderunt^ & regiontm, qtiam fuperftes adbuc pater illi affignaverat , lubentes in baridii 
mmwii». firtem concefferunt. Eo itaque accepto, Palatlogus - - Byzantium reverfus eft. Dtin- 
ceps autem qua ad aff.nitatem iftm conficiendm necefjaria erant , curavit Jmperatcr. At- 
que puero in primis , mutato nomine, Alexii nomen indidit , eumque Defpota dignitate dona- 
vit (e). Quc regio hereditatis titulo Belas obveneric, in obfcuro eft : fufpicor ta- 
men, fi conjeftune locus fit, eum Sclavoniaj tractum fuifle, qui poftea DucatusSir- 
mienfis nomen obtinuit, ut ex rebus, quas narraturi porro fumus, fatis aperte 
1 164. conficitur. 

^ %t u Q uama < uam autem P ax matrimonii vinculo corroborata cflet , Stephanus ta- 
ww niWmen ob Gracanicum ingenium haud facis tutum fe hac parte ftturutu putabat, nift 
■Efc finitimorum amic "« quoque fulciretur. Itaque miflis ad Fridcricum Germanias Itn- 
vincuium, P eratorem Legatis, eum oblatis dono quinque marcarum millibus argenti facile iti 
odfdtit mfedus pertrajtit (f). Tum cum Ukdislao, quem haud ita dudum Ctefar regem 
annerum Bohemi* creaverat, annorum itidem focietas inita (g). His foederibus audenrior 



a) Fortafle Stephanus , nt fe graturri Im- 
peraton exhiberec, craaum Sirmienfem Gra- 
cis ceflerat ; videtur id Cboniates Annal. 
Lib. IV. fubobfcure innuerc, cum fcribit, 
Alanuelem fpem habuifle , ut Zeugmino , feu 
Strmio, & Francochorrio , quo nomine Du- 
cacum Sirmienfem Grsci inteJiguiit, potire- 

*) Cinnamvs Ilift. Lib. V. 
c) Idem ibid. 
0 ia «n 'bid. 



0 CnwAMvs Hift. Lib V. 

/) Chronicon incerti aufloris apud Cl. 
Pezivm ad an. 1164. in hiec verha : „ dif- 
„ fencientibus inter fe fracribus Goizi (Gei- 
fai) M & fiiio ejusparvulo, puer Imperato. 
t , rem datis quinque miiiibus marcarum fua 
u parci adjungic. „ . 

Concin. Cofmse Prag. ad an. nfi*. 
», Uladislaus rex terram Hunorum intravit, 
„ regem Gra:corum ex ea perturbavit , Un- 
„ garorum Optimate» pacificavit. „ • 



Digitized by Goc 



pulchetnmam Sclavoni. partcm ab Hunvaria avelli S_f. »°PM™m tituk>M»«ii 
poutetot, tecupetamte Ppea ,Ii,ua qmdem affuS ™ ' «I 0 ». J Bcla regno «J- » 
human* eximetetur, amittend. pcriculum cm ZlT-' apud GnEC0! rebus/ 
non inviri. Optimaribu», adrcitoque i ZZ tSao Boh? S " !Dh, "" , '• 
nvumpit, btevique -^S^Ji^y; 

Hax: cum ex fententia eveniffent, fpem conficiendi fehciter fc.H1 u ■ ■ 

patruus tantifper mtercepit, qui per Anchialutn CiWnm w • Ste P han us 
recuperandum regnum nihil non moliebatur ^rCr^, , un 8". nam •"«Feffui ad 

M P*us adduxtffe (rex) «9», copiis ' in £ ' " 

.^rztt ' . 

g»W , afw ram « ercmt , <7</ r«r«» /vndW Mcieniihu* iS TJ a "W" s - Hun ' 
filio , quTmagni Ducis dtgnitatl brevT^S^ JXu^*%* ltim ! 
temperituloexemit: ipfe veromotis Tttel JaJJris, ^uniZf ^hJTZZ^' 
Vtadbcumquemdampervtnit. aucmPetricum / n w,J ^ , -• 

nus! Quo «**fW*«-^ £* 
„gatisbe,lum, Fili mi, venimus, fed ^S^^^^^^^^ 
,,adom>nationetua mimme abftulimus, fed quam tu ipfe, paterque vS am pd 
„dem conceffiftts, atque adeo etiam ut patruum tuum Stephanum MaiePat snotS 
«affinem periculo eximamus. Si igitur te etiam volente Behn genemm nota eiS 
„contigtt, quod & tu paflisipffo firmafti, cur non reddita ei fua SZ mS? 
„tius frueris focierate , & benevolentia ? fi vero neceffita^,^^^^ 
„ a l.aque modo de m tibi mens eft, fcias l ong e nos amplius ab eo abeff™ u 5 
„nobtsinferripatiamur„ (*). * aDelle » uc vun 

H«C epiftola fentcntia fuit : neque «fpecl.ro refponfo iter porro perten- Qt&u, 
d,; cumque ad Strm.enfis agri metro P o.im ventum effet, poVnis «SfiZ^^ «« 
naviter omma comparac , quoniam regem cum exercitu haud procul .22«**' 
nunc.atumfu.t Ne tamen quidquam eorum, qua, ad ronciliandam pacem Sjt 

rl ;dVrvlc:r V,dere T' ROma " Um qUemdai " liB ** Bohemorum non 

rum ad fe voctt, mandatque , ut mutatis veftibus caftra Uladislai fubiret *«n£ 

eumque ub. convemendi regis copiam naftus effet, his verbis alloqueretur. Sfr*** 

f? /7 TfT ^r^' eam > auamBtl * inbtcreditatispartem conce/ferant , 
Wtnem abflukrunt, facramentis pro ludo^ocoaue babitis. Sed ne q ue, quicumA 
bmm paafctur, mnocens ex kgejudicatur , ficumin mentm venit , negligere pa&a veiit. 
An uero, qm tantum Imperatorem vidatis fcderibus oficndtrunt Hungari, manebunt impu- 

ZLSSHTt tff" iUft j m ¥* lmpnat6r ' & ^ jufittiam femper belU , 
Jtrttm mhnat. Tu vero tllud perpende : fervus Domino belium illaturus venis, non ta- 
men jervus cutpervm tmpofita eflfervitus, fed - . fcrvus voluntarius, feu, ut vos duitis, 
Ltgtus: ntfituameffugerintmemriam, qua qtiondm Byzantii patlus ts, cum m AfJam 
una cum Conrado expedttionm fuUepifti. Huc ufque igitur ab cptione tua pendet rei exitus; 
ehge, quod & ttbt , & Cfecbis ommbus expediat. Q ua eftim ^ opportuna fit potnitentia, 
tam factentt, prodejfe baud quaquam fokt Q). Pupugit oratio Bohemum graviter: re 
enim vera, cum in Palteninam profeftus eft, fumma benevolentia a Manuele ac- 
ceptus amicmam pepigit. Itaque quid reponeret, in promtu non habebat : con> 

p P a muni- 

0 ClNMAMVS Hift. Lib. V. t) CtltNAMVS Ub. cit. 

Ottia Tibifci fi°tS raUin Tiimm to^W ad 0 CiNjrAMv» Hiil. Lib. V, 



AOr. j 5 2 ANNALES REGVM H VNGA R I AE. LIB. III. 

r^^raunicatis deinde cum Stephano confiliis in hcec verba breviter rcfpondit. „ Noll 
twtpa n illacuri bellum magno Imperatori huc venimus o bone; neque enim eorum, que 
' I curo illo pafti fumus, memoria nos fugit ; fcd Stephano injufte a patruo impetito 
„' opem laturi. Illum quippe paterna primum terra , & hasreditate exuit : deinde lite 
rurfum intentata bello laceffit , &regnum, quod male imperando amifit , per vim 
„ recuperare iterum contendit. Eapropter Imperatorem fupplicaturus venio, ut 
"„ pupillum potius pucrum protegat, ac tutetur. Si quid autem Stephanus hic ju- 
„ niorin tuam peccavic Majeftatem , audio enim Behc terram, nihil ad fe attinen- 
„ tem, occupafle, continuo nobis arbitris conciliatus , & regiones reftituec, & 
„ omnimode deltdum expiabit „ (m). His diftis Rdmano abeundi poteftatetn 
fecit. 

Qua, Qui ubiin caftra reverfus, oronia ex ordine retexuiffet Manueli, haudfl- 

libenter fpem pacis aflulgere audiit, etfi fidem diens omnino non haberet. Neqttt 
quammn tnim ab rjfofoi» n animi fententia difta efft opinabatur , verebaturque , ne quis fulh 
rS, nt e f et dolus - Q? ff P ra f> ter q*&m ex fuis ad illtmi denuo mifit, ut patla jurt juratuJe frma. 
"tocio m» rent , quod iOecontintio , nibil moratus , confecit. Nequt ea folum , verum qua slim etiam - - 
UJcit. pepigerat , fecundo jttramtnto faneivit. Paullo poft & Stepbanus miffis ad Imptratorem Le* 
gaiis , regionem rcfiituit , ftmulque deprecatus tft , ne unquam Stepbanum patruum btllo Hun- 
gariam inftftare permitteret. Hts acceptis condttiotiibus (ManueQ belto diremto, in Rt. 
manos propere reditt ftnes (n). Neque tamen bona fide paftis fcederibus Manuelem 
ftetiffe brevi poft patuit. Ecfi enim Stephano auflor fuiffet, ut pofitis recupe- 
nnda; Hungaris fpebus quietem coleret, tamen, ubi ambitiofo homini fapiens ce- 
Stepbano ceroquin confiliuni perfuadere nequiviffet, Nicephorum Chaluphem cumcopiarum 
pstruono- parte j u ffj t re fiftcre, ut Stephano adeffet, & negotiorum rationes, prout res, ac 
W J" tempuspoftularent, expcdircc. Rex his compertis omnia veritus , quamdiu Stepha. 
m e ' nus in Hungaria ageret , contraclo rurfum exercitu , rem cotam bello flatuit decer- 
nere. Confciverat Stephanus magnam feditioforum turbam, qus cum ad primatn 
regis adventantis famam fuga dilapfa effet, Chaluphes magnopere illi auclorfuic, ut 
reli&aHungaria, ubi illum fortuna toties deferuiffet, in Sirmienfem agrum concedc- 
ret, futurum, ut in ditione, qute Imperatori pareret, & tutior effet, & rationes, 
fi regem Hungarorum bello petere cupiat, magis expedicas haberet. Sed illo fa- 
num confilium pertinaciter renuente , Chaluphes , ne copias fuas periculo objieeret, 
litteras fe ab Imperatore habere confingens, quibus Grtecorum dicioncs cueri jubea- 
tur, in Sirmienfem provinciam concefEt. Haud multo poft Scephanus pene a prascur- 
foribus regis interceptus Sirmium fuga quoque attigic. Hoc modo fopicum magis, 
1 165. quam exftin&um bellum eft (9). 

Pj <ar * Nam anno fequente rurfus utrinque recruduit, incertum tamen, utra ex 

btllum ■> p arte bello data caufa fit. Sive enim Hungaros alienatorum regni finium pcenicentia 
^"^"fubierit, five, quod vero efl fimiJius, Manuel horcditatis titulo majorem provincia- 
rum portionem quarn conventum eflet, cteperit, Stephanus nihil fcedera prioris anni 
moratus, exercitum Sirmienfi agro infudit, eoque brevi potitus, Principem regionis 
illius urbem obfidere parat. Manuel inopinata irruptione partim territus, partim in- 
dignatus litteras ad regem in hanc fententiam mittit. Non jufle agis vir nobilfftme, dimt 
facramenta, qua nuper deSirmio, aliisque locis Majeflati noftra dtdifii, infringis. Srias 
igitur, kngiori enim te detinere oratione probibent , qua a le atla funt , quod, nifi priat 
quoque tempore ab us , qua tui non funt juris , decedas , non tanta te effeclurum, Sirmitnii 
eripiendo, quanta confefitm paffurus es, cum tucs viciffm fines ferro, & incurftonibus M> 
ftabunt Romani. An te fugit, quot olim tniliium jafiuram primum fecerit Hungaria, cm 
pater tuus Romanum imperitm offetidiffet f fed enim borum delitlorum patnitentia falutaris 
ipft fuit. Tu vero vide , ne &> pctnitere perinde tibi inutile ftt , & infrucluofum. Jufii- 
tia quippe gladius , quamvis jam dudum etacutus , boc uno maxime tmdo quandoque aJ bt- 
bttudinem folet redire. Secus baud fcto, an quisquamottmiumejus aciem effugerit (/>). Ha- 
ftenus Manuelis littere: ut faftus, ica injuriaxum plenc: re enim ipfa, ut deinceps 

dicendi 

m) Cihnamvj Hift. Lib. V. ,) Cinkamvi Hift. Lib. V. 

n) Idem ibid. py Cujnamvs Hifl. lib. V. 



Digitized by Goovje 



• I 
I 



STEPHANVS III. RESTITVTVS. rs j An. Or. 

££SS£ ^ 1 ""*^ *» Belsobvenerat, fpecie, DaLmati*, 

Stephanusnihillitterisconjmotus, ad oppugnandum Sinnium omnem ai MmA 
rara mtenderat. Imperator viaffim, ubi comrainationes fuas fruftra eSe 5STId^4C 

^rT Jr^ZT ft > S ™ C f ^'-."T;^ ^ f-eret: patmurS oppo> 
ncrc , ac regno iterum reftituere decrevit. Inde, ut majore aDD.ram n„ am 1L* atndum 
expeditioin hofticum fufciperetur, definitimis in fedus pirtrahendb Sh.m n ^ 
maxime idoneus vifus eft Hieroslaus Halicis PrinceDs S t! ! Omnium j^r„ «„ 

fprrpr m-,< m ..m „i f«iiov c • j ? ' m utramvis partem fhp-regmcon' 
petias ferret, raagnum ad fel citer conficiendum bellum inomentum allaturus em.<**- ' 
Hunc, quoniamStephanoreg. filiam defponderat, ut ab Hungarorum amicitia abt 
ftraheret, his l.tteris conveniendum cenfuit. Non imitabimur \uam ingratitudinem" 
quam, nuUa ad td mpellente necejfltate , erga nos exbibuifli , negleclis prmiffis, paclZl 
us, qua nuperfanctveras : fed libi , ultima ms injuria afficere paranti , ob Lhs eam II 



pmimus. Sciasigitur, dumfiliam tuam Hungaria rtgi uxorcn tradis , illam te h > 

Z" iffe TSL^"^ enhn j u fl iei *i fi" veritatisrefpeffum uilum 

batnttt ? bommem autem, qut nec naturam, nec leges reveretur, fuoqtte prorfus ftrtur arbitrin 

tsmma nrnui ttndc . IwttiA *x>re wM^,* r>_«. 1. _* * . r , ' . vurw t 



exequtpojfe, baud agre exiflimo. Proinde neque fitiam tuam ducet Stepbanus ne- 
quealtud qwdpiam lcgibus confentaneum , quantum ad iiiam fpeclat , exequetur Ouod ft 
f^ ^cat , vulgaris cujusdam, & velut e trivio eduQa femina loco babebit. 0§ enm 
Majeflatem mflram tamopert offendit, & facramenta nuper data pro ludo baberenon eru- 
buit, cogita, quam in te inbumanitatem non ftt commijjurus Q). Effed.um his litteris 
eft , ut Hieroslaus Stephanum non modo gencrum nollet , fed bellum quoque con- 
tra illum decerneret. 

Confcito Hungaris hofte, qui regtmm a fcptentrione invaderet, eadem ope- Jtufin*. 
ra m ocadentem converfus Manuel, hac quoque parte Hungaris turbas dareconfti.™ *dm 
mit. Speserat, Henncum Auftna. Marchionem , quod Theodoram ex Imperato> armo - 
ns fratTe neptem in conjugio haberet , itidem fibi auxilio futurum, num tamen rei- rum 
pfa fuppetias venerit, nihil habeo , quod afBrmem. Cum Venetis fic tranfaciTjm xfZ ^ 
ut bi, cum Imperator in Hungari* mediterranea bellum intulerit, centum trircmiumi^r" 
clallem auxilio adducant; ad heec Sultanus ex Afia quoque accitus, ut omni ex par- < . 

te foraiidolofiffimum bellum eflet (r), His conftltutis veritus, ne Sirmium, quod 
artftiflirna obfidione Stephanus premebat, deditionem ftceret, urbi idoneas copias 
fubmifit, Ducibus Michaele Gabra . & Jofepho Bryennio, quibus magni pncterea 
nomims Prtefefti additi, Joannes Angelus mUitiee peritiflimus, tum Joannes ccgno- 
mento Ifes, natione quidem Perfa, fed fide , & moribus, quod a teneris in Euro- 
pam adduclus efiet, pene Gracus. Tum naves anona, milite, ac rebus ad obfidio- 
nem tolerandam neceflariis inftru<5Huimas adverfo Iftro in Savum deduci imperat, ut 
obfefljs preefidio eflcnt. Hungari vero, cum diu circa urbis meenia morati, ea feepius ne Quafor* 
quidquam tentaffent, rem fupra vires aggredi Jlatuerunt. OaJJis enim Romana in alterum^ ™ 
Jhtmkttusadvetla, tum & magna Rcmanis , qui in urbe erant , commda prafiabat , tum ab Hm \ 
ettmus, quiinter pugnandum vulnero acceperant , receptis, alios corpcribus integros meo-f" 
rtm locum fubflituebant. Navigiis igitur & ipfi coUeelis , priusquam Cabra, &> BryenJ^ 1 ' 
«« in Hungariam advenijfent copia , per flumen in Romanas naves delati /unt, easque fub- 
aer/ijjent , aut citra laborem praliofuperajjent, mficurfu, & 1 velificatione futffent inferiores. 
Eorum quippe naves mitius aptefabricata, & in immodicam extenfa latitudinm, eoqueinba. 
hks , velocitate Romanarum fuperabantur. Et jam in flumcn dedutla erant , cum Romani 
navibus fuis in aciem ordinatis , illas excipiunt , crebrisque jacuJationibus infeflant , quibus 
iliijatigati, naves hibibuere. Earumpars alteri appulfa titori , difcrimen evafit, una vero 
Bucum tmlitarium inRomanorum poteflatem venit, arteque conftQo igm abfumtt efl (s), 

Hungari tam parum profpero eventu minime fra&i, quia Imperator arrutu. 5f< ?* OT w 
rus crebris nunciis fercbatur , majore cura obfidionem inftaurant: nec viribus folum r ^" 

. <_ i . „ . . . . . . tnaisur- 



— agunt, fed, quoniam Stephanus regis patruus urbem acerrime tueretur , ad do-^ 
los quoque, etfi ingenuis hominibus parum dignos, converfi,hunc e medio toIlerede- rimeft<t . 
Itaque nonnullos ex Hungaris, qui Stephano in urbe famulabantur, per ho- tur. 

Q q — ' — 



Cktoamvs Hift. Lib.V. 0 Cinnamvs Hift. Lib. V. 

Idero ibid.. 



Digitized by G< 



An. Cbr. 154. ANNALKS REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

Il65- , . , 

'minesclam fubmiflbs ingenti «re corrumpunt, ut domtnum, qui totbellis regmira 

ha&raus implicuiffct , nequc, fivivat, quieturus videretur , veneficio ex vita pro- 

turbenc Ea res cum periculo non careret, Thomam, cujus opera familiariterute- 

Quo per batur, conveniunt , facileque ad inftfrendam mortem perfuadent h vero venefm 

vtncficiumjnjigms artifex, e fuo ingenio alia ratiotie depromta, cvm forte Stepbanus venam mcidijjet, 

txftu&o WflfW iam j nunx j ( : qufj j„ totum corpus diffufum , correptis vitaltbus, bomrnm ctltri- 

T^JZiter confetit (t). Hic Stephani exitus fuit, patriam toties bello extero objicientjj. 

^ r \° h Didita morte pnefidiarii deditionem faciunt, eam conditionem imprimjs pafti, ut 

Hungarus, Romanusque nullo difcrimine falvus, & incolumis eflet. Noftri ut primum, 

Sirmio poriti funt, vidtoriam parum humano facinore contaminarunt. Nam Sttpbam' 

udaveri ilkdentes - - frtmum quidem tllud nullis facris profecuti Junt bonoribus, nequtaliis, 

qua mortuis debentur , officHs ; fed expefitum, projttlumque ante urbis portas , inbumatm 

reliquerunt. Verum tpfis natura affeclibus ptrmti, iliud tandem in Stepbani Protomarty- 

ris intulere templum, ibique bumo mandavere (u). 

EamMa- Sub hec Manuel, Juniomenfe exadko, ad Savum pervenerat; quem fimu- 

mtlin hto ad Belgradum trajecbi , delufis Hungaris, prope Sirmium fine magna jacuira 

fuppttias tranfmifit, Oborta velitatione repulfi nortri, urbem, etfi ab nuperna obfidione non- 

*££™e dum penitus reparata eflet , magnis animis tuendam fufcepere. Romam pofl bae, ut 

Mone cL- Icribic Cinnamus (x) ommbus, qua ad oppugnationem neceffaria erant , apparatis, tertio 

gU. poftdie rem aggrediuntur. Hungari autem e turribus propugnantes, clamoribusque , & 1* 

aferationibus mtpltntes aerem , teia cmtmvt jaciebant , telisque viciffim impetebantur. Ai- 

qut in to certaminis genere dies ifte , 6* fequens confumtus eft. Romanis perinde, ac HtOh 

garis nibii proficientibus. Tum & aiia dtmirari fubit , m ea obfidione facla , prafertm vt> 

ro Jmperatohs audaciam; quam, mfi tunc temporis adfuiffem prafens , & eorum, qna bic 

gefta funt, injpeftor ipfe exftitifjem, aliis narrantibus vix, ac ne quidem crtdtrem. Romatsi 

enim tignea exftrucla turri tranfcendere in urbem , & cominus cum Hungaris mania defen- 

fantibus manus ctmferereflatuerant. Jpfe autem prtmus ornnium conjcendtre voluit : Irtud pra 

ceteris, inquiens viri Romani, erit mihi benevolentiae veftras argumentum, fi me 

afccnderenon prohibueritis. Nequetamen, quod animo volutrat , perfecit, quia ducm 

practpui , qui tum circumftahant , pertmacius obmxifunt. Itie iXaque urbis mania obequi- 

tans, &, qua parte expugnatu facillima viderentur , explorans, fofjas urbem ambientes, 

proftindas faiis, & latas, fafcium, &> virguitorum penuria , iapidibus compleri , ficque trati- 

fportari maebinas imperavit. Sed neque ea res quidquam momenti adcapiendam urbm attu- 

kt. Hungari quippe , quamvis a Romanis militibus gravia effent paffi , majores , quam att- 

tea, clamores edebant (y), fptque alebantur proximo venturi in eorum auxilium alttruis 

Hungarorum txtrcitus. 

Ttm Dum in co effent rerum fiatu, Romanorum fptculatores , magnum boflibus auxtba 

2Sh exmilm mncUmt '• fHten* ernm fe in aeremaltius elatum advertiffe ajebant. Std 

mmSm ® Hun Z arus wMem ex illuftrioribus , nmint Bafakis, qui Romanorum partts ampltxtis 
cwn topiar erat ' *beff e Hungarorum regem afftrmabat, & prater infinitum bellatorum nuate- 

rtm ptrte rum ' tum & Scythartm fmul , & Tauro Scytbarum (z) aciem , mfuptr etiam Czetbortm 
— t Principm cum umverfis viribus rurfum cum ipfo venire. Poftquam bax Principi comperta 
futtt , Magnatum concilium cogit , dcqut modo agendarum rerum fententias eorum reget. 
„Non illud folum viri Romani, mquitns, rerum exigit natura , ut quis modo auda- 
„ciaropn»feferat, fed ut audaci* minus confentanea non arripiat, aggrediaturve ope- 
„ra, maxime equidem velleviter prudenti auendendum arbitror. Ne igitur, quia 
„gensifta, fi nempe divina ordinante providentia, rebuselata profperis in Romanum 
„imperium terribUiter ingruit, propterea fatis nobis effe arbitremur, fi in eorum tan- 
„tummodo folo bellum geramus. Verum quid temporibus quibasque conveniat 
„ mfpiciendum eft, & farienda, qus prajfens hic ftatus poftulaverit. Neque enim qms- 
„quam, utarbittor, profpere habentibus , & adverfa utentibu» fortuna res eafdem 

0 Nicetis CHomATcs Ann.l. Lib. IV. Gr*d funt, quo rninus urbem caperent, 
u) i-inkamus loco laud. Paria Chohiatcs jgnavos Cinnamus fuos fadt: fin aliud pne- 
Hift 1 u tereB fuit » no ° nte Hiftorici partes egit, 



»1 Si f 1 II "iuiu 
ij ioio «ungarorum damore impediti z) Eo nomine Ruflbs audor inieUigic 



.TE,HANT. IIU RMT,TVTr,. ' f „ Or; 

„unquam aptaverir. „ Romanorum itaque imDerio wfi ^ja- . 1 ie >5> 

confecutum fuerit, fed, quod DEO juvante lonee ml ' Damnondum feIici ^em - 

habet, dedecorierit, f. univerfi HungarorurnTe? £? ^«""^efenforibus, 
indigenarum exerciru accedit, ac majoribus adhuc forirm m ^ ut 8 ' unt » 

ftrutfus. Quapropter maxime profpicere quifque debS Tu» *"* ^*" °* • ac in " 
ferventur, &gloria, qu« jamin meWcep*, 4^1"^^ 
recederet. A, bunc modum difjeruit hnptrator. j^idaVZZ « » mde t0ttab ipfo 
illi intererant , trtmsftrenda inde ad Savm cadrac^h^ »7 . / " m<M ' J > ? w 
^Er oWK. id mnimeplacuit: Je7 rlwa o7mZ\" " ' M0 

Vm bJLfuflineri deberc extflabant. * X tlt^l^ T*« **» 



wmm , ™»r« itmemaw aamnavit. Nobis enim , a 
/<grwn trir Hungaris, majores copias cozere. & canmvJ,» lL~: 
Uripft, utMuexerZpars, U xlque\ ZZ^s^ZuK^l ^Sft 
^tducibus, baudadmodumnoinBusL^ent, r7iquu7ZZex\rlsT ZfHf* 
sarospugnaturusexiret. ^ Mtm exerctt ^ f"tm tn Hun- 



^boflemfufiineridebereexifl^ 

metus , toawfm temeritatis damnavit. Nobis enim a 2T/J!™ ^ ' ** 
majores copias cogc 
rdtuspars, Uxaq 
^dmodum nobilibus » 
gdroj pugnaturus exiret. 

*^.^^*^i«-rt „£w ^^'^'''"^"^'9" 

r,s tpfis lottge txcelfms , ut inde in Romams illud devoherent SublaL , '• 7" 

«fr Hungarts quorum nemo difcrimen evafit , delapfa m terram cJuit lUt? T 
mr ortri cvpit, & pugna multo acrior faila (a). tterum cla- 

»kJ!1iEtl ^ ^ l, ! , Hungariadextremumveriti, ne 

r, T nrJnl * '• "^ 0 " 1 ^ 0 duriffi ™ ^«JW pemetf COge-^ *- 

rentur, oratores ad Manuelem nuttunt. Oui dedirionem pacifcerentur; (\ SfhEl» 
urbe egredi mtegrum eflet. At uTe tmfeprius id faclurum rtfpondit Zjam Crc^L!, 
kjqutcumiherant, Ztipam fV), adflriElo furnbuscolk t^Z,7\2, J J g ? 
ftJ cft \A vern nim nnn^.,m 1 :l ' '™ fa "» captttbusque nudis venf 
iTJ hJl? r ^ 13 ™ 805 rebus Parum huroanumpofiulatum vidl 

retur, honeftam pra; tam turpi fervitute mortem elegere. Interea Cr^ri «mn w 
viribu, conn«i rurfus aggrCTionem ftciunt, cumqueS ht^^TccS? 
& av.uro qmdam fchedas fagittis flne ferro appen&s noftu in c aflr ? e S e rent & 



. — o i^pciiub nociu m caiira cmittcre 

e^ta^n^ ?rrT' t tegeim l' Ufbe P° tiUDtUn Cedes Prafidiarioruro ingens 
edita direpti thefiun & cvium fortune (d). Sed commiferatione ac indigmtione 

exce llent. forma muherem, ad ftuprum a milite rapi videret, nec ejus pudiritiam aii 

2Si?£r manUS VCne i e ' dUr US animadve « re '-perator ftatuit, nifi Bela, qui 
oblidioni intererat, iram viftoris placaflet (A. 

aurili, J n ,fl e ^ St , ephanU8, ingeni °' & L °P e "buscivitatisconfifu S , quoad fociorum Stepbanus 
auxiha confluerent, lentus appropmquabat, neque enim tam cito urbem deditum* 
mputavit: atpoftquam, quid Sirmio fafturo fuerit, certis nunciis comperifiet , «*■ 

? mpUS ,' qU1 ,8m in CXitU erat ' trahendo beUo oPPorcunum videretur Le tffl 
ptos ad M^uelem mittit, qui fi Imperator a pace non abhorreret , Sirmienfem 
^rum & qui dqu,d beDo ab Hungaris captum fuiffS, fe redditurum pollkeantur! Id ZS 

Z/Z 2T* ! rm r Cerlt , ""V"™' ^ mem -> «HfM»™ & £<g*ti, fi, qu*™fi*. 

jm ablata funt, ea rurfum donare vtllet. Habemus Sirmium, cepims Zeugmen , DabZ ' 

Qq « ' tas' 



-) Cinnamvs Hift. Lib. V. f ) Idem ibid. 

Crr.;,r.° l 0m c", e ° UCes ' & domini " *P ud O Nicet - Chokiat. Annal. Lib. IV. 

o, °, ' & ^ davones venrunt, itique hi 0 Nicetas Annil. Lib.IV. 

•luoque cum Uu^gms urbi pnefidic crant. /) Cinnamvi Hift. Lib. V. 



An. Cbr. j 5 6 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

ll65 ' tastetiemus, eorumque omnmo Domini faffi fumus , qua vobis erepta, etiam concedere nm 
vultis. Eft ne ergo alterum apud vos Sirmium, & aUera Zeugme. DaUnatiaque alia, 
"nut nobis tradtiuri fitis? fibabetis, ea nobis oflendite, ut bac apertis centiimo matnbus a- 
Lamus, qtue quidem, etfi baudtuto nos poj/efuns efe fciamus, quippt contra jus fafque 
agere, nuUa vobis efi cura, iifdem tamen noflris viribus , Deojuvante, ut &> ifla tutbi- 
mur. S ergo bax noflra junt , nibilque vobis amplius m Hs juris efl , qua vos daturos di- 
citis, quibus conditiombus paftafient, aut quid illuderit, quod vos nobis conciUet? (g) 
Hsec cutn parutn providedixiffet, nihil enim imprudentius , quam in viclos, qui alU 
quando vi&ores effe queanc, acerbum effe , comroutata rurfum oratione , fed ut fiia. 
tis, ait, quatn libenter vobifcum, qui cbrifliani eftis , velimus pacifci , agedum facramenta 
fiant (fi). Firmatis dein jurejurando paclorum conditionibus , Legati ad regcm, 
Manuel Conftantinopolim reverfus eft. 
Prafer- Quo loco nemini mirum videri debet, Stephanum, qui tot fociorura au- 

timqwd xiliis fultus erat, ne tentata quidem prselii alea, pacem cum Grscis iniiffe. Ete- 
JMmatUt cura Hungari partem copiarum Sirmienfi agro infudcrant, reliqua autem, quoad 
itidtm auxiliarii confluerent, domi reftitiffet; Manuel alibi beUum ttiinarus, alibi reipfa 
Manud ^ m ut ^ mum exercitus partem ad defendendum Sirmium ipfe duxiflec, 

ceteros Joarmi Ducte commifit, ut in Dalmatiam irrumpens, aut hoftium vires di. 
ftraheret, aut, fi fortunam faventem reperiret , eam regionem, quam ad Belat ha- 
reditatem attinere pretexebat , in ditionem redigeret. Quse cum nil tale opinanti- 
bus Hungaris fierent , rati enim funt copias omnes ad Sirmium cum Manuele adefie, 
brevi temporis fpatio , Tragurium, Sebenicum, Spalatum, ac univcrfim feptemfic 
quinquaginta Dalmati» , Croatiatque urbes in Grscorum poteftatem venere (t). 
Acque id in caufa fuit, cur Stephanus integris adhuc viribus pacem bello prshabe- 
ret. Fere enim araittendorum major metus effe folet, quam fpes amiffa recupe^ 
1 166. randi (k). 

Cuiut Quamquam pax recens inita haud diu fibi conftitit. Stephanus enim cum 

rex cavt- tot provinciarum jactura per fefe angeretur, & ab optimatibus prsterea ad eas recu- 
ret ' ^perandas magnopere flimulatus eflet, Dionyfium primarium aulae virum, & mikis 
&rw!LT fcieDtiffimuin cum exercitu in Sirmienfero tTadum immittit : facile enim videbat, 
bellum m-quamdiu ea provincia in Grscorum arbitrio effet , nec Hungariam fatis tutaro fore, 
feneju- & Dalmatiam pneterea cura Croatia egre recuperari poffe. „ Quod ftatim atque 
**• „ percepere Romani duces , quid in eo rerum ftatu effet agendum deliberant. Sed 
„ non in Romanorum commodum proceflit ejufmodi confiiium , utpote in id inten- 
„ tis confiliariis , ut alius alium deciperet , utroque inprimis Michacle , Gabranimi- 
„ rura, qui dux erat regionis, & Brana, qui & ipfe exercitui praeerat, fibi invicera 
„ infenfiifimis. Verum praivaluit Branas. Cum igitur Dionyfium nocle adonri 
„ vellcnt, quando quidem ita inter fe decreverant , motis inde caftris, cum omni- 
„ bus viribus ulterius funt progrefli. Ubi ad eum pervenere locum, in quo fua 
„ Dionyfius caftra pofuerat, nullumque omnino in iis invenere exercitum, tum coi 
„ occupavit pavor. Si quid enim aliud, locus certe defertus , & incognitus in ho- 
„ ftium folo ad commovcndos militum aniraos plurimum valet. Nihilominus itet 
„ agebant, eorum fubinde obfervantes veftigfa , & forte confeciffent quidpiam.fi 
Ifto rem n macurius adorci fuiffenc Hungaros. Tum enim dara jam luce, ut id illi advercere, 
FTT* „ equis, qui in pafcuis erant, in caftra abaftis , &ccceris, qui ance tencoria ftare de 
„ more folenc, confcenfis, in curmas ordinancur: mox, uc Romanos negligenter, 
„ & incompofite ferri vident, illos invadunt. Plurimi enim ex iis, dum Hungs- 
„ ros, qui equos in caftra agebant, adoriuntur, Tcfe huc illuc effudcrant, fufifque 
„ iis, ceteros, qui Romanam phalangem a tcrgo fequcbantur, propulere etiara. 
„ Ex quibus perculfi Romani receptum primo cogitarunt, ac deinde longe majo- 
„ rem fuo inflarc exercicum rati , in fugam fefe conjecere. Vericacem enim aut cc- 

• gnofce- 

g) Idem ibid. cius Lib. III. cap. VTO. diferte dicat , Scc- 

], dem 'bid. phani confirmacioncs in Croatia eiftare de 

Cinnamvs HHt Lib. VI. annis 1163. & 64. Biennium autem poft 

Occupacara abManuele Dalmaciamhoc conftabic, rurfus Dalmaciam fer« 1 
1 inde oihi pene ccrcum eft : quod Lu- Hungarit recuperatam. 



Digitizedby Goo 



."PHANVS „,. R.ST.TVTVS. ■ ,„ & . 

. ter. duxuteroue, .„,„„, , amlc r J m SZSXmfoo^r 

„ mo u! g na cura iis ftetit, terf>. & ipfi oi,de m » ed ub ' " e - 



_» 7r<w- 
Ivaniam 



» tem » W K**ub lane in Ducibus altercatio , qui fi ferro ac nr Z 7 
promu, quam bngua fuuTent, nmlto difficiiius noftns Sum ^ ^ 

vifonam, quam Cinnamus diffimulat , taro illufrrrm S kt ^terum 
Dionyfius ex ca:forum Roir_inQrum L\ -i, . N,cetas P^idit , ut 

geret («> manorum Cidw «*»» a»-iulum in fignum trophsi eri- 

Manuel inteUecla fuorum clade narrim fnvnm» „. r „ 
nifcitur. Alexium Protolh«o,em cum £Te eSu* ™E m ?™ 

•___:__r_a_: « r^F-^^s 2-£__2- 

.. uKuriac ium exercnu perinde magno, maxme vtro VaUchnrun 

parUnemadbucaprmisftculis eos invaferaT Aitxius ZT.K ; ' 

Batatus atja™^^ Zs "rZZs^ ZiT™!"* 

a .. . . ' Y «"■_«-«, hkis trrumpens , omma depopuiatus obvta auaaue tro. 

rmque, & ahorum tnde anmaltum greges agens ad Imperatorm revtrtitur. Sed tUe alte- 
tm quoqut tts tnferre phgam volens, novas tn eos rurfim copias mftt , iuffitaut Z ZL 
T'fTJr> "^T' £ ^scytbtJ acc^, V^JZlr.' S££ 
pr^atAndrmcusLanparde, th^us Pctraiipba , aUique n% pauci. SmmSL 
rtrtmptnes Joartnm Ducamfuit. Ntc dtu cuntlatt , loca longa, atZ imufSTZTs 

**^*°*«, Smv^mTiZs^qZ 
t^sco^ts^^tpr^potimUvr, muitos cadunt , plurmos capttZZ 

m ! w r* me ' ifibic tro- 

Pannonica quondam numerofa bic germina (lirpis _ ^dutiaT 
Mors, fiP dura manus fufiulit Aufonim. pmfii. 
hperium Manuel Rorna cum divus babebat *»■ 
Comnemm Auguflai gloria prima dmus (»). 
Sed hmc majore jaclantia, quam merito cruci indfa funt : nam prarter popu- 
la&onem agrorum, ac hominum inerrnium ciedem, nihfl, quod opera; precium fue- 
rit, retulere. Ceterum cum Tauro Scythia: nomine Ruflbs Cinnamus accipit, val- 
deprobabileeft, Gracos ea parte, qua Prutus amnis eft , cum Valachis in Tranlil- 
vamam irrupifle. Alexius conrra, qui fe trajeao Savo in Hungariam irrupturum fimu- 
labat, defes lfthic reftitit , five metu territus, five id Manuel ita imperavit. Neque 
deinceps quidquam in noftros tentatum: quod Henricus Auftrue Dux cum Theodo- 
B i conjuge, Manuelis nepte Imperatorem S_rdk» conveniens, ut 'inducie utrinque 
eflent, efficeret. Narrat Cinnamus, Henricum, dum in Auftriamrevertens Stepha- Sttpbcms 
numregem adiflet, huic auftorem fijifle, ut conjuge, quam ex Ruffia duxerat,-^»*» 4 »»» 
toro ejeaa, fuam filiam^ cui Agnes nomen, fubftirueret- Sed id Grecanica fide^'" 

Henrici filiam Stephano collocatam hoc nLJ!% 



wno (o) non diffitear, tamen Ruffiss Principis filiam prius in matriraonio regem ha. tow , f L ... 

R r buifle jugtm w 

0 Ciiiwamvs Htft. Lib. VI. Zvxtlensx apud Q. Pezivh. Item appm-'*** 

w) Annal. Lib. V. dix ad Radevicum incerti «uaoris; ut du- 

n) CumAMvs Hift. Ub. VI. . bium efle non poflit, Agnetcra Henrici filiatn 

t) Chronicon Clavjtxo Nxoxvto. & Stcphano III. copuUum fuiflc. 



' \ - • . " 

I 

An. Or. 158 ANNALBS RECVM HVNGARIAE. LlB. III. 

— — "buifle veririmile non eft, quod eodem Cinnamd tefte, Hieroslaus Halida; regnhu, 
poftquam fcedus cum Graws adverfum Hungaros iciflet, ibonflonem inter Stepha. 
num, & filiam prorfus irritam declaraflet. Quamquam Aventinui (p) conciliatas 
nuptias Friderico Imperatori aperte tribuat. Hifce confecJis (feribit.) Auguflus inAu. 
ftriam movet, receptis quadraginta unciarum auri mtiltbus a Stepbtmo, eundem adverfiu 
Ladislaum patruum ejufdem regem declarat Hmgarue. Eiaem Agnam filiam Henrki Au- 
ftriaci, - - defpendet. Sed mirum non eft, Aventinum, quem in rebus Bavaricis 
tories hallucinari conftet, in Hungaricis prorfus ineprire. Ladislao enim non Ste- 
phanus patruus, fed frater ejusdem nominis rex oppofitus eft, ut fupra ex diploma.- 
teperfpicuum fecimua. Nefcio autem, quid de XL marcarum millibus praxerea 
fomniec Quinque quidem marcarum milba , fi fe adverfus patruum Fridericus tue- 
retur, Stephanum per legatos obtulifle fupra docuimus, fed cum nemo fcriptorum 
pneftitam Hungaris ab Imperatore opem commemoret, nihil profefto juris Friderico 

1167. fuit, ut ea ab Stephano , quod Aventinus commentus eft, repeteret. 

Tum tra- Induciis nondum elapfis Hungari fbrtunam in Dalmatia tentandam rati, ifluc 

m copias fuas mifere, ut , fi eventus confiliisrefponderit, eam in priftinam poteftatem 
Ddma ' redigerent. Metus enim non vanus erat, Manuelem in eo precipue elaborare, ut 
titulo heretitatis, quam Bela; nomine pretexuit, regionis illiua jura, ac dommatum 
ruque w- ad Grscos transferat. Quid a noftris ea cxpeditione aftum fit , Grsci fcriptores pror. 
btsocn- fus reticent: id unum memorant: Nicephorum Chaluphem, qui Dalmatiam, & 
P»- Croatias maririmas partes ManueJis juflu adminiftrabat, dum Spalato egreflus hoftem 
aruentius perfequeretur, ab Hungaris interceptum efle (q). Verifimile tamen valde 
eft, capto Dalmatise Prsfefto, Spalatum quoque , ceterasque regni illius urbes fere 
omnes partim armis, partim deditione in Hungarorum rurfus poteftatem venifle, cui 
conjeclurae non modo diploma hujus anni , quo Stephanus Sibenicenfibus privilcgia 
conrirmat (r) , fidem facit, fed ipfe quoque Dandulus in chronico diferte (;) affir- 
mat, regem cum exercitu ad maritimas Dalmatise partes appropmquantem , Tragu- 
rium, Spalatum, Sebenicum, aliaque plura oppidaimmunitaribusdonafle. Tametfi 
Jadrec, & infularum dominium fere penes Venetos eflet, ac propterea Dalmati», 
Vtnttof- Croatiasque titulo uterentur (t). Stephanus, ne quid recuperane Dalmaris ab Ve- 
9" e - « netis periculi crearetur, Michaelem Vitalem Venetorum Ducem conciliare fibi ftu* 
Smmt. duit " Fuere huic duo nati • Leonardus Aufarenfis , & Nicolaus Arbenfis Comites : 
vmcJo utrumque nuptiarum vinculo fibi, rebufque fuia illigavit , dum illi Defla ducis , feu 
ifmtUtis Servias (u) Jupani fiiiam, huic Mariam ex Ladislao patruo genitam nuptui collocaf, 
fiH cond-fet (x). Ex quo facile mihi perfuadeo, Serviam quoque, cui Defla prasfuit, oc- 
Bat cupata Dalmatia, in Stephani quoque clientelam conceflifle. 

1 168. Ex tam fecundo rerum eventu haud parva fpes noftrisoborta eft, Sirmien- 
£S£" 05 ag " qU ° qUe D0tiundi; ^ uem fub D»onyfii du°s aufpicio 



Mnftrt. 



p) Annal. Boicorum Lib. IV. 
q) Cinnamvs Hift. Lib. VI. 
r) Lvcivs Lib. III. cap. VIII. 
s) „Rex autem quod in corde concepe- 
„ rat, evomcns, ad maritima cum exercitu 
„ venit, & immunitatibus Dalmatinos attra- 
„ bens , Spalatum , Tragurium , & Sebmf- 
„ cum, & plura alia loca demum obrinuit, 
„ illofque largifluis privilqnis infignivit. „ 
Hatc ad hunc annum confignari paict ex co- 
dice Ambrofiano apud Cl. Muratorium Tom. 
XII. fcriptor. rer. Ital. pag. 192. Quare 
ncfcio, unde Bonfinius acceperit ea , 
Dec. II. Lib. VI. jiarrat : certe 
illum mulu ex dicendis patebit. 

t) ApudMuratoriumTom. XII. cit. habe- 
tur confirmatio privilegiorum Arbenfibus d a- 
ta de an. 1166. in cujus bulla plumbea hasc 
epigraphe eft : V%. Mkbati JJti grat. Vmtt. 
■ atf. Oo«. Duz. 



qua 



traje. 

u) Timon in Epitome chronol. ad hunc 
an. in loco Dtfia, fcribit, Gtifit, minus ta* 
men ut puto , reftc : nequc enim quis hic 
Geifa fuerit, certum eft. Et fi ex regum fan- 
guine fuiflct hujus filia, queroadraodum La- 
dislai, profefto illius memoriam Dandulus 
fecilTet, Conftat autem Deflam Urofii fi- 
lium tum ex Gracts fcriptoribus, tum ex du 
Frefne familiis Dalm. & Sclav. Servia; Jupa- 
nuro, aut, ut Grsci loquuntur, Zupanum, 
feu Principem fuiflc. 

x") Dandul. ia Chron. „ Inter hec Ste- 
„ phanus Rex Ungaric cura Duce (Vitale 
Michacle) „ amicitiam fingens, Leonardo, 
„ ejus nato , Comiti Auferis filiam ducis 
„ Edeffae (legendum Deffas) in conjugem 
„ tradidit, tc Nicolao firailiter Ducis nato, 
„ & ArbaeComiri filiam Ladiala» delbipe 



Digitjzed by Gcpgle 



trajccere, & predas ex hoftico impune aeebant. M t . H<58. 

fuiflet, quohoftiumprocurfionibus finem denique ftcJT SC^S • nUndatUm 

antea, apperatu in Hungaros decernens, SardK ^Z^r ^TT- T 
Romanis convenire juflis , Perftrum quoque auxilia B *SSLi* J . * Ie 8 ,onibus 

Confiantim fit* ftmt, alteram, HungariffaJuZ ~£l a :c,dmt ° b f 0 "™ f™ 

cvmittere debeat? Ul^us placuit , ut ipfe Sardici ^^7^S£tS£ ' 
^fltf, «y vtffortaplus laudts baberet. Summa belli Arukomco 'Ontoftepbano claffts Prafe rw \^ 
tuTtZatie^ 

'I^rSLTy /Tv ^«W^fcft-afarf. armortitnque , & aciei^icum 



• . i n i .i ' > v> ^emyus aa retinmidtm iiflllll— 

ZtTtur^Jt Ltal qU OuedR^^J e JV ittrfUpttat ^ ^mSSZ 



fel^alUertihsrenmrteraturum AtM, & dum bac dkebantut , 
*!■« oftendebant, & finita oratione, magis etum - - S 2£T - 

n^* t ft umabohtum vukretur. Nrn . & bnperatorem Utis oeclamationibus celebra- 
**,&fi ultravires etum dtmcaturos polhcebant,*. Jtaincitatis exercitibus ftatim con 
fufus clamormcafirts tolhtur ■ quod quidam ex gente Panrtomca , dum conciJo eauo, ac 
mo mpaufirtur, pronus m facmt prelapfiu erat. Quo Imperator audito, &> ipfi ex lila- 
rattts elt , & ornnes bono amrno efe juffit , bonum id omen interpretatus belli feUcita "eventuri 
& Deum fervatorem , ut duftor effit exercitus, invocavil (y) 

Andronicus vero cum omnibus copiis digrefus , poft aliquot dies Savo fiperato Cz\ BeS* 
Zeugmmum tngredttur fannomt vero ea re nibil territi , fedfuis cobertibus inftruah, 
wnporvu ouxtkts a fimttms populis , atque ipfis Alemannis, «tferebatur condaclis fum •** Ditn * m 
maque rerum Dionyfio, viro ftrenuo, & vicJoriis inclito mandata, pleni animorum & ia f ,umHw * 

vttoms prtortbus «rfiatus , tnjoknter glmatus eft , fe, ut prtdem , ita mmc etiamoccihrummeva. 
Rmanorum offibus tn tumulum aggeftis pro tropbao ufurum («> 

GraxiSirmioegreffi caftra haud longo ab Hungaris intervallo ponunt, diu- BuAm 
que iatis a praho utraquepars abftmuit, quod, cum neuterDucum deakero, quan- ***** 
to vtribus adeflet, cognitum habuerat , temerarium videretur, pugna; aleam fortu.^" 1 
najfolum eventuicommittere: quecura, ut ducis providentiam per fe fe mirifice^""* 
commendare folet, ita, fl modum excedat, f«pe pulcherrimam rei felidter gerend*"" ' 
occafionem peffumdat. Andronicus , quoniam fpeculatoribus non fatis tutus in Hun- 
garorum caftra adicus effet, nonnullos fuorum adverfus hoftem procurrere jubet 
mandatque , fi Hungaros ad velitationem prolicerent, cura iis coorti, id in primis 
darent operam , ut abftraftum ab aliorum confortio aliquem, captumque in caftra 
reducerent. Migitur, utijuffum fuerat , capto bofle redtere. Tum ven ab eo fcikttatur* Tum m- 
cwnquantis copUs ad Sirmium aeceffiffent Hungari, & auid dtmum Ufacere amflttuifent:^ « 
Omntattaquenude, vereque iOe enarrans : Prafimt, ifujuit, buic exercitui feptrn & tri-fffi** 
pnta milttta apud nos duces , fed omntbus fuprem jureimperat Diottyfius. Tbtus vero eXer^, J 
citusquttuiecim adfummumbeUatorum miUtbus conflat, partim equitum catapbratlorum, par. 
tm fagittoriorum , & peltaftarum. Tanta vero iis inefi audacia , ut ne primum quidem iU 
brum impettmfuftinerepojje Romanos fibi perfuadeant (b). His cognitis non multum mo- 
re mterponendum racus, edufto exceftris milite, aciem huncin modum inftruit. 

Rr a Scy- 

y) Nicetaj Choniat. Ancal. Lib. V. Cinnaihus quoque cofflmittic Itaque libere 

*) Habet auftordiferteD«mWa: fed hunc fubftitui ubique Savum. 

*«rdica adSavum eunti exerdtui necefte non «) Idem ibid. 

fuit trajicere. Qucm errorem f*pe aliaa b) Qmmaiiv» Hift. lib. VI. 



An. Cbr. j6o ANNALES REGVM HVNCARIAE LIB. III. 

^M^iScytbas, & maximam Perfarum partm , cumpaucu eqmttbus, qui bafta dectrtant % pr*. 

plicatpra- cedtrt jubtt. hde a lateribus Romanorum ftquebantur pbalanges * quibus praerant Qxcebtfi. 

lii apiam Uus , 6? Pbibcales , pratereaque Tatitius, & quem slfpietm vocabant. Herum a tergt 

tftms. fr onS gravieris armatura miUtes fagittarUs intermixti, & Perfarum turma gravis amatu, 
ra. Peft iftos utroque a latere , Jofepbus Bryetmm , & Georgius Branas incedebant. 
Jjem Demetrius tjusfrater, & Conftantinus Afpittts, vir Stbafti dignitate auclus: mdf 
Andronicus, cognomento Lampardas , cum deteffis fimul Rtmums , 6? Akmarmis , ntf tm 
& Perfis. Jn poflrema denique ack erat Andromcus , fupremus Lux , cum alUs tmltisin. 
cHti nommts viris, quales lmperatori in belltm eunti adeffe femptr moriseft, & Jtalis flipen. 
diariis , itemque Serviis , qui pone fequebatttur , baftis armati, & kngiorHms ctipm mfln. 

ff' (0- _ * &«*-\, 

Vttatur Vix aciem inftruxerat Andronicus , cum htterm ab Imperatore afferuntur, 

tblnpt- qufousjpugnaminahmcommodiwmdim At iilelU 

rtUl *? bello infinu condito juffa negkgit, & apudproceres aliarum rerum mentitne injeQa cailide dtfmmlet, 
^mftrert Is ttutm ut ater * & infouftus adpugnam, improbabatur. Nefcio emm, quomodo phrrime, 
' & maxima quaque negotia, qua arbitratu DEl fecundos , & adverfos exitus fortiuntur ed 
aftrorum circuitus , & certts pofitus , ac progeffiones Manuel rtferebat , & nugas aftnkgt- 
rum pro oraculis exctpiebat. Ceterum Contoftepbanus iis litteris ptane contmtis , tm igna. 
rus , frpe modicam cobortationm ad certamen pugili multum profuifte; legiones ad bunc <m> 
dum aUoquitur. Fortes viros vos prabete Quirites, neque fortuna , & gloria veftra qtat. 
quam indignum admittite. Scitis enim etiam feras, fiquis fertiter mvadat, ttrreri, ac m 
fugam conjici, timidos vero, &fugaces ab eis devorari. Quare cum tmmambus ifiii barbt- 
ris ftrenue dmdcandum eft , ne moftis forinidine , qua ntn fahttm , jid exitium affert , jugtm 
eorum turpiter fubeamus , & ignavia noftra graves pomas demus. Neque vero aut msfik 
vulneribus , & morti expofiti fumus, aut boftes areifunt , & mvtdnerabiies ; fed ut iiiifem 
muniti ftmt, & vekcibus equis inftdent , ita eadem quoque res nobis fuppetunt , nequeforti- 
tudine illis cedonus. Omnibus eadem eft inftruclio, eadem btlii exercitatio, eadem armorum 
ratio. Nam iHud omitto , nos , quantum eiequentia, & dottrina barbaros fuperamus , tantt 
etiam difpiina militari, & folertia fuptriores effe. Sumus etiam antebac cum Patmonhs tm 
greffl , eorutnque agrcs vaftavimus: aggrtdiamur ets nunc queque vifloria babitu confirmato. 
Agiteviri, agite comrmlitones , ita Uberos , & conjuges veftras videatis, barbarorum per- 
euntium voces Jftri gurghts bauriant , cruentumque flumen Parmtmorum cladem , & Rom- 
norum vicioriam , infoiito fpeclaculo terris iis nunciet , quas perfluit. Praterea iBud etiam 
efl confiderandum , eumaquobuc mifft fumus, totum pendere a nobis, & bona Jpe ex noftris 
poOicitationibus concepta, jam fere captivos agitare animo, & vicJoria magnitudinem fibi 
imaginari. Ne igitur prafenti pericuio , qur.-d mbil babet mtrte gravius , debilitati , vel i$ 
pudori , vel nobis ipfis calamitati fimus. Summa tnrm mala tergrverfationm non patiuntur; 
m qtdbus vel exigua negligentia , fumma rerum eft everfio (d). 
Dijfimh His diftis figna cani jubet," & copias adverfus hoftem m patentiffimos cam- 

BM tamm pos educit. Neque Dionyfius interea fegnior , pro locorum fitu , & tempore aciem 
Afo»«/Jt inflruit: utvero Gratcorum latera firmiflima vidit, frontem contra attenuatam, to- 
P^afi l Um exercitum in ""ani quafi turrim, globatum, ac denfatum contraxerat, ratus, 
eccmgU. C coto P on dere hac parte perrumperet, divifas hoftium alas nullo negotio fufum iri. 
Hunc in modum atrs nubis inftar in Grscos imminebat. „ VexilJum ejus in crafla 
„ & alta trabe, quam rotis impofitam, quatuor juga boum trahebant, fublimea 
" ventis agitabatur. Erat ea acies omnino horrenda vifu, tota equeftris, & haftata. 
„ Nec viri tantum armis egregie ad pedes ufque muniti , fed & equorum peftora, 
„ & frontes ferro contra iclus armabantur. Ad hasc equorum hinnitus, armorum- 
„ que fulgor (olis radiis everberatus, ut propius ventum eft, utrique exercitui 
„ majorem admirationem & terrorem afferebat (e> 
Am, (f Cum ita mutuo fibi fub meridiem appropinquant, Andronicus pugnaj ini- 

w~ l,Um j ' ii8 ' qui in fronte ftabant, breviter, quid fieri vellet, cohortatis 

t3m mandatum dat » Ul Hungaros eminus impeterent, „& fimul, ac in fe illos ir- 
„ ruere ceraerent , terga darent, non recla quidem ad Romanonun exercitum, 

„ ftd 

5 Ciwnamvs Hift. lib. VI. 0 m<MU Lft, V 



Digitized by Goo^ e 



STEPHA N VS III. RESTfTVTVS. l6l 

l fed oblique magis m latera, ut fic utramaup in j „ „ '3 

'phalangislocumvacuumreunquercnt &d i5 P ?5 ???? ' Frungan "' 

„rura mtegra» due in fraiftra acie cohortes, quas CoccohaH « jl -?° f lom * n °- 
„bant, cetere orones jam inclinatas. At DeLIT «Titmus rege- 

^ogintardiftus, hoftraus fe fhLaU^SL^* *" ^ 031 *' «» 
^etahvulnere, concidit, captusque t 
„terautem illiusGregorius, hoffium S conZL^ 
„ non aufus eft. Sic quidem finiftra R oma n„n conter nnw, prsbum confcrcre 
* r /i- u "i» ,u ciu untura Komanorum aaes m fugam inclinavir • a~-~ 
^verofin.uTamHungaroruminvadeos, omnino hanc rudk, aTSZ""^ 

. ne pavorem fuum Romanis proderent. Andronicus autem Lamn^H» ' 
„rabantur, videns, vcritus, ne, G aJioabiret-Dionufii^;- a j • qu * pu 
Uprimcrent, neceflarium' duxlt , c^^SS^tS^^ 
" Cumque ravKem concurrerent , fublatu, conrinuo eft clamo?, tumZsque S 
„fa&us, .mpafta.-que jam .n dipeos haft* fruft.tim difcifl* d^dSSTiiS 
„Roman,autem, etfi , qui fub alcero Brana Georgio erant, j.m ^^"S 
„ cebant tamen. Ut ,d I percep.t dux Andronicus , 8 ne iis , qui cum L ^plrtt 
„m,tabant, omn.no fufis, acdeviftis, tota in fe belli moles Tincumber« ^cumho 
„ftibus pugnare .rdbtuit , adeoque atrox concitatur pralium, ut primo «fl£ 
Romanorum qu.dem oftoginta , Hungarorum autem S^C^SS 
„SedemmRomaniincredibiliconilantia fuftinentes certamen tande ^ 
„ virtute in fugam verterunt. 1 m 60S P^P" 1 



Hasc Cinnamu* (f)t prarfium ad vefperam protraftum, quo diremto< 

rsSui uo fi h :t os proftridie nov> aux,,ia «cepe^rss^SiSi 

^ a ' fit| haud , tami momen "> « Imperatori deinde perfuafum fuit a Kmf 
Cra^v.ftoriatn reportatam fuifle; qua fine dub.o, 5 Dionyfius obfequlriores^ 

SSfSiSSS ? 0ftr r' fufarmi,t «Gr f orumala in folidumpotit. fu.filt For! 
i de ? fue " c ' <1 UI dem de fubBelalll., P,Iatini dignitatem confe. 

quutus eft. Ceterum praser pragrande vexillura , cujus fupra meminimus, & equura 
Dmnyfi. qu,, cun, prunum fuos nutare vidiiret, pedeftren. pugnam aufip catus efi! 
n,hl pr«darum m hofhs poteftaten, venit. Unde mirari fubif, Manue.em Tc le! 
v,taas delab, potu,fle, ut tanquam vido omnium maximo hofte, triumphum in urbe 
^JT 1 ^ Grffieanicam vanitatem ex fcriptore itidem Greco audire. „ In:-a aum 
„ perator Onqu^t) tanta v.dona l*tus & exuJtans, Deo gratiis aftis, ftatim rei bene " 
^nuncos in urbem m.ttit, ac poft dies aliquot & ipfe Conftantinopolim ingreflus,^ 
^tnumphumducitaborientaliporta, quaj ad arcem patet, eumque ob infijmem , trium - 
M & mcruentam viftoriam quam fplendidiffime, & magnificentiflime adornat Isxfe^ 6 " 
.^nfiB funtomnespurpurea;, & aurata; veftes, & cives alii aliunde ad pompam^tl 
^iUamconfluentes, mftar torrentes ex monte decurrentis, fora, edes, templa,«{. 
„officinas, & Ioca omnia urb« ampliffiraa; deferuerunt. Sunt & captivi in trium- 
„phum dudti. Platea illa utrinque fuggefta habuit, ad binas & ternas contignatio- 
„ ries edufta : tefta quoque omnia fpectatoribus referta fuerunt. Imperatorem qua^ 
„tlr,ge argentea? aurata cum equis nive candidioribus.precedebant; quibus impofi- 
„ ta erat jmago invicl® adjutricis , & infuperabilis commilitonis Matris Dei. . . 
«humcurrum Imperatoris propinqui, atque amici, fenatus, vtri magiftratibus, & 
„ dign.tat.bus infignes pone fequebantur. Deinde ipfe Imperator prodiit , equo fe- 
„ roci mfidens, virinclitus, &maximus, ornamentis illuflribus infignis, comitan. 
H teContoftephano triumphi auftore, qui ob vitforiam, & rem bene geflam cele- 
« brabatur. Magnum templurn ingreflus , Deoque, coram omni populo, laudato 
»in palatium pergit, laxataque nimia bellorum contentione, ludis equeftribus re» 
„creaturCg).„ 

S« Qu» 

V m > Lib. VI. g ) Nicetas Chonutes Annal. V. 



» 



An.Orr. I( 5a ANNALBS RECVM HVNGARIAE. LIB. IIT. 

Qum etfi pietatis fpeciem prasferrent, vanitatis tamen plena etant: fed per- 
multum faepe profuit five ad levandam hoftium victoriam, five fuam jafturarn occuien- 



pmeu- dam, populo triumphi fimulacro palpum obtrudere. . Cetemm viftoriajqualiscunque 
tam «f"-<|emuni nuntius in Dalma.iam allatus, urbes, qumhaud ita dudum in Hungarorum 
poteftatem venere, paullum poft in clientelam Grscorum rurfus traduxit. Tragu. 
j j rQ rium enim, Spalatum, Sibenicum, & tota penc Dalmatia Manuelis imperium fpon- 
laltnfa te «ccepcant (b), fola Jadra in fide Venetorum perftitit. Quamquam haud multo 
itmten poft Hungarici juris fofta fit. Jadrenfes namque, dum Veneti Archi - Epifcopum 
yAngffro-Jadertinum Patriarcha; Gradenfi fubjedflent, rati imminuta Ecclefiaftica auftoritate, 
rujn ./i^ifuam quoque oppreflum iri, pulfo Dominico Mauroceno, qui urbi Venetorum no- 
fi dtdunt. mine praera^ Stephano Hungaria; regi fe fubdidere, acceptisque prasfidiariis, ac 
erecto Hungarorum in urbe vexillo , fpem omnem recipiendte civitatis Venetonim 
j j.duci eatenus fuccifam volebant. Fuit is Vitalis Michael, qui hanc Jadrenfium per- 
//^'fidiam, coacla triginta navium clafle, ultum CO quidcm ibac, fed prafidio Hunga- 
multc poft rorum tutos aggredi veritus, re infe&a abfcefGc. Noftri five Venetos tam cito re» 
oVtnttis dituros non pucabant ; five adverfus Manuelem, rurfus novas res in Hungariam 
molientem, copiarum partem ex Dalmatia extraxiflent, Jadrenfes fequente anno in 
exitium imprudentes adJuxcre. Michael quippe captata occafione nil opinantibus 
majore, quam prius, claffe ingruit, urbemque quamquam civium , & noftrorum 
1 173. opera ftrenue defenderetur, ad extremum occupat, nudatamque mojnibus, accepts 
/foctn-ducentisobfidibus, priftinaj ditioni reftituit (k). 

UrSupba- Acceptam in Dalmatia ja&urara Stephanus biennio abhinc contradta affiniu. 

nui/au te U tcunque refarfit , cutn Helenam fororem (/) Leopoldo, qati virtuofi cognomen- 
tum adeptus eft, Henrici Auftria: ducis filio nuptui collocavit. Nuptiarum appt. 
mui credibile cft Henricum Saxoniaj ducera, Leonem ditfum, quoque interftilfc, 
qui tum iter Jerofolymas per Hungariam fafturua Viennam forte fortuna appulit. In- 
de comitante Henrico Jafomergotto Auftrio Strigonium delatuspridie IV. nonasMar- 
tii, eadem qua venerat nofte, fi Thuroczio fides, Stephanurn defuncluin repenc. 
Amoldus Lubecenfis comvus fcriptor inopinum regis cafum in ha?c verba comple- 
xuseft. „ Cum magna ergo commoditate ad civitatera, qua Mefenburg (hodieMe- 
„ feritz)dicitur, pervenerunt, (uterque Henricus Saxonite, &Aufcrim duceu) qus 
„ fica eft m confinio terrai Hungarie, ubi Legatus Hungarorum , Florentius diftus 
„ paratus fuit ad excipiendum ducem Saxoniaj, una cum duce orientalisAuftriaicu- 
„ jus (filiam} rex habebat (m). Et ita precedentes cum fumma tranquillitate appli- 
„ cuerunt ad urbem quamdam, quas naturaliter eft munitiffiraa. Nam ex uno late- 
„ re cingiturDanubio, ex alio alveo profundiffimo, qui Grane dicitur, a quo arx, 
„ & civitas, quaj in altera ripa fita eft, nomen accepit, Gravis autem mmfhtiadu. 

„ cem 

_?._ H y5 °fr id ? Da . KDVLvs quidetn poil „ no XV. ingentem paratum exercicura 
-XV. Vicalis Michaelis collocat, ita- „ cura Dominico Mauroceno Capitaneo <ic- 



e polt annum 1171. fed cum hoc anno „ nuo Jadram mittit , quos ex Hungarorum 

ephanus defunftus fit, nequeDandulum an- „ prssfidio in errore tenaces , appofiris fcalis 

norum ordmem nte feaacum cffe ex Codice „ & gattis, & variis infultibus idem Capita- 

Ambrofiano certum lit , tum viftoria: nun- „ neus iropugnarc non definit. Hungari ab 

VVr.nfn^^A DaUnaCin0S 1 noftris ad » hoc tcrriti , reliais tentoriis fuga falvati 

ll eftcre . P?^. veriiimile mihi „ funt. Cives- - jadrenfem civitatemCt 

JocaVi d P P b Um ded,t,oncra ,rfhunc ^num „ pitaneo libere tradidcrunt , qoi eande* 

A rt.«n 1' • ■ 1 ■ . „ muoiensducendumdcnobilibus Ja'rt f* 

'i lll l™ nv! ™ Q 1rc > n - » Jadertini igitur ^ cum afTumtis Venetias rediit. Jadrcnfes igi- 

" S wwni Hu Archi- Epifcopatus P a - „ turdiruptismuris^&datisobfidibusobcenu 

" tJrr?^ r GradcnO molcftam habentes nunc „ a Duce venia in urbe fua rcftituti funt „ 
„ tercio rebelles duci effefti Dominicum 

„ Mauroceno , defunfti ducis natum ln l > Cnron - Clavst - Neobvro. ad an. .173. 

^ rum Coroicem expulerunt, &reeis vexilla " Liu P oldus > & Henricus fracer ejus, fln 

„ erigcnccs , fe ejus dominio tradiderunt » Henrici Auflria; ducis » accina ' fuKt K 

» Dux illico XXX. galeis armatis fadranl *• dio: & codera dic Liu P oldo copulati «ft 

„ propcrat, quam ab Hungaris munitam in- »' Ui0r fua fi]ia ( foro O regis Hunganff. 

" tiurTmeatr ^™"' Vene " ») Auftor fororcrn P onit » fcd conftat " 

k) Dandvi w«'in r%* rx . rcliquis, ut Cinnarao, aliitque, fiJiam neo- 

*; Uandvlv, in Chron. „ Dux itaque an- rici Auilria. ducis , non jtem fororem fuiff^ 



8TEPHANVS III. RESTITVTVS. ^ ^ 

• 2^^!?* = nam nofte r « veneno Deriir. . - U 73- 



quem de terra ejecerat? ^^vSS&J^^^ a fratr * *"V 
,,cerent. Dwei*. ^^^^^«2^^°?^^ quid ^ 
conftitutus, tmo ulterius progredi non Doflb «5? ' quod . P ere S ri """one 
. tus, ducem vi.habere non pote a £ n rfJ?2 quafi ******* 
* regisintenru, eo, quod inteWtus ^^£52^ d, . aM » fubit ° 
„ tem tamen, quafi exfortem regni, fine hlrede re Z £ 7 > "I" 7 ' pr *8 nan - 
tu regu uterum gerens in Auftriam rediit • d7 ™1 „ C "> ab ° b *- 

Errat autem AmoldusLubecenfis. & eum m nmnn * „ e ■ 
nofublatumprodidere, quo mortis eenc re Ste oh Im 7 ' Q ' Ste P nanum vene ' ^ 
fcriptore Grsco alias memoravi defuXm „S u ' T P , atrUUm ' ut ex «*vo/«rp». 
*£ extftimant , fed Zeu n^ 

ctpi, ex rebus haftenus narVatis vix dub tari S NeoTefri/r^ i T 8 

eft, quodStephano r ailisianm m- c f .„!, 'P 0 ^ ^eque ktisreaeilludexaflum w 

on.ci domeftic_ram .nnalium (ilendo Taris .SfiZl £ 1 '" ,,mper - 

queatXpbm repererim. ' qU0 >nnon " n "'"> ™" 

ferrent, venti ne juvenis alienos mores edoclus.rempuhl cam ad Gra £.* ?f V 

!S Um Ad hlf raret ^° iU K nCipiteS hffiferC ' " Um ad «Peffendumragnumevorndus^ 
eflet. Ad h«c, cum Stepham» , ut ex Amoldo Lubecenfi conftat, uxorem gravi 

tZSum^r- m *W™™r> P^ertim, qu^Gra^cisinfenfioremf e^ 
SaS/rf ' ^ am P; o,emvidu \™eiTet, magnum momentumad interre- 
gnum adjecere. His ftudns incertos Manuel , ex improvifo occupavit. Dum enim 

22 7 3PUd HUDgar °! audiit ' refta cum exercitu Sardicam P r ofeclus 

rS,^u.,T^^j g ^ >TUm ^y^fa Promtu cflet „ lllic morantem 
» Cfcnbit Cmnamus) convenere Hungarorum Legati : Belam fibi mitti in regem poftu- 
„lantes. btephano quippe defunfto, ad eumregni jus fpeflabat. Ceterum Bela 
„ HH in generum Imperatoris primo deleflus, quemadmodum in fuperioribus a me 
«narratum efi, p 0 ft ea cognationis lege obftante O), fororem Augufia^ duxerat, 
„ ideoque Lslar fuit renuntiatus, ifiius dignitatis pnerogativa ceteris prslatus in urbe 
„ Byzantina procenbus. Regem igitur cum uxore in Hungariam mifit, cum iu- 
„ re jurando pnus eum obftrinxifiet , quaelmperatori, & Romanis profutura elTent, 
„ per omnem fe vitam fervaturum. Illum vero comitabantur , a quibus in regnum 
» deduceretur, Joarmcs Protofebaftus , aliique illuftres viri. „ HscCinnamus: (q) 
ex quo illud praterea habemus , nequaquam , ut paftis primum utrinque convene- 
m, nliam Manuclis Bel K copulatam fuuTe, fed fororem Auguft» : an vero Irenes 
Alcmannas, quam primumManuel in conjugio habuit, num contra Marie Antioche- 
naj, quam defuncla Irene uxorem acceperat, incertum eft. 



S s a BELA 



«0 In Chronico ad annum 1173. minic, quod iilia Ladtsla), quam Cncl Ire. 

•J Mkgiscrvs Annal. Carinth. Lib. VIII. nem vocant, Calojoanni, quiManuclis pa- 
ap.I. pag.832. ter erat, nupta fucrit. 

PJ *-ongnattonls legem non aliam rutfle 
Pwo, quam, ut idem Cinnamus fupra me- - q) Hift. Lib.VI. 



Ja.Qr. i<5 4 A N f*A L E S UECVM HVNGARIAE. LIB. IH. 

— BELA I]L 

j^^^^^ledditus Hungaria; Bela, ne quid regno turbatis temporibus peri- 
Hm$a- fe» culi crearetur, a Colocenfi Archi Epifcopo, credo Strigonienfcm, 

na Bela &2 |&£/ft« q U0 minus officio fungi p offet , inorbo prohibitum fuiffe, poftu- 
cCtfccufi lantibus Hungariai Optiuiaribus corona redimitus eft. Ex quo, 

*f n: ' tefl ~ ic'P^M ne pra:judicium Strigonienfium Archi-Epifcoporum juribus obori- 
J rJti,r'''" fe^A^tffela rctur, ipfe rex publico inftrumento in hsec verba cavit. EgoBe. 
la oa grai.u hunnaria, Dalmarta, Croatia, Ramaque rex dtvina diffmente dementia 
fufcipio corcnam de mam Colacenftt Arcbi - Epifcopi , fed non in prajudtcium Stfingmuenfis 
Ecckfta , quo minus Hungarici reges ab ejusdem Eakfia Arcbi - Epifcopis femper debeant in 
poflerum coronari (r). Ab adito regno nihil antiquius habuit, quam ut latrocinantiumtur- 
bas, que interregni tempore invaluerant, partim milite, partim graviffimis ediftis ac penia 
Rtmpu- coerceret. Et cum reges ante bac promtfcue, ac itnmodejlius ab bomimbvs aatrentur , aures. 
tikam que indotla muUitudim accommodatttes, modo garulitatis fafiidio, modo loquendiinfcitia afficeren. 
wagm tur, neque gravitatem pro dignitate fervarent, neque diflmile judicia enunciarent, binc faclum ejl f 
onim ca-^ Belapramtspetitiomm, acprecum fomulasinflituerit, ex Imperatorum, Pontificumque more ; 
niwata P recum mi"iflrM adfcxverit, quiquotidianas petitiones ei fecreto iegerent , refcriptaque 

dicwrum ' tnatut regia refpmfa referrent. Unde optimus judicarum , & gratiarum mos tunc Ungaris 
TMtmt. introduclus (s). Crediderim Belara morem hunc ex Manuelis aula, in quabene Iod- 
go teuipore verlabatur, in Hungariam traduxiffe : qui, ut ad conciliandam regibus 
auftoritatem , riteque cognofcendas caufas multum momenti affert , ita injuriarum 
perdepe occafio eft, prsfertim fi regum aditus iftiusmodi homines obfepiant, qui 
rempublicam feu exfortunarum, quas fperent, comraodo, feu ex perfonarum, quas 
araent, oderintve, confuetudine adminiftrari oportere, fibi perfuafum rubent. 
0"«h ■> Pacatis dorai rebus de recuperandis Dalmatia, & Croatia cogitaffe quidem 

rtsinDal regcm, fed deftinationera fuam tempori magis opportuno fervaffe credibile eft,quod 
matiajut- 

regni poffertionem adiens, Manueli jure jurando recepiffet, nihil fe, quod adverfus 
''"'• illum effet, unquam facwrum. Diftrahebatur id temporis Dalmatia variis dominis 
obnoxu : pneter Jadram enim, & Tragurium , quae Veneti juris erant (t), Spala- 
tum(«) cum ceteris ampliffimt regni oppidis Manueli parebat, quin univerfam pcne 
Croatiam Grecis fubjeftam fuiffe Thomas Archi-Diaconus memoris prodidit (x) , 
idque non tam armorum vi, quam bencvolentta, qua fibi Manuel civium animos 
mirum in modum conciliaverat, eveniffe idem perhibet, quod hanc rationem pra 
illa multo comroodiflimara reipublicae futuram arbitraretur , armis enim corpora, be- 
neficentia animi vincuntur. Jpfe autem (ita de Manuele fcribit Archi-Diaconus) erat 
benignifflmus circa omnes fibifubjeftes , non tributorum exatlor, fed divitiarum fuartm U- 
beroltffimus diftributor. Omnes ad fe venientes bonorabat , omnibus impenfas ex fijco regt» 
exmlxbat. Recepta autem computatione capitum civitatis Spalatenfis, mittebat fiipenau omm- 
bus, infantibus etiam in cunis jacentibus, jhgulos aureos dari faciebat. Mttebat autem 
i D uCes fi">s cwi mogm apparatu armorum, portantes pro fumtibus pecuniam copiofam, qm 

vemebant, & tenebant civitates maritimas, & magnam Croatia partem (y). SedMa- 
nuel, qui boni Principis raciones eatenus fe&atus eft, alia parte graviter exerravit, 

cum 

r) Habentur htec verba in Epiftola Inno- qukunque alittr facere prafumferit , mftrem ft 
centii ad Joannera Archi Epifcopum Strigo- fciat amifijfe gratiam. Data menfe Ftbruariitn- 
nienfem data de anno MCCIX. quam m loco diaiontPll.Jtliciter. Indicno h*c caditinannum 
rcferemun. 1174. 
0 Bo.vriK. Dec. II. Lib. VII- u ) Apud Lvcivm Lib. III. cap. X. fcquens 

t) Dc Jadra fupra cx Dandulo difhim eft; exftat inftxumcntum : In Cbrijli nmint. Anro 
de Iraguno cxftat inftrumcutum publicum ab Incarnaiiont Dtmnm mjiri JEfuCbrifli MC- 
=x tabulario Tragurienfium hujufmodi: Stba- LXXIV. hdic. VII. ttmpertinwlijfai, ttjem- 
ftumusZmi Dti graii* l-'tntti* , Dalmatia, at- ptr trhmipbatms Dovrini mftri hnperatoris M» 
jut CToaiue Dux, cmnihus fidtlibus fias, ad qms tmtlis in cvitatt noftra Spalatina prminetat Ow 
« «S^S^? Jaiutm "™ W ft^ifoStsjaJh (reitius Sebafto, grace digni, 

H? a !^- j n s &, ttrt * r *taton*fcieiites t Utisnomen; BuccaratuHtli*. in » 
qma Iragumi ad mftram demiffime txijlunt ftfc- x) Hift. Salon. cap. XXII. 
tfatem, noiumui, ut oiiquo mod» ojftndantur, y) Idem ibid. 




«M, OJmBeta nomlneobm inDalmatia. acCtoatia nrm 
juriam ufiifpatet ; neque mioua a Bela in eo oea- n r"^ 1 ' nunc P er ■*■ 
ttarn tegni juribua anteponena ad h«!c conniv.,», . r. ' <,U! * i P riv «"m amici. 
fuis cegnis pecount. Quamquam STZ£ *™ ql " f,bi P" du '« «*«. 
tec ftrflHe natrabimus ' ,u " " < * M * P™* Bdam diligin' 

«nit, ^*5S^,!S^ — * '» Hungariam *""• 

1« C«r), Manue],utbari arl Mum^r™ ' rtjUk. 
dum Vpar- fe.etat, ™S g ™£ ^rf" 

poflet numero, mittere ne eravaretur fb\ u J auxiuanos, quanto 

rebat ,.iquid molituros, unS^Z^i cog^n wP' Bpp t 
Sclavones Bani ac Vavvod* aufpicio funne>ri« ;„ Ar i ' Tranf,lvan °s , & 
accepcis reci, ^ m.JtZSS^JS^ ^TZZ^ 
rore viarum inGdias precipitatus canit-lf» AiCrriZ > m,,sfuni VeruraCT - 

gamconvallemverdcLsmonSm /^™^^ 2" per <***■ 
piastraducit, coorti repen e ^Uf 
t in j._;__ ,i. , r . K . c * ,niJ Q'» reni. a ironce & tereo imininent & vp 
lut mdagme claufos immanuer trucidant. C*des potius quam prajlium £ J^™»«> 
cum neque progredi , neque regredi integrum eflet ncc f firi, 2 L ^ ™w 
loco movere poflenr. P_rs tamen partim cum P ^^^^,^^"*'" 

potiffimum fttpaverant, «yf >/* W OTf ex angufliis HSt depellereefl cvZTV^ Zl ' 
vmi «tnpknere, tamen cum eum cenatum tm fuaedere Qnu/ ZZ L , ' J 
trckentibus fubiruk Cc\ p^r^- -.■-_7 non J UKtaer . e ^ W 1 " *<P* pertturum vtdebat, 

acfipregrederetur cumpaucts, qucs fecum babebat, retls in boflesfer lU r mlrlsZZ j 
«jutsqucfakaem qu*rat, ut poffit: fe enm nM bm i fperZ pJfe Z TZ^ 

tl^tZl SfTTi tJI tlaf f US - StC * uuim toto cor P°r< cemmkeratus, ut fcu- tttom 

f i: ^j^zj^' 1 ^ 00 ^- egregia *™> Lowi ^ss* 

iracrum, quiManuelem, cam in maximo periculo verfaretur , objeais corDorihm 

pugn^ It ,dem mtererant, ob preclare fafta collaudati , ladfundiis ab rege donat^ l 
funt que Bela demde nepos publico Htterarum teitimonio confirmavit : eas SSj 
t virorum facinora pofteros lateant , qnantum ad rem prxlemL Y^Z 
nahbus mlerendas putavimus , funtque m hsc verba confcripte 

1 JPfWi- Uturistt. 



tranfit 



foT^ore 3. ^ Ch /° n - & " parva « ce ^' ^tinispotnTm,um,& 

„ Un e orir^i 881,0 Venit 8d regm » Scythisadllrrumaccolentftw.,,.. Chro- 

,"«a? n^r^ " nC n0VltCf aeaU,i ^ 10 ' 0 ^ quidctn Nicetaj bdlum id affigit ad 

J Sftte,? "J 01 * obt,nucrst - 9«i quo tertipore Bcla HI. nondum 

Eft in finT!^ Uam 'o & - ,C f Dux rever " * d m - vel 75- rejicitndum efle. 

_ Wra SreT • P ° ft hB!C ibiit ' d 0 R« »Utem v«»T_rd crarrt, quioccu. 

_->Ni^r,J^ w pato Iconio Graecis molefti erant. Perfas 

S ( ; u TB ; Ann,L Lib - VL autefn *«* » Gneeis ideo did obftrvan^ 

, & v^,L. "■ 8 ,? Cauf,s Im P CT "°r ouod ex P.rfia ilhic delati fmt, ut in annali- 

T Co »'-^t,<_ novas busveterutoHunnorum Parte III. obfcrvavi. 

' «"^'bebat, & auxilia perepina haud d) Nicetas Annal. Lib. VL 




num, & filiam prorfus irritam declaraffet. Quamquam Aventinus (/>) conriliaus 
nuptias Friderico Imperatori aperte tribuar, Hifce confeclis (fcribit.) Auguflus inAs* 
ftriam movet, receptis quadraginta unciarum auri mtUtbus a Stepbano, eundem adverfiu 
Ladislaum patruum ejufdem regem declarat Hvngaria. Eidem Agnam fiUam Henrid /fu. 
flriaci, - - de/ptndet. Sed mirum non eft, Aventinum , quem in rebus Bavaricjs 
toties hallucinari conftet, in Hungaricis prorfus ineptire. Ladislao enim non Ste- 
phanus patruus, fed frater ejusdem nominis rex oppofitus eft, ut fupra ex diplomar 
teperfpicuum fecimus. Nefcio autem, quid de XL. marcarum millibus prsterea 
fomniet. Quinque quidem marcarum mlllia , fi fe adverfus patruum Fridericus tue- 
retur, Stephanum per legatos obtulifle fupra docuimus, fed cum nemo fcriptorum 
prasftitam Hungaris ab Imperatore opem commemoret, nihil profefto juris Friderico 
II 6y. fuit, ut ea ab Stephano , quod Aventinus commentus eft, repeteret. 
Tum tra- Induciis nondum elapfis Hungari fortunam in Dalmatia tentandam rati, iiluc 

dutiis in CO pj ag f uas mifere, ut , fi eventus confiliisrcfponderit, eam in priftinaro poteftatem 
redigerent. Metus enim non vanus erat, Manuelem in eo praecipue elaborare, ut 
piis, pu- dtul ° hawetitatis, quam Belae nomine prenexuit, regionis illius jura, ac dominatura 
rzspuur. ad Gracos transferat. Quida noftrisea expeditione actum fit, Grsci fcriptores pro» 
btsoctu. fus reticent: id unum memorant: Nicephorum Chaluphem, qui Daltnatiam, & 
^* - Croatiss maritimas partes Manuelis juflu adminiftrabat , dum Spalato egreflus hoftetn 
ardentius perfequeretur, ab Hungaris interceptum efle (q). Verifimile tamen valde 
eft, capto Dalmatiae Prarfcclo, Spalatum quoque , ceterasque regni illius urbes fere 
omnes partim armis, partim deditione in Hungarorum rurfus poteftatem venifle, cui 
conjedurae non modo diploma hujus anni , quo Stephanus Sibenicenfibus privilegia 
confirmat (r), fidem facit, fed ipfe quoque Dandulus in chronico diferte (i) ir- 
mat , regem cum exercitu ad maritimas Dalmatite partes appropinquantem , Tragu- 
rium, Spalatum, Sebenicum, aliaque plura oppida immunitatibus donaffe. Tametfi 
Jadre, & infularum dominium fere penes Venetos eflet, ac propterea Dalmatia;, 
Vtnttof. CroatiaKque titulo uterentur (/> Stephanus, ne quid recuperatas DalmatiaB ab Ve- 



m*m nens periculi crearetur, Michaelem Vitalem Venetorum Ducem conciiiare fibilhi- 
mbarm duiL Fuere huic duo » Leonardus Aufarenfis, & Nicolaus Arbenfis Comites: 
vmcaio 'utrumquenuptiarum vinculo fibi, rebufque fuis illigavit , dum illi Defla: ducis , feu 
affiniwu Servias (u) Jupani filiam, huic Mariam ex Ladislao patruo genitam nuptui coUocaf- 
JjM cmi-fet (x). Ex quo ftcile mihi perfuadeo, Serviam quoque, cui Defla prsfuit, oc- 
<a ^ 1081 * Dalmaria » m Stephani quoque dientelam conceffifle. 



s) „Kex autem quod m corde concepe- Geifi fuerit, certum eft. Et fi cx regumfan- 

„ rat, evomens, ad maritima cum exercitu guine fuifiet hujus filia, quemadraodum La- 

„ venit, & immunitatibus Dalmatinos attra- dislai, profefto illius merooriam DanduJu* 

„ hcns , Spalatum , Tragurium , & Sebmf- feciflet Conftat autem Deflam Urofii fi- 





,, curo, & plura alia loca demum obtdnuit, 
„ illofque largifluis privilegii» infignivit. ,, 
Hwc ad hunc annum confignari patet ex co- 
dice Ambrofiano apud Cl. Muratorium Tom. 



lium tum ex Gratcis fcriptoribus, tum ex du 
Frefiie familiis Dalm. & Sclav. Servia: Jupa- 
num, aut, ut Graci loquuntur, Zupanum, 
fcu Principem fuiifc. 




— ...... ... J,(,, aL ; 

ilJum multa ex dicendis patebit. 



0 ApudMuratoriumTom.XII. cit. habe- 



x") Dandul. :o Chron. „ Inter hec Ste- 
„ phanus Rex Ungaric cum Duce (Vitak 
MichaeleJ „ amicitiaro fingens, Leonardo, 
., ejus nato , Comiti Auferis filiam ducis 
„ Edefls (legendum Deflse) in conjugwn 
n tradidit, & Nicolao fimiliter Ducis nato» 
„ & Arbse Comiti filiam Ladislai de ftirpe 
» regaiiiauxoremdetJjL,, 



'Digitized by Goc 



STEPHANVS III. RESTITVTVS. /, SJ j ^ o. 

trajecere, & pnedas ex hoftico impune agebant Id cum W«„ • IJ ^ 8 ' 

fuufet, quohoffiumprocurfionibus finem denique face^ ll^ "™™*™ 

antea, apparatu in Hungaros decernens, SardSm To^r uhf 1 ^ T 
Rotnanis convenire juffis , Perlarum quoque auxilia eifcXw n ' Ie 6 ,onibus 

C^«M>»' .*», qua Hungarifa "dkatur ereffm flar ItZ™^ 
Rmanrn, vetuftatecdktpfm Quo JcUeZo ft atm ZZfecT, 'iZTSL?^ 

^r^uZ^i^aT^^r? "»"««™rot'us % & rTiW 

rumerecsurtm, rnmgarKam contra aeprel/urum. Legionibus m unum conduclis deUberan 
dmpropmt, utrum tpjequoque betio Hungarko interejfe , anfummam rerum dtcTZlZ 
committeredebeat? Uhommbus pkcuit , ut ipfe Sardka maneret , & generakstmS* 
trearet , ut abfente mperatm incerti btliorum eventus aecePtaoue JdiTiL 

f S baberet. Summa beUi JJZ^Z^L^ Cu^ 

frtr. rtfwww tatttum, Jedtmpus etum gefendi beiti edocet, armormLe & aciei^onicum 
'mftruendaratmmmmftrat. Legatos itm ejus , tribunos , ceterosque imhtfs adZ^Z^' 
acuit, commemrattsprtordnt: eorumfacinoribus, & exmpUs ad feflinandum, &> £SZ 
tta tencula fukunda . autbus. DF.O adiutnre f~n,— r..*—.-.. ■„ „ ' ~ 



tiaperkulafubeunda , quibus, DEO adjutore, fortiter fuperatis Ommm'£STT 



tuque alacritatm fuam oflendebant , &> fmita oratione , magis etiam - - 

refidebat , td mmmi «tabftm wArtfar. i\am & lmperatorem latis acclamatiombus ctUbra- 
if*t,&fi uUra vtres etum dtmcaturos poUicebantur. ltaincitatis exercitibus flatim con 
fufus damormcaflrts tolUtur ■ quod quidam ex gente Pammka , dwn cvnciJ, eauo, ac 
ttotmpaufertinr, pronus m factm prolapfus erat. Qw mperator audito , & ipfe exbila- 
rotusefl, &> omrns bono anmo effe fufit , bonum id omen interpretatusbeUi Jelkite. reventuri 
& Dtmfervatorm , ut du&or effet exercttus, htvocavit (*) 

^narmcusveroc^tmnbuscopiisdigrefus,^ 
zeugmnum mgredttur. fannmiveroea re nibil territi , fedjuis cobortibus inftrufth ffW**» 
nonparvii auxUiis a fmtmis poputis t atqut ipfts Akmmnis^ atferebatur, conducTis funu in Dim *' 
maque rerum Dkmyfn, viro ftrenuo, & vitloriis inclito mandata* pleni anbnorum i» J bmHm ' 

vkioms prtortbus wfiatus , tnfolentergloruitus eft, fe, utpridm, ita mmc etiamocctjorumm^. 
Rmanorum ojftbus tn tumulum aggeflis pro tropbao ufurum (a). 

GraciSirmioegreffi caftra haud longo ab Hungaris incervallo ponunt, diu- Ejufqm 
quelatua prBho utraquepars abftmuit, quod, cum neuterDucum dealtero, quan- ***** 
tis wibus adeflet, cognitum habuerat , temerarium videretur, pugna aleam fortu- ^** 1 
aerolum eventui committere : quescura, ut ducis providentiam per fe fe nmBce fm S m 
commendare folet, ita, fi modum excedat, fajpe pulcherrimam rei feliciter gerendss™" 3 *'' 
occafionem peflumdat. Andronicus , quoniam fpeculatoribus non fatis tutus in Hun. 
garorum caftra aditus effet, nonnuUos fuorum adverfus hoftem procurrere jubet 
mandatque, fi Hungaros ad velitationem prolicerent, cum iis coorti, id in primis 
cbrent operam , ut •bftraftum ab aliorum confortio aliquem , captumque in caftra 
reducerent. Migitur, utijujjum fuerat, capto bojle rediere. Imvero abeofcijcitatur, Tum m- 
cm quantis cophs ad Sirmium aaefftffent Htmgari, & auid dmum ii facere conflttuifent : ttMt " a 
Omma xtaque nude, vereque Ole enarrms : Prafunt, mjuit, buk exercitui feptm &> tri- '^'"* 
gtnta mlitia apud nos duces , fed tmdbus fuprmo furemperat Dionyftus. Totus vero exer.^v, 
ckus qutndetim adftmmmbeUatortm miUibus conftat, partim equitum catapbrailorum, par. 
tmfagtttariorum , & peltaflarum, Tanta vero iis ineft audacia , ut ne primum quidm iU 
lorum mpetumfuftinere pofje Rmanos Jtbi perfuadeant (t). His cognitis non multum mo- 
ne mterponendum ratus, edufto ex caftris milite, aciem hunc m modum inftruit 

Rr 2 Sey- 

JNicetas Chootat. Anfial. Lib. V. Cinnamus quoque committit. Itaque libero 

Habet auaordiferteDamiWo.- fedhunc fubilitui ubrque Savum. 

ca adSavum eunti exerdtui necefle non «) Idem ibid. 

fc* tnjicere. Quem errorem f* P . alias *) Cwmamvs Hift. lib. VL 



Jh.Cbr. i S 6 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. IIL 

— tastmems, m^m*Dm#Wfi™> %^"^^JZtl7 
vultis Eft ne ereo alterum apud vos Strtmum, & altera Zevgme. Vaimottaque aha, 
cu* mbistradtturifttis? fibabetis, ea nobis oflendite, utb<te apertts contmuo matnbus «■ 

<%mus, etfi baudjuto nos ^*^*** ZVl^ 

owe, nuiia vobis efi cura, iifdem tamen nofirts vtribus , Deofuvante, ut ty tjta tudn- 
mur Siereobac nofira Junt , nibilque vobis amplius in iis jurts eft, qtutvos daturos di- 
citis', quibus conditionibus pattafient, aut quid ilkderit, quod vos nobts coiKtliet? (g) 
H*c cum parum provide dixiflet, nihil enim imprudenuus , quaro in viclos, qui ali- 
quando viaores efle queant, acerbum efle, comrautata rurfum oratione , fed ut fcta- 
tis, ait, quamiibentervobtfcum, qui cbrifiumi efiis , veUmus paetfci , agedum jacramtnta 
fiant (i>> Firmatis dein jurejurando paflorum condiuonibus , Legati ad regcm, 
Manucl Conftantinopolim reverfus eft. 
Prafer- Quo loco nemini mirum videri debet, Stephanum, qui tot fociorum au- 

timqwd xiliis fultus erat, ne tentata quidem praelii alea, pacem cum Giwcis iniifle. Ete- 
DabMti*mm cum Hungari partcm copiarum Sirmienfi agro infudcrant, reliqua autcm, quoad 
«*■ , auxiUarii confluerent, domi reftitiflet; Manuel alibi bellum minarus, ahbi reipfa 
geffit. Nam ut primum exercitus partem ad defendendum Sirmium ipfe duxiflec, 
ceteros Joanni Ducse commifit, ut in Dalmatiam irrumpens, aut hoftium vires du 
ftraheret, aut, fl fortunam faventem reperiret , eam regionem, quam ad Bela? ha:- 
reditacem attinere pretexebat, in ditionem redigeret. Qua: cum nil tale opinanri- 
bus Hungaris fierent , rati enim funt copias omnes ad Sirmium cum Manuele adefle, 
brevi temporis fpatio, Tragurium, Sebenicum, Spalatum, ac univerfim feptem& 
quinquaginta Dalmaris , Croaciseque urbes in Grascorum poteftatem venere (i). 
Atque idincaufa fuic, cur Stephanus integris adhuc viribus pacem bello prshabe- 
ret. Fere enim araiccendorum major metus efle folet, quam fpes amifla recupe- 
1 1 66. randi (k). 

Cui ut Quamquam pax recens inita haud diu fibi conftitit. Stephanus enim cuiti 

rtx cevt- tot provinciarum jadura per fefe angeretur, & ab optimatibus prwterea ad cas recu- 
**g ^"pcrandas magnopere ftimulatus eflec, Dionyfium primarium aulae virum, & mihcie 
S^ w lcienciffimum cum exercitu in Sirmienfem tra<5tum immittit : facUe enim videbat, 
btitum in-quamdiu ea provincia in Grscorum arbitrio eflfet , nec Hungariam fatis tutam forc, 
fmeju- & Dalmatiam prsterea cum Croatia egre recuperari pofle. „ Quod ftarim atque 
**■ „ percepere Romani duces, quid in eo rerum ftatu eflet agendum deliberant. Sed 
„ nonin Romanorum commodum proceffit ejufmodi confilium, utpote in id incen- 
„ tis confiliariis , ut alius alium deciperet , utroque inprimis Michaele , Gabra nimi- 
„ rum, qui dux erat regionis, & Brana, qui & ipfe exercitui prteerat, fibi invicera 
„ infenfiffimis. Verum pracvaluit Branas. Cum igitur Dionyfium noclc adoriri 
„ vcllent, quando quidcm ita inter fe decreverant, motis inde caftris, cum omni- 
„ bus viribus ulterius funt progreffi. Ubi ad eum pervenere loaim, in quo fui 
„ Dionyiius caftra pofuerat, nullumque omnino in iis invenere exercitum, tum eo» 
„ occupavit pavor. Si quid enim aliud, locus certe defertus, & incognitus in ho- 
„ ftium folo ad commovendos militum animos plurimum valet. Nihilominus iter 
„ agebant, eorum fubinde obfervantes veftigfa, & forte confeciflent quidpiam, fi 
Jfto rm it maturius adorti fuiflcnc Hungaros. Tum enim clara jara luce, ut id illi advcrtere, 
,Ur „ equis, qui in pafcuis erant, in caftra abaftis, & ceteris, qui ance tentoria ftare de 
„ more folent, confcenfis, in turmas ordinantur: mox, ut Romanos ncgligenter, 
„ & incompofite ferri vident, illos invadunc. Plurimi enim ex iis, dum Himga* 
„ ros, quiequosincaftraagebant, adoriuncur, fefe huc illuc effuderant, fufifque 
„ iis , ceteros , qui Romanam phakngem a tergo fequebantur , propulcre etiam. 
„ Exquibus perculfi Romani receptum primo cogitarunt, ac deinde longe majo- 
„ rem fuo inftare exercitum rati, in fugam fefe conjecere. Veritatem enim aut o> 

gnofce- 

|) Idem ibid. dus Lib . iu. cap. VIII. diferte dicat , S» 

b) Idcm ibid. phani confirmationes in Croatia exftarc de 

p CiujtAMvs Hift. Lib. VI. anD i s Il63 . & 64 . Bicnnium autem poft 

*) Occupatam abManuele Dairoatiam hoc conftabit, rurfus Dalmatiam fere omneio w 
'"lndemilu pcne certum eft: quod Luv Hungaris recuperatam. 



Digitized by Googje 



STEPHANVS III. RICSTITVTVS. ls? M * 

,i gnofcere, aut dijudicarc iis in momentis Dauri aA mn A»~> — . „, 1 166. 

:rj;rr*;«^ 

vkiiftio Sebafte, ut iterum reftiterim hoftibu,, S^£S^ f X**' 

promti, quam lingua fuiffent, multo difficilius noftris ^«JTSST ^2 

^^SZ£TSo^^^^ M Nicetaslrofc 
Hnt (m). Romanorum cadavenbua tumulum in fignum trophri eri- 



Manuel intelle£ta fuorum clade rartim fnrmn» „„« r- /1 . 
viflorias tam turoiter h *vir» Iilfv? <r P f 01 ™ 0 ** que fe poft cot relatas Motml, 
viaorias tara turpiter m exitu deftituiffet, parnm imperitie Ducum indiirnatus ur« kSm 
qmdquideatenus damni acceptum erat, farciret, fur^i a .n a ^TS^^'^ 
imperat. Atque ut hoftium confllia & vires diftraheret, hujufLdi ddum c 0rn ^ r ^ 
nifcuur. Alexium Protoftratorem cum parte exercitus verfus Iflrum 2 conren ^*"' 
dere, ut Hungan hac parte belii molemfibi incubituram opinarentT: iZZ XfiSt 
*S5 nWtt * , ' ; abunaecum exer atu perinde magm, maxime vero Valacborum ingenti 

y ^T^^Nlfttf» Hungaris fecer,, quafi continuo inde trajefturu 

Batatzis otitem ab tts, <wke dixtmus, locis irrumt»ns j. • ' 

«, r „Y . ,• ' * " j ~™ j.' rrumpens , otwjw depopulatus obvta quaqtie pro- 
fttrmt , MM Mfal «Af , necpaudores captivos ducit. Adbac pecorumjquo- 

rtmque, & tuorum tnde anmalum greges agens ad Jmperatorem revertitur. Sed ilte alte- 
rm quoque us xnftrre phsgam vokns, mvasmm rurfum copias mtftt , juffitque , «t ht*- 

^f^^^^y^* ***** f*tr^*0, aluquenonpauci. SummaatL 

ZJ™1 *T ^*" ^ * CuncJaU » *« ^ fraatffc, 

quebcmrabusprorfus vacuas emerft, Hungariam mvadunt , & mvkos mcidentes frequen- 
ifmscpi^es.^pr^mhtr, bomnes multos cadunt , ^ «pW*. 

Pannonka quondam numerofa bic germina flirpis - iforiL *" 

, 6? dura manus fuftutit Aufonium. pmfd, 
Manuel Roma cum divus babebat 
Augufla gloria prima domus (n) 



— i quam merito cruci indfa funt : nam prater popu- 
Iaoonem agrorum, ac hominum inermiura caedem, nihil, quod opera predum fue- 
m, retulere. Ceterum cum Tauro Scythia; nomine Ruflbs Cinnamus accipit, val- 
deprobabile eft , Grscos ea parte, qua Prutus aranis eft, cum Valachis in Tranfil- 
varuam irrupifle. Alexius contra,qui fe trajeclo Savo in Hungariam irrupturum fimu. 
tabat, defes iflhicreftitit, five metu terrirus, five id Manuel ita imperavit. Neque 
demceps quidquam in noftros tentatnm: quod Henricus Auftri» Dux cum Theodo- 
raconjuge, Manuelis nepte Iroperatorem Sardkas conveniens, ut inducie utrinque 
eflent, efficeret Narrat Cmnamus, Henricum, dum mAuftriamreverteruStepha-SftpAamtf 
numregem adiflet, huic auftorem fuiffe. ut conjuge, quam ex Ruffia duxerat,^»*"* 1 . 
toro ejeda, fuamfiliam, cui Agnesnomen, fubftitueret. Sed id Gnecanka fide^^' 
conflgnatum efle reor. Etfi enim Agnetera Henrici filiam Stephano collocatam hocSSJ 
tnno (s) non diffitear, tamen Ruffia Principis filiam prius in matrimonio regem hi-Uam, c <m- 

Rr buiffe jugtm «• 

0 (Wmvs Hift. Ub. VI ZvsnnrsB apud □. Pszivh. Item appen-^' 

n J Annal. Ub. V. dix ad Radevicum incero auftorisi ut du- 

«0 Cihh amv» Hift. Lib. VI. , bium efle non poffit, Agnetem Henrici fiuam 

t) Chromcon Clavjtro Ntoavao. & Stephano HL copulatam fuifie. 



An. Or. Is8 ANNAI.ES RECVM HVNGARIAE. LIB. III. 

J I 6C) 

"buifle verifirnile non eft, crood eodem Cinnamo tefte, Hierosltus Halide regnhn, 

poflquam ftedus cum Gtacis adverfum Hungaros iriflet, fponfionera inter Stepha- 
num, & filiam prorfus irritam declaraflet. Quamquam Aventinus (p) conciliatai 
nuptias Friderico Imperatoriaperte tribuat. Hifce confctlis (fcribiO Auguftus mAu- 
ftriom mevet, receptis quadraginta unciarum auri tmWus a Stepbano, eundem adverfut 
Ladislaum patruum ejufdem regem declarat Hungaria. Eidem Agnam fiUam Henrki Au. 
flrtad, - - defpmdet. Sed lnirum non eft, Aventinum, quera in rebus Bavaricjs 
toties hallucinari conftet, in Hungaricis prorfus ineptire. Ladislao enim non Ste. 
phanus patruus, fed frater ejusdem nominis rex oppoficus efl, ut fupra ex diploma- 
te perfpicuum fecimus. Nefcio autem , quid de XL. marcarum millibus praserea 
fomniet. Qutnque quidem marcarum niillia , G fe adverfus patruum Fridericus tue- 
retur, Stephanum per legatos obculifle fupra docuimus, fed cum nemo fcriptorum 
prajftitam Hungaris ab Imperatore opem commemoret, nihU profefto juris Friderico 
1167. fiiit, ut ea ab Stephano , quod Aventinus commentus eft, repeterer, 
Tum tra- Induciis nondum elapfis Hungari fbrtunam in Dalmatia tentandam rati, fflttc 

•# in copjas f uas mifere, ut , fi eventus confilusrefponderit, eam in priftinam poceftatem 
2*"* redigerent. Metus enim non vanus erat, Manuelem in eo pnecipue elaborare, ut 
piti trtt- ^tulo has-etitatis, quam Bels nomine prstexuit, regionis iilius jura, ac dominatum 
Titque ur- ad Gracos transferat. Quid a noftris ea expeditione a<5tum fit , Graci fcriptores pror. 
bttoccu. fus rericenc: id unum memorant: Nicephorum Cbaluphem, qui Dalraatiam, & 
**• Croatia? maritimas partes Manuelis juflu admimftrabat, dum Spalato egreflus hoftem 
ardentius perfequeretur, ab Hungaris interceptum efle (q). Verifrmile tamen valde 
eft, capto Dalmatiss Prcfecto, Spalatum quoque , ceterasque regni illius urbes fere 
omnes partim armis, partim deditione in Hungarorum rurfus poteftatem venifle, cui 
conjeclurae non modo diploma hujus anni , quo Stephanus Sibenicenfibus privilegii 
confirmat (V), fidem facit, fed ipfe quoque Dandulus in chronico diferte (s) affir- 
mat, regem cum exercitu ad maritimas Dalmatise part.es appropinquantem , Tragu- 
rium, Spalatum, Sebenicum, aliaque plura oppidaimmunicatibusdonafle. Tametfl 
Jadrat, & infularum dominium fere penes Venctos eflet, ac propterea Dalmatie, 
Venetof Croatiaeque titulo uterencur (t). Stephanus, ne quid recuperatas Dalmatie ab Ve- 
, ne nct j s periculi crearetur, Michaelem Vitalem Venetorum Ducem conciliare fibi ftu- 



«uitt ob- 



duit. 



lurberenu Fuere huic duo ^ . Leonardus Au&renfis, & Nicolaus Arbenfis Comites: 

^jn^T^utrumque nuptiarum vinculo fibi, rebufque fuis illigavit, dum iUi Deflk ducis, feu 
afmitatis Servias (u) Jupani filiam , huic Mariam ex Ladislao pacmo genitam nuptui collocaf. 
fibi «wri-fet (1). Ex quo facile mihi perfuadeo, Serviam quoque, cui Deflaprasfuit, 00 
liot. cupata Dalmatia, in Stephani quoque clientelara conceflifle. 
I 108. Ex tam fecundo rerum evencu haud parva fpes noftris obotta eft, Sirmien. 

SSSC f,s agri quoque ^ w em fub ^yfi» duds auf P icio emeaa » Savum ^ 0< i ue 

ammferu 

p) Annal. Boicorum Lib. 



p) AnnaL Boicorum Ltb. IV. 
q) Cinxamvs Hift. Lib. VI. 
r) Lvcivs Lib. III. cap. VIII. 
*) «Rex autem quod in corde concepe- 
h rat, evomens, ad maritima cum exercitu 
« venit, & immunitatibus Dalmitinos attra- 
r> bens , Spalatum , Tragurium , & Sebim- 
„ cum, & plura alia loc» demum obtinuic, 
m , illofque largifluis privilegiis infignivit.,, 
Htec ad hunc annum confignari patet ex co- 
dice Ambroliano apud Cl. Muratorium Tom. 
Xll. fcrtptor. rer. ital. pag. 292. Quare 
nefcio, unde Bonfinius acceperit ea , quat 
Dec. II. Lib. VI narrat : certe pneceptfle 
Ulum multa ex dicendis patcbit. 

0 ApudMuratoriumTom.XII. cit. habe- 
tur confirmatio privilegiorum Arbenfibus da- 
ta de an. 11 66. in cujus bulla plumbca hac 
ep.Rraphe eft • K Mubatl IM grat. Vmtt. 
Valtmu. atq. Croat. Dux. 



traje- 

«) TraoN in Epitome chronol. ad hnnc 
an. in loco Dtfice, fcribit, Gtifie, minos ta- 
men ut puto , refte : ncque enim quis hic 
Geifa fuerit , certum eft. Et fi ex regum fan- 
guine fuiflet hujus fiiia , quemadmodum La- 
dislai, profefto illiua memoriara Dandulus 
feciflet. Conftat autem Deffam Urofii fi- 
lium tum ex Gr»cis fcriptoribus. tum ex du 
Frefne familiis Dalm. & Sclav. Servia Jup* 
num, aut, ut Grseci loquuntur, Zupanum, 
feu Principem fuilTe. 

x) Dandul. iti Cbran. „ Inter hcc Ste- 
„ pbanua Rex Ungarise cum Duce ( Vicale 
Michaek- J „ amtcitiam fingens, Leonardo, 
„ ejus nato , Comiti Auferis filiam ducis 
„ Edeflas (legendum Deffs) in conjugan 
„ tradldic, fit Nicolao ftmiliter Ducis nato, 
„ & ArbteComiti filiam Ladislai deffirpa 



Digitjzed by Gcjpgle 



I 



STSPHANVS III. REgTlTVTVS. " \tf An Or. 
trajecere, & predas ex hoftico impune acebant. M t ^ 1168. 

fuiflet, quohoftiumprocurfionibu, finem den^e LT S Z 

antea, .pp«atu in Hungaros decernens, Sardicam pSS^ubTTS T 
Romanis convenire juflis , Perfarum quoque auxilia SJXff ' tm autTcT • - 
MtraburUur, audk duartm mukebriutn antarum Jlatuarum oMinoccitZ, J fft 
ft^Jf ^ Hungariffa SuJT^fl^^^T' 

Romanam, vetuflatt coUapfam effe. Quo intelktlo Jlatm SKfaT w2 

rumereciurum, nungartcam comra aeprejjurtm. Legionibus in unum conduclis deUhernn. 
dmpropom t utrmgfiquoque btUc Hungarko inttrejfe , refHm 

rrwrtf, «f <J^*»/# Jmperattre tncertt btUorum eventus, acceptaaue cladis dtdeeu, mtA*m 

grf, g M .Vfcr*. ta. Jtf LtZ^lL 7 a fe rvj*.' 

Bo mondctur. Excrcttu Snrdka mturo Imperator praclara oraticne Cbntoftepbanum exZ'.nue Z 

5 T' fed T tm P us 6««* MK edocet, amorlmZ, & Zei***»* 
^irutndaratmmtnonftrat. Legatos Hm ejus , tribums , cettrosqut tmktTs adpuznZ 9 ^ 
0cuk,ammtnmattsprtor^ 

ZtZ^ "mtal ^S^^'-/!!^** 1 "*' ^ftrm^iamZ 
fortaturt fmt , mcttat Quodft glertmn tpfms tUuflrarmt , atqut abftnti vidoriam pefitre. 

rmt, Jt kberakter tlto remuneraturum. AtilU, &dum bac dkebantur , attentiont nTen- 

tkqut alacritatemfuam oftendtbam f fl» fmita orationt, magis ttiam - - inckatcs arnnmde- ■ 

l£S£ 9 £Zl Zi *A JSf • t^jf^^ruperioribus pugnis in mcmoria . 
VVMNF, RMM ^Wft/ww w*re/«r. Ato» & Imperaterem latis acclmnationibus ctlebra. 
bant, &feultraytres ettam dmtcaturos polltcebantur. Jtaimitatis txertitibus ftatim con 
fufusciamrm cajlris tolktur; quod quidam ex gente Panrmka , dumcomJo eauo, ac 
toto tmpttu fertur, pronus m faciem prolapfus trat. Quo Imperator audito, & ipfhxbila- 
ratustfi, & omnes bono anmu effe juffit , bonum id omtn mterpretatusbeUifeikitcreventuri 
& Deum fervatorem , ut duclor ejfet exercitus, invocavit (y). ' 

Andronkus vero cum omnibus capiis digrefus , pofl aUquot dies Savofuptrato Cz\ BeSm 
Zeugmnum mgrtdttur. Patmomi vtro ta re mbil territi , fed Juis cobortibus inflrufJk, & fif*"* 0 
nmpervis auxiliis a fimtimis popuks , atque ipfis AJemarmit^ utferebatur, conduclis fm> in Dioay ' 
maque rertm Dknyfw, viro flreim, & vBoriis inclito mandata, pleni anmorum & ia fumHm ' 
tlabundiincedebant. Is Dionyfius, ut primumaudiit , Rmanum txtrcUum Sa^m tranfffe, /ZT 
vkionts prtortbus tnfktus , mfoknterglortatus efl , fe, ut pridem , ita nunc etirn occiforwnmntt. 
Rmanorum ojftbus m tumuhm aggeftis pro tropbao ujttrum (a). 

Greci Sirmio egreffi caftra haud longo ab Hungaris inrervallo ponunt, diu- Ejufqut 
que tatis a pralio utraquepars abftinuit, quod, cum neuterDucum dealtero, quan- tmmm 
tis vinbu» adeflet, cognitum habuerat , temerarium videretur, pugnte aleam fortu-^ 1 " 
nefolum eventui committere : quascura, ut ducis providentiam per fe fe mirifice^T" 
commendare folet, ita, fi modum excedat, faepe pulcherrimam rei feliciter gcrends' w ' 
occafionem peffumdat. Andronicua , quoniam fpeculatoribus non fatis tutus m Hun. 
garorum caftra aditus effet , nonnullos fuorum adverfus hoftem procurrere iubet 
mandatque , fi Hungaros ad velitationem prohcerent, cum iis coorti, id in primis 
darent operam , ut abftraftum ab auorum confordo aliquem, captumque in caftra 
reducerent IUiigitur, utijujjum fuerat , capto bofte rediere. lum vero ab eofcijiitatur, Tum m- 
cmquantis copiis ad Sirmium acctjjiffent Hungari, & quid dtmum ii factrt conftituijfent : «J» « 



Vmma ttaque nude, vereque tUe enarrans : Prafunt , inqwt, buic txtrcitui ftptm & tri~ C $,™ s 
ginta militia apud nos ducts , fed omntbus fuprtmo jurt mperat Dionyftus. Totut vero exer- , 
citus qutndecim ad fummumbeUatorum miUtbus cmflat, partm equitum catapbraclorum, par- 
tmfagittariortm , & peltaftarum. Tanta vero Hs intfi audocia , ut ne primum quidm iU 
^mtpetumfuftmerepojJeRmafiosJm^ (b). His cognins non mukummo- 
re mterponendum ratus, edufto ex caftris milite, aciem huncin modum mftruit. 

Rr a &y- 

>) Nicetas Chonmt. Annal. Lib. V. Cinnatnus quoque committit. Itaque libere 

in Habet auftor diferte Damikio: fed hunc iubflitui ubiqueSavum. 

Sardica adSavum cunti exerdtui necefle hon «) Idem ibid. 

fat trajicere. Quem errorem f*pe aiias h) Csxxauv» Hift. lib. VL 



An.0». 160 ANNALES REGVM HVNCARIAE MB. III. 

j^Ziex. Scytbas , & maximam Perfarum partem , cumpaucis equitibus, qui bafta deartant, pra). 

plkrapr*. cedere jubet. lnde a iateribus Rmatmum feqttebantur pbaumges , quibus praerant Coueboft. 

iii copim Uus , & Pmlocales , pratereaque Tatitius, & quem Afpietem vocabant. Htrum a tergt 

ofcrm. fr ant gravuris ormatura milites fagittariis intermixti, &> Perjarum turma gravis armtu. 
ra. Poft iftos utroque a iatere , Jefepbus Bryermm , & Georgius Branas imtdtbant. 
Item Demetrius ejusfrater , & Cmjlantims Ajpietes, vir Sebafti digmtatt autlus: inJt 
Andronicus, cognmento Lampardas , cum deleflis ftmul Rmanis , & Alemermis , ntt tm 
& Perfis. Jn poftrema denique atie erat Andromcus , jupftmus Dux , cum aliis mltism- 
tliti nominis viris, quales Jmperateri in bellum eunti odeffefmptr meriseft, & ItaUs Jlif 
diartis, itemque Servhs , qui fxme fequebantur, baftis annati, & longioribus tbptit i ' 
8i (t). 

Vtutur Vix adem inftruxerat Andronicus , cum litceras ab Imperatore afferantur, 

** impt- quibusfugnam in alitm commodiorem diem inlitteris declaratum, differre jabebotur. /it illek- 
rturt ifHi njfa ^ negUgit, & apudproceres aliarum rerum mentione imetla caUide dijjimlot. 
Mrfntt. Is autm ***** m & £f au ft us adpugnam, improbabatur. Nefdo enim, quomdo plurma, 
& maxima quaque negotia , qua arbitratu DEl fecundos , & adverfos exitus fcrtiuntur ad 
ofirorum ckcuitus , & eertos pofttus , ac progeffiones Manuel referebot , & nugas aflrdo$p. 
rum pro oraculis exciyiebat. Ceterum Gmtoftepbonus iis Utteris plane centmtis , non igtuu 
rus , fape modicmn cobortationm ad certamen pugili multum profuifje; legiones ad bunc iw- 
aUoquitur. Fortes viros vos prabete Quirites, neque fortuna, & gloria veftra qtitc 
n indignumadmittite. Stitis ermn etiam feras, Jiquis fertiter invadat, terreri, ac » 
gom conjiti, timidos vero , &fugaces ab eis devorari. Quart cum immanibus iftis barbt- 
ris ftrenue dimicandum ejl , ne mortts formidine , qua nen jalutem, fed exitium offert, jugun 
eorum turpiter fubeamus , 6? ignavia nofira graves pcenas demus. Neque vero aut nes ftU 
vulneribus , & morti expeftti jumus , aut boftes arei funt , & invumerobiles : fed ut im fem 
muniti funt, & vekcibus eqttis inftdent , ita eadem quoque res nobis fuppetunt, nequeforti- 
tudine illis cedimus. Omnibus eadem eft inftru&io, eadem beUt exercitatio, eadem armerum 
ratio. Nam illud omitto , ms , quantum eloquentia, & doffrina barbaros fuperamus , tantt 
etiam dijpUna mHitari, & Jolertia fuperiores effe. Sumus etiam anteboc tum Parmomis «w- 
grejji, eorutnque agros vaftavimus: aggrediamur eos nunc quoque vicloria babitu cmfirmto. 
Agiteviri, agite commiUtones, tta Uberos , & conjuges veftres videatis, barbarorum ptr- 
euntium voces Jftri gurgites bauriant , crueutumquc flumen Pamoniorum tladem , & Rma- 
norum vicloriam , infoUto Jpetlaculo terris iis nunciet, quas perfluit. Praterea illud etitm 
eft conftderandum , eum aquobuc mijji fumus , totum pendere a nobis , & bona fpe ex nojirit 
poUUitotionibus concepta, jam fere capthtos agitare animo, & vifloria mognitudmcm jtbi 
imaginari. Ne igitur prafenti pericuio , qucd nibil babet morte gravitts , debilitati, vtl iit 
pudori, vel nobis ipfts calamitati ftmus. Summa enim mala tergiverfationm non patiuntur; 
in quibus vel exiguo negligentia , fumma rerum eft everfto (d). 
Difim- His diclis figna cani jubet, & copias adverfus hoftem in patentiffimos cam- 

l*o tamtn pos educit. Neque Dionyfius interea fegnior , pro locorom fitu , & tempore aciem 
Am**u mftruit: ut vero Grsscorum latera firmiffima vidit, frontem contra attenuatam, to- 
l pue*Z°f t l° m exercituni in una ro quafi turrim, globatum, ac denfatum contraxerat, rarus, 
eccingit. " K*° pondwe hac parte perrumperet, divifas hoftium alas nullo negotio fufum irL 
Hunc in modum atre nubis inftar in Gracos imminebaL „ Vexillum ejus in craflk 
„ & alta trabe, quam roris impofitam, quatuor juga boum trahebant, fublimea 
„ ventis agitabatur. Erat ea acies omnino horrenda vifu, tota equeftris, & haftata, 
„ Nec vin tantum armis egregie ad pedes ufque muniti, fed & equorum peftora, 
„ & frontesferro contra idhis arrnabamur. Ad hmc equorum hinnitus, armorum- 
„ que fulgor iolis radiis everberatus, ut propius ventum eft, utrique exercitui 
w majorcm admirationem & terrorem afferebat (<r> 
Am, & Cum lta mutuo fibi fub meridiem appropmquant, Andronicus pugDeini- 

^SL t,Um , "f ' Us ' qui in fronte ftabant » breviter, quid fieri vellet, cohortatis 
uraZm mandatum dat < ut te «s Hungaros eminus impeterenc, „& fimul, ac in fe illos ir- 
„ ruere cernerenc, terga darent, noa refta quidem ad Romanorum exercituro, 

„ fed 

Z fefflt v? < Nictt " 



Dfgitized by Go< 



1* 
1* 

9» 
»» 
»» 
$» 

n 
w 



8TEPHANVS I„. ftESTlTVTVS. l6l ^ «r. 

fed oblique magls in latera, ut fic utramoi» ;« _ * ,- 1 '<58« 

..ameffufefugiunt, ufque dum ad Savum pervenere. p er ft ^ ' 
rum integr» du S in fmiftra acie cohorces, quas Co^cobanlL * T™"** 
bant, cetere omncs jam inclinate. At Demerri,* i r 0 ™ lhlis ; * |«itius rege- 
o^ncareliftus, hiftmus fe S^ Jtt&^^»; 2 
letalivulnere, concidit, c.ptus que Hungaris , incSZ^^Z^ 
ter autem ilhus Gregonus , hoftium multitudine conterrimc ,? r r * 
non aufuseft. Sic quidem finift™ R rtm _n,T ^«"«w» prsbum conferere 
noa quiaem imntra Romanorum acies in fugam inclinavit • 

verofin.ftramHungarorum mv.dens, omnmo hanc fudk. *SfiZ"uwE 
^adverat, eas, qui Andronicum ducem circumftabant , adoririHfe £S 
^fuiscompluresconterriti, .d fe equitatum continuo XrT: qT ut rtfdvl. 
„ D K>nyfius, t.m.d.tatem .pfis exprobrat, fimulqne obtefhtUr , £S2* 
„ ne pavorem fuum Romarus proderent. Andronicus autem L mpa d__ TS n J 
„ rabantur, videns ventus, ne, G aUoabiret,Dionyfiicop«e Andromcum ductSn 
„o PP nmerent, neceflanum duxit, cum ipfo primum Dionyfio manus c^S 
CumquemvicemconcutTerent, fublacus continuo eft clamor, tmnultusque pS 
„faftus, impa<a=que jam in cltpeos hafte fruft.tim difciffie decidebint in tP rrT 

w cebant tamen. Ut id percepu dux Andronicus, ne iis, qui cum Umparda di- 
,,m.-ab.nt, ommno fufis, acdevidtis, tou in fe belU moles incumberet cumho 
„ftibus pugnare inftituit , adeoque atrox concitatur pramum, ut primo conrliftu 
Romanorum qu.dem oclogint. , Hungarorum autem multo plures ceriderint 
„ Sed enim Romani incredibili conftantia fuftinences certamen tandem e 
„ virtute in fugam verterunt. ' 0S P^P"* 

Hajc Ciimamu^ (f): praHium ad vefperam protraftum, quo diremto Greci u _«__ 
Savum rajecere^ quodHungaros proftridie nov. auxilia accepturos fama erat. fcjTt 
quo fcalfe conjeaur. fit, haud I canti momenti, ut Imperatori d_inde perfuafum fuit,a^l 

^alfu^lJ^T^ r^l quafinedub.0, fi Dionyfius^obfequentiores^ 
Prsfeftos habvuflec, noftn fufa fimftra Graworum ala in folidum potiti fuifl.nc. For- 
tafle idem hic D.onyfius fuerit, qui deinde fubBelalll., P,latini dignitacem confe- 
quutus eft. Cecerum prajcer pragrande vexillum , cujus fupra meminimus, & equum 
Djonyfi, qui , cum primum fuos nutare vidiflet, pedeftrem pugnam aufpicatus eft, 
ninil pnedarura m hoftis poteftaten. venit, Unde mirari fubit, Manuelem huc le- 
v.taos delabipotuifle, ut tanquam viclo omniummaximo hofte, triumphum in urbe 
ageret. Juvat ramen Grecanicam vanitatem ex fcriptore itidem Greco audire. „ In:-o> cum 
„ peracor Onqu.0 tanta vidoria hetus & exultMs, Deo gratiis adis, ftatim rei bene gells mapm 
- nunaos m urbem mittit, acpoft dies aliquot & ipfe Conftantinopolim ingrcflus,a^ 



wtnumphumducit ab orientiliporca, qua? ad arcem patet, eumque ob infienem < Hm " 
M & mcruentam viftoriam quam fplendidiffime, «Sc magnificentimme adcmat Ex>"" Aft * 
^panfie funtomnespurpureaj, & aurata; veftes, & cive. alii aliunde ad pompam^E. 
„ nmm conrluences , inftar torrentes ex monte decurrentis, fora, edes, templa,^. 
„oracmas, & loca omnia urbis ampUffimas deferuerunt. Sunt & captivi in rrium- 
„ph_m dufo Platea illa utrinque fugg«fta habuit, ad binas & temas contignatio- 
„ nes edufta : te&a quoque omnia fpeclatoribus referta fuerunt. Impcratorem qua- 
„drigaj argenteat auratc cum equis nive candidioribus.pne.edebam; quibus impofi- 
„ t. erat lmago invia» adjutricis , & infuperabihs commiliconis Matris Dei. - . 
,, -umcuiTum Impersitoris propinqui, atque amici, fenatus, viri magiftratibus, & 
„ digmtatibus infignes pone fequebantur. Deinde ipfe Imperator prodfat , e q uo fe- ' 
„ toci mfidens, virinclitus, &maximus, omamentis illuftribus mfignis, comitan- 
»{■ 7°° toftephano triumphi auftore, qui ob vi&oriam, & rem bene geftam cele- 
„brabatur. Magnum templum ingreflus , Deoque, coram omni populo, laudato 
„ m palatium pergit, laxataque nimia beUorum contentione, ludis equeftribus re» 
nCreaturCg).,, 

S. Qu* 



Jn.Or. 162 ANNALBS REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 
II69. 

■fi^r Qua etfi pietatis fpeciem prasferrent, vanitaris tamen plena erant: fed per. 

tfMMM inultum fsepe profuit five ad levandam hoftium viftoriam, five fuam jafturarn occulen. 
pnuHh dam, populo triumphi fimulacro palpum obtruderc. . Ceterum vidtoriee qualisctmque 
tam w«-demum nuntius in Dalma.iam allatus, urbes, qua; haud ita dudum in Hungarorum. 

poteftatem venere, paullum poft in clientelam Grajcorum rurfus traduxit. Tragu- 
j r yQ rium enim, Spalatum, Sibenicum, & tota pene Dalmatia Manuelis imperhim fpon- 
fairtnfa te " Cl *P erant (*)» f°' a J adra in fi de Venetorum perftirit, Quamquam haud multo 
temtn poft Hungarici juris fafta fit. Jadrenfes namque, dum Veneri Archi-Epifcopuaj 
iAmjtfro-jaderrinum Patriarche Gradenfi fubjeciflent , rati imminuta Ecclefiaftica auetoritate, 
rum ^«'fuam quoque oppreflum iri, pulfo Dominico Mauroceno, qui urbi Venetorum no- 
fi Jt&mt. mine p ra;eratt Scephano Hungarise regi fe fubdidere, acceptisque prsefidiariis, ic 
eretfo Hungarortim in urbe vexillo , fpem omnem recipiendas civitatis Venetorunj 
1 171. duci eatenus fuccifam volebant. Fuit is Vicalis Michael, qui hanc Jadrenfium per- 
Haui fidiam, coacta triginta navium clafle, ulcum (7) quidem ibat, fed prssfidio Hunga- 
wuite/w/rrorum tutos aggredi veritus, re infefta abfceffit. Noftri five Venetos tam cito re- 
^Vtnais dituros non pucabant ; five adverfus Manuelem, rurfus novas res in Hungariaa 
molientem, copiarum partem ex Dalmatia extraxiflent , Jadrenfes fequence atmo in 
exitium imprudentes adduxcre. Michael quippe captata occafione nil opinantibus 
majore, quam prius, claflb ingruit, urbemque quamquam civium , & noftrorum 
1 173. opera ftrenue defenderetur, ad extremum occupat, nudatamque mcenibus, accepta 
H*c m-ducencis obfidibus, priftinte ditioni reftituit (*). 

ttrStepba- Acceptam in Dalmatia jacturara Stephanus biermio abhinc contrate affinit». 

M Mfr te utcun( l ue refarfic » cum Helenam fororem (i) Leopoldo, qiii virtuofi cognomen- 
t f£ n ®~ tum adeptus eft, Henrici Auftriee ducis filio nupcui collocavit. Nuptiarum app». 
ratui credibile cft Henricum Saxonia; ducera, Leonem diftum, quoque interfuifle, 
qui tum icer Jerofolymas per Hungariam fafturus Viennam forte fortuna appulit, In- 
de comitante Henrico Jafomergotto Auftrio Strigonium dehcuspridie IV. nonasMar- 
cii, eadcm qua venerat nofte, fi Thuroczio fides, Stephanum defunclum repenc. 
Amoldus Lubecenfis cosevus fcriptor inopinum regis cafum in hec verba comple- 
xus eft. ,, Cum magna ergo commoditate ad civitatem, quie Mefenburg (hodie Wb- 
„ jeritz^dicitur, pervenerunt, (uterque Henricus Saxonite, &Auftriie duces) quae 
„ fica eft in confinio terra? Hungarife, ubi Legatus Hungarorum , Florencius didus 
„ paratus fuit ad excipiendum ducem Saxoniae, una cum duce oriencalis Auftris cu- 
„ jus (ffitaO rex habebat (m). Et ica pnecedences cum fumma tranquillicace appli. 
„ cuerunc ad urbem quamdam, qua; nacuraliter eft munitiflima. Nam ex uno latc 
„ re angiturDanubio, ex alio alveo prorundiflimo, qui Grane dicitur, a quo arx, 
„ & avicas, quae in altera ripa fita eft, nomen accepit, Gravis autem meftitiadu. 

6) Hac oppida Dandvlvs quidem poft 
annum XV. Vicalit Michaclis collocac, iea- 
quc poft annum 1171. f c d cum hoc anno 
Stephanus defunctus fit, ncque Dandulum an- 
norum ordinem rite fcclatum efle ex Codice 
Arabrofiano ccrtura fic , tum viftorue nun- 
cius recens facilius Dalmacinos a noftris ad 
fi,?, Det ,?n\ r f Sf^ P ot . uerit » verifimilc mihi 

9i,°i NDVLVS i n ^ 00 ' »»J a dertiniigitur 
„ fubjcftionem fui Archi-Epifcopatus Pa- 
„ tnarcha Gradcnfi moleftam habenccs nunc 
„ certio rcbelles dud effeai Dominicum 
„ Mauroccno , defuntfi ducis natum CO - 
., rum Comitem cxpulerunt, & reeij vexiila 

" dTZ'. yyT d , 0,nini0 tra ^d««nt. 
„ Dux ^lhco XXX. galeis armatis Jadram 
„ properat quamab Hungaris munium in- 
,, veniens, dum obtinere ncquirec. Ven & 
„ tiasremeavic, S ' Vene ^ 



„ no XV. ingencem . 
„ cum Dominico Mauroceno Capitaneo <ic- 
„ nuo Jadram mittic, quos ex Hungaronim 
„ prxfidio in crrore tenaces , appoficis fcalis 
„ & gactis , (c variis infultibus idem Capita. 
„ neus iropugnare non definit. Hungari ab 
,, hoc tcrriti, reliftis tentoriis fuga lUvMi 
„ funt. Cives- - Jadrenfem civitatcm Ci. 
„ piunco libere tradidcrunt , qui candem 
„ muniens ducendum de nobilibus Ja'rie (* 
>, cum alTumtis Venetias rediic. Jadrenfes ip- 
„ tur dirupcis muris, & datis obfidibus obter.ta 
„ a Duce venia in urbe fua reftituti funt. „ 

I) Chron. Clavst. Neobvro. ad an. u?1 : 
„ Liupoldus, & Henricus fratcr ejus, fil« 
„ Henrici Auftrix ducis, acdnfli funt glfr 
„ dio: & codem die Liupoldo copulata elt 
„ uxorfua filia (foror) regis Hungarir. 

m) Auftor fororem ponic, fed conftat et 
reliquis, ut Cinnamo, aliilque, filiam Hj* 



*) Dasdvlvs nChron n..v > reuquis, ut Unnamo, alnlque, nnara ig» 

J ovlvs m Chron. „ Dux ,taqu e an - rici Aullria: ducis , non jtera fororem 



Digitized by Go< 



STBPHANVS IIL RESTITVTVS. l5 A 0 „ 

„ eem illic perculit : nam fpfa nofte rex v*n* nn « Q . 1 1 71. 

„ quem de terra ejecerat. Unde ™^S°JKV PI ^ 3 fr8tre fuo »"~ ^ 
„cerent. DanSTsa^nk. T JS35^?f fcift '* 'gaorabant, qu id f a ! 
» conftitutus, mto ulterius P ro^d7 non polfe ' qU ° d * P^^ione 

„ rus, ducem vis habere non pote a NcVLTlTm- qUafi P r * foca - 

. regisinteritu, eo, quo d ta^^^^S^^-^ ^ 
„ tem tamen, quafi exfortem regni, fine S^ffifeSs T* ^T" 
tu regis uterum gerens m Auftriam rediit • de nn5i^3™?££ 'V Agnes ab obi ' 

Errat autem AmoldusLubecenfis &oim mMfl „, c . 
nofublatumprodidere, quo morti. irae^te^h™ qui Ste P hanum ve <*- *n, 

fcriptore GraTco alias ^^^Z^Zl T P r ' ^ w CO * VO M*«- 
rique exiftimant , fed ^S^t^ZS^S. * B,1m, « «l** no ^ ple.™.<*« 

^qrm-^ 

SS^taS fr! ,ucem _ cduca " tur . mihi perfuadeo. Fateor tamen de mo™ 

rne^XVu iTuS" £i l Ub,Um ,? bm0Veri n ° n P^^-csteph" 
^^r^reSf' ^ UllUm ' C * ouo -norum ratio r.e^niri 

rfnm ftJSf^ fS ^n!!?®,, ^S 1 *^ Hun K«riaill nontaroharedi, quam par- hfn» 
Z^nt n P ^n t Q uam . aua «" «Iin Bela frater, ad quem 

C 'TnoL^, r'/ Uper f et ' tamen quod ado,efccns 0,im ' d G^Kf- 
fucnt, iftosque ob faftum, & accepraa bellis fuperioribus jafturas sq,animiter SoS^ 
ferrent, verrt, ne juvenis alienos mores edocln^rempub] cam ad Gr* SSn ^ JJSJ 

fr m A lT.f raret % di \ ancipites h * fere ' num ad ^^Z££ 

effit Ad h*c, cum Stephanus , ut ex Arnoldo Lubecenfi conftat, uxorem gravi- ^ 
damreliqutfiet, magna procerum pars, pra>fertim , qua; Grscis infenfior erat ex 

tf^ZiJf ' g^P^^enfamni eflet, magnum momentumadinrerre- 
gnum adjecere. H,s fiudirs incertos Manuel , ex improvifo occupnvit. Dum cnim 
turbis omroa m,fcen apud Hungaros audiit, refta cum exerciru Sardicam profetfus 
rr u- V offe ^ reCreru rag er endarum occafio.in promtu eflet. „ lllk morantem 
-„ flcnbit Unnamus) convenere Hungarorum Legati : Belam fibi mitti in regem poftu- 
„ lantes. btephano quippe defunCto, ad eum regni jus fpeftabat. Ceterum Bela 
„ ifte m generum Imperatoris primo deleclus, quemadmodum in fuperioribus a me 
„nanatum eft, poftea cognationis lege obflante (p), fororem Augufta; duxerat, 
„ ideoque Cselar fuit renuntiatus, iftius dignitatis prsrogativa ceteris pralatus in urbe 
„ Byzantma proceribus. Regcm igitur cum uxore in Hungariam mifit, cum ju- 
„ re jurando pnus eum obftrinxiflet , qua: Imperatori , & Romanis profutura eflent, 
„ per omnem fe vitam fervaturum. Hlum vero comitabantur , a quibus in regnum 
„ deduceretur, Joannes Protofebaftus , aliique illuftres viri. „ Hec Cinnamus : (q) 
ex quo lllud praeterea haberous , ncquaquam , ut paftis primum utrinque convene- 
rat, fiham Manuelis Belaj copulatam fuifle, fed fororem Auguftas : an vero Jrenes 
Alcmannaj, quam primumManuel in conjugio habuit, num contra Marie Antioche- 
ne, quam defunfta Irene uxorem acceperat, incertum eft. 

Ss a BELA 

») In Chronlco ad annnm 1173. minit, quod filia Ladislal, quam Crecl Ire. 

«; Mkciservs Annal. Carinth. Lib. VIII. nem vocant, Calojoanni, qui Manueli» pa- ' 
cap.I. p,g. 832 . ter crat, nupta fuerit. 

fl tongnaUonis legem non aliam hiiue 
puto, quam, ut idem Cinnamus fupra me- ~ j) Hift. Lib.VI. 




<«m , qo* Bete nomine oh'm in Dalmatia ac Croatia nm,™,~,+ 
juriam ufurparet ; neque minus a Bela in eo ^„17^ ' nunc fibi P* r m « 
tiam regni juribus anteponens ad ha* conniveret ^J** 0 }^™?* 1 ^ 
(ms regnis perdunt. Quamquam poftea q Ua l qU * fibl perdunt re «* 
ter iarfifle narrabimus ' q ® TOg,efla P nus erar *> ^am diligen- 

Interea Henricua Leo Saxoni* dux ex Paleftina reverfus in Ffin*»*»*. j 1 1 7?- 
ven.t: acceptus eftfumm. benevolentia, eademque voS fiLfiv"* 8d ' Rev 
meatus uli ad Hungariaj limites datus eft : ubi faluLo com-mwH^ 
citia, Saxoniam repetiit, fz) indead Frid^U k ge * P acla< l Ue ™™<> tm.pttJZ 

Manuel in Perias, W.um ^apparabat huiT^H u „« U8, a<,VerfUS ,ta,iam ' ut 5" 
ilUus non item. Caufam fcriDtnr, r ■ Hun 8 aros P«« quoque attincbat,™**- 

Iir -I^ jC r iUlain ^"Ptofcs Gneci ex eo capite repemnt, xmd ImtrMnr £r! 
fcfno mnemorem & tngratum pro tantis bemfoiic fit> W mptrator buU, 

fapularts « confirmajfel : Sultams cZtra Salofj^"^ > * * 

^appar^ 

rebat ahquid mofituros, tamfn n amii £ cogn to* deeff^ 11 '?^"" 08 ,pP t 
SclavcnesBaniac Vayvod* aufpicio ^^^^2Sk' ' * 
accepns reaalcomum tetendit, ultionem capra urbe e, Perfi St^vSJl 
rore viarum infidias precipitatus , capitale difcrimen adiit Ubi en 2 Mr oW W„ 
gam convallem verticibus montium, ac rupium pmripitns utri r eX^ £ 2tT 
p,as traduat cooru repente ex infidiis Perf* a fiJc. & tergolZS & 
Lt mdagme claufos immaniter tn.cid.nt. Cdes potius ,uj prSfift qucS 
cum neque progred, , neque regredi integnim eflei, nec fe fatrs tue r " rZ hoftem 

« l " Tl *?" Bi ^SdlTOM, quodGta^cusfcriptor maligne filui^S 
pociffimum ft.paverant, etfi fizpe barbaros tx anguftiis UUs depellereeft ctmatus & fuis 
viam anpianere-, tamen cumetun conatum tton fuccedere , feaue autue tvriiur,»» J 

tcfiprogrederetur cumpauas, qms fecum babebat, reQainbofles fertur,cetero 5 aue ntonet 
ut qutsauejakuem quarat, ut pojjit: fe enim nibilbtmi fperarepofe, ex iis, Z 
Atque ,ta pofl muita vulnera, & enfStus, & fZea Za foZa ei barbtt 

Oapbalange, tanquam decipula . efl elapfus. Sic quidm toto corfiore ce^LratuTXZ Mne 

iZZ n„f 0 5 PRB , o duorumT ranfiIvanorum egregia virtus , Lobii & Thorri^ 
fratrum, qu Manuelem cnmin maximo periculo verfaretur , objedis cor P oribus^'« 
<■fcnm.ni enpuerunt. Reduces ab Vayvoda Tranfiivani», & Sclavoni* £ 7 Z ^ 
pugnaj itidem mtererant, ob prasclare fafla collaudati , latifundiis ab re^ rfnn a ri Wwrun * 
funt, qu*Be Ia deinde nepos publico Utterarum tefbmonlo clfi m"vit : SlteT^ 
ftamium virorum facinora pofteros lateant , quantum ad rem pr«fenteai fSunt ? Z 
nalibus mlerendas putavimus, funtque m ha;c verba confcript». 

BelaDei gratia rex primgenitus regni Hungeria - - Univerfts praTenth hlter** ~ 
«&«*J*k*m m M , quifalus omnium ef. CuJ voluntate P^rJ L%t& 2Sg£* 

* c Prsn. litterit te- 

Jlatus tfi 

Vr*Zc> Aa% LvBECENSIS ir > Chron. tt „ parva acceriebat, a Latinis potftTmium , & 
" S« • n,agn ° VCTit Sd "S™ » Scythfe..dlft r um\ccoIentibL„.. Chrol 

* am i ^ qui tunc novttcr creatus nologia quidem Niceta! bdlum id affigit ad 

* SiftSiS-T obtinuerat - 9 ui »»7l., quo tcrtporc Bcla 1H. nondum 
" fi?™ T furc r p,t eum ^ 05 ei condu - regnavit, fed patct « hujus ^iplomate vd 

SlK R em,n ; fuam '„ & ita Dux rever - »'4- Vel 7 j. rcjiciCTdum P efle. 

" WmolT U ° S - P ° ft hBC ,d O R« » u t«n VcraTurd crant, quioccu. 

* 'rcSr* 0 ™?-» pato Iconio Gnecis molefti erant. Pcrfas 



■y Vj- " " paio lconio ora:cis moie.ti erant. Perlas 

j ^iceras (lhonjaTej. Annal. Lib. VI. autern 15 ve A-ttaGracCis idco did obfervant, 

; iacm ibid. „ His de caufis ImpeTacor (quod ex Periia iftuc dclati fmt, ut in annali- 

? ZtJJ??? m ? ,3S col,f gebat, & novas bus veterum Huhnorum Partc CI. obfcrvavi. 

* C0nrcnbeb * t > * »Bxili» peregrina haud d) Nicetas Annal. Lib. VI. 




168 ANNALES REGVM UVNCARIAB LIB. III. 

■ Princtpum terra nofira confdio perpetuUatum donationes inutititer faftas revocaremus, tbttdit 
fsobis Cbama, filius L*b, terra nojlra nobilis, quoddam privilegium pia recordationis Aii 
mfhi Bela regis concejfiim, fuper dmatione novem terrarum, feu pojjeffionum quod poffm- 
dum apud ms caju eccidente , vel inprovidtntia efl amijjum. Nos ergo ctmftderantes fidtk, 
& exceUctitiJftmutnfervHium Lob Patris ipftus, & Tboma fratris ejusdem qmd exkibut. 
ruttt inGracia (e), fidctiter invigilantes regia mjeftati, & bonori, ufque ad fanguims 
efufionem dimicando fe morti tradere non formidantes. Quorum probitas , & inftgma faBa , 
& fervitia fideUter exbibita Ompudinus tunc Banus , & Lenfiatbius Watvcda od aurts 
Bela regis , & notitiam retulerunt , cum quibus dtcli bomines in Gracia mtUtaverunt. £t 
propter tot inftgnia virtutum, & quia merita mm debent defraudari pramo , idrn Beta rtx 
avus nofier contulit , & donavitLob, & Tboma, pro fideUtatis fua cmfiantia pojjtffvmts 
in Comitatu de Dobcka exiftentes - -. Nos igitur volentes defervvre antiquitati, & pf 
fefftones ab avo noflro donatas, & concejfas, & fiabiUtatm i» nullo diminuere, utveriaa. 
tecejforum ttoftrorum imitatores inveniamur, eafdem confirmamus. Confirmatioms feriem firi- 
bi facientes figiiti noftri mutumine corroboramus (f). Hadenus littene ; ex quibus non 
modo Ompudinum ante SclavoniieBanum, fed Lenftathium quoque Tranfilvanorum 
Vayvodam fuifle perfpicuum efl : atque hunc omnium Vay vodarum primum ex di- 
plomatibus , quod ego quidem fciam , habemus. 
Mwtf Ncque magis in Dalmatiam Manueli res fecunda? , quam nuper in Afia fuere. 

Dalmati. v enet j ob interceptas naves onerarias, cum nullum injuriae folatium, miflis in urbem 
^^^Lcgatis, impetrarent, maximos mari apparatus fecerant , ad vim non modorepel- 
Gr*rixre-lendam, fed eriam inferendam. Coadta igitur centum & vigind navium clafle, afci- 
tifquelftrianorum, ac Dalmatinorura auxiliis Tragurium , quod Grecanici tum juris 
fuifie fupra monflratum eft, contendunt, primoque impetu captam urbem fpoliant, 
& muris nudant, Inde Ragufam delati , fuperata moenium parte, nobiliflima urbepo» 
tiuntur: viflorum iram urbis Archi-Epifcopus cum populo Venetis obviam facuu 
mollivit, nefiroili, qua Tragurienfes, pcena muldbrentur. Graeci, poftquam re! 
Dalmaticas peflum ire comperiflent, claflem quoque in hofles emittunt : fedcum 
Venetos & robore , & numero navium fuperiores viderenc , derrcctata pugna ad 
fraudes convertuntur , aquasque veneno infidunt. Dux Venetus, ne rei gerend» 
tempus vacuum elaberetur, erat enim menfisSeptember, mari Jonio ventorum fe- 
rocia infeflus, Nigropontem, tum Chium applicuit, fpoliaque ampliflima egit. Htccum 
oratorum miflitatione de pace agitur, fere maxima claffiariorum pars lue abfurotaeft. 
Quo periculo admonitus dux folutis anchoris viam domum relegens Sebenicum quo- 
que ceteris captis urbibus adjungir, Ita unius menfis fpatio totam fere Dalmaciam,;fi 
Spalatum demas, Graccis Veneti eripuere, non multo poft adHungaros redicuramfj). 



0 Grseciam pro Afia hic ufurpari liquet, „ teas Iftrenfium, & Dalmatinorum aflurofit, 

quod fuppetias Grsecorum Iraperatori adver- „ & contra Tragurium, qui Emanueli fub- 

fus Perfas Dela miferit, ut ex Choniata no- jecli erant, XXX. mifit galeas, quse urbem 

tavi. Alioquin vivo Manuele nihil Belse „ belligere obtinentes, ut pofteris ccderet 

cum Gracs litium fuit. „ a d terrorem, non folum pro partc eam 

/; Uaulula diplomatis fcquens eft: Da- „ diruit, fcd ctiara propriis thefauris eam 

twn per ma,„« Mathut Zagrabienfts PraipefitL, „ exfpoliavit. Dux autcm cum rcliqua ftoli 

la ntflra, Cancellam, in anno Dtmuni MCCXXX. „ parte procedens Ragufinos pollicitae fideli- 

fous tbawtrnkorwn, Gab Dapifenrum, Pauza „ tatis immcmorcs - - invenit • • hoc io- 

slgazonum , Micbaele filio OmpudPincernarumtu- „ dtgne ferens, bellicis inftrumcntis urbcm 

JJrorum wagiftris txiftentibus, fijP Gyula JUio Len- „ impufinari juffit - - altera dic MichaelAr- 

jtxhu fraivoda txiftenu. Hacc ex Mf. Andreas „ chi-Epifcopus Ragufis, Clerus, & popu- 

hu«ty , quj penc omnia Tranfilvanis tabu- „ lus univcrfus - - de commiffis veniam po- 

aria pcrvolverat. Jam alias viri hujus cum „ ftularunt. - - Poftea ♦ - itcr profequeas 

UOde memini , hic illud , quod nuperrime „ Nigropontcm pervenit. - - Exinde po- 

euoctus lum, ad^cicndum putavi, eura, „ ftea - - Chium navigavit, & urbera cum 

prius «uam morcretur, ,b heterodoxis ad „ tou infula pcr dcditionem acccpit. - - - 



,1*, "owetur, ab heterodoxis ad „ tou infula pcr dcditionera «ccepit. - - - 

£ D^n T Me - r*, »»" Cum ^ c a g ere ""r peffima pcftis io 

Stni * * * Chron,co - «^ricatil „ tantum invaluit , ut paucis interjcfiii die- 

M S * " ,n Centum d,ebu '' centum » bwfere mille homines peremti fmt, quod 



" §!! ' ;J: 0 V,gl n r V,bu, i dux de mcDfe » CTcditlj r advcnuTe ex ufu aquarum, qu» 
m aeptemorig cum lpfis egredicns decem ga- 



„ imperitor f«ceratvenenari.„ - - 



Digitj^ed by Goq^ 



10P At\: (V, 

na , quorum dipbmat» quidem videtJn, p4e Stenh ffiSf™ ! ^ 1 " n^ovS? 
litteris publici* irtferuerit. Q u * conjertunt E Um ? ' ufum WtfjET 
cumStephanus 1LL eum Manuele infelicitef fere iHlia *i- 0portu,c Ramam tom, 
eotirulo, quid juris, nohquidpoffemoniihabori ;»n. ' ? miflam fuifre » nitl***"'' 
Zagrabienn facerdotum collegio , quod H c cl aS 2 Ea * litter « 

dedi, j£»m ^ m^J^^Ji: ittb * c ^** 

regis filius Dei gtatia Ungaria, Dalmatid. CnatJ \~ ! Gcjjfc 

to^ «fctf* - - <few<« porrexerunt prtces • * , i> e f !, • tempor t s Zagra* 

ttm defuktiis fatilem prabui cenfenfum t &*uid<tota ****** ?T 
brf, ^uvokiprcfeauente^terl - E^^£^* **m 
gnanteglortofigbm re g e Bela llljZ* C^^a^SS^ SfK * 
dotum interceflerit, hic non attinet refe rre* STim «««5 5. um Collegl ° racer " 
quii litterasBela III. nomine fignatas Y n uce* ?5SSi2T^-^u , ^ ert » fi 
epocha extra controverfiam conftitui pofilt protrahcret ♦ ex q"*ui aditi regtli 

.Seprenrrionem obverfa eft, fmdiffima populatione vaftariinr ri AvV- - d ^Zndj* 

pertinuit, quam Wilhelmus Kaunizius ? ut TntofaS ^WIir^^^^f ^ 
faenuiflimus miles ad msnium demolitionem S m r\T >gtilS> bell °^ 
Henricus Auflriaa Dux, fed , C um TZZnTJi • J "rr ° CcUrrerat °. ui ^ni hofti 

tertium poft diem fato funfttim,turpeDubravii commentum ^ft w rract0 cruere 
primum infequente equo delapr^obiifle ^^^^^ ™« , , 

Mariam SAX^ ^^^^^imnim 21 

tion b^to«r r ttSES"*!* 30 P eCiit > initisaue PaftorurS^^ 
tiombusimpetraVitCr,), q u *haud mulco poft, quam maritum amififfet,XnTfIcio^ 

^ Mtftnh» (f^Bm r«tf MkpM «* ufque ad L\ fcrm° «ffi? ' S ,tl,eft0 . r " rt 

tur, fcrupulum raihi injici?, num S a" f ff^L t^n^^'- ^^ ,ftn> ; 
tfus gefti a Manuele contra Perfa, heiH r,o„i n tota4 P arC <» «ncntis ufque ad 

confirma^ S fSTwlJS^m 2* Bnl^^f devaftarunt nullo refiftente. , 4 & 

mterea Hift. Zagrab. memoret Orapudinum citos fuifle. 

nac dignitate ornatum fioA ao. 1158. Cl. .1 „ jL . *, 

autcra Rittervs an. n6o. tara intricaca hsc r .f^usl. BaLbinvS Epit ref. Bohcm, 

tunt, ut nifi duos dicamus Banos fuifie, " 1U ' cap ' X1L P a 8- *44< 

ut re vera eodem anno fa-pe fuerunt, conci- l > Hift - 6ohem. Lib. XIII. 

.^.■ppoffint. «) Ortilo »d an. u ?7 , Hcnricus Du2£ 

»; AuftonncertusChron. apudQ. Pe«vm Auftris obiit equo lapfils. 

inni^c 6 ' " B ^ mi • Du «^Htingarif,Po- ») Oanijvlvs in Chron. „ inter 

" h S "! onibus » coadunati contra Du- „ Imperatof Eramanuei ncpoti fuo Ifaaco 

" Z r 1 ^' terram , ' uam ex Darte fc " u te & s Hu "fia"« filiam iil conjugcm furafit,, ' 

„ ptemtnonali ufque ad Danubiura iocendio Mariam autera diclam fuifie fcribunt D»0(£ 

" »Pr. a n? rU D nt, r & £ fxdim inanitam dedu- Cfcraan, Kttnig, & Heningus. Annus con- 

*' , e . Rurrmt P/odmi aflumtis eifaera Co- fiObii etfi certus non fit, antemortem tameo 

" tili r"? M *i luidquid jiriori rfevafta' Mamieiis , qu;e inannumngo. incidit, lo* 

« Uoai fafiduum fui , t aeibkveruot. M . - candut eft, 



> 



An. Cbr. 1?0 ANNALES REOVM HVNGARIAE. LIB. III. 

M77« 

ManuiVs Marchioni montis ferrati collocata eft (<?> Bela tamen, ne beUo non neceffirio 
repoti fof-implicaretur, nihil Dalmatie caufa tentandum ratus, auctor Manueli fuit, ut pacem 
UcMir. cum Venetisiniret: cujus ineunde fpem non modicam Greci in prindpio quidem 
II 73. fecere , fed, ubi inter Rogerium Mauroceni filium, & Arbenfes ob InfulamAfj/i 
diHdium obortum vidifient , atque hinc, invaleicente partium faftione, aliquid lucri 
fe facluros fperarent, pacis traclationem preetextis de induftria ncvis caufis protela. 
runt, Neque titulis Dalmatie ac Croatia: pro fuo faftu abftinuere, Sclavonie quo. 
que jura ufurpantes. Rogerius enim id temporis a Manuele, quamquam preter Spa- 
latum, omnia amififlct, urbi prefeclus, in publicis litteris levillima jactantia DEl & 
1 1 ? 9« bnperiali gratia Dabnatia, Croatia, ac Sclavonia Ducam fe ferebat (p). 
Ptrticr- B e i a q U0( j mrar ji rationes haud fatis rite conftitute eflent, poteftnte regis A- 

y^ ^poftolici male ufus, turpi nundinatione in locum Prepofitorum , & Abbatutn pro- 
eb btntJU^ 3003 homines ca lege fubftituerat, certam ut pecunie fummam fifco regio pende- 
cimtmra- rent. Mali labes ad plures propagata difcrimen non leve religioni minabatur, nifi 
jwnemEf.Lucas Strigonienfis Archi-Epifcopus regem officii commonefaciens periculo caviffet, 
f.'e/ttry?tf-Commodumeandem ob caufam ab Alexandro IIL Pontifice Maximo DiaconusCar. 
dinalis Legatus aderat; cujus rationibus five perfuafus, five territus turbas Ecclefia 
eatenus quidem fopivit, fed qui poftea fequuri funt , reges majoribus litibus obje- 
Stxmdmi Cit '' Ut CUin cem P us erit > exequemur. Fadhim regis ceteroquin laudatiffimum, 
intnear Spondanus qunmquam in anno mendum cubet in hasc verba commendat: eodemamo 
gumento (nempc MCLXIX.) dum ipfe (Alexander III.) in caufa jurium Ecckfue regem Anglo- 
trrer. rum (Henricura) refraclarium experiebatur , alius potentiffimus rex Hungaria, Dalmtr- 
tia , Croatia juafmt M. Dtactmi (q) CardinaUs Uberttiffimo amm Ecclefum reftituit 
in iliis, qua tam ipfe, quam deceffores ujurpaverant adverfus Ecclefiafticam Ubertatem,tirca 
dtpcfitmtmEpifcoporum, aUonmque prapofitorum , ac bona vacantia Ecckftorum, deque as 
diploma confcripftt, quod affervatur in Vaticana bibliotbeca, Ubro , qui mfcrtbitur CencuCa- 
meraUs (r). Aut ignoravit, aut fubticuit Spondanus, quid juris Hungarie reges 
eatenusab fede A?> ftolica obtinuiflent, neque Bele unius res gefte cum aliorum 
predare faclis confundende erant, ut reges noftros fine difcrimine ufurpatores ad- 
verfus Ecclefiafticam Iibertatem compellaret. Sedenim dicaciorem, quam oporte- 
bat,Spondanum in Hungaros fuifle, plures ante me obfervarunt. Porro, ne rebus 
quas demceps narraturi fumus, & hinc ortum fumfere, tenebre offundantur, opere 
precium eft diploma, quod rex Strigonienfi & Colocenfi Archi-Epifcopis , tum uni. 
verfo Hungari» clero infcripfit , in medium proferre, ne aut maligne fubticuifle, 
aut juribus regum Hungarie iniqui ruifle videamur. Quo loco id monere vifum efl: 
male diploma mox Jaudandum Stephano III. a plerifque tribui, ut ex Doailumo Car- 
dinali Arragonio, qui id ad XIX. annum Alexandri IIL affigit, perfpicuum eft (7) 
Gc autem habet (t\ e * r r w 

„B. (u) Dei gratia rexHungarie, Dalmatie, Croatie, Rameque, L 
» W eadera gratia Strigonienfi , C. Colocenfi (y) Archi-Epucopis , atque eo- 



cere DoflSr K Q " C0IU ?» aut ■ h «» P otul ««- thece Vatican» cuftode ab erroribus rcpnr- 
TnwJ vT • KoLLAR Llb - »• Hift. Diplom. 
t f ^Pi«tur fuifle 



gavit. 



m ,u "uugaria.-, luipicatur ruilie 

ftiatheum Canonicum regularem Conereea- u ) E * Mlteta notat Bcla O- Alii N. vel H. 

tionu. S. FridianiLucenfissbAlexandroHI P onunt » qoamquam ultimum HenricumBcls 

XJiaconum Cardinalem S. Mari« Nova rcnun filium 'n 0 "» 1 » pnus tamen erroneum eft, & 

tiatum, aut Gregorium Diaconum Cardina" fcribentis imp«icia ftcile ex B. (ucritN. ror- 

«mS.Mari», qU j tertjura in Hunearia Le- matum - Psterft in Mf. exemplari.quoufu» 

gatu, erat. Mun S an ' Le " e ft, ait fequentia in fronte haberi : Refcriftm 

r) ln I-.pitome ad hunc annum. priviitpi rtgis Htmgaria , qui pro reoetmkx Ec- 

tj Detexic hancChronoraxim Cl. Koluh cU ^ a /Soman «» 6? Domirti AlexanJri Ptpa, U 

33« mS? vvfd m ' mnm con « ruit «««» WvMrrUUtmdorutvit, ffftdt. 

brarufacieunumX ISJ? ' n0tm * X> L " W Archi - E P ifco P«" Strigoa. , 

' ' fucm > ^ W 7) Cosmaj Colocicnfjt. ; . 



'Digitized by CjO< 




„ Prarterea anteceflbrum noftromm confuetudinero retro teroporibus habi- 
„tam, relmquentes, in nobis, & in noftris pofteris immoHli firmitate valituram fin- 
„amus , quod decedentibus Epifcopis in rebus Epifcopalibus procuratores L licos de 
„ceterononponemus, atque poni nullatenus permittemus, fed honeftos C!erico« 
„quinonad voluptatem, fed ad neceflitatem vitfus de ipfarum Ecclcfiarjm rcbus 
„moderate accipiant, ibidero inftituemus, qui reliqua omnia bona fide, & fine frau- 
„de aliqua ad reardificationem tpfarum Ecclefiarum, & Domorum Epifcopilium , 
«feuCanonicorum, ad ufus qucque pauperum viduarum, & orphanorum debeant 
„obfervare. Nosvero, vel pofteri, nihil unq am de iisdem rebus in ufus pro- 
„prios ulterius redigemus, nifi forte, quod abfir, hoftes regni in n-anu valida tines 
„ipfiusregni intravetint, vel aliqua alia urgentiffima neceffitas poftuhverit, & tunc 
„quoquc id fine Epifcoporum confilio non faciemus. Addimus etiam , & robore 
„inconcu(To tam in nobis, quam in pofteris noftris perpetuo o. fervandum ftatuimus 
„quod rcgalesPraepofiti, vel Abbates de fuis Prxpofituris, & Abbatiis, feu digni. 
w tatibus non amodo deponentur , in hac parte confuetudini noftras antique 
„per nos , & pofteros noftros renuntiantes, nifi infaufto cafu contingeret eos fuper 
rt certo crimine canonico ordine convinci, vel crimen fuum publice confiteri. Ad 
„haecC.Archi-Epifcopus Colocenfis omnes Epifcopi elefti, regales Pnepofi- 
„ti, &Abbates munificentiam ac libertatem, quam pro reverentia beati , &fan- 
„ fliffimi Papas noftri Alexandri , nec non & M. Venerabilis Diaconi Cardinalis Apo- 
^ftolicas fedisLegati fibi conceflimus, attendentes, pravam fuam confuetudinem, & 
„omnibus Canonibus obviantem, quam in inftruendis Prsepofitis,*aliisque dignitati- 
„bus, & Ecdefiafticis beneficiis fubtrahendis cxercebant, in manus prajdifti Cardina- 
„lis penitus reliquerunt. Unde communi confenfu, & liL-era eorum omnium volun- 
„tate decernimus, & inviolabiliter praifenti privilegio valituro perpetuo ftabilimus, 
„quodnulliArchi-Epifcoporum, Epifcoporum , Electorum, Prapofitorum , Abba- 
„tumdeinceps licentia pateat, de Prsepofituris fuos Prepofitos removere vel alias 
„Ecclefiafticas perfonas fuis dignitatibus, aut Eccleliafticis beneficiis privare, nifi 
wfortefuerintdecrimineconvidicanonice, vel confefli. Hecauteroomniadecon- 
„filiogloriofa! regin» Matris noftrE, & Archi-Epifcoporum, omnium, Ele&orum, 
„Pra:pofitorum regalium, atque Abbatum , Comitum omnium , Procerum , & alio- 
„rum Principum ftabilita , ac firmiter corroborata noCantur. Aftum in Civitatc W. 
*(&) anno milefimo centefimo nono. 



s) Ideft: Geifo. Addit Peterfv fequentia a) Cosmam innuit, id temporij Archi-Epi- 



Vv 




*) Monet PsTEJirr in quibufdam exempla- 

ribus 



M. Orr. ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. III. 

II 79- 

Haclenus regis litterie ; ex quibus rerura geftarum caufas, tum quid & 
quem in modum poteftatem fuaro in rebus Ecclefiafticis coercitatn rex voluerit da- 
1 180. rius liquet, quam ut a mc quidquam ad illuftrandum afterri debeat. 
Maniuic Sed nos ad res profanas revertamur. Manuel dum univerfam Dalmatiam 

defunilo fubjugare molitur, pridie nonas Odiobris anno (Iipra millefimum centcfimum odtogc- 
*'^"*limo extinguitur. Quae mors ut Hungaris opportuna erat, ita novam quoque re- 
J/ung<tros ram ^ acicm Dalmatia: induxit. Spalatum continuo in Bela; clientelam conceflit fr) 
redit. neque Jadrenfes diu tergiverfati funt , obortis diffidiis fe noftrorum fidei permiccere! 
DilBdiomm caufam jam fupra memoravimus ex eo capite pr&fcclam efle, quod Ve- 
neti bona Pontificis venia Jadrenfcm Archi-Epifcopum Gradenfi Patriarchaj obno- 
xium efle voluerint. Auclum malum eft, cum Alexander Papa Eugubinura F^ifco- 
pum a Jadrenlibus elecrum commonefeciflet, ut ne Patriarcha; obedienciam detrech- 
ret. Id, quamquam Epflcoptu fe fafturum pollicitus fit, Jadrenfes tamen minime 
fleri patiebancur. quin, addicis prajcipua; dignicatis Civibus, Romam ut contenderer, 
juraque vetera Ecclefiaj tueretur , ingratiis cocgcrunt. Is, cum ad FoJim roalain 
fmiftra valccudne decinetur,fcriptisRomam licceris Alexandrum de icineris caufi bre- 
viter edocuit. Molcfte id Pontifex fcrebat, & refcribens in h«c verbaillum arpuit: 
£«w igttur ttbi imminet , ftibjetlos a prafumtione fua compefcere, cwn ntm dtbeamus fequ, po. 
pulwn, feddoccre, mandamtts , qttatenus infra tres menfes, poflquam Jadram iveris , p t r. 
gens Venettas eidem Patriarcba obedientiam , & revercntiam Primat- debitam promittas,& 
impendas, &> Clerttm, fiP populmx tuum ad tdem , ftcut tedecet, inducas, frr, quod ipjt 
Patnarcba contrate maUriam conquerendi non babeat,nec interVenetos,&Jadrenfes gravis 
ex boc, (Spcrtculojadifcordia oriatttr. /ilkquin ufum tibi paltii interdtcimus, tjfte, cenfecran. 
di jujfragaaccj tms,&Ecd fias dedicandi,auc~leritate privamus. (d) 

Jadtenfjs compcruPontilicis voluntate Archi-Epifcopum redueem, quo mj- 
nus mandaca cequeretur, prohibuere, & tempore, quo Venctis turba: cum Pifa- 
ms, & Ancoim; in i3 incerc.irerant, u(i nuntios ad Belam mittunt, qui in ejus fe rtdera 
concelluros pdl.ceantur, li fe adverfus vim Venetorum, & injurbs tueri veliet. Ne- 
querex tergiverfandumracuspnEfidianos, qui urbi tuendcc facis elfent, & commea- 
tumj .derums miccic, roamiaque parcim reparat, partim novis operibus communic, 
Il8r : etoM ° fi ^ uamVeneji ' utnondc niW>onietusfuic, tcnurenc , idonea 

mi cutf. Neque inanom regis metum fuiflb, eventu ipfo patuit. Veneti cognico 

>>;*Jadren^ fcntentiis bellum in utrosque de- 

moLT ^""r''' cum W c ™™ m Ajperioribus bellis exhauftum, & ad prsfens felicitergeretv 
• dum cnue admodum eflbt , tantam xvis fummam a privatis in commune collacara per- 

hitxnt, ut exped.t.on. facis videretur. Tum, foluta Venetiis clafte , re*a Jadra.n 
Scd " «'S^ 3 '^^ 1 ' 3 " 6 T) 3 ™ com,neatu cxclufam obfident, acriterque urgcnr, Verura 
/^.^-^.^P^d-^niHungarorumfinguIari virtutc labor orams irritus ad extremum 

caoerec , e.vpugnata Pago infula, ceterifque, qu* itidem ad Jidrnm | v inc infula:,deciitio- 

' " 3 abfceflere - Commune malum id oranibus, qui prius bellu:a oi> 
movent, quam «rarn raciones rite fubducant (f). 

Noftri 

2?iotfl;, a < Ut K Q uil,us J itte ri*' ve- „Ungari e fubdiderunt. Rex tunc horofni- 
Vacium Bu P d^ ^ res " r ^ s .»P uta V"adinura, „ bus & v.ctualibus civitatera munut , & 
vacium Buda , Befpnmium, & VVefpri- „ muro circumclulic 
dS f lir d ^ /)ld.S m , Du X ''auc em DlUUn. fcelul 

Su"b^r d tc a P St Pl0,naURe8lShU ^ ■ rcf0r 7 r -nl-l»ns, con^egatani CODOO. 

c) Aacm ntimv.J m ci • » nera fibi conformeminvenit, &Sco]io cx 

XXIII Poffl morZ v I,lft V. Salon,t - «P- » continuatis anguftiis nimis exinanito, dum 
mtori. «i^^S*^J^ ,,,0 ^ Ira - » de eis «cupeTandw collacio habcretur, 

■d) Dwdvi v« in' j " tulerunt liberaliter. Tunc pro congrui 

e" Dabovum Tn a , >d !?' 1 178 - » fititfaflione decernitur , ut provencui Ri- 

„ fadrenfcs a Du Ve^fiti" u^pS, 0 " " VOa 'r " f °/'' & & ouar4ntefimi nnt 

hibere permittanc « ' -1? bea,ent,am «" » ho " ,le " raittensper marejadram 

«.in proccttiom Bela: rc-git IIL „ ceterafque iafula» libi fubjecat.,, 



Digitized by Googjp 



^dCDffljdl virtus enituit^ q ui propCa S Vo t n ^ " r<?duCend * 

awia , & Croatia rurfum deditione in Hungarorum doS^ PCnS mterva "° 

la tam fecundo rerum curfu nJT^ Poteflatem vemt. * 
efl, cum ou od ^^^"^^^^^ -provifo evorrum 7*. * 
renfemEpifcopatum Ecclefis S^I^^^SS^ Leg.tusPl.a-^ 
quodBela eleclioniSpalatenfis Archi-Eoifbnn, fi S ' dm)n * k ' d,s Mttfbueritfo, wrn^ta* 
Spalatinis, qui pnmi P 0nin i um 3^ ^^ *«2fi f 

deuiuere, tam difiicilem fo Bela bnfaZb ^S? m °" e Hun S''roium poteOad r e fMf P«/» 
~i„.a.- .„/ C1U ll - oeia prajbuerit, nuloiam c.mfi<»,,,,, ,1 1 L>™i«- 



fcftu., & ex Chileniorunfnobih "pri^^Srr- ^ fedi ^ 
ter eruitur: nifi forte rex idem j quo ffi . Z ? V™ fatis verillmi[i - 
«, adDalmatiamitidem pertinerc volu erft O ^S^?* e,e( ^ ne nomi - 
Acredeftituta religionis dctrimcntum patere ur Q " ™ ?' C0 Pont,Tex nc u ^ P a- 
ba lcripfit CO. Pateretur , gra ves ad regem litteras in hsc ver- 




»v?cm iit- 
iscm~ 



tmHl, eligi mnpermittas. Kkntcs iriLr ZZLTr r V , ^ d ^va 

Ec^pro noftri officii Mito ^fZZ^r^T^£ ^ W«* 
, ^M^flwwmfa, & fine contraJtfl, T« r J ' ? txhrtMtnr m 
t^&p^Dei^^^reV^^ T* Jep f 0 " a ' jB ^' r ^ri^rm:ttas t 

tir^credimus e^re, ut cnLj^n ^TZt^Z^ '^Tl 
mj^itate tua facias firmiores , 6» « ^^JZ^ fJn^J ' ^ 

&, five Bela jurium fiioron tStotfeT^vS^ fj^-lf^^a.»^ 
belli. resad liquidem confici no nT t ob rae um ur.pendem» a Venetis"^"» 
jeliquam DaimLm i^S^Jit^ ™^ 

opcnu precium ex Dalmatia retubflent , irntati Tragurinos ad officium » 

«) InHift.Zagrab.Ecclefiie. V 2 .„ m nr „, , r , voca »- 

j) Apud LvcTvm |ib. III cap v r .f „ » tu r m P!«fttu« Cleru, ncc veniflet, nec 

ft 5 nt Legati uttene ex Arcl ivo £ P h u . iSut' " ftef°ln m , m I f, ' re >A t,Uib " fdam diebuS 

ktenfi S depromts. „ 11, eo b a ]dl " P i' S Ja,n . dia3m ««««elarn audivi- . 

„ gmtia S. R. Eccl. Sub. A P l t \ a £ £it " ' -i & aUdlt,S » & viiis - & • 

. Legacus dile^ in Chriftofr trlS un " VrrU^l' P r,v, l e 8 iis ' & "'^«ionibu, 

r, verfo Clero , M. .'Mauro ) CoS * " r " 1 S & ala r ten,1s ' c,dcm " " Prxdiclum 

„ totipopu!oSp.late^u cu^ diffionl ftlf " n" 1 hp,rco ; iac,,m '^Jcavimus - - 

S«2Le^h.biZS T c 3 Q,rOniC0n P °" tificale Sl,oni «'" um & 
„ Eccleiiam o,"! * c i ™ ' S P alatenf «n Spalatenfc apud Fari.ati Tom. I. Illvrici fa- 

■ >4JCrenc » cumque ad dicm - - denuntia- 



An. Clr. I74 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. Ilt. 

I i !3 3« 

v-r-~ vocandos cenfuere. Adornata clafle urbem obfidione prerount, &, quia partim olim 
ufamoh defeaionem muris nudata erat, partim, qua mare rcfpicit aditu facilis,nequefatu 
rtdigunt. ad defenfionem comparata, brevi in poteftatem redigunt. Venetorum dux ne perfidi* 
poftea locus effet.facla deditione fingulos viritim ad fidem jurejurandofirmandaraade» 
git,viciflimque prmTOgativas, quibus cives ornatos veller, hoc diplomate confirmavit. 
furtju- „ AureusMaftropetrus D. G. Venetorum , Dalmatias, atque Croatias Dux, 

ri^<iJ,,omnibusfidelibus fuis, ad quos iflrn littene pervenerint, falutem, & dileaionem. 
fidm pe-^Univerfitatem veftam fcire volumus, quod Traurenfes (vi) omnem fidemnobis 
ftu ad- m fervare volentes, ficut etiam noftris prmdeceflbribus olira fervavere fidelitatem, a 
^ r,aw * „minimo ufque ad majorem nobis juravere, ea propter eos tanquam fideles noftros 
„diligentes, fecuros deinceps illos, & falvos in perfonis, & rebus eorum efle vo- 
„lumus, eundo, ftando, atque redeundo. Mandamus igitur vobis, & mandantes 
,,prascipimus , quatenus pratfatos Traurenfes, liberos, fecuros, atque falvos, di* 
„mittentes, pro honore veftro, dilectionem eis, & amorero exhibeatis, ubicunque 
„illos inveneritis, fcientes pro certo, quod fi aliter facere prasfumferitis , nos non 
„modicum offendetis, & infuper noftro fubjacebitis baiino. , - - Dat. menfe Septem- 
bri Indiftione XI. feliciter (») At cum indiclio hmc cadat in annura MCLXXVIII.ne. 
cefle cft, aut errorem fcribentis irrepfifle, aut diplcma , itaque & Tragurinorum dedi- 
1 \ A' tionem, ad anterius tempus revocanda efle. 

mmaue Veneti redaclo in poteftatem Tragurio, Pharum, & Brachiam infulaa, haurj 

blmati- lor) g e ea ur be dillltas, fui quoque juris facere nitebantur. Pharus ex finu Narend- 
nis,fed no promincns longa magis quam lata ad occidentem porrigitur, Brachiam ad Oftii 
frulha, Cetinae fiuvii a fcptemtrione habens oppofitam : utraque fitu in primis commodifli* 
inkiord. n , a ^ tnm ad defendendum Dalmaticum litus, qua continenti obtenditur, peridonea, 
ex quibus levi laboris compendio Tragurium & commeatu excludi , & procurfioni- 
bus infeftari queat. Atque id Venetos folicitos habuerit, ne recuperata ab Hungay 
ris urbe, non modo Dalmatia, fed fpe quoque illiusdeincepspotiundiexduderentur. 
Itaque magna clafle infiTufti partim obfervabant , partim infeftis armis Infulanos pe- 
tebant; quo quidem nihil plus effecTum eft, quaro ut utraque infula in Hungirorum 
1 185- fide, & clientela magis firmaretur. 

Pontifac Luc i"s Pontifex Maximus, qui anno feculi hujus oftogefiroo primo, Alexan* 

Spalatm- ^ r0 ^ 0 "^ 1 ' faciliorem fe Bela; regi prmbuit, jusque in nominandis Epifcopisin- 
fa Arthu demne permifit. Itaque poftquam quatuor annis vacaflet, fedi Spalatine hoc anno 
Epifcopi Petrum gente Hungarum pnefecerat. Futi auttm Petrus ijie, ut de eo fcribit Archi* 
cmfa /a-diaconus (o) primo Epifiopus Narnienfts, vir magna fiientue, & btmerum mtrum m% 
ciitmft bus decoratus. Erat autem pracipue eruditus in fiientia PbyfkaU, ita, ut rtfpUiendo m 
regt pra-facjem fani bominis, pramfieret, quo agritudinis genere, & quo fcret tempore maJtndu, 
quoque medela antidoto pofet Untgtaris evitare difirimen. Ut primum infula ornatus eft, 
fynodum provincialem fuf»aganeis fuis Spalati celebrandam indixit, in qua cum muU 
ta fapienter ab eo inftituta funt, tum illud precipue, quod defignatia Dioecefium K- 
mitibus, fontem litium, quse in hoc genere apud facros viros fiepe enafci poffunt, 
obturavit (/>). Qub, u bi ab rege rata fuiflent habita, publicis litteris ad poftero 
rum memoriam exftare voluit. Earum initium hujufmodi eft. 
Emencus Jn nomine fancla, individua Irinitatis, anno ab lnearnatione Dmini MCLXXXf. 

rcTiZ' 1 " d,m ° m m ^• in0 P«P* W. Apeftolica fedi prafidente, ac Dmino Bela 111. 
Hungarue regnum gubernante, & Domino Henricofilio ejus, eovhente, cortnalo, 
mno Petro Hungaro ventrabiti Arcbi-Epifcopo Spaktenfifedm tenente boc aiJum efi (?> 

Hsc 

m) Hoc nomine Tragurienfes veniunt. „ bentes cum univcrfo clero ad fynodam 
< u£ c , VM Lib - Ul - cap.XII. ,, Provincialem cclcbrandam Spalati, tera- 

») Hift. Salr.nit. cap. XIX. p0re Lucii Papte, in qua fynodo fuere fuf- 

p) Uiron. I ontificale Salonit. aput Far- w fraganci Epifcopi fcquentes: Falcko Ti- 
- 1 om - u '"y" 01 »cri. „Hic (Petrus) „ nienfis, Mactha-us Nonenfis, MarinusSeg- 
" P" mo f an »° Pontificatus Kalendis Ma- „ nienfis, Michael Scardonenfis , Mattta» 
" wiT-f ^ J) VV- coavt >W* mi- » Corbavienfis, atquelfak S. Stephim * 
" b«S ^ ,fc °P° s f"^"eos fuo,, Ab- „ PinisAbbas.^ - , . ., 

„ bates , & omnei Ecclefi» Perfonatus ha- 5 ) Apud LvSvm Lib. III. cap. XIII. M 



Diqitizecf by Goo 



B E L A 175 
H«c ttmetli ad facras res, que noftri inftituti non fiint, oertineanf ««.w-j 11 Hl 
mennonfuere, quod Emericum , alias Henricum quoquenun 5^^£?£* 

ftenus non futt, confuetudinem tamen hanc ex aula Manuelis Belam traduxifle Td 
Hungarosputo, quod a Gra-corum Imperatoribus filios Catfarum nomine aut a S? 
digmtaus pr*rogat,va opatos perfpicuum fit. Nifi quis potius arbitrari veliJLam 
eo more fplendorum & magmficentiam aul» fu« concifiare voluifle^, vd , c S 
fortafle fufp^io non fit ,mprobab,l,s, cognito Andre* fervidiore ingenio, confultX 

mZaCcvZ™ ' " "* Tm * "*«^ S 

HiDcquidem in Dalmatia evenere: in Hungaria novje ad regnum acceffio Oum a, 
nesfaft. Vo.odmurus Halicia, regu.us poft infel.cifer collata arma Tm Sto S« 
Polono ad Hungar« coorugerat Mefcislao viclorum arbitratu conftituto ftfaS» M«W 
Qu., quod Polonorum, quam luorum, magis ftudiofus eflet, propinato veneno " w 
poft rnennmm exlbnclus eft. Cu, dum Cafimirus Romanum , exVolodimiri TZl^ 
filmm, fuaauaontatelubft,tu,t; Volodimirus recuperandi regni occafionem adefle ' 
ratus, a Bela, qu, fe hberahter hofpuio accepiflet , commeatum , & auxilia petie, 
rat. Sed non modo non tmpetraytt, verum etiam in vincula tometlus eft, miffufque cekriter 
cmrmttnlmnenia manu a Bela Anirtas filius , qui Haliciam in iitionttnfuam redkeret 
VementtAndrea magno cum pldufu Nalicienfes portas arcis aperiunt, rati, mdimir ettm 
mnfuavt rem agere, prafertm affirmante ilh: Vokimirtm pone fe feaui. Occupata arce 
pnfitetur id , quoi erat , mn Vohiimko , feifibi fe iominatum quaftvifje. DeiTie iurare 
tmnes in verba fua cogit. Rementes , aut cunilantes moio capit, ceteros arce excluiit Ma 
giflratibus amovet, acper Juos Hungaros mnia aiminiflrat. H*c Cromerus (r) l fed 
qu, reges mendaces facere non verctur, fidem illi omnem abrogare nihil quoquepen 
fi habeo. Illud a vero non abhorret, Volodimirium exftinclo Mefcislao afuli ad 
capeflendum regnum exHungaria evocatum, atque hunc, ubi Andreas a patre cum 
exerciruiflhucmifllis, Haltciam occupafTet, inHungarorum clientelam non invitum 
conceffifle. Erat autem Halicia , aut, utaliqui fcribunt Galicia regio Ruffise minoris 
fecundum flumenTyram porrefta, qua Polonia hodie Carpatids montibus ab Hun- 
garia fecemirur, regumque noftrorum titulis olim acceffit, ut in loco exequemur. 1 1 $6. 

Dum hacc fiunt, Balhalotrius Quinque-Ecclefienfis Epircopus ex Arragonia Helena 
redierat, quiBeUe filiam, Helenam, an Elifam, ambiguus hsreo, Arragonum regi Belefiiia 
promiflam, magno, & fumtuofiffimo comitatu fponfo ad regnum deduxir. Jam alias re Jf*^*" r *- 
nuptiarum, & regis caufa femd , atque iterum extra regnum profeftus magnam e ZT "* 
a confeftis feliciter rebus gratiam apud Belaai iniit. Quie itinera cum infanos S 
propemodum fumtus expofcerent, &Epifcopus propterea maximam fundorum par-K*^ 
tem obiraflet, Bela , quo gratum vialfim animum exhiberet , & exantlatos la-A » 
bores non nulla mercede compenfaret , novis fundis, exquifitisq je prajrogativis^™*"* 
Prasfulem donarat. Cum enim , ita rex in litteris loquitur, venerabilis Pahr Do-** 6 
mmu Balbalotrius, Ouinque.Ecclefienfts Epifcopus, mfler Baro fideUftmus , regi , & re. 
gm mflri in obfequiis Jetnel,fectmdo&tertiolaboravitextra regnumjuis prof>riis cumexpenfts, 
& Ecckfttt fua ianmis, feu iifpeniiis fumtuofts , viieUcet ai IUuftrem Principem Dominum 
regem Arragomm pro mftra filia cbarij/tma (s) JUuJcb , ip/i illuflrt regi matrimonialiter ca. 
pulania, quam etiam iemum inibi , quantam explendo viam , in regnum duxit Arragonum, 
intborum, & confortitm dicli regis : volentes propter bonum regia confcientia: , & animat 
noflrtt, ai bac feliciutn progetiitorum noftrorum falutm, ipfam Qtiinque Ecckfxnfem Ecck- 
ftm confervare iniemttem pro maximis iamnis , & iijpeniiis ipftus Ecckfta Quinque-Ecek- 
fietfts, viielicet quinque miUibus marcbarum confumtis, & expenfts, in viis ante tBffit, 

X x pr+ 

romma in rubfcriptione pau.lum aliter ha- 
bent, quam Chron. Pontificale exhibeat. 
Flafco didtur Tinienfis Epifcopus, Mirco 
Signienfis, cctera congrnunt. 

r) Rer. Polon. Lib. VI. 
0 Apographmn, quod mihi ad manum fuit, 



1 4 



l! 



habet Beusb. fed opinor IUusb Icgendum, quod 
nobis Hungaris efl: Ilelena: defcriptor autcm 
C in locum L facile fubltituerit , qua; littera 
ex autographo defcribentem forte in errorcm 
induxerit. Alii malunt Elifam dici, & Phi- 
lippo Galliarum rcgi 
tamen dipioma dubium i 



Digitized by Gobgle 



An.Cbr. I? 6 ANNALES REGVM HVNCARIAE. LIB. IlrV 

l -^-pr4ertim, ijukpofejftonem, & Cortem Epifcopalm fuperDravam contra Vuftaexof^ 
fitam in nomine fancli Martini mncupatam, ctitn deccm, if Jeptem vtBts m eandem Cortc* 
pertinentibus, occaftone Ulius itineris , noftrts pro fervitiis , rcgis de btneplautt obUgam{t). 
Tum enumerans benefida, quibu» eum exomat, ampliflimas quoque prarogauvis 
adjicit. Quamquam autem annus fragmenti hujus diplomatid me lateat, fufpicor ta- 
men nuptias ad praefentem armum revocari debere : tum quod bietmio poft 
Calanus Epifcopacui huic jam prseflet , Belaque in ea dignitace fupervixetit , 
tum quod prioribus annis rex fere bellis implicitus erat. Nifi binominem fuif. 
feCalanum arbitremur : certe anno abhinc tertio Sclavoniam Bani poteftate ad. 
miniftratam ab eo conftac, paullumque poft, Dalmacias ac Croatias, Vicariiregiititu. 
lo praefuit. Qu«e dignitas cum inter Barones regni locum habeat non poftremum , 
ipfeque Bela Epifcopum Baronis nomine cohoneftet, pene in dubium adducor, an 
non fub Balhalotrii nomine Calanus lateat. Quodfi autem conjectura de anno nu. 
ptiarum nonnulla ratione nititur, habemtis certum Helenae Sponfum , Raymundum 
regem, Alphonfi II. cognomento poftea exornatum, quem ab annofeculi hujusfe- 
xagefimo fecundo, ad nonagefimum fextum rerum in Arragonia poticura fuiffe fcri- 
ptores exafttflimi prodiderunt («). 
Anago- Fortaffe eodem tempore de niatrimonio inter filiam Raymundi Conftanciara 

num ^"nomine, & Eraericum Bela; natu maximum conciliando transaclum fueric : hancenim 
gjft^illi collocatam fuilfe non modo Bonfinius (j), fed exteri quoque(y), acinprimis 
rlco r^T ChronicaAuftraIis,cujus auftorin Auftrise ccenobio ad fanftam Crucem eadem tetnpe- 
icjpomit- ftace plerisque credkur fcripfifle (s), memoranc. Uc adeo graviter i|Ios erraffe exi. 
tur. ftimem, qui (<?) Rogerii Siculi, aut Antiocheni Principis (b) filiam Emerico in m> 
I l87*nus conveni'e fcripferunt. 

Vtnai Veneti, qui ob ereptam fibi Dalmatise continentem a»gro admodum animo 

rw/oy^fuere, infulas Dalir.atkas magna dafle oberrabant, tum ut has tuerentur, tum, fi 
'irritlco re ' ex * etuent ' a g crer| d« occafio fe daret, in promtu ut adeflenc In primis Jadraj 
MXU ,l„ u _mhiabant, qua obtenta facilius fe ad reliquas Dalmati® pofleflionem graflaturos arbi- 
tratifunc. Nequearmorum metus,quem mari oftentarunt, diu inanisfuic: repentepor- 



tum Jadrenfis urbis immenfa navium copia circumfident, acriterque impugnanc,quo fipo- 
tirentur, videbant fe & temporis & laboris in capienda urbe compendium fafturos. Ve- 
rum extraflo inter illacas , acceptasque clades tempore bene longo , cum fruftra funs 
molitiones cemerent, praeterea reges Chriftianorum' pene omnes poficis inimicitiis ad 
facram expedicionem fe accingere, crebris nuntiis affcrretur , ipfi quoque hoc exem- 
plo commoti, Legacos ultro dtroque miccunc, qui pacem mutua voluntatum confeiv 
• fione conficerenc Sed cum convenire utrisque non poflet, inducus biennales fe- 
I ^88-quente anno pepigere (c). 

jh^r"* nac P arte 1 u ' es re ^ tuta e ft> cum a hbi turba; oriuntur. Volodimirus, 

UusoRuf.We™» fi Croinero fides, in vincula a rege conjeclum narravimus , con upiis cullo- 
fis & Po- dibus ' n Haliciam penecravit. Confluxere mox ad etan Ruffi, cum quibus vicmiam imcm 
umti Ha- latroctmis infeftare Ceepit, ingentesque pradas kmmum,peatdtm, &jumentorum eticm e Pn- 
licia ejici-mislienfi traQu , qui tunc in ditione Caftmiri, & Poloncvum trat, egit. Non ttilit id Gf- 
tur - ffi/rtvi; verum miffo cum expeditis cepiis Nicolao Cracovtenfi Palatino, preedatores Mosperji- 
quutus, in remotiores fi!vas , acmmtes, quibus Pohrna, & Ruffia ab Hungaria dhjw$h 
tur, propttiit. Cum autem in angufto res fuas pofttas effe Vohdimirus fecum ptrptndtrn , 
jamque non tam de recuperanda Halicia, quant de falute Jua cogeretur tffe folicitus, darm- 

0 In.Confirrnat. privilegiorum Epifcopa- d) Palatius Tom. I. Monarchi* occidcnt. 

tus Quinque - Ecclefienfis. feu in Aquila Sueva Lib. XXIII cap. II. 

. u) LE.Nci.rr dv Fbesnoy Tablettes Chro- b) Andreas Prvnner Annal. Boic. ad » 

nologiques fccond. volume. 1195. 

Dec.II. lib.VU. f) Dandulvs ad annum MCLXXXVIII. 

• y) Dvbravivs flift. Boemic». Lib XIV. „ Eodem anno rex Ungaria;, & Veneti & 

Pessina in Marcc Moravico, Rmvs Lib. „ ris dadibus viciffim in Dalmaria diutius 

II. PisTomvsin ub. Genealog. Hieronym. „ rlagellaci, exddio cerra: lantta: compunfti 

Planca in comment. rer. Arragon. Tom. 111. „ miffis hinc inde nuntiis, creugas ufque t& 

Hifpania; illudraca?. n biennium peregerunt. „ De oppugruto 

s; Ad annum 119C. videturautcm inanno aucem portu Urbis ladrenfis anno MCL- 

«* cub »re. JUCXVII. Ludus Ub. III. cap.XIL auclot eft. 



Digitized byGoc 



■ * l a m. l?? 



Ssjz^ tj?,^ «L*tU 



yfn. Qr« 
I 



^^mll?^A^ WMn0taMnfidei,da "» V »«* P»<* maximam par- 
temocamaretur, Andre»proeo, acvoluit, opem fcrre non p .terar, nunc ea ^ 
ra Irber, contomelom obfeffi & ejecti filii, erepttcque Halicis vindica idam cenf™ *" 

m c ;i^rsriS ftui ' r dCar,m, ? f(Edera ' 9«H^CK5£Sars 

multo tempore &n\iflent, um leviter violalTct, tum exercitu in Poloniam immitTa^hZ. 
1 juftum bellum futuro tempori fervavit. Quamquam autem belll non Z Tnt&SZ 
tar. lege, quarn atfis utrinque prsdis ac circumlata vaftitate gercretur, tamen Polo-^ 
m graviter .d ferre & fremere contra Cafirairura, quod bellum minime ne^ffarium^*' 
fufcitafle ,n perfidi holhs gratam , quem non modo fuppetiis minime adiutum, fed 
quod PolOT.am .ncurfionibus, vexaflet, extremo fupplicio affeftum efle oportuerir. 
NequenoftnsbeUum illud protrahece placuit, quod Fridericus Imperator cura im- 
merua cruaatorum multitudine perHungariam iter in Syriam faccurus ferebatur. Ita- 
que abello abhorrentesde pace agunt; qus cum difficiJius coiret , utriquc enim ie 
ab altens injuria affeftos contendebant, inducias ad triennium pacifcunrur (e). 

.V xdum .*f coalwnnt, cum Moguntinus Archi-Epifcopus ab Imperatore F*fa> 
miuus adruit, qut de commeatuin futurum annum cura re^e tranfigeret. Conventum lm P- 
in hai i conditiones eft: centum equorum pabulatio una argenti marca ut venear qua 
tuor boves ne ultra unius itidem roarcaj precium vendere integrum cuiquam eflet lct-^f^ 
teralmperatorem de regis benevolentia fperare pofle, qu*, uui coram fuerit, nulto^**, 
negotio complanatum in fignificabat (f), ' per Iuga. 

His rite comparatis „IroperatorFridericus (ut frribit auclor (g) Crironici «' ««• " 
C0S, T US ? " omn,um Cfariftianorusi caufam traftans curiam Iblennem Radfpon* III/***- 
«calendasMaji celebrans, ad divini certaminis confliclum aecinitus, Dominicas ex- 
j.peditionis viam arripit, ibique viam intrans pcr alveum Danubii ufque ad termi- 
«nosPannonia? procedit, ubi in difterminio terrarum, Auftria; fdlicet, &UungariiB 
„tentona fua fixit, aliis navigantibus, aliis per terram procedentibus. Ibidem etiam 
„Pentecoften (b) celcbriter egit. Fuerunt autem in comitatu ejus Principes. 
„EpiicopiLeodieniis, Baiilienfis, Bifuntinus, Miflinenfis, Tullicnfis, Herbipolen. 

Xx a „fis, 

d) CROMERvsrerutnPolonicarum.yb.VI. g) Apud Cl. Bernard. Link Annal. Cla- 

*) Idem ibid. ravallenl.um Tom. I. 
jO Godefrjdvj Monachus ad an. n88- 

„ Moguntinusmittiturablmperatore ad Un- i) Otto a S. Bi.Asro apud Mvratorivm 

„ garuni pro Bulgaria exequenda , & ilratas feript. rer. Ital. Tom, VI. cap. XXXII. „An- 

„ & pro viSualibus providendis cxercitibus „ no Domin. Incarnat. MCLXXXIX. Fride- 

„ fignatorum. Qui remandat iu de his or- „ ricus Imp. in Pentecoite generalera curiam 

„ dinalle , quod centum equorum pabula n Presburch in Marchia Ungaris celebrans 



„ marca emantur : fimiliter quatuor boves „ exercitum pcregrinorum 
„ prsiftantes marca una; & cetera ia hunc „ coadunavit.,, - - 



4n. Chr. j 7 g ANNALES REGVM HVNCARIAE. LIB. III. 

"2" „fis, Rarifponenfis, Patavienfis, & illuftris duxSuevise, fiUus Imperacoris Frideri. 
„cus, & ejufdem nominis dux Meraniaj, & Comes Hollandie. De ordine quo 
„que Comitum, & Nobilium, ac illuftrium virorum innumerabfles. Epifcopum 
„ autem Monafterienfem , & Comitera de Naffowe, viros prudentes , & magni con. 
„filii Principes prsmiferat ad regem Grsecorum Yfachium, ad praparandam viam, 
„&mercacum, ficut promiferat pcr Cancellarium fuura. - - Nuntu autem predicTi 
„venientes ad regera Gfascorum, abipfoin ofculo excepti , Ucet pacem de omni. 
„bus per nuntios fuos prius feciffet, & juraffet, capti tamen, & incarceraci, & fecus 
„reverenti8tn ipfcffum tracbiti funt. Rex etiam fiela Hungarie Gener - - Gra;ci« 
„regisfadtus (s), dubium, an ob reverentiam Romanas Majeftatis , an ob contra. 
„cci matrimonii inter alteram filiarum, & ducem Sueviae poft reditum fuum, viiw 
„ culum uniendum fecerit , feu etiam cclando propofitum fuum aliud mtenderit, Irn- 
„peratorem magnifice receptum ufque ad introitum Bulgariae cumomni comitatufuo 
„in propria perfona conducit. „ Haclenus Chronicon : cui connubii hujus, dequo 
pleriquefere filent, memoriam debemus. Quo autem nomtne fponfa infignita fuerit, 
nulpiam proditum eft. 

BehFri- Ceterum de nuptiarum apparatu, & fingulari humanjtatis fignificatione, qua 

^ 1 ™ *** Imperatorem Bela acceperat, Godefridus Monachus, illorum temporum luculencif- 
l!aPo r onu te ^' s Ut primum enim Imperator cum Principibus Gcrmanis Pofonium 
eccurrit, applimit , „ occurric cis rex Ungaria: cum regina ( fcribit Godcfridus) (*) , obtu- 
ftiamtjiu „ litque Imperatori tencoriura operofum, quod portare vix poteranc Cria plauftra, & 
tjusflio w alia infignia. Filiam quoque fuam filio Imperaroris Friderico defponfavic, acque 
J"2" < „ per tntam Ungariam cranfeunci mific plerumque vidualia gratis , & fufficiencer, 
* „ providens eciam ne in comicacu eis mercacum abundans deeffet. „ Quin Frideri. 
cum traje&o Savo ad Moravam aranem , tum Hungaris limitem comicacus , naves 
omnes, quibus Iraperacoris copi» Ratisbona fecundo Danutto ad oftium Moravas 
derluxeranc , pro impenfa hofpicalicace donum accepit. 
Stjri* N on n jhij tamen prius , quam Imperator Hungari» excefllffec , Iicium Bel« 

lu cum Leopoldo Auftriaco interceffic Caufam laudatus Chronici auflor in haec verba 
Htmgaros memont 0*0' Erat etiam Leopoldus , llluflris Dux Auflria ardentiftmo deftdtrio, ut 
tfAxt. in bac militia Domini, arma contra inimieos crucis Cbrifli eum ceteris Principibus ferret, 
firiacn ctm tamen recenter inde reverfus fuerit: fedgravis diffenfio de terra, qtutm Styrenfis Du% 
•bwitur. nepos ejus Otokarus , elepbanttca cegritudine percuffus affignaverat , & coram hnpervo fib, \tra. 
diderat, inter ipjum^ & eundem regem (Belam) verfabatur de dtflermm» terrdi fua, 
quam Imperator fumma diligentia conatus exflirpare non potait. Incertum eft, an eam 
Scyriajplagam, que olim Pannonie pars fuit, poftliminii jure Bela ad fe pertinere 
exiftimarit, an totam provinciam cognationis titulo fibi voluerit afferere , qucd Cu- 
negundis, quatn Helena regis foror, exHenrico Jafomergotto genuerat, Ottocaro 
I I 90. Styris duci collocata effet (n). 

5jl? Nondum exadto induciarum tempore rurfus bellum inter Hungaros, & Ve- 
huljtcSs net0S exarfit : incercum ucra ex parce caufa bello daca fic, crediderim, dumjadren- 
ihng*. cum Arbenfibus diffidiis ob acceptas Ulatafque viciflim injurias certarenc , cum m* 
ris, mmi- Venecis, illi noftris parerenc, ex privaca lite publicum bellum enacum effe. Jadrert- 
timo pr*-fes tamcn fodis Hungaris claffe cum Venecis congreffi infignem ad promoncorium 
"aaf rD - /?l " Tram ' vic *°riatn reporcarunc, ob quam publics Deo gracis habics (0) , & lis cum 
* • Arbenfibus mutua confenfione fopica, auc exftm&a. Tabuls pacis ucrinque inicas 
m hsc verba confignacs func. Anno Dominica Incarnatioms MCXC. tnenfe jmii dk 

fando- 

Q J ara alias « Cinnamo fc ipfum corri- „ &poft viaoriam de callello in promonco. 
gente mcmoraCutn eft, non filiam Manuelis, „ rio Trani - - S. Chryfogono gracias effun. 
fed conjug.s fuat fororem fuiffe. „ dentes de evafione maximi periculi, * 

*; In Annal. ad an. 1189. „ collationc viftoriae , ac omnimodi per- 

ra YVfY LvB£CENS,s ^on. Lib. m. „ C epti beneficii devote retuliflemus, ele- 
ap. axjx. ao no ft ro p etro in Hungaria perfiften- 

m) Apud Lmt ctac. tc & Nicolao Farenfi Epifc0 p 0 , Ecclef* 

») Cvsp.kianvs m Auftria. no ftra! fuffra R aneo miffaium folemma cel* 



\ - 



Digitized by.Goog 



8 E L A III. . 1?y An. Cbt. 

fe*N« >Mb , «S» Pauii, LidiSliont VUl Jadr*. Zmporibus Dmtnt mflriBe- — — 
la, Det & r«tkmvWfnniregis Hungaria, Dalmatia, Croatia, Rama, nec non Gala. 
tut, (p), 6? Pttri (q) Jadertma fedis venerabtlis Arcbi ek£Ji. Jnfirumentum , ptr 
quod Damianus Jadra Comes una cum - - Judidbus renovatit patem tnter ambas Gvitates, 
cum Andrta Arbenfi Epiftept . fa bac pacla: fi quifpiam inttr utriusque Gvitatis 
tiiquam alkui pecuniam crediderH , & eam rtbabere nequiverit , ipfum dtbitorem fuum, & 
m atiw» quterat «* afpetlu Judicum debitoris , & cogant eum reddere umverfa , & y fi «/- 
^bil m Gvitate babuerit, nondebttintra mcema t«pi,fed extra, uOi reperiri potuerit, ut Ubertas 
Ctvitatum iilafa permaneat. At vero fi quisque Nobtks , vel ignobiiis in latrocinio, feu ra- 
pina repertus fuerit - - excepta damm ccmpo/ttione , qua ex integro dari deht , vendatur , 
ft id, unde rtdderet, non babuerit : perfvna ejus infra urbemper manum curia capiatur, tam 
ammpotefiateperditoris maneat vincuiatus, dtmec redcLt utuverfum dtbitum - -. (r) Ex 
his fetis perfpicue liquet , bellum ob actas utrinque privacorum hominum maleficio • 
rapinas obortum fuuTe. Illud bic monere libet , haud faris recte Cromerum fcripfif- 
fe, cum Belam Halidee regno ejetfum memoravic , qui in publicis his tabulis Hali- 
cie titulum ufurpet : nifi , ut rit , jure belli , quo etm provinciam in poteftatem re- 
degit, ufum fuiife di:amus. II91, 
Haudmulto poft, quam Jadrenfes cum Arbenfibus pacem inifient, ipfiquo- BiennaUs 
que Veneti , quoniam inferiores ex nuperao pralio exceflerant , ad ineundum cum * 
Hungaris fcedus animum appulerunt: aedo, quod religioni fioi ducerent, folos fe rf * tw f*" 
pene ex Europeis efle, qui , dum ceteri Chriftianorum adverfus Turcas in Afia rem 
ftrenue gererent, dominandi libidine fanguinarii videantur. Miffis utrinque oratori- 
bus fcdus, nefcio quam ob caufam, confieri nequiit, resomnis bienniiinduciistrans- 
adaeft {s). 

Sppitis hacparte turbis, injurias , quasAibertus deMichovo Sclavoniseinte- Emericut 
rea , dum belluro cum Venetis ferveret, intulerat, vindicandas rex cenfuit. Erat mSdavo- 
Albertus genereTeuto, Dynafta id temporis, viribus, & clientelis potens, qui uf^J^ 
provinciae illius partem, qiue Sclavonieab occidente finitimaeft, obtinuerat, ita . 
crcbris procurfionibus pradas, & rapinas in Sclavonia exercebat. Ut hominis arro-, 
gantiam Bela|coerceret, tilium Eroericum cum jufto exerciru mittit, qui injurias fuo- 
rum vmdicatum eac. Jamque profe&ionem Emericus cum prscipui nominis proce- 
ribusapparabat, cum aliunde auxilium praeter omnium exfpeclationem allatum eft. Sta^.bac 
Stephanus nobilillima Romanorum Urfinorum profapia ortus , & Hermani Goritien- Sttpbanus 
fis Comitis gener, ut Belse gratiam fibi conciliaret, collefbs tumultuarie copiis Alber- SJJJJJf 
tum femel, atque itcrum prslio fra&um, ditione penitus exuit. Quae res ut noftris^ tent ^ 
percommoda plane erat, ita viciflim Stephanum ob navaram egregie operam reXr^^i. 
omni officiorum genere , ac donis quoque excoluic, quse Emericus, ubi rerum in 
Hutigaria fiimmam adeptus fuit , publicis litteris confirmarac Non erit prorfus ad 
annales inpertinens, 11 eas hoc loco inferamus, quoniam & reigeftae feriemcom- 
pleftunrur, &, quam procul Sdavonia tum pertinuerit, aperte docent (t) - ad D° nit 
umvtrforum - (inquit Emeri;us) voiumus pe^emre notitiam, quod cum iliufiris pater no 
fter rex Bela in ducatu Scla-jonia quemdam nobilem de Teutonia , nomine Albertum de Mi- rege tx . 
(bovo babuerit commetaneum , tujus terra a latere ducatus Sclavonia juxta Podgoriam, & t ■■ 
Goricbtam effit fita, idem Aibtrtus tonfinia ipfius patris nofiri pottnter 1 



Yy 



omrii- 



p) Legendum Galici» vel Halici*. „ tos compIetetregUBufqueadblenDium re- 

?) Si Chronicon Pontific. Salonitanum „ novantur.„ - - 

nonfallit, Petrus tum in Hungaria fuit, ut r) Ex Tabulario IlluftriiT. CoyrrvM db 

pote poft biennium in Archi Epifcopatu Spa- Buagay, qui ex genere Uriinorum defcen- 

Utenfi emenfum, in Colocenfem fedem tra- dunt, ut patet ex diplomate Andres II. Rei 

ducbis. geftse annum certum non habeo ; 



Emericus dicat patrcm fuum obitu prohibitum 
r) Apud LvcrvM Lib. III. cap. XII. Ex fuilTc , quo minus fe Stephano gratum exhi- 
Smftuario Arbenfi. beret, ad poftremosejus annos rejiciendam 

putavi, Extat id diploma in Rofa Urfina, 
0 Dahdvlvs in Chronico ad an. MCXCL feu genealogia ComitumUrfini deBlagay Joan. 
„ Eodem anno intetregem Ungarise, & Vene- Ludov. Sch6nlebbK. 



Or< j8o annales regvm hvngariae. lib. m, 
i. 

— omnino igne vajlart confueverat. Dum ejusmodi gravijftma , & contumUafa afta , pepull. 
que miferrima affletio ipfius patris noftri auribus mfonuijjent, nos, videlieet filism Juum, m 
cum duodecim regnijui potentioribus Magnatibus in manu potenti ad devajlandm Dombrim, 
firoterviamque ejufdem Aiberti comprimendam dekgaverat , interimque nondum nobis adprtfc. 
quendum ipfum pattrnum mandatum iter dirigentibus , quidam patris mflri fiMs, nebilis 
tnagnanimus, nomine Stepbanus, Ntcolotti filius , qutm ortum de genealogia Urfimrum Om. 
tum , & Jenatorum urbis Romana de ttico Lateranenfi a partibus transmarinis revera «gw- 
vimus fore, & propter quandam feditionem, & tumultum mter ipfos Comites, & Senatwti 
ttrbis Romana fufcitatas exivifje , & ad Magnificum virum Dominum Htrmamtm Cmttm 
de Goriibia in partibus Karintbia exiflentem vettiffe, ac filiam fuam ritu legitimo matrm- 
niali m uxorem fbi duxijfe. Hic Cemes Stepbanus attendens, & ctmTiderans tribulatmts , 
& contumtUas, atque opprefftoues gentium ante dtcii ducatus Sclavonia graves , fperansqm- 
. quefepofjt tpfis opem confolatmns ferre , atque eis m bujusmodi jugo , & oppreffkme miferc 
biU patrocinari vaiere, ipfi quoque Patri nojiro, & nobis , totique regno notabiSt , & fu- 
premt acceptabile obfequium fervitutis impendere debere. Miffis itaque fideUbus ambajfmiis 
fuis, abeodempatre noflro circa hujus modi «tteris ajfumptionem , fervitiiqut exttutumem, 
Ucentia, & admijfioms facultatem mfetrare: qua ftbi exmde adbibita idem Comes Stepbmns 
tun pofi mukerum decurfim dierum , una cum non ntodica fuorum pbaraUga fidorum aman- 
rumfamiUarium, ttrram annttati Atotrti potenter , animofeque invadens , & ipfo fmuhter 
cumfuis (ibi occurrentt, interpartes utrasque duro diutius certamims confhQu fervato , ubi 
quatuor ipfius Stepbani Nobiles viri fibi in linea confanguimtatis proxme, & ftptem flremd 
fui miUtes per Uneam fimiliter proximitatis attinentes occubuere , ipfequt in fuo corpore m 
pauca fufcepit vulnera gravia: ad ultmum vero ipfi Alberto fortuna novercante, ut cuvSis 
jam bonis tam fuis , quaminadarumfuorumdeftitutus - - & poffeffiontbus penitus m frd- 
lam redaclis - - eundem nibiiominus Albertum aUas indomabiU corde tumefcentem , jamqutptr. 
molUtum, & pracspitem, ad ptdes ipfius Domitii, & patris mfiri collapjurum, & ab 
eodtm mifericordiam, & veniam de commiffis imploraturum - - per fuam probitatis m- 
dujiriam, & virtuofa militia laudanda opera, Ucet invitum, compeUere fecit. - - Rt. 
fpeclu quorum idem pia memoria Pater nofier in figmm JpeciaUs dsle&ionis, quam m iui 
tordis arcano gefians m ipfum Comstem Stepbanum fixerat , animadvertensque - - tam w- 
tuofis imrumeris geftis, claraque fidcUtaf , & indujiria, ac iaudabiii Jirenuitete itifytd- 
tum ftre, de Pralatorum, & Baronum communicati confiiii provida deltberatione ipftCo- 
miti Stepbano arma , ftu mftgnia fua regaUa vigore fui juramenti prafentibus nobis - - - 
dare, & conferri facere polUcitus exjiitijjet - -. Qua. ab Andrea deinde II. confirmati, 
auttaque fuere. Hkc ideo prolixius, ut epocham mortis Bele III, & aditi ab Eme. 
, rico regni certam defignare poflemus («). 

us r n- ReX pacatis undec r ua que rebus a profanis adfacra convertitur, miffisque ad 
Cicleitinum (V), Summum id temporis Pontificem , Legatis, magnopere petiit, ut 

f-Ladislaum regem olim Hungaria, qui prodigiis haftenus latiffimeinclaruiflet,inDivo. 
rurn numerum referret. Annuit Pontifex, & Gregorium de fantfo Apoftolo Cardi- 
nalem Poncificii Legati prsrogativa ornatum in Hungariam abirc jubet, ut eam rem 
ex ntu Ecclefije conficeret. IsRoma digreflus fa&a mari via Tragurium applicat, 
& exacta ifthic hieme, ad Belam veniens, Ladislaum Divi cognomento ornatum pu- 
bhcis cenmoniis deinceps coli jufiic. Dolemus rei gefla; feriem ofcitantia noftrorum 
intenifle. Ulud compertum eft; facras Divi regis exuvias, quamquam Tartari, ut 
in loco dicemus , Varadinum folo penitus afflixiffent , tamen rapaciffimorum praedo- 
nummanusforteevafiffe, quoad turbatis fecuto XVII. Hungarias rcbus, Principis 
ceteroqum non peffimi, fed dominandi libidine quidvis audentis flve imperio, five 
conniventia violatus rumulus eflet , pcena, ulcifcente fi_£ulareni injuriam Numinead 
pofteroi longa fatis ferie traducla. Qy). 

Vene- 

u) Refert diploma annum Chrifti MCC. errorem efle liquet, cum conftet Innixwi- 
wmque rex hunc annom regni fui efle pri- tium anno primum MCXCVIIi. Ponnficea 



Ct Um ;j7° de ,nno ' ^ uo Be)a mortu «« «eatum. Traftai autem ea de re Hift.Salo- 

^fTSZEXE? ____ . . »--p.xxiv. 



r\ A.™.;iV i V. . nit - cap. AAIV. 

_; Auchi Diac. habet Innocentium , fed .).Tr_n_lvai_a « jugo Turcorum libera» 

recc- 



igijizeo Dy ) 



Googie 



III. 



J8I 



Veneti elapfis indudis (z) novum in Jadrenres bellum A 
tamen operte precio , quod Aodrea* Dux DaJmatil * r decernnnt > 

• hoftium motus acemme^uJa ^ ^ 



stn. Cbr. 
1 19.v 



rui Jadrenfium rurfus infefti omnes aditus obfcrvah™?^ excu,,aret - foquepor- &«oati* 
rives. ut haftenus fere fS^iim ■ . y uoan S ne quid procurfionibtis fuisa, 



cives, uthaftenusferefactum, detrimenri inf e ™ ' v qU ' d 
fuke, quas civitati obtenduntur , in poteflate v*««L ^ a ? u * " m en, cetensque in. 
mcumMichaelemComitem duxprrfES »£S2T manfere > ^Domi.^ 



i /ut/re 



Comitem du* IpwfSn & T h TnP manf 
ntearationeceterosquoquelnfulanos, quonhm nov,s P^g' 1 ' 8 d ™arar, 

Cum Polonis quoaue f«diic h n ^ 
«rant; quam ditionem cum Cazimirus ^TS™ 5 V"* H8licienfes 
veritus, ne induciarum tempore Huneari ad r> aM „ i , ' Ut M narracu m fuir, «»« JVlt. 
regem orabat , ut, fi id grave Von X V,n r" 1 n ° VUt " be,Ium uteremur >** 
coLquiohabito, pax firmaretur Non ^abnui Be.f T" ^E"*»' M ^fLT* 
paguminScepufiohaberi voluit. Hic fodiu h»,ui^ ? * i COngreflum ad anti <J u um 
fi Cromero fides, * mltera, ^ ^tnS^S^^ ^ " 



receptoque Varadino , noftri de corpore D 
Ladislai roulta ex Illuftri viro, harum rerum 
curiofifDmo, D. Gabrieu Kapi pcrcontati 
hoc refponfurn de anno 1^91. XVI. Oftob 
Cgnatum retulere, ut Hagiographi V. Tom 
SS. Menfis Junii ad diem XXVII. pcrhiwent.' 
Fatcor quidem m t Varadini nunquam fuitTe, 
ncc oculis meis vifa referrepofle, fed u- 
men fere a XL. annis verfctus in Tranfil- 
vania, ac etiam frequenter ibi habiutio- 
nem continuans, fitpe faepius inquifivi, & 
fcifciutus fum ex hominibus, qui & ocu- 
lis fuis viderunt, & plenam notitiam ha- 
bent, quomodo proceflum fit cum facro 
corpore fanfti regis Ladislai. Ab his ac- 
cepi quod feniorGeorgtusRackoczy, auri, 
argenuque cupidiflimus, poftquam Prin- 
cepsTranfilvania; faftusintellexiflet, Vara- 
dini eflc fepulturam fimfti regis, juflit cry- 
ptam ejufdem aperiri, tumbamquc argen- 
team.de coronam ttnfto confepuJtam abftu- 
ht, corpus vcro lignca; inclufum arcsj.eidem 
„ loco, cryptaique reftituit. A quo temporc 
„ fafti hujus notitiam accepi , perpetua ani- 
„ mi reflexione obfcrvavi , quod ex familia 
illa ne unicus quidem fuerit, cujus cor- 
pus poft inortem in crypta quiefcere per- 
miflum fit. Nam ante quadraginu , & 
quod excedit, anoos , dum idem Geor- 
gius Rakoczy bellum contra Ciefarcm mo- 
viflet, eiquc cum Cefareis Gerraanicis, at- 
que Hungaricis copiis obviam progrefliis 
regm Hung. Palatinus Nicolaus Efterhazy 
optime memoria;, ipfum circa caftrum 
„ Ezaranes pradiolaretur, miles cjus inva. 
„ densEcclefiasSzevenificnfem, &Vadafzien- 
„ fem, qua:caftra familia- Rakoczian* erant 
„ totms familia; fepulcra evenit, & forte 
„ etiam ibidem humata corpora in cinercs 
„ redcgit. Ipfc vero Georgius paulo poft 
„ mortuus, & po ft ipfu m fi|j (ls Sigismun- 
„ dus anno r 5f ,. ante (pfum vero junior 
ma Nicolaus fepulti ennt Albas Julre, 
„ quam cum ante 31 annosTurcicus, atque 



» 
»» 
»» 
1» 
»» 
»» 

M 
» 
»» 

» 
»» 
»» 
•» 
J, 
»» 



„ Tartancus exerdtus oecupaiTet, arcem ex- 

" "r^ Crypt4S in tem P l0 S - Michaelis cver- 
„ tit, Georgii 1 ac Sigtsmimdi Rakoc^iorum 
„ tumbas in rrufta comminuit, corpora co. 
„ rum rogo iropofita in cineres redegit. Ni- 
„ colai ctiam corpus. quod in crypu alte- 
„ rius rninhlvania; Frindpis , Stephani Bocs- 
„ Kai vcl Gabnelis Bethlchcmii jbidem fe- 
„ pultorum repofitum trat, inde cxtulit, 4; 
„ panter flammis confecravit, aliorum Prin- 

" 2? r? Cr A pt " inviohti * permanentibus. 
„ hjurdem Gcorgii Rakoczy filius , itidem 
m Georgius, ex vulnere obiit Varadini, & 
„ pro Tccunori inhumatione corpu.« ejus 
„ translatum cft Paukinum : ubi mannt qui- 
„ demintaftum ab hoftibus, fcd poftquara 
„ Csrareus miles arcem Patakienfc m occu- 
„ pavit, pro ea munienda conducere vifum 
„ fuit, fi ad cjus ingreflum poru aperiretur 
„ per mediam Ecclcfum , & hac occaiionc 
„ movcri loco corpus dtbuit. Poftquara 
„ Varadmum Turds cclCt , Ladislaus Ra- 
„ koczy ex improvjfo ilJud re 
„ Uns, ibidem occilus fuit, 



~ f"" Poteft, quid ejus corpore fatium fit. 
„ Gcorgn Rakoczyjunioris filius Francifcus 
„ in arce Zboro rr.ortuus una cum filiolo 
„ pnus defunfto ibiden. fcpultus fucrat* fcd 
„ ckillilocum muuredL-butTunt, nam fimul 
„ levati Zborovia Caflbviam deinde vctti 
„ funt ad Ecclcfiam Socictatis JF.fu ubi 
„ ctiam immunis non manlit Francifcus ifte. 
„ Nam , ut fama fcrt , rebelles occupau 
„ Caflbvia collcgium poflidcntcs pcrfrcgire 
„ cryptam, & a dcfunfti digito prctiofun 
„ annulum extraxertmt. „ Ha?c fidc iliu- 
„ ftris viri Gabrielis Kjspii refcrimua. 

x) Daxdvlvs in Chron. „ Dux autcm 
„ complctis Ungarorum trcguis , Jadrenfi- 
„ bus bellum innovat, & maris viai iliis 
„ claudit, Dominicumqtie Michaclem Pas;», 
„ & aliarum Infulanim Jadr* Comitcm iu- 
», cit.„ 

a) Apud Lvcivm Lib. III. cap. XII. 




ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

r :s Vngari, & AH baberent , ad extretnum proceres , & Princtpes jtf afais 
interfe certartmt, conventumaue amke filverunt (b). 
Scripto- Sunt, qui id poftremum Bele ftcinus efle velint, anno eoim feculihujut 

nm «TWnonagefiroo fexto eum obiifle perhibent non modo noftri, fed exteri quoque, & 
* Ate pene fuppares fcriptores (c) , mihi tamen id perfuaderi nullo pafto poteft, quod 
exdiplomate Emerici regis, qui patri eodem, quo defunftus eft, snno fucceffe- 
rat, perfpicue conficitur, Belam triennium prope integrum tdhuc ftipervixifie, 
nifi aut in diplomate, quo folo nitor, error fit, aut fcriptores propterea non rite 
res geftas difcreverinr, quod Emericus vivo etiamnum patre Hungarie rex inaugura. 
tus eflet. Quidvis fit, nifi aliis publice fidei inftrumentis errorem dedocear, malo 
cum diplomate, cujus in loco mentionem fa&urus furo, errare , quam cum aliis ea- 
1198-tenusfentire. 

r Andreas, quem Bela nuper Dalmatie, ac Croatiie Ducis poteftate prefece. 

rat, haudindignum fe ca dignicate oftendit, cum de domitis DaJmaria, ac Croatia 
triumphaffet : quin arma m Rafciam traducens , & fubjugato Chulmcnfi ducatu alte- 
^dZmL rum eodem anno ]** "« triumphum egit. Exftat ejus rei publicum monumentumapud 
og( ,. Jadertinos in hac verba: (d) - Poflfelkem , & gloriofvm vi&orkfa dommatims ingref. 
fum filuflriffimi jindrea 111. Belee filii triumpbum , quem Jsbi omnipotens ducatus fui prt. 
te&or , & auclor de Dahuttia, & Croatta magmfke conferre dignatus efi , atque poft ba- 
bitam tam Cbulmia, quam Rafcia laudabikm viSloriam, cum ad Jadertmam Gvitatem «V 
clor rediret, ducatus fui jura difponens - • . Quid illi rerum in Dalmatia, ac Croana fuerit, 
quas provincias a Bcla in ditionem redadtas narravi, fateor miht incompertum effe, nifi 
Tragurienfes, quos in Venetomm fidem jurare coaclos alias perhibuimus.priftine libertati 
afleruerit , aut alias urbes obfequium forte detreftames ad ofHdum revocarit. Eft au- 
tem Chulmia, cujus in monumento memoria fit, Servie portio maritima, qus ab 
Almifio ad Naronam porrigitur: hac fubjugata viam fibi Andreas ad reliquam Ser- 
viam occupandam complanavit, titulofque provinciarum , quas devicerat, reliquis 
bonoris caufa adjecit. Cum enim hoc anno Micham in Farenfem Epifcopatum eve- 
xiffet, fedem eam Ecclefie Spalarinc, ad quam olim attinebat, rurfus afleruit; hoe 
d plomace voluntatem fuam confirmans (e). 

„In nomine fanfte Trinitaris, & mdividue unitatis, anno ab Incarnatione 
, „Domini MCXCVIII. Indiftionel. Ego Andreas III. Bele regisfllius, DEIgra- 
„tiaDaImatie, Croatie, Rama, Culmeque Dux in perpetuum. Quoniam Du- 
„cali ferenitari jura & difpofiriones regni fui licet - - difponere, hinc eft, quod 
^nos in Dalmatiam perambulantes, invenimus Epifcopatum Farenfem fuo paftore 
„vacantem: ne igitur juri Ecclefiaftico in aliquo derogaretur, diligenri inquifitione, 
„cui Archi-Epifcopatui fuffraganatus fubjaceret, relatione vcro Dalmati» Epifcopo- 
„rum, &univerforum Croatorum Principum percepimus , quod exaliqua conftitu- 
„tione fub Spalatenfi Archi-Epifcopatu fuiflet. Nos vero relarioni coram attenden- 
„tes, pretaxatum Epircopatum cuidam Spalatenfi Canonico Michaecontulimus, ac 
„eundem Epifcopum Spalatenfi Ecclefiae confirmavimus. Hujus autem confliturio. 
„mspagina teftimonio iftorum ftcla: Andrea Bano, Comite Macharia, Comite Jo- 
„feph, Comite Marco, Comite Andronico filio Bani, Camerario ducis Wenceslawo, 
„Praepofito Gutifredo, Magiftro Theobaldo. Dat per manus Petri, filii Milka, 
„Ducis aule Notarii.,, Que cum poftea ad Innocentium fummum Pontificem al- 
lata eflent, is, ne quid fraudis, aut injurie obreperet , rem omnem Spalarenfi fa- 
c»r»i* CT ™ otum «^egio dirimendam commifit: quem autem res exitum habuerit, referre 
ngJZ p , n0S attinet - lllud Pf««reundum non eft, quod Prepofitus Albenfis fibi a 
Jledia a ™ ntince cnpiam fien petierit, ut regni corone cuftodiam bona illius venia m alium 
facrisbo. frMHferre mtegrum fibi eflet, ne, fi quid adverfi eveniret, Ecclefia damoo propterea 
mmibus afficeretur. Facilem fe Papa prebuit, in hec verba refcribens (f). 

***** i) Rerum Polonlc Lib. VI. * Apu d Lvctvm Lih. ITT. cap. XIU. 

r Chronica Avtraus ad an. 110«. O A P ud Balvzjvm Tom. I. Fpiil. Inno. 

„ Bcla rcx obiit. „ - . Cttltil Ub. I. cum illam intcrferat duabu» 

a . j Epiftolis, quarum auavis dau Ctannoiij«8. 

ha-c: nog a Majf = prBmuCuntur * utem «deundem annum haDO quoquc refereadi» 



Diqitized by Gc 



B E L A IIL 183^- 
fNNOCENTirS C. PRAEPOSITO ALBENSl ^ 
hnotuit Apoftolatui noflro per pctitiotim nobis ex tua bart, tor~A_ j 

^ 7 ^t tu j,:^ 

aut negUgentiam cuftodis ipfius Ecckfia^urrat aliaJd dttrsZ^aTbi 

m^docorona ahquamWmmfuSiinoaU Vokntes igitur tndLumi^Zr^ 
fe&tibituamjufiitiamconfervar^ut cuftodiam ipfamjut tu^lxmtiZIZZ' 
ylltus appellatmis obfiaculo «nferas, & «fcnes, ubeVam tibi Lnu"SoZ^Z 
facuUatem Datum Laterani X//. caknd. Januarii. Ex quibus non SSSSS 

ZZZZ^JZrT SmS 3 Prim ° rdiis adPr *Pofitos Albenfes perciSe, 
hoc autem anno ad profanos Ma^irtracus tradudtara efle. 

Qua forcuna Andreas in D Jmacia , eadem Emericus rem adverfus eentem Fmen^ 

JtmTeb'^ ^ te^ftfSS^ 

didenm crebr.sgentisiftuis mHunganam procurflones in ciufa fuifle, cur hs Eme- rai **<" 
ncus arma mferret, & prselio fraftos in ordinem redegifle. Quod fi in Bulcaros bel-™"* 1 "- 
lum id geftum fic, fuadet ipfa Iocorum racio, Servis infeftos fuifle, nam iflius quo-^"** 
que partem ufque ad Moravam amnem ad Hungarospertinuiflealiasmemoratum eft. 
Sin autem mValachos, trans Danubium geftum oportuit, quod ope Cumanorum 
fpoha ex Tranfilvaniis agcrent. 

Tam fecundas fihorum progrcluones fpctfabat quidera Bela, frui ii, non po- j I00 
tuit, anno ^ fupra m.llefinium centeflmum nono ac nonagefimo, ut BonfiniusO; fcri- W tom 
b,c, mortakace exucus. Quamquam hujus fide non nitor, fed laudati ali as dipiom,- fvJL 
os, cujus tupra ad annum feculi hujus nonagefimum primum memoriam injeceram fU*** 
in quo cum Emencus annum dujentefimum diferce affirmet, regni fiii pr.n.um fuif.Vs^i»- 
fe, recla confecutio eft, nifi fe, mequc fallit, ex quo diploma Ci) accepi Belam n?f &t * 
hoc anno vivis erepcum efle. (k) Facilem me camen ad dedocendum errorem, fi?'TL 
^™' fuCUrUm ' palam P rofic «K> cum primum certiora in medium prolacan«re- 

gnum rt~ 

EME- 



°r , F ? ESN1J ca P- *• de reb " s ? e(lis ta •Glvsn», diferte profefluseft, cum primum ia 

Llynco iubdomefticis Hungaria:regibus.pag. Hungaria fuiflet. an. 1191. Belam regcmde- 

n 11 111. irtt clarafle conceflipnem Patris fui Ge.fx, quie 

• 1 j ' • ■ fatisinnuunt, an. 119X. Belam jam mortuum 

1) Ludovicus Sconleben caftigatus cete- fuifle. II. Odoric. Ravnaldvs rerert ad 

roqum m flmili argumcnco fcriptor in Rofa eundcm annum, Emericum ngem , cum is ab 

V rlina fol. 7. Ejus hxc funt virba. Verbts Innocentio ad cxpedicionem temc ftnfbe ur- 

ifja attttquojme dubio originali tunc txllantt reci- geretur, refpondifle , fe ob turbas dome.ti- 

t<u mjuo dtphmme Maximliamts II. hup. uU cas nb eo propoOto proh.beri. Scd pritltfl. 

«n/inM prwtUgia & immunitatts Comilum Vr- lud noi.dummcconvicit, quod ant.um 1198. 



- . m — ■ — ' ' »u« uviiuuiihiiv Winivmj ijuuu aiinuiii 1 i^rj. 

l^-mdemagayfubdatodity.Nownb.ant^-i:- cancum conjeficnt , cx epiftola Innocencii, 

ejfrto vertatim priviltgio Htnrici rtps, tjutm nonautemcertatemporis nora adftruant, ne- 

iwifsri Emeticvm fcribunt, fubdato an- 1200. que epiftolam eam videre mihi licuit. Alte- 

Orijii, rtgni Henrici I. Diploma roaxitnam rura perinde prasoccupacum mihi videturcfle, 

partem ad an. iioi.annaJibusinferuimus.cu- aut Bela ultimis annis ob morbos ita jam rei- 

jus initium idmodi efl. Htnricus Dti ffratia publicae ineptus fuit , ut omnia Emer.cus fuo 

ru llungsria, Da!m. bc. nomineadminiftrareC, alioquincur an.Chrifti 

i) Video huic epocha; fequenCia pofle op- 1200. in publicis licceris diceret rcgni fui pri- 

pcni.I.GregoriusdeS.ApoftoloLegatusapo- mumnifi anno 11 99. circiter tempus quadra- 

Uol.cusinHungariafuic.uc vo!unc,an 1193. gcflmar patri f 
cumquequiftio orirecur dc Pramoficura Ulcra. 



AOr. 184 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. Ilj. 

~ EMEEICVS. 



r w m ggaK ^ uneribus juftis patri procuratis Emericus, five Henricus , q U o noi 

imtiagra- |$«& R3?*OT mine fe rex in lictcris quoque publicis appellat, fucceffit; regni 




w w Ktf- [M5mi1 VSffiXjl poffeffionem haud fotis aufpicate orfus. Boleslaum cniraVacien. 

timfmE- WfA J^B«g| fem Epifcopum, virum & caftigarilllmis moribus, t. prudeittia in- 
f'f n f^ lij P-JIr %ft^| P rimis confpicuum, incertum quam ob caufam, indignis prorfu? 
falimre » *^^^$*f*. 1 modis habuit. Farinua ut fine exemplo in regibus noftris hafte- 
inquinat. nus fuit, iuillius enormitatem Innoccntii Paps verbismalui, quam meis referre. In 
Jiec autem verba epiftolam Emerico infcribit. 

JLLVSTRI RECI HVNGARIAE. 

Vt txUt- „ Inter univerfas univerfi orbis provincias Apoftolica fedes regnum Hunga. 

tmtPm- ft riaj fpeciali quadam prarogariva dilexit, ob mcrita regni ipfius, ac praxripue ob 

tifidii^ ^ ferventis devotionis conftantiam , & inviolabilis finceritatis affeclum, quemincly. 

emjicitur.^ m recot fa t i on fc rexHungarife Pater tuus circa facro fanftam Romanam Ecclefiarn, 
„ Matrem fuam,femper exhibuit ad exaltationem ipfius, augmentum Ecclefiarum re- 
» gnifui, & honorem omnium Clericorum tamhumiliter, quam patienter intendenj. 
„ Nos etiam fperances, quod in filio paterne vigeat devotionisaffectus, & tua re- 
„ gia celfitudo fic eidem Patri tuo, in propofito, ficut in regno, fic in voluncate, 
ficut tn digtiitate fuccedat, ad integritatem regni, tui honoris augmentum efficaeiter 
„ intendimus haftenus, & adhuc intenderenon ceffamus : fperantes, quod & tu 
eo fortius in noftra, & Ecclefia? Romanae devotione perfiftas, quo amplius no- 
„ ftram circa te, & regnum tuum expertus fueris gratiam, & ftvorem. Verum 
„ quanto fincerius regias ferenitatis diligimus incrementum , tanto amplius concrifta- 
„ mur, fi quando ea de tuis actibus ad noftram audientiam perferuntur.quscircate 
„ provocent Divina indignationis offcnfam, & injuriam Apoftolica; fedis, & adcu* 
„ videantur fama; difpendium redundare. 

„ Sane pervenic ad noftram audientiam , qtiod in prima transacta? obfervan. 
„ tias quadragefimalis hebdomada, quarta feria quatuor temporum, circa crepufcu. 
„ lum noclis venerabfli fratre noftro Vacienfi Epifcopo cum Canonicis fuis comple. 
„ tonum decantante , accedensadEccIefiamVacicnfem claves facrarii exhiberi tibi, 
„ &EpifcopumdeEcclefiaegredi precepifti. Cumque ipfe pofitas fibi formidansinfl- 
„ dias, cum tpfa hora ei multse fufpictonis certius ingereret argumentum obtempe- 
„ rare juffioni regis recufaret, oftium facrarii mandafti violcnter infringL Et cum 
„ tdem Epifcopus , & Canonici propterea converfi ad Dominum cum lachrymis de- 
„ cantarent. Afpke Dmme de fede foncla tua, & cogita de nobis, tu qui mole- 
„ lte rerens, quod divinum auxilium implorabant, irruens in Epifcopum ipfum, 
„ afimuijogradu, quod eftante altare, ufquein pavimentumviolentismanibusatra. 

* ^ ,V P a viroenco allifum tradidifti, non minus violentis tuorum manibus de 
" £? fia c «rahendum. Ipfo igkur de Ecclefia ejetfo, & relifto quodammodo 
„ femivtvo, frafto faaariioftio, & fcriniis violatis thefaurum Ecclefiae occupalli, 
„ et pacnmomum ejufdem Epifcopi , quod domui cuidam religiofat, quam ipfe de 
" onl tundaverat > n»"»» Pietatis, fecifti pro motu voluntatis propriaj confifcari. 
„ Foirmodum vero, cum idem Epifcopua propter hoc inEcclefia fua, taliter viola. 
„ ta, oivina prbhibuiffet offida celebrari, tu dcrimas fibi denegari ferifti, ac vetui- 
** nUntl r CiXSi fub p(Ena P rivationis oculorum, ne regnum tuum egredi attenti- 

* * c " t \ QUa,1 »aceprohibens, ne adApoftoUcam fedemaccederent, fuperhisque- 

* STam atUn * j QUia igiCUr faIUti m conf,,le re cupimus, & potius anime, 
" „ rtn „„ ^ 00 " P r0VI<ler e,cum nobis non conftitit de pnediftis, ferenkatem regiam 
" , «chortamur in Domino, & in remiffionem injungimus peccatorum, 
Z ul ter F^ r nptamandanteS » ^«lus taliter quaj praedicla funt, cmrigas,& 
Z toZ^Z*^T em °T> ^^-*S Apoftdiae, quara Sii. 

C,enriEccleriK da»" reftaure», quod nos ad id feveriucu Ecclcfellic 



Dtgitized by Go 



ZMERICVS. ig 5 ^iOr. 

„ monum apponere non cogamur. Alioquin quantumcunque perlbnam tuam in Do-~*~~~ 
„ mino diligamus, quia tamcn potiusDeo, quam homini volumus complacere, dif- 
„ flmulare non poterimus,quin in te,& terram tuam exerceamus canonicamultionera. 

,, Certe priorum exempla te potuerant ab hujufmodi revocare, & a tanta' 
„ prefumticne tuam debuerant compefcere voluntatcm. Le^ifti enim, aut forfan 
„ audivifti, quod cum Heliodorus srarium, quod erat Jerofolymis, fpoliaret, per- 
„ cufliis ab Angelo exfpiraflet, nifi pia ei fubvenifiet oratio facerdotis : Balthafar 
„ dumfpoliatotemplo, vafis facris in convivio uteretur, articulus manus regni fui 
„ terminum notavit in pariete depingentis. Pompejus, non quia fpoliavit, fed 
„ quia intravit folummodo Sancla fanftorum , de remper vi&ore viftus effedtus, 
„ commiflum jugulo expiavit. Sano igitur dudtus confilio per condigns fatisfaftio- 
„ nis effe&um tants prsfumptionis reatum ftudeas abolere , ne propter Canonics 
„ diftridionis rigorem , quem debes merito formidare, Deus ulrionum Dominus, 
„ qui reddit retributionem fuperbis, in te, ac regnum tuuminjurias difti Pontificis 
„ imo fuas potius graviter ulcifcatur. Datum Laterani XI. calend. Julii (/). 

In eandem fere fentenciam ad Saulem Colocenfem Archi Epifcopum licte- Caufi m- 
ras dedir. „ Ideoque (fcribit) fraternitati tus per Apoftolica fcripta mandamus, &?"'#'"» 
„ diftricte prscipimus, quatenus regem ipfum, ad implendum mandatum Apoftoli 
„ cum falubriter moveas , & tam efficaciter , quam diligenter inducas. Qui fi nec ^ rcb "^ 
„ mandatis noftris, nec monitis tuis forte acquiefcere voluerit, tu cum fuffraganeis mittUur. ' 
„ tuis, fi unquara fieri poterit, id ftudeas ad honorem Apoftolics fedis,& noflrum, 
„ & jam pradicii Epifcopi, quam Ecclefis Vacenfis utilirer emendare. Qjod fi 
,, per ftudium, & folicitudinem cuam id fieri forte non poterit, prsmifla riViautho- 
„ ritate, in virtute obedientis diftri&e prscipiendo mandamus, ut poftpofitis gra- 
„ tia, &|timore folum Deum habens prs oculis, ficut de tua difcretione confidimus, 
„ inquiras de prsdiclis omnibus diligentius veriratem , &, quod inveneris, per tuas 
„ nobis cures iitteras intimare, ut re cognita, Apoftolicum a nobis procedat edidhim, 
„ per quodtants prsfumptionis audacia diflriclione Canonica feriatur. In hoc no- 
„ bispropofuimusexperiri, fi ma^is terrenum regem roetuas , quam csBleftem, & 
„ anhonorem Ecclefis, gratic regias anteponas (Vw). 

Ex his fortafib non improbabilis conjc&ura fiat, Pontificera fubdubitafle , q w f ^ 
num tam enorme crimen a rege, ut videbimus, ceteroquin non tnalo,patratum fue- tcrminat» 
rit, eamque ob caufara Colocenfi Archi-Epifcopo dedifle in mandatis, ut rem, fejGt. 
pofito partium fludio , diligenter in qusftionem vocaret. Quis caufs exicus fuerit, 
non reperio : neque ullus fcriptorum ab Innocentio in regem propterea animadver- 
furo fuifle fcribit, qus conniventia ferein eam me opinionem inducit, ut, quam- 
quam regem poteftatis , ac decoris limites pnEtergreflum non diffitear , maximam ta- 
men facinoris partem ab iis, qui Pontifici retulere , exauclam putem. Certe alieno 
confilio, non fua malevolentia regem huc intemperiarura venifle, res, qus paullum 
ante gefts funt , verifimiliter perfuadent. Etenim Boleslao lites vivo etiamnum Be- 
la cura nonnullis Clericorum interceflerant, quod decimas, nefcio quas, Epifcopus 
infuum peculium convertiflet , qus fibi non nifi fumma injuria eripi poterant. Cau- 
fa ad Csleftinum Papam delata magnam Prsfuli invidiam conflabant, re enim ipfa 
Paftoris vigilantiam , qua in erumpentes Clericorum errores acriter excubabat , im- 
patienter tulere. MortuoCsleftino apud Innocentium lis acra, qui cogniris rebus 
non modo Boleslaum honorificentiffimo teftimonio abfolvit, fed ut fe a pulcherrimo 
propofito deterreri non fineret, prsterea au&or fuit (»• Atque hinc fufpicor in 
regis aula prsfldium Clerus qusfierit , utque locui hic calumniis nunquam fa:is clau- 
dipoteft, facileregem, quem privatas quoque odii caufas habuifle nonnulli perhi- 
bent, hucdelapfum exiftimo, ut in Boleslaum pneter, quam aut regis, Epifcopi 
dignitas, fin&irasque loci admiferit, gravius animadverteret. Verum de hoc quis- 
que, ut volet, arbitretur. 

Zz a Idem 

0 Apud Petmft Tom. I. Concil. Huog. n) Apud Pktbrtt Tom. I. Concil. Hung. 
P»g-8 4 . pag.84- 
*) Apud eundem pag. 86. 



An, O. 

II99. 



1 86 ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. III. 



Idcm annus nova affinitate contracla fincm accepic. PremisJaus Octocarus 
UaEwcrl Bohcmue dux , Adela Ottonis Marchionis Mifnenfis filia, nonitem, ut Spondanuj 
ti finr vult, fororc, five ob fterilicacem , feu propinquitatem fanguinis repudiata,Con(hn- 
BciKr.ii,t tiam Emerici fororem matrimonio fibi conjunxic: quo vinculo Hungariam a Moravo- 
Duci »w- rdm? Bohemorumque incurfionibus fatis rutnm hac parte prefcitit (0). 
' Indc curbarum aliquid in Dalmatia oborcum eft. Jadrenfes, uc erantEcdc- 

" * fia: fusB perfludiofi, ita quidquid augraenti ad honorem fuic , fibi afferere volences, 
^"r^Scardonenlem, &Nonenfem Epifcopos Spalarinse fedi detracium ibant. Emericus, 
offi/iwn quoniism cx litibus, quce in ortu fuo Ecclcfiafticce erant, ftepe civiles erupuTe ufu 
rtvncai. comperiffet, Iitteras adjadercinos , & Spalatenfes dederat , gravicer vetans , ne quid 
ca in re innovaretur. Ad iftos quidem in htec vcrba fcripfit (/>). 

HenricusDeigratiaHitngaria, Dalmatia, Croatia, Ramaque rex SpolatenfiU. 
pituk, & totiusurbis conveniui falutetn, & gratiam. Umverfitatis veftra Utteris rece- 
ptis, & nuntiis, ea, qua debuimus , quce nobis Jignificabant , inteltigere curavimus, quo- 
rum relatione cognovimus , quod au&oritate regia , & pracepto Jadrenfes jotlent fe , Epif- 
copatus veftros, Scardonenfem videlicet, & Nonenfem a modo pojjeffuros. Quia igitur ex 
fufcepto regia magnitudinis cu}mine omniwn fidtUvm noflrorum jura iUafa, & inconcufo, 
juxta tenorem privilegiorum nofJrorum fervare tenemur, notumus aliquo modo ttnivtrfitatem 
veflram afuis juftkus fore alienam. FukUtatis namque veftra probata conftantia, juro ve- 
ftra vobis tetaUttr conftrmamus, & veftris fufragantis umvtrfts umvtrfaUter , 6? fm^uiis 
fmgulariter regia aucJoritate pracipientes mandamus , quatenus dthtum bohorem, & ff. 
vtrentLim Spalatenft Ecclefta exbibeant, & nuUius nova fuggeftkme, a fide, qua eidem 
Ecclefia tenentw, debeant exorbitare. 
EtinDrt- q uo tam exquifica voluntatis in Spalarinos, ceterofque Dalmatas fignifira. 

^ 1 »! & bcnevolentiapertinueric, facile ex iiis , quc poftea confecuta funr, intelligi. 
asrts B«. lur \ Metus erat > ne Andreas, qui Dalmatiam, ac Croaciam duds prcerogativa, 
vas t.-^.adminiftrabat, magnoque in amore apud eas gentes ob militarem indolem fuit, ad 
rfr:<r,/),e.cyrannidem graiTarctur , neque enim aucanimum, autclier.telas, virefque illideeffe 
fedwMw. Emericus vidit. . Itaque immunicacum largicionibus , & comitate populum in fide 
adorm. concinerc nitebatur. Eam ob rem hoc anno in Dalmatiam ex Hungaria profecbu 
animos Dalmatorum fibi ftudiofe conciliavic. Quo honore a Tragurinis acceptusfit, 
ipfein diplomate, quo urbi privilegia confirmamt, diferte exprimit : Trogurienfem, 
(inquiens) civitatem intraiimus, ubi unaaclero, & univerfo popuk m bottore, & gaudit 
accepti laudes bymnidicas bonorabiliter recephnus (7) : 
Hueilit- Hic cum rempublicam curac Emericus , redduncur ei litterte ablnnocencio 

'Z*"/" u P a' qU ' bUS eUID adraonet > ut Culinum Bofnia Banum, qui Pacarenos hwetico* 
£fv ,k Arcm - E P irco P° s pal"enfi urbe,& ditione exaclos, receperat, pro poceftace fua 
reprivm. C0 / n f re 5- 1 ^'f™" C>nquit Pontifex) quodcum nuper venerabilis frattr mfier Spe- 
iis Pata- "Hg* ^rcbt-Epifcopus Patarenos nonpaucos de Spalatenfi , &Tragurienfi crvitatibus tfit- 
rtnis nfiUs vtr CuUnus, Banus Boffinus iniquitati torum non foUm tutum latibuhm , fti 

MHk tfprafidtum contulit manifefium, & perverfitati eorundem terramfuam, & fi ipfum a- 

ponens, pro Catboltcts, tmmo ultra Catbolicos bomravit, vocans eos antonomaftice Cbriflie- , 
nos. Ae igttur bujufmodi morbus, fi ejus non obftflatur prmcipiis, vkina corrumpat, &* 
regmm, qtt od abftt, Ungaria deftuat labes ejus, ferenitatem regiam rogamus, monemus, & 
exoortamur mDomtno,m remiftonem peccaminum tibi injmgentts, quatenus ad vindkm- 
ttam tantamChriftt, & Cbnftwmrum injuriam potenter , & regaUter accingaris, & «f? 
aanus pradieius umverfos bareticos, de terrafua poteftati fubjeclaprofcripferit , boms eo- 
rum mntbuscottflfcatis, tu ipfim, &> baretkos ipfos non fohm de terro tjusJcddetotoU» 
, Z" n * r W Mcrtbas , & bona talium, ubkunque per terram tuam poterunt invemri, 

nec parcat oculus tuus Bano pradklo, quin ttmtra eum jurisdklionem exercuis 
tem[x.raiem jt aUas ad vtam reBkudmis non poterk revocari. Nkolaum quoque quondm 
tZ™?J'T P " m l f^fi^propter auElorkatem noftram, fed etiam contro probtbi- 
ttonemexprej/m, jFadertmam metropoUm, quam prajtmpfit invadtre, detinere pr*fumt, 

undt 



Lib. III. cap. XIII. 



Digitized by Go 



K M E R I C V S. 



'87 




vnde fufpenfus a nobis anatbematizari mandatur ut a Sm . 
teflatecmpeBas, ne juxt* Canonkas fantliones non cJZ 7,2 , at r errere > tradita tibi po-' 

■ Qu.d eatenus rex profecerit, m Joco referemus Panrpni ... 

fiuro reliqu.*, Romans fedis, & ejus primatus acerrim. hnfw • ^ AIb, 8 en " 
delati , Patarenorum nomen adepti func/ turbas 1 Z ^ m Da,D18tiam 

POft ^ b Eme q rkuT m no lr fa n OSanna,eS a " met ' diJ ^"«r memorabin,"^ 
fcmencus, poftquam Domh cum ex fblendidiflimn »«.,„ iT , 

NadafdSclavoniasBanumprefeeiflet, in HuneS «5? 8 ene ' e / r ° da n°™ m de 
regnoinhiarc man.fefiis utcunque indiciis El J qU °t ^atrem Andream £- 
rc?ens admodum ConftandS ntSfl ^ta^W ffli ?^°.quem^ 
voluic, utpl«iquefcribun t , ac h^f^^^^^\^S^ 
& optimates Bemardum quoque Spalatenfem A^idu^EpiSJSn au f "'^' 
dumolim pueritiam egreffi Psdagogus fuerit. maima, Jn !i q En,erlcl n °n- 
ritatis CO. Sed haJLus poiJiSX paT, ^£%g&L | 
proptereacertabant. Andreasenim impatienter tulit^puerum fibToL T" 
efle, neque deerant, qui, ut cui erant dediti , aucgra^nTx^ 
tur, diffidentesporro committendos cenferent Q^Z^m fclZ^ n ^ 0 ' 
porrum diffenfionis caufam a.tius repetant. G.dSSS^S^ZS 
Andream, pofteaquaro iramenfam pecuni* fummam, quam pacer illi »d l 

redd.cus, quosexpaImat.aacceperat, prodigalitati fatis fuiffent, de fratre cre™ 
exturbando cog,tafle. In eum finem, initis cumLeopoldo Auftris ,Duce 11 Zc „ 
accepnsqne ab eo fuppetiis, P r*lium cum fratre con&^T^^S^&S^ 

5£?5Z7 ' u" CUS mterea COntraftis «^riter copiis , accicisque in 
x.l.umTeuton.bus, qu. Hungariam colebant, illi occurriflet, fugato illius exe?citu Tu,n ^ 
vclutn « Dalmat.am,aut,ut nonnuUi fcribunt, inAuftriam (,) ejedt (I) Nec S#5** 
oune >d Leopoldo fuit: nam ex relata viftoria militem Auftri* infudft, & f u ZZ 
Leyta flumme obvia qu*que, quod fratri adverfum fe auxiho mSS^J^SS 
poldus, ut provmciam deincep* ab hoftium incurfionibus tutara ^ftare urbem °n 

c: P redrr^r unitam ' qu * poftea Neoftadii nomen ^ ^ 

Germaniaj Principcs, qui rurfum in Syriam profeftionem adornabant co- r 



r) Apud Odoric. Raynaldvm AnnaJ. Ec- 
clcf. ad annum noo. 

j) ARcm.niAc. Hift. Salonit. cap. XXIV. 
„ Cum autem rex Henricus habcrct fiJium 
„ parvulum , cuperetque cum regni fucccf- 
„ forem haberc , voluit eum fe vivente iu 
„ regem inungi : invitatus autem Bernardus 
„ a rege in Ungariam eft profeflus , ibique 
„ Cum aliis Prslacis Ecclefiarum regni Un- 
„ garia;, qui ad folennitacem jucundicatis 
„ regiat coniluxcrant, regis fihum corona- 
„ vit. „ - - 

0 Ortilo fed ad an. 1199. - - „ Andrcam 
„ Ungarum, qui ob diflidia cum fratreEme- 

rico rege fugere coactus fuit , benigne 
„ apudferecepit. w 

u) Godefreovs Monachus in annahbus 
>d annum eundem: „Bcla rexUngari« viu 
„ decedens duos reliquit filios Hcmerardum 
(quo nomine etiam a Raynaldo fed male di- 
citur) „ & Andream : quorum priori regnura 
m dedit - . alteri qustdam caltella, & pne- 



>, diaoagna, atque ad peregrinationem Jc- 
rololymitauam, quam ipfe voverat, per- 
„ agendam infinitam pecuniam. Adolefcens 
autem poft decelfum patris cum libera ufus 
„ fuiflet poteftate - • acceptam pecuniam 
„ cito dilapidavit. Quo facto cum ad con- 
„ fuccum luxum copia non affluerec, c*pit 
» confilio fuorum, regnum fracris fibi ufur- 
pando invadere. Cui cum rex refifteret, 
„ orto inter eos bello viftoria potitus eft 
„ Andreas auxilio Ducis Auftria! Lcopoldi. 
„ Quo fucccflu clatus, ficut res eft inquie- 
„ ta felicitas, fccundo contraSis copiis fra- 
„ trem invadit. llle accitis Teutonicis, 
„ quorum ibi copia magna eft, qui & hofpi- 
„ tes ibi vocantur, fratrem devicit, ocdfi» 
„ ex ejus partc multis , & captis. „ 

x) OaTiLoad an. raou. „Hoc vcro an- 
„ no pax inter fratres regios , & Duccm re- 
m parata eft - - & ut irruptionibus Ungaro- 
„ rum obicem poncret, civitaccm novamin 
„ sorum finibus exftruere capit.,, 



1 . .» 



1 



An. Or. j83 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

I200. 

fi pax confieripoflet, invitus erat, ut Andreas ex Dalmatia accerferetur. Mocon. 

filso (ut fcribit Godefredus) & babito cottfenfu utriufque, & Ducis Auflria £«pU 
omtmtmque Principum Hungaria pacem taU modo flatuit : ut fignati cruce mare transircnt,& 
regnm Hungaruc pradicHo DuciAufiria commendarent , ut , fi quis itkrum mortt pravm. 
/tfj, in transmarimspartibus debitum carms exfoiveret, fupervivens rediens m patriam rt- 
gnum pojfideret (y). Sed ea profe&io a confe&a pace adhefit, five Rex fratri non 
fatis fideret, five regnum, quod a nupernis turbis nondum reipiraverit, hommiei. 
lioi. terno credere vereretur. 

Andream Neque amicitium bona fide inter firatres coaluiffe annus qui proxime infequu. 

rw f itt tus efl, oftendir. Andreas quippe fuperiore praslio minime fraflus, novas rurfum 
YfmmT^ in ^ atrem molirl caspit. Et dabant fe initia utcunque: omnes enim regni proceres 
\ (ut Archidiaconus refert) 6? unhxrfa pene totius Hungarici exercitus tnultitudo , rtgtm 

dtferuerattt , & Andrea Duci non legitime adbarebant: cum rege vero pauci admodim rt- 
mauferunt , 6? ipfi tanta feditionismetu peterriti noti regem ad fperandum bortari audebant 
fid fugam potius fuadebattt. Fa&um efi autem, ut die quadam amba partes fibi aminusprl 
pinquantes, ad confitcJum ineundi/m fe folicite prapararent : fedcum parsregisferenuilaeifct 
coinparatione alterius , atpit plurimum anxiari , buc illucque menttm exagitans quartbat 
quaje confilium in tanto difcrimine reperiret, & tantem caUtus injpiratus, multum filerti j»! 
dufiria utilem viam itrvetitt, qua &> rtgni jura refumeret, & ab efufione fanguinis itmtxiut 
Rmtricuspermaneret. Tum ait adfuos , nolite tne fequi, fed pauUJper fubftflite, moxque depofitis ar. 
intmitodmis accepit duntaxat virgam manu, & ingrefius ltmter in agmina bojVium ibat,per medim 
fcJudt amatarum "tolMvdnem inttnfa voct clamando: nunt vidtbo, quis erit aufus manum eittn- 
r • deread cruorem regalis profapia : quem vidtntes omnes cedebant, nibHque moiiri audetttet 
largam ei viam binc indt faciebant. Cum autem ptrvenifjet ad fratrem, cepit eum , & 
cens extra acies mifit eum in cuflodiam ad quoddam caftrum; & tunc omnes artna cum pak. 
rt depotietites , ad regis genua provtduti veniam precabantur. Rex autem , ut erat chmn. 
Etcafin tifmtis, univtrfos ad gratiam fufcepit (z). Hunc exitum fraterna diffidia habuere. Ca- 
Kbtent mftrum, cui Andreas inclufus eft, in Sclavonia fitum, & Kbetne di&um fuit. Iii aw 
d^iman-cum fingularem civium Varafdinenfium humanitatem, ac benevolentiam expertus ef- 
*»• fet, gratiam hsdem, dum regno potitus erat, non vulgarem habuit (a). 

Lhffidiis HaecinterVenetidifll-nfiones fratrum haud otiofi eminus fpeclabant. J»> 

bis uji Vt- hiaffe illos urbi Jadrenfium , ac toti Dalmatia? faepe alias a nobis memoratum eft nunc 

;!t^ mpUS 8 ?f m6s / i!t ' adefle ' maximos ad urbem «PPUgnandam apparatus fecere. 
Z FrZ Commoaum htma s y ris «> petituri V r enctias appulerant, qui dum de claffe centum 
umtm «i. navium ' 1 ua transfrctarent, pretio pacifcuntur, Veneti haud alia conditione aflenll 
funt, quamut, ubicunque claffem applicare vellent, ex padto idfe fatfuros polli- 
cerentur, tum quos pro hoftibus habituri effent, eosqne ag^rcdi molirenrur, Yrma 
m illos ut confoaarent (b). Haxr illo perrinebant , ut fi inSyriam ituri Dalmatiam 
pmerveherentur, Jadramquc ex itinere deflefterent, in promtu effent, quorum 
opera ad obhdendam urbem uterentur. Erant Venetis in Jadertinos caufas mutae, 
in.pnmw quod piratica fuis infefti effent, aflisque rapinis haud Ievia damna inferrent 
patratis etiam csedibus plane fanguinariis (0- Itaque menfe oftobri claflem portJ 
folvunt, &, ne quorfum evafuri eflent, hoftis facile cognofceret, in Iftriam adver- 
tunt. Hic menfe propemodum exaclo improvifo Jadertinis X. Novembris ingruunt , 
portumque, quera catenis adverfum infultus cives probe communierant, primo inv 
petu perrumpunt. Exfcenfione fafta utrinque urbem obfididne urcumvallam : ex 
Et ^rirHi ranCI Tf t?'', 1 mari immta <* a « Veneti: ««■ ^on Montcforten- 

piwu. Qerencur ' P ro P e ^ 101 m hiems erat, admotis machinis accrrimam oppugnationera 

, irtfti 

S Hift n s a Sn S t "ln n \ r Y?^ » Arc »'"»«. Hift. S^lonit. cap. XXIV. 

l lli P \- f ) AfcCBtOUC. IJirt. Si.lon. cap. XXV- 

K «ein b tc fZ SflK » tiS rt muUl,m '^- ****** «*» « 
csrcnt in LprTkZ. i • • r w " P art e potcr.mt, Vcneto* iBvaJebM*,bora 

JlUa ■ - uthabetHiO „ ^ " tts ' & q"''Jquid mali exetcere valcbant, 

Jtua ut nabet Hift. Zagrab. pag. g 0 . „ in ipftj CotJS vir.btu conabantur.» 



Digitized by Goog 



2 M E R I c V S. 

189 Cbr. 

lnBituunc- Jadrenfes quod Hunearorum r rna *,~. „ 1202 
^fllsadDanduluraLegL de doLTZ beteban * n» fff* deftituti ^ent,— 
. fortenfem Comicem abire jubet , ex hoc " . Dandulu s Legatos ad Monte- 

facluri eflent Idjadrenfes metum efle ilZ a V ^ 000 di tionibl « deditionem 
vires experti erant, defenfioni fe aJacrius S™ nt fcpe 3,185 Ve "«orum 

rtis ferociam cum incredibili pugnandi ardore r.„r, ^"emque citra dubium ho- 
fubruta a fundamentis turre, unde maxim. dtfa „S ^ adjUti incleme «"* , nifi 
abjeciflent. Itaquefalva diZvS^^U^t^ *™ cum aoimi, 
lusRamnufius, qui bello iUi intererat S STr " w,n ™*«n. "tPau- 

exquofaftum, ut multi Fnmcorum, i ^ primSenn M r° 0m tUro8s dedere: 
pugnanda urbe virtus pnecipue enitu t ad Hun^, ? M ; mcfo " enfis . cuju. inop. 

Interea cum Poncifex, qMTadn f,S feCt,fflioneB » face «™ (e). 
digneque ferret, Venetc^, prltcxtu L !, "' nuntiis «wperiffet, in- AP** 
renda erant, «Chrifli.no.^cC^ ^ d T? u T™^ ^ q "* Darbaris 
tcrerant, facris omnibus intcrdixit DandS ubTeH ° Ppu S narfd * u ' bi 
his litteris fatfum excufabat. VeneratiuTkrft Z> fuImme Perfiriftus fuiffet,^' 
iratia facra Romanx Ecclefia fummPoZifJ ft fl n "? & lmw ^ Dd ' 

mantitativeflr*, quod cwn crucemallwnZZ Z r '"'^"J™"'™- Notumfa. 
n* Eclcfia trLfmeA g ratia iXS l^ ¥8 

^em fe mnt cantium jufle, 

crMam, auia ,„„ e X i/tJZ\ tfZSkJ^ Z&^tZl *> *» 
tmm aecipiuntfjvclJn, ut emZtm tnVl ' retipere, qui . 

quam Jm^n^L^nT^^ EnieriCUS a,ibi refarfiflb ^ 6 » P 0 ^ Priuf jq_ 
SSZml? J eft ' 5 arm,s peterent ' rex colle <^ ingenri cxercitu itiSSSZ 

ou^r tu '\ Ser r Scephanus M «SS feu T 

comnertum „7n P f .n r ^Tr n ° ftrlS fuerit ' ut be »" m iBi obmoverent,5 n * - * 
P "nZn Wnr qU ° d fUrpiCOr ' Petrus ' Comitatu Chelmenfi fi*S ■ 

Cn^i m ' ° pemilUe amJd Et " e " eu >" implorarit. Quid vis fir C 

^ frt^ 0 " 6 " 1 ^' a T Mq,,e Stephan0 ' Vulcum ej us frSr m^' 
lojo nn feu loannlZT ^ to .P? ft " , ob,1 * ura » Q u m converfis in Ca. 
^tempok^ltT^ u] qU ' feBu te« 0 *>. ac Blachorum Imperacorem 
^emponsfcribebat, bonam Bulgan» partem ditioni Hungarorum obnoxlam fe- 

% Idenffbld C ° nfta;,Cjn0p0litan0 Ub ' 1 Hu, *T ■ «>« verba <3 u «itur: » Sciat.u- 
/j Apud Lvcfvki r ;u ti/ . « tem "nftitas tua , quanquara quinqueEpi- 

h FamifD imat isSvon " mCUm ' qU0S inva '^. * decinct rcx Hur, 

b) Uauet id I'v ir rt 1 t CJp - 11 L " 6 ar,iC cu m jufticiis EccJefiarum , & Epifco- 

-oiouirji Sefist fcs " Fatus ipfi funt anniMati - • • 




ipo ANNALES REGVM HVNCARIAE LIB. III. 

Veneti exacla in Dalmatia hierae nuntioe ab Alexio puero accipumt, m». 
nirmetisxim&m erisfumroam, diviriafque pollicentis, fi fe, ac patrem fuum in imperioCon. 
vtfefti. ftantinopolitano reftituerent. Neque tergverfandum rad fociis Frands die feptimi 
Aprilis claffem folvunt, ac retfaConftafflinopolim properant. Quo eventu res ift. 
hic acla fit, ad nos nihil attinet. Ceterum Jadrenfes, ut primum Veneti Dalmatiam 
reliquere, piraticam exercebant, infulis Venetorura prascipue infefti. Cumque do- 
lor, quem ex deftrucla urbe ceperant, recens etiamnum effet, non modo rapinas 
exhoftium ditionibus agebant, fedexquifitis prasterea oedibus, quofcunque Vene- 
torumnafti fuiffent, immaniter afFecere. Malo obicem ut ponerent Veneti, claf. 
fem in Dalmatiam mittunt, fimulque imperant, ut in infula, qu» urbi haud longo 
intervallo opponitur, & Malconfejo didta eft, prsefldium militari opere communi- 
rum exftrucrent, unde & procurfionibus Jadertinorum, & damnis hactenus accepris 
Cqttmo- modus poneretur. Extruclo munimento magna in dies clade Jadrenfes, mari prsci. 
^pue, afficiebantur, quas res Bemardum Spalatenfem Archi-Epifcopum commoverat, 
"utCajetanorum, qui commodum inDalmatia cum X. navibus applicuerant , opem 
foluto ftipendio, quod Emericus apud Templarios Urana; depofuerat, adverrumVe- 
t^bt^mM imploraret. Hi accepto, quod pacli erant, pretio Jadrenfibus fe fine mora 
ciimt. conjungunt , obfeffumque caftrum vi futnma expugnant. Jadrenfes yi&oria potiri 
modum omnem vindicbe praetergreffi funt, nemine prorfus, qui vivus in manus ve- 
nerat, ruperftite rcliclo (i), 
Emtriaa Qux dum ab Jadrenfibus fiunt, Emericus extra regni limites bellum gerit. 

Ottoni Erat Germania propterOthonem, & Philippum de imperio dimicantcs, faclionum 
'pbilit- ftudiis in Varias partes difrrafta : Ottoni Pontifex ac prascipui quique favebanc; pro 
auiifo ut arma concra Philippum corriperet , Emericum cum rege Bohemias exoravic. 
Cfw,wjwQuo fucceffu res gefta fit, nihil nabeo quod affirmem: ilhud certum eft; Joanni- 
fuppaias tiumtempore, & abfentia regisufum, non modo, quae prius amiferat, recuperaffe, 
fed magnam quoque provincias illius partem, quam forori regis, dum Grsecorumlm- 
peratori nuberet, pater in dotem dederat, flbi afferuiffe; dequa reEmericumapud 
Poncificcm pcr litteras queflum fuiffe, infra di&uri fumus (*). Ceterum fororem 
regis, quajImperatoriGrafCorumnupferat, Mariam fuiffe diftam conftat (/) : cuiau. 
tem collocata fit, aut quo tempore, non fatis exaftum eft. Sunt, qui eamlfaaco 
Angelo, aliiAndronico uxorem tribuantj quamquam Ifaacus ob temporum, &dig- 
tatis rationcm alteri merito prsferendus fit, 
Per Pm- Inrtocentius Papa Gtegorium de fanfto Apoftolo Cardinalem, qui 

^U&atm femel > aC( l ue «temm in Hungaria legatione jam funftus erat, ad Emcricum roifit, 
cumfra- uc eum Andres conciliaret. Neque fruftraneam operam Legati fuiffe ex ejufdem 
tre «wi-Pontificis Epiftola liquet, qua regem hortatur, utfratri nihil deeffe pateretur, quo 
liatur. rninus defundli patris loco, qui fe voto ad profecTionem facram obftrinxerat, in Pa- 
leeftinam proficifci poffec. Itaque exerotus hoc anno ex carcere Andreas eft, & pri- 
ftinae di?nitati reftitutus (m). Quamquam non eum in moduro amicitiam rcdintegra- 
tam fuiffe, ut non fufpicionis aliquid utrinque adhaerefceret, moxpatebit. 

Jadren- 



0 Archidiac. Hift. Salonit. cap. XXV. *) Haec omnia eliciuntur ex Emerici epi- 
His dicbus advenerunt X. Gales Cajetano- ftola, quam anno 1204. ad Innoceniium 



„ rum ad Dalmatiae partes. Tunc Bernar- fcripfit, & ex hujus refponforia apud Raynal. 

„ dus Archi-Ep. SpalaC acccdens ad eos, dum Annal. Ecclcf. ad laudatum annum. 

» loquutus eft cura eis, ut darenMpxilium Pnefenti autcm anno hax affigi dcbere, Con- 

„ Jadrenfibus contra Venecos , <p pnfi- tinuator Cofma: Pragenfis, qui eo tempor» 

„ dium iniidcbant - - abiit Archi-Ep. Ura- vixit, fuadet, ita ad annum 1293. fcribeos: 

„ nam, fcaccepit quandam argenti quanti- „ rex Prziemysl rebellans Philippo regi, Ot- 

„ tatem, quam rcx apud Templarios depo- „ toni Imperacori fecit homiaium,, Conflat 

„ fuerat, eo foluco lYipendio, coadunavc- lutem ex Innocentii litteris Emericmn cum 



„ runt fe Jadrenfes cum Cajetanis . - c*pe- regc Bohemia;. Occoni fuppetias tulifle. 
„ runt pugnare fortiter - - potiti viftoria, 

„ quocquot Venetos in caftro illo invene- /) Emmivs, D» Outreman, & Hsin* 

„ runt, omncs gladio peremerunt, deftru- ovs. 
„ ao cocius munirionis illius sdificio.,, - - 

„ Similia Omdubti io Chronico. m ) AhcIudiac. Hift. Salonit. cau. BUV. 



Digitized by Gcjpgle 



H U n^f E ^^ neque ab -i^ 

eflet- auxilia fperare potenn* fponte n YW? CUrands ^ m iaoneu 2£jf 
pf funt his conditionibus. Pri m um u t fn £j ST5" e,B ^ 
bus W tam urbisComitem non ex fuo idoue dacis «bOdi. *** 

Arch,-E P ,fcopus Patriarch* Gradenfi fubefle. hoft? °,' d ab Ve " etis ^ 
nesqueam.coshaberent, ad extremum tn/nnn» ? qUe con, ™nes, eommu- 
buti nomine penderent („). ^^2 ^7 CUniCU ' 0rUm * 
dra, Com.nspoteftatedvibuspra^ ° ui rece P« J»' 

In Serv,a , ne mali labes porro feroerer nT, ^ 
ti* ab regc pranermiflum fuir. J am alias lGfr_ Sf adverfum Patareno * <"'»gen- r 
fanos homines ditionibus fuis exieS» S r r Erner,c ™ obreftatus efl, ut ne- 
illosDalmatiaejeclosconf^iR Sxetf '" S i,lius Banu "-> * qu^lS^ 

ret. Eam rem effeftum V PI ° P ° tefrate fua ad »~_KL 

fir* Abba w omn/iw reverentum / ,L ZLZ*-f£ „ ' & ™*<!»e rex falutem, 
facrojantlm Romanm EcdeTum tannuJll ' 1 ?W Cbr 'l l ' ma fi<& reUgione cenfentur, 
neantur, nos tmen, Z *_Z3_f Z T7 7?*** «fl^SErVZ 
tur, ipfnssbonori, &JZ7p^^^^t^^ & *W 
dere. Hinc ejl , quo J, ««, b^M^^f^^^^*^^ 
adprafentim noftrm accedeTjlls Ziltul u" C ** mt >^ 0) 

perant, ^t^%S^^^* ^sfuerat, jmfufce- 

Culini, aui tunc apud ms JTlS^S^f^Sl *"* ' & **** 

dat invutabiliter obfJariu^l Z^^ ^T* 1 " b in * f+ 

manunoflra, ac J -T' JJS l^Tr^ ^^ Mm fe» 

£-N0rtf, mille marcbas argenti per/olve tZJJZ T!' ^J***" » *** f- 
flro medietas obveniet. ,J& IJJ^AuTJ- 9 «« w- 

^«r ™ ^ /T r?'' ^^prafatoCapeilam vefl, i W 

dstas % firmterobjervabutu in perpetJm (f ) ^ Wmulgatas, &Jibitra- 

reacautumvdieT h SmitJ a U t„ d fi m0rbUm 5 di<?S aU S eri rex fenti «*' » c fiNo pnete- 

intercepit. Advenerat in HunwriS u P""ium patns confilium res inopinaSJtT 
turus/ut JownS ^SS^J!!?!!^ Car r dina "' S in Bu! S ariam tranfi-^X 
ceptJeft J , SS & pTcLh ,c Ch ° rUm rCgem Inn0Cenrii pRV^^StaT 
OTj^]£S^m^2^ , ^. proDUm honore ' & benevolentia, at,^ 

„Li j * ^^^unt perpctuam fidelitatcm, N c tn . , H 

» obddes , & cantationem Iaudum exhibcre. . ° 5 Sub ftituendum elt H. opinor fcriben- 

,. «-om.temque de Venetis eligere , & Ar- tis ,m P eritia littertm N. irrepfiflb, qui cum 

v BM Epncopoffl, qui reverentiam, & obe- P norem ma]e kgiKci opinatus fueritlitterani 



d.enuam Primati dcbium exhibeat Patri- N ' eflb - 

!! n-ntawSf 0 ). & erga hoftcs Venett? " J am P rius . « um Pontifex Culini Bani 

^ . ' & annuat <ni tna millia pel- caufam rcgi commcndauet, Legatusin Hun- 

n hum cumculorum tribuere. Qua obla- gariam muTus eft. ' ^ 

» uonc bemgne accepu ad gratiam reftituti q) Raynaujvj ad annum 1104. 



An. Cbr- ANNALES REGVM IIVNGARIAE. LIB. III. 

I204. 

manam Eatefim pradicaris babere? mutatus eft color optimus, & atirum 1/1 fcoriam ejlcoa- 

verfum : Parcat igitur UsDeus , qui animum tuum tam pravo confiiio fiduxerunt, vok,Ji. 
businter regnum, & facerdotium difcordiam feminare , fid ms pro certo fperamus , qutd 
aut per te ipfumjam errata correxeris , aut ad commonitionem nofiram taiiter debeas cmtnda. 
re, ut injuria tranfeat in bonorem, & cfenfa in gratiam revertatur. Et infra: Btmg. 
isius tiUfiribimus, qvam infians matcria ptflutaret, rte quis forte litteras hoftrat infpiciens 
exifiimaret, Apoftolica fedis favorem tibi effe fubtratlum, quod uttque utiiitati, ac bomri 
Uto nuUatenus expediret, quia multagtftafimt, & geruntur in regno tuo, qua fi deducen- 
tur ad limam, corretliomm expojmt gravierem , non folum de voto tuo, captume (r)jra. 
terna, & eleclionibus Pralatorum, jed etiam multis aliis, qua, ne nimium ctnturberis , 
ad prajens duximus fuprimenda. Provideas ergo tibi , ne in eam te difficultatem inducas, 
de qtta non facilt valeas expedtri In candem fere fentenriam Strigonienfis Eccle- 

fias fuffragancis (cripfit, gnviter prircipiens, ut regern adinjuriam, quas Legato il- 
lata eflet , farciendim auctoritate fua inducere nitcrentur. 
Emtricus Rex ad molliendam Innocentit iram oratorcm cum litteris Romam mittit, 

vicifim q?ibus pnrtim rationes, curLeEitum in Bulgariam tranfire vetuerit, affert, partim 
ptr nun- querclas certis capitibus diitingutt Refponderat Pontifex , & finguta, qua objefta 
foterJ? eranc ' re k' uC * Op t3 «dum erat , ut Raynaldus hoc in ger.cre ccteroquin mimme 
" .^p^parcus, cumlnnocentii, tum regis Ikteras annalibus inferuiflct, ut de re judiciLm 
tifictm magis perfpicue conftitueretur. Nunc, quod mcliora ad manum non funt illius ver. 
bis utcmur. Objecerat (ita LribitRaynaldus) in primis Hungarus majores fuos Apnjlt- 
hcam fedem jingulari obfervantia, ac religione coltiiffe, parique Romanos Pontijkcs ipjos Mfr 
re fuijfe proficutos , ac de 1U0 amore videri /mtocentium remijiffe , idque ex eo ctlUgtba:,qutd 
Inmentius Bulgarum, injenfiftmum kojlem fuum, regia dignitate decorare veUet: cui km- 
centius, verumillud, Htiogoros , ac Pontifices Romanos pracipuo amoris nexu juijft ctn- 
junclos, nec tamen amorem illum intepefcere videri debuiffe, cum ipfius Pater Alexandrt juf- 
fu a Cokcstfi Arcbi- Epifiopo corona fuiffet redimitus, quo tempore maximas illius adipilcen- 
da difpctiitates pateretur , quin etiam circa regni fuifirimordia, cum bello graviore appetert. 
tur , fidis Apoflolica cura ad pacem , atque officiumjratres ipfius, ac fequaces addutfts juif 
fe (/). Querebatur ficundo ; Joanmtium occupaffe terras , qua in dotem firori fua Gr» 
cortim hnptratrici a patre fui[f:nt tradita, atque etiamServiam cum mfidehum exercitu ptpu- 
latam, dtrm ipfc in gratiam ApofioUca fedis conjuntlo cum Behemiafege exercitu pro Otto- 
ne, Pbilippo bcllum inferret: ad qmd innocentius, dolere fe graviter injuriam illam ipft 
illatam, & curas Apofiolicas ad eam faniendam coliocaturttm. Oppojuerat Krtio, Jtan- 
nitium tyrannum effi , ctan terras juas ferro , fiammaque comparaffet , atque adtt regie dia. 
demate indignum videri: quibtts ita rcjpondet Pontifex, ticet aiiquas tetras invafirit, alias 
tamenjufii •obtinere, ipftus majores , Petrum, Samuelem, aiiosque fieptrum tenutjfi, cuw 
que fuccefere aCracis perdomiti eorum jugo collum fubdidffetit , bunc patcrna jura rtcupt. 
rajfe , atque adeo pradtcejjbrtmi Pontificum exempto corona illum iufignire mcditatum : vSe 
tamen, ut injufie occupata refiituat , acvicijfim, ut erepta ipfi reddantur , & pax firmij- 
fimainteripjosconciitetur: pratermitterefi, quod objici jufte pourat, quod, cum Ste/ba. 
ms Megajupanus Servia fedis Apoftolica ctmjuncltcmem expederet , atque regia ornamcnti 
dignitatis ab eoftagitaret , poUicita revocaffe, ea tantum de caufa, quod ea res ipfi it^ra- 
ta foret , Serviaqtte ab ipfo vicJa, ac Vulcano fubftituta (V) , cum aquo atmt lattirum ft 
fignificajjtf , utServia ad Ecclefiam rediret, &> Vulcanus ab ApoftoUca fide corona cingert- 
tur, eaprovtncia Colocenfi Arcbi- Epifcopo (x) i mpofita , pofl annos duos rem ad extremtm 
perdutfam nondum fuiffe. Qtiod Legatum a fe benevole, ac magniftce babitum diceret, /w 
ge ipfum majore ignominia praptditum; ne iter profiqtierctur , quam fufceptus bonorifice fmf 
fet ; tm pofie ipfumfwdera inter utrumque jungere , m utrumque adiret, tantum fi atwm 
dolorem baurtre, fiobflare velltt, ne Bulgaria ad Romana Ecclefiaoljequium rtdiret,mt<m- 

J) VideturPapa innuere; Andrcam tum t) Hic crror latct : BeU cnim, cuTre- 

T^Z^ttT" 1 "?^^ Archi ' Di "0- gnnm «Jcptu clt, nullum fratrcm habuit: 

nus umcn d.fertc perlnbct, non mtcgro an- & patruus uteraue jam tum quoque exrtui- 

no mcluium fmfle: cujus fidem ca in re iti- ftus fuit. 
dem fequutus fum. 

s) Raynalovs annal. Ecclef. ad annum u ) Idcm eft cum Vl, 'co. 

12 ° 4 ' x) RAyNAL0vsAnnaJ.EccIcfadan.1j04- 



Digitized by 



t 



E M E R I C V S. > „3 A » 

h tae verta fiibdum : & * «™ t^7^*i J S* 1 !™ ld " ! ur » ! «••jS*» 
imju, ripums, J!mi mputr, v,Umu s , „ aL ,Zi,„r 

<>' ■•'-'" * rege Ikentiam traniemdi (z) 0^™! *P*»fi*, 

chi-Diaconnm Scrigonienfem . ncZ enJ&e. mmopXa fcSv - ^ 
bus imperac, ut in coronando infance patri morem Slf^o^S^m, 
lendasMan: unde certi fu muS , Emericuro U«S vitam ffift ; £ 
morbis ita lmpiicitam , ut, cum fe reinublica iHminift.nj- • ' quaroquam 

comhco teftamenco Ladslaua, ab bffi^ ftSMBfi SfriS 

objeftus non fuiflec. R eg „o camen, q ^ ]SSSr^ "seT^ 
viam ad,ec,t,& do Bulgans, poccntiffima id temporis gente, tS^X^SS. 
rum ut per mtervalla fit, v,ciffitudine, Q ue enim fub Scephan ^3 S|5 i 
difoplii» negletfum occupads per Manuelem Dalmatia, Croatia, Servh TS? * «• 
m.enfi traecu, anguft,s prorfus limkibus circumfcribcca:u Hung iria, Sun^n^*' |,, "' , ■ 
converiafortuna, fub Bela, & Eroerico ditiones amp.iffime pS' Q« « g£ 
eftendu, quid mter focordcs, & gnavos Principes ad reipubfic* ScnW £wS 



LADISLAVS III. INFANS. 



ndres ab Emerici morte partes, quas fnter ultima voluntate fibi d 
impofuerat, naviter exequutus, binas ad Pontificem litteras de-^Wi 
dic: priores Emerici figillo communitas, an quod frater adhuc \ tt mmtm 




vivis efler, aut contra quod tutoris nomine fcriberet, ambigo • 
T}*™I™T m Voatl ^ m . orat .J ut J oannen > Colocenfem Arch,'^'^ 



^'ptrlittt- 

Epifcnpum Strigonienfi fedi praficcrec,- alteras vero paullum poft.Z, J 
fcd fuo nomine fignatas : his commutatam fuam voluntatem , precefque, quas prius ' 
projoanne, nunc pro Calano Quinque EccleJienfi Epifcopo interponere fignificac, 
fimulque addit, Emericum obiifle, ac fe tutorem infanti Ladislao fratris voluncate' 
conftitutum efle. Eratjoanncs de quo primis litceris Andreas ad Papam fcripferac, 
Gertrudis Andreas conjugis frater, itaque Bertoldi Meraniaj ducis filius, clientclis ac 
gratia potens. Calanus contra Sclavonias Bani munerc fiepe alias cum laude defun- 
tius. Quid eatenus refponfum Andrca: fuerit, ad annum fequencem memorabimus. 
De Ladislao auteminfance in h»c verba refcriplit Innocentius (»: „Regem ipfum Quiam 
„puerum, cur fidelitacem fecifle dignofceris, promiflione fafta fuper adminiftratione™#«» 
„regni, ac cutela fufcepca de ipfo , cu» provifionis induftria: accentius commenda-f. L *'"- 
„mus, uc noinini cuo pra;conia veraj laudis accrefcanc , cum idem rex benignum pa- %!£* m 
„trem in patruo, & prote&orem propitium invenerit in patrono, & ab altiffimo n-^^ m 
„ge, cui puero reges venientes de Saba plena devotionis munera obtulerunt, falusAorwtw-. 
„tibiproveniac, & remuneracionis aeternas corona. Nec contra ipfum regem, ne- • 
„potem tuum, pravas aliquorum fugeftiones admittas, cui canquam filio pro pacre 

Bbb a „cene- 



y) Idem ibid. 

x) Raynaldvs Annal. Eccl f.adan. 1504. 
<0 Pertinet quidem id refaiptum ad an. 



nor. fed ob rerura ncxum buic anno in- 
fcrui. 



An. Cbr. 

1204, 



194 



ANNALES RECVM HVNGARIAE. LIB. III.. 



Ctm/lan- 



„tenerisadefle, quem, cum fitparvus, & puer, tando debes charionjm habere, 
„ac pro eo regni negotia diligentius procurare, quanto propenfius impenia fibi be- 
'^neficia recognofcet, cum auftore DEO adulram pervenericad ffitatem , jn qua le 
'„patrem non perdidifle cognoverit, fed mutafle. 

Verum Andreas, qui vivo etiamnum Emerico femel, atque iterum adty. 
to La^.rarmidem afpirabat , five astatem Ladislai contemneret, feu confiliis quorundam, 
laimater Optimatum, qui a puerili imperio abhorrere videbantur, perfuafus, fir« , non La. 
Jndna fa\ ao re gnum parabat. Quod ubi Conftantia, pueri mater, non ob),curu indiciis 
vhn comperiflet, f, D j f ac filio metuens, colleiHs maximam partem thefauri», accepti. 
^i^^que regni corona, in nonnullorum Epifcoporum, ac Procerum comiiatu Viermam 
p^Jum ad LeopoldumAuftriie ducem rugacum puero evafit fT)» elufis infid iia , quasAn- 
partt in dreas in regni limitibus collocarat. Ea re bellum inter Hungaros, & Auftrios con. 
Aufirvm fiatum eft. Leopoldus enim cognomento Gloriofus, Ladislai caufa irgentem exer. 
prvfugit. ^jjyuj comparaverat, eoque Hungariam ingreflus, Andream, ut patitis, quibus a 
120 5« fratre obftri&us erat, ftaret, armis cogcre voluit. Neque is fegnior contractis co. 
Unde *fi-pii s L e0 p 0 ]do obviam venit, hoftem regno exaclurus. Jam res ad prxlium fpecta- 
bat, cum nuntius Vienna affertur, Ladislaum praeter omnium exfpofta tionem obiifle. 
T " Inopinato nuncio belH quoque facies converia eft : Leopoldus defuncTo Ladisiao 
jtn^wf/inihilcaufaj habens, cur bellum extraheret, inita cum Hungaris amicitJa, corouam, 
Laditki quam Conftanria nuper fecum attulerat, reddit, & copias ex Hungaria reducit (V). 
morte d> i ta bellum in ipfo ortu profiigatum eft. Corpus Ladislai ab Epifcopo Jaurinenfi^), 
rrnaum. ceterifqueOptimatibus, qui infantem ex Hungaria profugum comitati funt, bona 
Andreas vcnia Albara dehtum, & regiis exequiis humatum eft. Con ftantia vero in 
Arragoniam ad Petrum fTatrem remifla , triennio poft Friderico Sicilia» regi , adnitcn. 
teSandtia regina Cefaraugufta; collocaca fuit (e). Ex quo error noftirorum fcripto- 
rum facile refellitur, qui Emericum, paucis menfibus fuperilite filio, defuncnjm 
efle anno fupra nullefimum ducentefimo prodiderunt. 



ANDRE- 



b) Ortilo adan. 1104. ., Emericus Hun> 
gariserex obiit. Andreas frater dcbebac 
„ elTe tutor Ladislai filii ejus, fcd ut regem 
„ fe geffit, Regina mater Conftantia cum 
„ filiolo, & corona regia fugitad Leopol- 
„ dum ducem, hic exules benigne recepit, 
„ & pro eorum favore anna paravic,, Et 
Chronic. Admont. „ Regina Hungarorum 
„ Heinerici regis vidua fecum habcns quof- 
„ dam EpiTcoporum, & optimatum Hunga- 
„ ricorum , qui propter jusjurandum , quod 
„ infantulo regi juraverant , adhuc in parte 
„ ejus (labant, per vim occupatis portis, & 
„ cuflodiis tertninorum Ungarici regni ver- 
„ fus Wien, ducens fecum filium fuum cum 
„ thefauris, & divitiis magnis, & comitatu 
„ copiofo egrefla eft , & a Liupoldo Duce, 
„ de quo propter affinitatem plurimum pr«e- 
„ fumebatmagnificefufcepu.„ Similia pror- 
fus Chroa. Clauftro Neoburg. 



c) Ortilo ad an. I20f. „Dux Leopol- 
t, dus in bellum proccffit adverfus Andream 
„ Ungarum pro Ladislao puero rcge. S«d 
„ hic parato jam pra-Uo Vienne defuiiftus 
» eft , & fic Andreas jam legitimus rex er«. 
„ Dux Leopoldus milites ex Hungaria i%di>> 
„ xit.„ - - 

d) Qironic. Admont. ad an. nor. ,.,Pii> 
„ cis tranfaclis diebus Ladizlaus infans jnori- 
„ tur, corpufque illius ajaurino Epifcopo 
„ Albam translatum, & in fepulcro regum 
„ regio more tumulatum eft.„ Opinor 
Ugrinum tum Jaurincnfem Epifcopum fuiffe, 
quod hac prarogativa etiam anno 1190. in- 
fignem fuilfe legerim, & Pctrum anno 1 »9. 
jam ejus in ca ferfc fuccelTorem fuiffe ex ia- 
ftrumcntis publicis conftct. 

t) Hieronymus Svrjta in Indic. rer. An- 
gon.adan. 1108. 



ANDREAS II. COGNOMENTO 

HIEROSOLYMITANVS. 





ortuo Ladislao nihil mor|tu« Andreas, regni pofleflionem oprima- A*w f 
tum ac Antiftitum conienfu rex inauguratus , eodem anno adiit. r+ 
Male igitur Lucius fentit , cum Andrea? annum, iftopriorem,re-S WBn ' s *- 
gni aditi primum tribuit, ut ex diplomatibus manifefto ar^umen-^"** 
to conficitur (f)- Atque hsc rerum in Hungaria conveTfio In- 
nocentium Pontificem fatis diu latuit , quod is epiftola Andream 
conveniens , pupillum Ladislaum jam defunclum , ac Conftantiam infantis ma- 
trem magnopere commendaret , flmulque ad litteras, quas priore anno Andreas mi- 
ferat , refpondens , non regem , fed Dominum Hungariee compellaret. Significarat 
Pontifex , fe Canonum ftatutis prohiberi , quo minus Joannem ex Colocenfl fede, 
quemadmodum periiflet, ad Strigonienfem transferret. Sed juvat ipfum Innocen- 
tium ea de re audire ita ad Andreim H 



1LLVSTR1 VIRO ANDREAE , DOMINO HVNGARIAE 

„ Novit ille , qui fcrutator eft cordium , & cognitor fecretorum , quod ad lAntrn • 
„ honorem , & profeclum tuum ardenti deflderio afpiramus, pro certo fperantes , Pvtttifiet 
„quod progenitorum tuorum inhxrensveftigiis, facro finctam Romanam Ecclefiam , ac ^ 1 
„matrem tuam prompta devotione cupias venerari. Licet ergo per primas h'ttera$.^ t ' n ' nMr 
„quas noftro Apoftolatu deftinafti, poftquam ad regni gubernaculum afcendifti, fratemoy^; 
r, figillo flgnatas nos duxeris exorandos , pro venerabili ftatre noftro , & Colocenfl Ar- H dt 
„chi Epifcopo ad Strigonienfem metropolim transferendo , poftmodum tamen pcrStrrgo- 
,,alias litteras tuo characlere inflgnitas, nobis humiliter fupplicafti, ut poftularionemwWi-*- 
„de venerabili fratre noftro C. (j) Quinque Ecdefienfi Epifcopo, ad eandem^/ 4 *" 
„metropoIiui evocato, admittere dignaremur. Super qu« cum fratribus noflris de-^"' 
„ liberavimus diligenter, & quoniam invenimus eam poft appellationes ad nos lcgi- 
„time interpofitas in multa difcordia non folum fuffraganeorum , verum & Canoni- 
„corum Strigonienfis Ecclefia: contratbrmam mandatinoftri, regulari ordirte pneter- 
„ miflb , temere celebratam, illam exigente juftitia non duximus admittendarn , do- 
„lentes pro te pariter, & pro ipfo, quod ad poftulationem hujuirnndi non eft eo 
„modo proceflum, uteam fecundum Deum approbare poflemus. Monemus igitur 
„ferenitatem tuam, & exhortamur attentius , quatenus in hoc non voluntatis no- 
„ftrsduririem, fed canonics fan&ionts cenfuram attcndas, quam flne perfonarum 
„acceptione retinere volumus , ut debemus: cum in manu noftra non debeat cfle 
„ pondus , quafl ftatera dolofa. Scitnua pro certo, quod preces quas nobis fecun- 
„ dum Deum duxeris porrigendas, parari fumus efficaciter exaudire. Ne vero Stri- 
„gonienfis Ecclcfia ulterius maneat defolata, Strigonienfi Capitulo pernoftras da- 
„ mus litteras in mandatis , ut ad providendum fibi Paftorem idoneum per elecno. - 
„nem canonicam, vel poftulationem concordem requifito fuffraganeorum aflenfu, 
„fi te antiqua , & approbata confuetudine fuerit, requirendus, mfra menfem, poft 
„ fufceptionem litterarum noftrarum procedere non poftponat. Alioquin cx tunc, 

Ccc r«e 



. f) In furfdationalibus titterls Abbatiu B. 
M. Virginis de Topliza anno l«fl. datis ita 
ln calce additur: rtgtri m/hi anno VIL Et de- 
cretum corpori juris Hungarici infcrtum ha- 
bct annum 1212. fuiffe annum rcgni XVII. 
dcnique in litteris Abbati Cccnobii S. Bencdi- 
cti ad Granum fluvium datis, perhibct annum 
Chrilh' ncc;. fuiffeannum regni quintum.qtiae 
omnia evincunt Andream anno 1105. regna- 
re coepiffe, ut rationem fubduceoti facile p*- 



g) Calanus Epifcopus Quinque Ecclerrcri* 
fls. Addit Peterfivs , fuiffe Dalmatia:, & 
Croati* Gubernatorero. Refie id quidem.st 
non hoc anno. Primirmenim anno 1 189- Ba- 
nus Sclavonisetanno ii90.prafter pTioremti- 
tulum geffrt quoquevicariiDalmatia?,-&Croa>i 
tia*,anno 1193. autem fuit Dalmatia?, acCroa- 
tia Gubernator, ut ex 4ttWtl pubUcis babe. 
tur. 



I 





jg6 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LIB. III. 

ne ereei Dominico diu defit cura paftoris, ad providendum eidem Ecdeffepaffo. 
"rem idoncum procedemus fccundum ofticii noftri debitum ex plemtudine Apoftc- 
"ticsspoteftatis Inquo, quantum cum honeftate noftra poffumus, tuo defere- 
"tniLs honori. Datum Rome ad S. Pctrum anno Incarnationis Domini MCCV. 



«Pontificatus VIII. Indictione VIII. , VIII. calendas Julii. <M 
(htmfi Agebatur lis abhinc , quam Guiliejpius Strigomcnfis Archi - Epifcopus obie- 

wlis«;'nu interCanonicos, & fuffraganeos Epifcopos, quibufdam in Joanncm Colocenfem 
ctftrit. Archi-Epifcopuro, ut fupta narratum eft , aliis in Calanum Quinque Ecclefienfem 
fuffragio fuo inclinantibus. Utraque pars nuntioscum litteris miferat, ut Pontificem 
de controverfia edoftum in fuam fententiam fiedlerent. Innocentius, caufa diligen. 
terdeliberata, pro Joanne pronunciavit, folutumque Colocenfi vmculo ad Strigoni- 
enfem cathedram tranfire paflus eft. Simul litteras ad Praepofitum , & Strigonienfe 
Capitulum dat, fententia fuee rationem prolixe explicans: ad extremum graviterhor- 
tatur ut judicio fuo acquiefcant. Monmus igitur (fcribiO difcrefumm vtftram attea- 
ttus per Apoftoika 'fcripta mandantes, quatenus eidm /Ircbi-Epifcopo revtrentiam, & tbf 
dientiamdebitmtmpendentes, & falubria monita, & mandata ipfius recipiatis bumiliter, 
& inviolabiliter objervtlis , ut & ipfe paternum vobis teneatur exbibere ofefium, ft dtvt- 
tmm apud vos invenerit filialm , & nos dtvotumm vefiram merito cemmendare dtbtamus. 
Datum Roma II. Nonas Oflobris. (i) 
Papa ob Andreas cum optimi Principis fpedmen daret, non modo hac m caufa, fed 

ncens ns- atiis quoque in rebus faventem fibi Innocentium habuit. Pontifex enim eodem hoc 
ttm fi- ann0 durn Fercntini moraretur , per litteras univerfts Pannoni<t Arcbi-Epifcopis , cattrif 
lium £ gi que Prafuhbus, cuuclifque Prmcipibus pracepit , ut ejus proxime ftlkittr , utijperabet ,na- 
^r^Znfcituro filio fidei facramento fe devincirtnt. Pojl bac vtro acceplo de natofilio lato mmt», 
Etifii Bambergenft Epifcopo regina fratri., Roma 111. calendas rcfcribens, injunxit , ut regem ao% 
fum gra-ret, fuoque nomine gratularetur. Hsc Raynaldus (*) fi Bertholdum quod fufpicor, 
tuhiur. j 0 annis nuperrirae a Colocenfi Ecclefia ad Strigonienfem tradutfi fratrem mtelligic, 
liquet Raynaldum ca in re aberraffe, quod hunc non Epifcopum, fed Prepolitum 
Bambergenfem ex Pontificis epiftola ad fequentem annum dofturi fimus. Nifi for- 
te, ut ex annalibus Silefiticis conjicio , Ecbertus Gertrudis itidem frater, tumjam 
Epifcopus Bambergenfis fuerit, Bertholdus autem Pnepofiti dignitate oraatus- Por- 
Cujus wro filium recens in lucem editum, cujus Pontifex meminit, multi arbitrantur Eme- 
minis /ue- r icum fuiffe, quem poftea ad S. Crucem in Auftria monachum induiffe Jongelinus 
rtfitffw-auftor e ft Q). Ego maiim Andream dicere, quem ex Gertrude non modocodex ju- 
/«•rufw jjgpj^ fed audlores prope fuppaTes fublatum perhibent. Qui apatris exceffuVe- 
atoJ. netias concedcns , dutfa pncdivite uxore Marcum filium fufiulit, ex quo inG-Jlias 
traduflo fpiendidam Croyorum familiam incunabula habere Juftus Lipfius prodidit. 
Rtgin*(m) Ceterum Berthnldus , qui cum Ecberto fratre Pontificis juffu regi gratulaturus 
gy * Bamberga in Hungariam advenerat, ab Colocenfi facerdotum collegio in Joannislo- 
JJ35.CO Archi-Epifcopuseleftusfuit, fivegratiam Andretc eatenus c.ptarent, fiveprio- 
AmpcJiu-™ Preefiilis cauta id honoris ei delatum vellent. Appulerat olim animumad respro- 
latur, fanas Bertholdus , jamque virginem , nobilifljmo genere natam, fibi fubarhaverat, 
cum converf ) repentc ftudio , rem uxoriam faftidiens caftimonise voto , Deipara, qce 
fe ei afpe&abilem prabuit, hortante, Deo fe obftrinxit, & nuncium fponfaeremi- 
fit: (») quas haud multo poft, vinculo priore per Pontificem faluta, Chephano ex 
Hedervariorum familia , regni Palatino nuptui collocata fuit. Atquc idem hicBer- 
tholdus eft , quem a Coldcenfibus faccrdotibus Archi-Epifcopum eleclum nartavi- 
mus. * 
1 207. Elc&ionem rexnon modo ratam habuit , fed Innoccntium quoque per licte- 

£kai«-ras prabat, ut ea in re fibi gratificari vcllet. Pontifex, quamquam Andre« pne ce- 
ntm An- ter is 
drtas ra. 
tam biU 

*)Peterfy Tora. I. concil. Hung. pag. m) ApudTimoneminEpit.Chronolog.M 

annum Chr. 1217. 



t)Idem ibidcm pag. 69. 
i) Annal. Ecclef. adannum Ionocentiino- «) Claudius Rota de fanft. Hung. ap. 
num,qui congruit cum anno Chrifti 1206. CLVlIi. 
/)NotitiaAbbatumCiftcrcicnfium lib. IV. 



Digitized hv C A) 



ANDREAS II. COGNOMENTO HIEROSOLYMITANVS. J 9? An. Or. 
teris Principibus ftqderet, veritus tamen, ut homo oui rec*n* »A m l • 1 ~ c 5- 

a quo de fcientja, & state Berthold. edoftus hunc i n raodum reei ouo nVinus ^,, 
voluntati, acdefiderio poffet fatisfacere, refcripfit. ' ' 

ANDREAE 1LLVSTR1 REGl HVNGARIAE. 
„ Sicut regali prudentis per alias nos roeminimus litteras mififie iila tm a „ * 
„ritatis prerogativa diligimus, ut nihil tibi negare velimus, quod effemus aliouand," 

niimi.im Princinum rnnrpfThn' rnm aA hnn *. /vn ^ 



..cmquam Pnnapum conceffun, cum ad honorem, & profeclura tuum, quantum/n,™ 
„cum Deo poffumus, efficaater afp.remus. Licet autem affecluods nobis P reces«*« m» 
„porrexensprc . d.Ieao fiho - ; Pabenburgenfi (0 Prapofito, germano - - conjugis^ »~ 
„tuiE in Arch. Epifcopum Colocenfem eletfo , ut ei , quem in Archi EoifcoDa»*/*^ 
„officiot.bi, &regnoruo utilem, ac neceffarium fore confidebas, beneficium con '""^ 
„firmarionisconferre, ac donum pallii tranfmittere dignaremur, quia tamen ApoT 
„flolus docet, ut manus cto nemini imponamus, videlicet, antequam de ipfo per 
„examinationem Canonicam habeamus certitudinem pleniorem, & nos de ipfius 
„Prspofiti state, ac literarura eramus incerti, venerabili fratri noftro.-ArchiEpi 
„fcopo,& dileflo filio - - PnepofitoSatceburgenfi dedimus in mandatis, ut fuper iis 
„diligentcr inquirerent, & quod invenirent, nobis fideliter intimarent, ferenitati 
„tua; littens Apoflolias intimantes, quod fi litteratura non folum eminens fcd 
^falrem competens in eo foret inventa, & stas non folum perfecla, fed falcem'per- 
„feftioni vicina, ufque adeo tuae defiderabamus fatisfacere voluntati, ut nifi tan- 
„cus, appareret in utraque defedtus, quod non deberet aJiquatenus tolerari, tera- 
„perato rigore cum ipfo curaremus exgratia difpenfare, alioquin non noftras duri- 
„tic, fed ipfius poffet mfuffirientia; imputari, fi tua fupplicatio circa ipfum opta- 
„tum non fortiretur efle&um. Prefatus autcm Salceburgenfis Archi Epifcopus 
„nuper Apoftolatui noftro per fuas litteras inrimavit, quodaccedens ad finesHun- 
„garia;, duobus fuffragancis Colocenfis Ecclefia?, aliisque viris idoneis in fua prs- 
„fcncia conftitutis, ad examinationem prsdifti Prapofiti juxta formam mandati no- 
„ftri proceffit, affcrens, fc reperiffe illum, textum expedite legentem, & intcrpre- 
„tantem ejufdem verba fuo idiomate competenter, & apte preterea de conftruftio- 
„negrammatica refpondcntem , quemdam vero militem , ipfius Prspofiti psdago- 
„gum, juramento corporaliter prxftito, affirmantem, eum indubitanter efle vigin- 
„ti quinque annorum, & ultra, & huic quidem «etati ftaturam fui corporis concor- 
„dare. Nos ergo fjper iis habito cum fratribus noftris diligenti traclatu perpendi- 
„mus evidenter; eum nec in jure Canonico, nec in Divino eloquio, vel tenuiter 
„commendatum, &aecatem ipfius nonfolum, non effe perfectam, fed nec etiam 
„perfecliom vicinam. Quaeduo, videlicet, artas legitima, & licteratura fuffiriens, 
„adeo funt Archi Epifcopo neceffaria , qui debet effe pater patrum, &magiflrorum 
„magifter, ut juxta ftatutum Latcranenfis Concilii,fi Clerici prefumpferint quemquam 
„eligerc, non folum in Archi Epifcopum, fcd etiam in Epifcopum , qui paciatur 
„in illts duobus, aut alterutro eorum defeftum, prster hoc, quodirrica efl talisele- 
„£io, ipfi ea vice fint eligcndi'poteftate privati, & per triennium a beneficiorutn 
„perceptionc fufpenfi. Unde, quod eft irritum ipfo jure, nos non potuimus ra- 
„tura habere , mifcricorditer agentes ob tiii gratiam , & favorem cum Capitulo Co- 
„locenfi, quod ci pcenam in praclibato decreto ftatutam, non duximus infl.gendam. 
„DoIemus autem non modicum, quod in hoc regite non potuimujs fatisfacere vo- 
„luncati, ne, fi forte declinaremus ad dextram, vel finiftram, effec in manu no- 
„ftra pondus,& pondus,menfura,& menfura, quorum ucrumque abominabile eft apud 
„Deum. Unigenitus enimDei filiusJEfus Chriftus, qui ab ipfa conceptione fpiritum 
„ fine menfura recepic ufque ad tricefimum annum diftulit praidicationis officium e- 
„xcrcere per hoc evidenter oftendens, quod ante tricefimum annum nerao fibi de- 
„bet praedicatioms officium exercere, per hoc evidenter oftendens, quod ante cri- 

Ccc 2 „ce- 

o) Opinor legendiim Bambergenf. .alioquin que puto Epifcopatum ejus nominis , aucEc 
quid nomine Pabenburgi veniat iguoro , ne- cjefiam Cathcdralem ufpiam exftare. 




# 

ip8 ANNALES REGVM HVNCARIAE. LIB. III. 

cefimum annum nemo fibi debet pradicationis officium ufurpare, quodmaxirae 
"convenit folicitudini paftorali. Ex eo vero, quod legitur, quia Jefus erat inci- 



piens quafi annorura triginta, notatur, quod fi eligendus in Prasfulero fit illi axari 
propinquus , difpenfari poteft cum illo, quando neceffitas , vel utilitas id expollit, 
^dummodo ei vita, & fcientia fuffragentur, ejus exemplo qui cmpit facere, & do- 
"cere. Nam qui fecerit, & docuerit, hic magnus vocabitur in regno celorura, 
^Alioquin, fi videlicet fecus fiat, non difpenfatio , fed diffipatio eft cenfenda. Ro- 
* gamus igitur celfitudinem regiam, & monemus, quatenus in eo, quod juris necef. 
n fitas fieri non permifit, tua ferenitas non turbetur,fed potius faciat prafatum Prav 
^poficum Theologicis, & Canonicis inftrui documentts, ut,cum tempore proceden- 
^teprofeceritinftiencialitterali, nos adhonorem, & profeclum ipfius tecum pa. 
„ricer intendamus: quia nec tibi, nec illi procul dubio expediret, ut contra Deum 
„onus afiumeret paftorale, ne forte unde putares proficere, inde magis deficere 
„merereris, nofque cu viles merito reputares, cum intelligeres,quod propter regera 



,,terrenum, non timuiflemus offendere regem casleftem, qui corpus , & 
j,poteft roittere in gehennam. Datum Ltterani Non. April. anno decirao (p). 

Ex quibus perfpicue intelligas, quae conftituendorum facerdotiorum ratioid 
JXrmta temporis obtinuerit. Etfi enim indulgente regum beneficentia ele&io in Canonico. 
»*/iw. rum arbitraru nonnunquam fuerit, ut quemcunque five ex fuo gremio, feu aliundt 
Epifcopum poftulare integrum iis effet, elecfi tamen nomen, & merita ad regemde- 
fcrri oportuic; qui, fi illi probaretur , idoneumque videret , ut munus cuni digoicata 
tucatur, ratam etectionem habuit, edoftumque propterea per nuntios , aut litterai 
Pontilicem orabat , ut ne elefto conrecrationcm & bullas conferre gravaretur. Ber. 
. tholdum tamen ex elc&ionis jure,quamquam Innocentius minime affenfus fit, Archi 
Epifcopali titulo ufum fuiffe, ex rebus poftea narrandis dcclarabitur. 
ReisDal- His perfunftus Andreas ad rempublicam profanam ftudium convertic, a Dal- 

•matia na- mat j a curas eX0 rfus. Jadrenfcs fponte deditionem Venetis fetiffe, certis conditioni- 



bus amicitiam paclos, alias memoratum eft. Ne dominatum fuum latius porrigerenc 
Veneti,Andreas Almifum Chulroenfis provinciaj caput, locum fitu in primis oppor- 
tunum , tum ad dominium infularum retinendum natura commodum , ex quo mare 
infeflum femper reddi pofTet, operibus militaribu» communiri juffit, civefque, ut fibi 
in fide conftantes redderet, largiffimis privilegiis donavit (q). Haud minor Sibeni- 
co,Tragurio,acSpalatocuraimpenfa, quibus, ut fere Dalmatia , quas Hungarorum 
juri obnoxia fuit, continebatur , ita magno ftudio cautum fuit,ut, fi quid a Venetis 
periculi ingrueret , ne quid hac parte detrimenti paterenrur. 
Gloma- Eodcm anno, fi Poloni fcriptores rem tempori rite reddunt, Colomanus 

ws imtu Andrea; filius natu fccundus curaSalomea, Lefci Albi filia, Haliciam dotis nomine 
t&Sdttmea accepic : conipirantibus tamen utrinque voluntatibus cafiimoniee meluerunc voto,quam 
tocanimo- connuoio ) m &' Ingreffus magno Epifcoporum , &optimatum comitatu Halicizm, 
muefe eb- Colomanus , rex omnium fuffragio falutatur, haud multo poft in Mefceslao smulum 
ftringit. nacnis, a quo , adfcitis in belli focictatem Ruffis , regno privatura, & inHungariam 

reje&um, cum locus poftularit , narrabimus (r). 
1 209. Ititer htec nuntios cum litteris ad Pontificem rex miferat, quibus majorem in 

Jm cofe-modum rogabat, ut jus reges Hungarias coronandiStrigonienfibusArchiEpifcopispro 
nandi fua au&oritate affereret, non nihil enim controverfiarum a Belas temporibus, quem 1 
Hunga- Colocenfi inauguratum narravimus , interceffiffe verifimile eft : neque loannem me- 
^Arclm tro P°' icarn P art ibus fuis defuiffe opinor, ad quem Innocentius momentis in utramque 
/c»/*^-P arleni diligentcr expenfis in haec verba refcripfit. 

gmimfi. „Juftis petentium precibus dignum eft, facilem nos praebere affenfum, & 

lusajfer. „vota, quae a rationis tramite non difcordant, effeftu profequente complere. Cum 
tum. „ergo Vcnerabilis in Chrifto frater poftulaffes a nobis, ut jus coronandi Hungari- 
„cos reges, quod ad te, ac fucceffores tuos afferis pertinere, tibi, & illis Apc- 
„ftolico dignaremur privilegio confirmare; nos infpeclo regefto felicis recordatio- 

nis 

/VBALvjirvs lib X. Nurti.39. r) Ckommvs rer. Polonic.lib.VU. 

i) Lvcivs Lib.IV.cap.IV. 



ANDRRS II. COGNOMBNTO HIER.OS OL YMITANVS. ,99 An. 
„ nis Alexandri Papas praideceflbris noftri , in eo oerT n( .v{ m .,* 1 20 °- 

„Prindpes, & Barones Hungarid regni ^«SSTSSSS^ 2* T ' ^ 
„precum inftantia poftularint, ut , n bon«e mmo^LwsS* n 5 25 mUjtt 
»juxt. mandatum ipfius indit* recordationis Rclam , ^nc in ^ ^5°' tUUS 
«eleftum.Contradiceretcoronar^^^ Hungarorum 

,,&Edefu B HungaricB ! gravia poftent pericula pS 

..ftionemnon reciperet, & coronam : idem pra^deceflor nofter r,^ BeIa f leri J er un ' 
w perA P ofto)icafcri pt8 mandavit )& inobedlnci^ 

„ ftum m regem omni dilatione,contradictione,& ennellanW « P m eIe " 
„fi perfe ipfum eum forte pr'o debilitate ^^^1 S 

S-KST 0 Archi-Epifcopo tarin»«?^^^ 
w digmtatis ipfius, acStrigonienfis Ecclefiaj, conirrenans FnirrnrS . i!- . ' & 
*ubi regescoronari confueverunt, in regem nSnXf & ESSLSE l " l0C °* 
„differr«, recepto prius ab eodem eiect l TgTtopo ~ o^TS 
...pforum , & Prindpum regni aperto fuo figillo bullato Ql Z « !' Ti 
„ vel Strigonienfi Ecdefi* p%udidum fiercf, quo l Zl &Sl 

*. P fi fecit poftmodum-(,) Felicis quoque recordationis Clement & S£ 
,,ad mftarpnefat, pr^eceflbris noftri, dignitatem coronationis reg^mHungto um 

tt Nos ig.tureorundem pnedeceflbrum noftrorutn vefligiis inha-rentes prajfatut» ius. 

r^ C<f S n T? T? *° ois s4nienfibus feSpT d 2S 

"foiTr \ » &/u«eflbnbui tuis authoritate Apoftolica confirmamus, & pr*- 
,,ient.s kr.pti pnvileg.o communimus , falva femper Apoftolic* fedis authoritate . a 

^ MarlT^/' 6 " 1 E*?* 1' Datum P» manum Joannis 

"Ma„ HSS <med,n Dtaconi Cardinalis S. R. E. Cancellarii Indiftione XII. idibu. 
" pI»'! vn ?T 1 L D T' mCB: ann ° M> CC ,X ' Pontificatus vero D. Innocentil 
„ rr. an.jui.,, {t) Heclnnocentius: quamquam poftea rurfus, etfi incertumfitauam 
ob caufam ; al.qu.d P ro P terea diffidii obortum efle referemus. 

*lr lwi" te f he ° 9° lomanus in Halida ext "™° pro P emodum difcrimini objeftus Qbw. 
eifc Melaslaus qui ,am ame Colomani adventum Halidaj P rinci P atum fibi vendica.'-" » V* 
oat , ajgre tulit, Hungarorum , ac Polonorum opera fe illo exclufum efle. Ruffioa- Helkiam 
nter converfionem facrorum veriti, apertis ftudiis Mefcislai P artes feftabantur. Ho. 
foToZ n "^fr^m ratus, adfdtis etiam infuppetias Polonis, tumVo-ff^, 
Rofoslao pav.d«, & altero Rofcislao, Mefcislai Ducum filiis, reftaina^ 
Provmaam ducit, vaftatifque agris, urbi provinde cogoomini appropinquat. Hun-^^M- 
fili , ! » re c 0 " 1 **™ occurrerepotius aperto marte, quam intra murospras *f- , 

to an malebant. Itaque commrmita diligenter arce , 6? Cokmno cum uxtre, & tmbM^T 
Ti u n. , M boflibusafoentantibui obvurm progrtf^Uum, commiferunt. NecTZ 

cSVl^ r ' qut ^*'™" 1 tenebaid cornu, RuJJos loce nrnerunt, fugientesque longius cenjugt 
projequuh Jma : Qum in allen quoqut cernu jam ad Hun%aros mlinabat VttTtoria. Ibi MeU cafxivus 
ctskms cm Poloniis eos a tergo aJortus, facile fecuros diffipavit , 6» magna firage profhga- 
m, Maprem etiam in Polonis fme ordine revertentibus firagm edtdit , cum vexitlum eorunt 
coptumerexiffct /kcurentes emm adida Pohnis pariter , & Ruffts ctmvtrfts excipieban. 

r » w Widabantur. Ita totus fere ilkextrcitus ad internecionem deletus eft. GAoma- 
ms autem a vkloribus m arce diu obfefjus , tandem fame , # ftti adaflus, deditionem fecit. 
& ammmfere totum ma cum uxore Satomea in cuflodkt ejjervatus efi a Mefcislao. 

Ddd H»: 
•H('™£ um ' ,d fuprt ad annum Q"^ te ex aerids regularibus Piarum Scholarum 
0 Uoa.P.MiauuLafan&ffimaTrinita. pa«. 41. 




_00 ANNALES RECVM HVNCAR.IAE. LIB. III. 

Hecverbis; ac fide Cromeri f» kR de iUo «aF*>P«* dubitem, quod 
i^Colomannm, dum fuiobviamhofti progrederentur, in urbe defidem cum uxorecom. 
ZS^oZm fuifle perhibeat, quem ceteroquin ita fort.tudme m,l,tar, inclaruiffe conftat, 
tSt l?S cum mucisfuorum impetum Tartarorum fuftinens, pulchernmo raoras genere v.- 
% 4Ktam pro patria ponere non metueret , ut alias probxe prcfequemur. Qu.dv.s fit ; 
**' Andreas ubi cafum filii comperiffet, Legatos ad victorem mifit, qui Colomamliber- 
tacem quibus poffent conditionibus pacifcerentur ' ' 

Quibu, bus m hsc pacla conventum eft: oblitteratis utnnque tnjurns Maria Mefcla. fiua , 
Andre-filionatumajoriBelenuberet: conciliatis nuptus, ubi tnenmum evdutum 
fuiffet Haliciam Mefdslaus bona fide Colomano redderet. Quamquam ex Poaafi. 
dislitterit olim oftcnfuri fimus, non >Ua conditione pacem confeftam effe, quam 
ut Colomanus, quidquid juris in Haliciam haberet, fratn fuo Andrea; cedat , idque 
patrem coaftum effe , ut jure jurando firmaret. Credo Halicienfes huc confiln dela- 
pfos quod , dum Colomaaus cum Salomea caftiraoma; voto fe obftnnxiffet , nullos ex 
t_t i eo matrimonio heredes procrcandos, itaque provindam quoque turbis ohm objeftura 
RuaLm metuerent. Slnritis itaque fcederibus ad patrem Colomanus revercit (x> Erat 
cmfm tum Andreas in Sclavonia, & Bertholdum conjugis fuas fratrem , quem a Colocen- 
^rrWipi-fibus deftum Arclji - Epifcopum narravimus, provincie toti Banum prsfectt, quem- 
> ( f um admodum ex diplomate Abbatia; Topplicenfis eruitur , cujus claufulam , ob digtuca. 
Scievm* tum & virorum ea jj^te v j V entium nomina annalibus inferendam duxi. Daium ptr 
fT" mnus Magiftri Tbom* auke rtgiat QmceUarii , 6» IVefprimenfis Prapoftti anno ab hur. 
natione Domini MCCXL Venerabitibus Joame Strigonmft Arcbi-Epifcopo, Rdo. BtrtMd, 
Colocenfieleao, & Bano exiftente , Kalano Quinque Ecckfienft , Boleslao Vaczienft , Cato. 
panoAgrimft, Simont Varadinmfi, Dtfiaerio Cbanadienfi , fVMm Tranftivamenft , Gtt. 
bardoZagrabienft, Petro Gettrinenft, Roberto Vefprimenft, Ecckfias fetiater gukrrunSt. 
bus, ilotb Polotino, & Muffinienft Comite , & Micbaek Vaivoda exifitnttbus , PetroBac 
fienfi, JuU Budrigienfi, Bancone Bicborienfi , qui & curiaUs eft Comes regina. MffaL 
h Kevtcnfi, qui & curialis comes e(l. Ocbuz Suprumenfi , regni noftri ant» VIL fj> 
Atquc Michaelem hunc, cujus hicmcntio fit, alterum ab Lenftathio Tranfilvanis 
Vay vodam ex diplomantibus habemus , qui biennio abhinc eadem dignitate confpi- 
cuus jam fuiffe cx aliis ejufdcm Andres litteris colligitur (z). Sed BertholdusScla- 
vonia; Banus tam aperta benevolentiae fignificatione , ac favoribus ab Andrea excul- 
tus , haud multo poit, ut narrabitur , indigno prorfus facinore dignitati fue macu- 
1 _ 1 1. Iam non levem afperlit. 

Perturba- Turbarum intcra non nihll in Hungaria enatum eft , ex quo capite , aut 
tus //«"-interquos, fatcor mihi incompertum effe. Nam rcx in epiftola fequeute anno ad 
gari_y?a-p ont jg cem data diferte profitetur, paeem cum adverfa parte coaluiffe , in cujus 
^traclarione communl omnium fuffragio fandtum fuerit, ut derima moneta; pars, quo- 



^_/_T ain 1 ue loco - ris feriuil di confuetudo effet, ad Strigonienfem Archi-Epifcopum pcr- 
tineret: tum ut reges, acregina; Hungaric, eorumqueharedes facramenti fideob- 
ftringerentur, an regno , an aliis, nihil exprimitur, ita tamen rem habere, ex re- 
gislitteris; quas anno futuro ad Innocentium dederat , patebit. Prtsterea rurfum 
lis de jure coronandorum regum oborta, quam ut Pontifex pro fua audoritate coiu- 
planaret, Robercum Vefprimienfem Epifcopum Legati nomine Romam Cum Utteru 
milit , quas fi quis tn lucem produxiffet, multo planior nobis rerum, qiuc adanna- 

«) Rcrum Polon. Lib. VII. ^tnft, Pttro Gewrienfi, Ecdtfias ftUciter tMbtr. 

x) Idcn» ibid. nantibus. Pocb Palatino, & Mu/funimfiLtmu, 

y) Hift. Zagrab. pag. 39. Banc Bano, MicbaeUrai^aexiflentutei AiwM 

x) Apud Timonera in lmag. nova: Hung. Bacbienfi, Jala Budniptnfi, Martito ht^trfr 

cap.lll citat diploma, quo rex Abbati cs- Otbuz Suprunitnfi , Moys jerrei caftri,SM» 

nobii S. Bcnediai ad Granum Pontificalium Pofonitnfi, Countattu ttntntibus, rtgmwjlnisfr 



Pofonknfi, . 

vcftimcntorum ufum impctravit , MU haec no V. Hoc eft 1109. Ex quibus »ppa^« 

fubfcripcio: Vtntrabili Joannt Stripmitnfi Ar- Comites limitum Hungaris, qu. in hoinijj? 

thi-Eptfcupo, Reatrtndo BtrtLolao, Coioctnfi tlt- molitiones excubare debcbant, magnxfuilw 

0« txiJhiUibus : Caldno Quinijut ■ Ecclefititfi , Bo- olim auftoriutis , qui plcrumque in diploroi- 

lezlao Vacienfi, Catbopano ^rienfi, Simunt Va- tibus fua fubfcriptian. fidetu littcrii concui»- 

raditnfi, Kaitnda Btzprioiinji , Dtfiderio Otna.- rent. 



Digitized by.ypogle 



1212. 



ANDREAS II. COCNOMENTO HIEROSOLYMITANVS. *OI An. Or 

Ite flluftrandos attinent, decurreret narratio. Nunc, quod unura poffumus; conie- 
ftura agendum entt opmorque turbas anni hujus ab optimatibus, & quibufdam RpT- 
copis concitatas effe qu . Belam, invitopatre, regem coronari volLe Qu«r« 
quoniamnon eve d.fcnraen regno videbatur acceriere , orabat Pontificem AnLZ 
utfl quisfevivo, invitoque id molieretur , eum facris omnibus mteSc^ret s d 



hsec ad annum futurum in clariore luce ponentur 

fi ex Maiorum ntu facra ,lhs ob.re mtegrum effet. Andreas adlurum fe apud Papam 
de re promitat, & confirmatis ,n fide plerorumque animis in Hungariam revertitur 

Hanc prster opinionem luclu ingenri confternatam reperit. Gertrudis enim rw*, 

mamflimo ad pofterorum memoriam flagitio obtruncata eft (*). Execrandum fcci Smm 
nus , quomam a varns varie refertur, ipfis fcriptorum verbis in medium proferre £am ** 
non acs re ent , ut facilius de inhumaniflimo fcelere judicium conftitui poflk Bon- WMn< "' 



finius poftea, quam regem ex Dalmatia folviffe, ac Conftantinopoli , quoad facr/1"^ 
m,l,aa cui a Pontifice prsfetfus erat , conflueret, moratum fuiff* narraffet, in hmcd^tZ 
verbafubjungitvO. «Interea miferabilis cafus interceflit, perpetua meraoria non^i, 
„ind>gnus , ta quo fortitudinem , conftantiamque fuam Hungaris regem oftendiffe« 
n ferunt. Ajunt emm Andream peregre dudum profecluruin , ut regno bene pro-^" 
„fpiceret, Bancbanum nobili Borura genere natum , fpeclata: fidelitatis, ac fapien- J 
» tHE virum umverfe Hungar» pratfeciffe, regiam gubernandi delegaffe poteftaiem, 
..coramiijile llltus fidei reginam, Iiberos, & fortunas. Inprimifque admonuiffe , ut 
„jufte regnum admmiftraret, nulli injuriam fieri pateretur, cumfinitimispacema;quam 
„fervaret, ltem ocium , & honeftatem commendavit. Bancbanus traditam regni 
„fuaimam forti animo accepit ; ratus maximam fibi oftentandfe virtutis, ac fidei 
„ occafionem obtigifle. Invidit fortuna viro , ac facilem propSfid fucceffum interce- 
„pit. Ecceex Alle-mannia Gertrudis reginse frater advenit, ut fororem, viriabfen- 
„tiam a;gre ferentem, confolaretur. Subfedit dies aliquot apud eam , & variis mu- 
„lierem illecebris obleclavit. Faciebat id non immerito, quandoquidem indulgen- 
„tiffimam fibi femper fuiffe noverat. Cum regina dies , ac notfes Bancbani 
„uxor veriabatur, mulier fpeclata; pulchritudinis , acvenuftatiseximias, quamincre- 
„dibilis pudicitia nhnium exornabat: hujus confuetudine Gertrudis admodum dele- 
„chri eft folita. Repente fratrem matronie amor inceflit, ac ejus multo magis pu- 
„dore , quam forma pelleftus, ufque adeo perbrevi exarfit, ut effliclim illam depe- 
„ riret. Regina intellecto fratris ardore , pre temeraria quadam commiferatione, qua 
^femmeo plurimum ineft ingenio , ei nimium indulfit. Utrumque non folum incol- 
„loquium accerfi jubet, fed adconvivhim ftepius invitat, cedit fspecolloquentibus, 
„ & quamcunque fub aliquo prastextu honeftatispoteft, patrantas vencris occafionem 
„impertitur. Demum ubi conftantiflimum femina pudorem, haudquaquam labefa- 
„&arifenfit, in abdito eam cubiculo, introdu&o fratre , reliquit: ubi tandem illa 
„violate pudicitiaj jafturam fccit. 

„Subticuit mifella facinus, &ad virum reverfa, cura prolis curandae graria 
„ab eo amplecleretur, quaminfelix, inquit, nunc mulierem amplexaris ? uxorem- 
„ne, an olidam meretriculam ? nempe, fi uxorem, profefto deciperis: fi fe- 
„dam meretriculam, inprimis ipfe profpicito, an te coinquinatiflimo fcorto inceftare 
„contendas. Violatus Bancbane tuus thorus eft, & quam reginae u ,orem comilifti, 
„profano lenocinio fratri violandara illa coramifit. Hoc meo corpore, quamvis ani- 
„musinfons, me tamen nunc, nunc exue, quodalieno potius, quam meo fcelere 
„inccftatum eft. Proinde ne animi, corporifque mei inexpiabilis homicida effe vi- 
„dear, neve tua dignitas hac rnrpitudine polluatur , extemplo Bancbine, quasfo, 

Ddd s „me 
«) Stero in Annal. F.tcontinuatorColmas *) Stero in annal. ad hunc annum. 
Pragenfis, uterque eosvu* auaor. O Dcc.U. Lib.Vll. 



I 




202 ANNALES REGVM HVNGARIAE. LI&. III. 

mc incerGce , ut violacum pudicitie numen ulcifcare. Succenfus hia maricus, diffi. 
^'mulaco doloreuxorem confolatur lacriraaticem , ac ultro jugulum porrigentem aa> 
"plexus ofculatur, exorat
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

See other formats
