Skip to main content

We will keep fighting for all libraries - stand with us!

Full text of "Līnatthavannanā"

See other formats


NO Te 


Bali Text Borietp 


DĪGHANIKĀY- 
ATTHAKATHĀTĪKĀ 
LĪNATTHAVAŅŅANĀ 
VOL. II 


Edited by 
LILY DE SILVA, M.A., Ph.D. 
of the University of Ceylon 
Peradeniya 


LONDON 
Published for the Pali Text Society 


| by 
LUZAC & COMPANY, LTD. 
46 Great Russell Street, W.C. 1 
| . 1970 


SBN 7189 0477 X 


Al rights reserved 


(Q P.T.S. 1970 


Printed in England by Stephen Austin and Sons, Ltd., Hertford 


TO 
MY BELOVED PARENTS 


XIV 
XV 
XVI 
XVII 
XVIII 
XIX 


XXI 
XXII 
XXIII 


CONTENTS 


Mahāpadānasuttavaņņanā 
Mahānidānasuttavaņņanā 


Mahāparinibbānasuttavaņņanā . 


Mahāsudassanasuttavaņņanā 
Janavasabhasuttavaņņanā 
Mahāgovindasuttavaņņanā 
Mahāsamayasuttavaņņanā 
Sakkapafihasuttavaņņanā 
Mahāsatipatthānasuttavaņņanā 
Pāyāsisuttavaņņanā 


page 


103 
158 
248 
261 
278 
295 
310 
351 
443 


MAHAVAGGAVANNANAYA LIN' 
ATTHAPPAKĀSANĀ 


XIV 
Mahāpadānasuttavanņanā 


! Namo tassa Bhagavato Arahato Sammāsambuddhassa.! 


I, 1. Yathājātānam karerirukkhānam * ghanapattasākhā- 
vitànehi maņdapasankhepena 3 saiīchanno padeso Kareri- 
mandapo ti adhippeto. Dvāre ti dvārasamīpe. Dvāre 
thitarukkhavasena affüatthápi samafifià atthiti dassetum 
yathà ti ádi vuttam. Katham pana Bhagavà mahàgandha- 
kutiyam avasitvā tadā karerikutikāyam vihāsiti? Sā pi 
Buddhassa Bhagavato vasanagandhakuti * evāti dassento 
Anto Jetavane ti ādim āha. Salalāgāran 5 ti devadāruruk- 
khehi katageham. Pakatibhattassa pacchato ti bhikkhūnam 
pākatikabhattakālato pacchā, thitamajjhantikato 9 upariti 
attho. Pzydapātato patikkantānan 7 ti piņdapātabhojanato 
apetānam, ten” āha. bhaitaktccan ti ādi. Maņdalasaņthānā 
māļasankhepena katā nisīdanasālā maņdalamāļan ti adhip- 
peta 8 ti āha nisīdanasālāyāti.? 

Pubbenivāsatatisamyuttā ti ettha pubba- 
saddo atītavisayo, nivāsa-saddo kammasādhano, khandha- 
vinimutto ca nivasitadhammo n' atthi, khandhà ca san- 
tanavasen' eva 1? pavattantiti àha $wubbenivuttha "-kkhandha- 
santānasaūkhātena 1? pubbenivāsendti. Yojetvā ti visaya- 
bhāvena yojetva. Pavattitā ti kathitā. Dhammüpasam- 
hitatta 13 dhammato anapetà ti dhammi, ten’ āha dham- 
masamyuttā ti. 


1-1 ABGG"M omnit sS ABGG2M adhippetan 
* AG? karerikutfikayarukkhánam ? ABGGnM "sālā ti 
BG karerukkhānam 10 ABGGMM santānam- 
3 BnmP "sankhepehi 11 BGMP *?nivutta 
4 ABGGMM vasanaka- 12 AGM kkhandhā- 
5 So all MSS; DA salalagharan BG ?sankháte 
$ Bn»P ?majjhanhikato 13 AGm "sangahitattā 
7 BG patikkānan ^4 ABGGnM nidhammi 


407, 4 
407, 4 


497. 5 


407, 6, 7 
497, 14 


497, 16 
407, 16 
407, 17 
497, 18 
407, 21 


407, 22 
497, 24 
497, 24 
407, 24 


497, 25 


407,25; 408,1 


408, 2 


408, 3 


408, 4 


408, 5 


408, 5-7 


408, 7- 


408, -9 


2 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Udapāditi pad' uddhāro, tassa uppannā jātā ti 
iminā sambandho. Tam pan’ assa! uppann” ākāram 
pàliyam saükhepato va !* dassitam,!* vitthárato dassetum 
aho acchariyan ti àdi àraddham. Tattha ke anussaranti, ke 
nánussarantíti padadvaye pathamam yeva sappapaticam,'? 
na itaran ti tad eva puggalabhedato, kālavibhāgato, anus- 
saraņ” ākārato'* opammato niddisantena'? Tiithiyā anus- 
sarantiti ādi vuttam. Aggappaitakammavādino *% ti sikhāp- 
pattakammavādino,*! 


* Atthi kammam atthi kammavipāko ” ti €' 


evam kammassakataiiāņe ** thitā tāpasaparibbājakā. Cat- 
tāļīsam yeva kappe anussarantíti Brahmajal' adisu Bhaga- 
vatà tathà paricchijja vuttatta. Tato param nánussaran- 
titi?3 tathàvacanaü ca ditthigatopaddutassa ** tesam īiā- 
ņassa paridubbalabhāvato. Sāvakā ti mahāsāvakā. Tesam 
hi kappasatasahassam pubbābhinīhāro. Pakatisāvakā pana 
tato ūnakan *5 eva anussaranti. Yasmā kappānam lak- 
khādhikam ekam dve ca asaūkheyyāniti kālavasena evam 
parimāņo yathākkamam aggasāvaka-paccekabuddhānam 
puūūaiiāņābhinīhāro,** sāvakabodhi-paccekabodhipāramitā- 
sambharanaü ca, tasmà vuttam Dve aggasāvaka ... pe... 
kappasatasahassaū câti. Yadi bodhisambhárasambharana- 
kālaparicchinno tesam tesam ariyānam abhiünananavi- 
bhavo, evam sante ?' Buddhànam pi 'ssa saparicchedatā ** 
āpannā ti codanam sandhāy” āha Buddhānam pana: Etta- 
kan ti paricchedo w atthi, yāvatakam ākankhanti tāvatakam 
anussarantíti, 


* Yàvatakam fieyyam tàvatakam fianan " ti (b) 


vacanato. Sabbaffiutafiánassa viya hi Buddhànam abhiiinà- 
fianànam pi savisaye 2° paricchedo nàma n' atthi, tasmā 


(à A II 230 (à?) Nd? 235 


15 BmP pan' assā 23 ABGGNM "ssaratīti 
16-16 BG vadanti tam 24 BG ?gatopaddátassa - 
1! AG sappafica; M sappapatica BnmP ?gatopatthakassa 
18 BG ?ssaranakalato 25 P līnakam 

19 BG niddissantena 26 ABGGNM puñňā- 

20 DA "ppattā- 27 AGM samvutte 

*1 AGn sakkhappatta- 28 BG saparicchedanāya 


22 Bm Skatañane ?9 P visaye 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 3 


yam yam ñatum icchanti, te tam tam jānanti eva. Atha và 

sati pi kālaparicchede karuņūpāyakosallapariggah” ādinam 3? 
sátisayattà * mahābodhisambhārānam paiiiāpāramitāya 
pavatti-ānubhāvassa paricchedo nàma n' atthi, kuto tan- 
nimittakanam abhiüüaàhanànan ti vuttam Bwuddhànam ... 408, 7-8 
$e... althíti. 

Khandhafatipatiya *? ti yathāpaccayam anupubbam 33 408, 10 
pavattamānānam khandhānam anupubbiyā. Khandhata- 408, 12 
vattan ** ti vedanádikhandhappavattim.?* Tesam hi anubha- 
van' àdi-àkaragahanam ?9 assa sátisayam, tam ?? saññā- 
bhave *$ tattha tattha anussaranavasena gahetvà gac- 
chanta ?? ekavokarabhave *? alabhantaà «a passantíti vuttà, 408, 13 
jāle patitā viya sakuņā, macchā viya cāti adhippāyo. 408, 13 
Kuņthā *! viyāti khafijā *? viya. Pangulā viydti pīthasap- 408, 13 
pino ?? viya.*4 Dilthim ganhantíti adhiccasamuppannikadit- 408, 15 
thim ganhanti. Yatthikotinetukam ** gamanam vyafthikoti- 408, 16 
gamanam khandhapatipatiya amuficanato. Evam sante fíti 408, 21 
kàmam Buddhasāvakā pi asaīūīabhave khandhappavat- 
tam *$ na passanti, evam sante pi tie Buddhasāvakā asafi- 408, 22 
fabhavam langhitvā parato anussaranti. Vaífe*? ti àdi 408, 22 
tathā tesam anussaran' ākāradassanam *$ Buddhehi din- 408, 24 
nanaye thatvā ti 


* Yattha paficakappasatàni rüpappavatti yeva, na arü- 
pappavatti, so +? asatifiabhavo "' ti (c 


evam Sammàsambuddhehi desitàyam dhammanitiyam 59 
thatvà. Evam hi antara cutipatisandhiyo apassantā parato 408, 25 
anussaranti, seyyathà $i āyasmā Sobhīto ti. So kira pub- 
benivāse ciņņavasī hutvā anupatipātiyā attano nibbattat- 


(e) ? 


so BBmGP "ādinā 41 P kuņdā 


M "pariggāh' ādinā 42 Bm dandhā 
31 AGnm sátisayasayattà P khandhā 
33 BG ?patipattiyà $3 A ?samappino 
33 BmP ?pubba A ?sampino 
34 BmP ?ppavattin 44 ABGG"M omit 
33 ABGGnM *ppavatti 45 BmP ?kotihetukam 
36 BG ?gahanám : 46 BmP ?ppavattim 
3 AG ta; Bte * DA vatta 
38 ABGGnM ?bhàve 48 GM anussaraņakāraņa- 
33 ABGGMM gacchanto 4 ABGGNM yo 


4 BGM "bhāve 50 BmP "nettiyam 


408, 26 


408, 28 


409, I 
409, 6 

408, 31 
408, 30 


499, 3 
409, 4 
409, 4 


4 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


thànam anussaranto yàva asaffabhave attano acittakapa- 
tisandhi, tàva addasa, tato param paficakappasataparimàne 
kāle cutipatisandhiyo adisvā avasāne cutim disva '' Kin 
nàm' etan " ti àvajjamàno ?! nayavasena : Asafifiabhavo 5? 
bhavissatiti nittham agamàasi. Atha nam Bhagavà tam 
kāraņam atth' uppattim katvā pubbenivāsam anussarantā- 
nam aggatthane thapesi.d? Cutibatisandhim oloketvā ti 
idam cutipatisandhivasena tesam fiànassa sat kamanadassa- 
nam,53 tena sabbaso bhave anàmasitvà gantum na sak- 
kontiti dasseti. Tam tad eva passantiti yathā nāma sarada- 
samaye thitamajjhantikavelāya ** caturatanike gehe cak- 
khumato purisassa rüpagatam supàkatam eva hotiti lokasid- 
dham eva, siyà pana tassa sukhumataratirohit' adibhedassa 
rūpagatassa agocaratā. Na tveva Buddhānam iiātum 
icchitassa fieyyassa agocaratà, atha kho tam fiàn' alokena 55 
obhāsitam hatthatale āmalakam viya supākatam suvibhü- 
tam eva hoti tathā fieyy' àvaranassa suppahinatta. Ten’ 
aha Buddha 58 pana attanā vā 57 parehi vā diithakatasutam,*5’ 
saradasuriyamaņdal” obhāsasadisan ° ti ca adi. 

Tathā sāvakā ca paccekabuddhā cāti ettha tathā-saddena 
attanā ditthakatasutam eva anussarantiti idam upasam- 
harati, tena sappadesam eva nesam anussaranam, na 60 
nippadesan ti dasseti.! 

Khajjopanakakimi-obhāsasadisam *? tiāņassa ativiya-app' 
ānubhāvatāya. Sāvakānan ti ettha pakatisāvakānam pāka- 
tikapadīp' obhāsasadisam.s$ Mahāsāvakānam mahāpadīp 
obhāsasadisam. Ten’ āha Visuddhimagge 


“ Ukkāpabhāsadisan ** ” tie 


(dd AA I 172; ThagA II 41 (e) VSM14I2 


51 BmP avajjayamano 5 BmP omit sarada 

52 BG °bhavo AM "obhāsasan 

53 BG "dassanā BGG7 *maņdalebhāsasan 

54 BmP ?majjhanhika- 60 A omits 

55 ABGGnM iāņam lokena BGM nà 

56 ABGGnM Buddhanam Gm nam 

8? BG omit 61 BmP nidasseti 

58 AGM ditthikatam- € ABGGnM khajjupanaka- 
BG °kata- Bm omits kimi 
M ?katam- DA khajjopanakā- 


$$ ABGGnM pākatikadīp - 
64 P ukkābhāsasadisan 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 5 


Osadhutarak' obhàsasadisan ti ussannā *5 pabhā etāya 
dhiyati,99 osadhīnam vā anubalappadāyakattā €? osadhiti 
evam laddhanāmāya tārakāya pabhāsadisam. Saradasuri- 
yamaņdal” obhāsasadisam sabbaso andhakāravidhamanato. 
Apatubhāvahetuko visayagahaņe caficalabhāvo kkalitam, 
kunthabhavahetuko 9$ visayassa anabhisamayo pattghāto. 
Avajjanapatibaddham evāti āvajjanamattādhīnam, āvajjita- 
matte eva yath icchitassa pativijjhanakan ti attho. Sesapa- 
dattaye *? pi es eva nayo. Asangam ” appatihatam pavat- 
tamānam Bhagavato iiāāņam lahutare pi visaye, garutare ca 
ekasadisam eváti dassetum  Dwubbalafattapute ** ti adina 
upamādvayam vuttam. 

Dhammakāyattā Bhagavato gunam *? àrabbha pavattà 
Bhagavantam yeva ārabbha uppannā ti vuttā. Tam sabbam 
jíti tam yathāvuttam sabbam pi pubbenivāsapatisam- 
yuttam katham. Titthiyānam sāvakānai ca pubbenivāsā- 
nussaraņam Bhagavato pubbenivāsānussaraņassa hīn' udā- 
haranadassanavasen' ettha kathitam. Evam hi Bhagavato 
mahantabhāvo visesato pakāsito hotiti. Sankhepato ti 
samásato. Yattako ?? hi ** pubbenivàasánussatifànassa pa- 
vattibhedo attano iiāņassa visayabhüto, tam sabbam tada 
yathākathitam, te bhikkhū sankhipitvā sti piti āhamsu. 
Tassa ca anek” ākāratāya āmeņditavacanam ”5 pi-saddo 
sampindan' attho. 

“ Iti kho bhikkhave sappatibhayo bàlo " ti (?) 
ādīsu viya akàr' attho iti-saddo ti dassento evam piti tad 
attham aha. 

2. Vuttam eváti ettha ca idha pàthe yam vattabbam tena 


pāthena sādhāraņam, tam 7% vuttam evāti adhippetam. 
Na asādhāraņam apubbapadavaņņanāya adhikattā 77 ti tam 


(0 M III 61; A I 101 


*5 ABGGnM usantam 10 BmP asanga 
P osanta "51 ABGGnM "*patti- 
66 GmM dīyati 12 ABGGmM guņā 
P miyati 73 ABGGmM sattako; P yatthako 
6” ABGGM "dāyikattā "4 BmP pi 
M "dāsikattā *5 BmP āmedita- 
6 BNP kuņthi- *6 ABGGM omit 


*$ BnP ?padadvaye "7 ABnRMP adhikatattà 


409, 5 


409, 6 


409, 10 
409, 10 
409, 1O 


409, 12. 


409, 16, 17 


409, 17 


409, 17 


409, 18, 19 


409, 21 


499, 


409, 


410, 
410, 


410, 


22, 20 


6 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


dassento. Ayam eva hi viseso ti ādim āha. Assostīti 
idam savanakiccanipphattiyà ** vuttam saddagahanamu- 
khena tad atthávabodhassa siddhatta. Tattha pana pali 
yam 


“ [mam sankhiyadhammam *? viditvà 99 '' (& 


icceva vuttam. Ime bhikkhü mamagune thomenti. Ka- 
tham? Mama pubbenivāsaiiāāņam ārabbāti yoyanā. N??- 
phattin %1 ti kiccanipphattim,** tena kātabbakiccasiddhan ** 
ti attho. Vo ti pucchāvācī, nu-iti iminā samān attho 
nipāto ti vuttam tccheyyātha nūti. 

3. Nan ti Bhagavantam. Yam Bhagavā ti ettha 
yam-saddena kiriyāparāmasanabhūtena dhammim 
katham kareyyāti evam vuttam dhammikathā- 
karaņam parāmattham; etassāti padassa attho ti 
āha etassa dhammikaihākaranassāti, ādaravasena pana tam 
dvikkhattum vuttam. Suyāthāti ettha itisaddo ādi- 
attho, pakar' attho và, tena * manas i*karothāti 
padam sangaņhāti. Sotdvadhānam sotassa odahanam, sus- 
sūsā ti attho. Chinnam upacchinnam vatumam samsāra- 
vattam etesan ti chinnavatumakā sammāsambuddhā, aīītie 
ca khīņ' āsavā; idha pana Sammāsambuddhā adhippetā. 
Tesam hi sabbaso anussaraņam itaresam avisayo. Ten’ 
āha atiiesam asādhāraņan ti. 

4. Paccattavacane dissati yam-saddo kattu-atthadīpa- 
nato. Upayogavacane dissati yam-saddo pucchanakiri- 
yāya* kamm' atthadīpanato. Tan ti ca upayogavacanam 
eva pucchati-saddassa dvikammakabhāvato. Yan ti yena 
kāraņenāti ayam ettha attho ti āha karaņavacane dissattti. 
Bhumme %* ti datihabbo ti yathā yam-saddo na kevalam 
paccatta-upayogesu eva, atha kho karane pi dissati, evam 
idha bhumme ti datthabbo.  Dasasahassilokadhátun ti 
jātikkhettabhūtam dasasahassacakkavāļam. Unnādento up- 


€) DI2 
*8 BGP nippattiyā $3 BmP katabbasiddhin 
* ABGGRM saükhiyà- $1 Bm etena; P sotena 
$9 BG vidhitvà 85 BmP kamm' attha- 
81 BGM nippattin *...* AGn omit 


$2 ABGGnM kiccam- 86 So all MSS; DA bhumm' atthe 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 7 


$4jj anek' acchariyapátubhavapatimanditatta 9? buddh' 
uppádassa.  Kàalassa bhaddatà nàma tattha sattánam 
gunavibhütiya, Buddh' uppàdaparamà ca gunavibhütíti 
tabbahulatā *$ yassa kappassa bhaddatā ti àha fafica- 
Buddh’ uppādapatimaņditattā % sundarakatte ti, tathā 
sārabhūtaguņavasena sārakappe ti. Imam kappam thomento 
evam āhāti vatvā imassa kappassa tathā thometabbatā 
anafifiasādhāraņā * ti dassetum yato patthāydti ādi vuttam. 

Tattha yato patthāyāti yato pabhuti. Abhinīhāro kato ti 
manussatt' ādi-atth' angasamannāgato abhinīhāro pavat- 
tito. Samsārassa anādibhāvato imassa Bhagavato abhinī- 
hārato puretaram uppannā Sammāsambuddhā anantā 
aparimeyyā ti tehi uppannakappe nivattento etasmim ?! 
antare ti aha. Kamam Dīpankarabuddh'” uppāde ayam 
Bhagava abhinīhāram akāsi, tassa pana Bhagavato nib- 
batti imassa abhinīhārato purimatarā ti vuttam Amhākam 
...pe... nibbattimsdti.** Asankheyyakatpapariyosāne ti 
mahākappānam asankheyyapariyosāne. Esa nayo ito *3 
paresu pi. Ito timsakattasahassānam uparīti etena Padu- 
muttarassa Bhagavato, Sumedhassa ca Bhagavato antare 
ek' ūnasattatikappasahassāni buddhasuiiiiāāni ahesun ti 
dasseti. Ito aļthārasannam kappasahassānam upariti iminā 
Sujātassa ca ** Bhagavato Atthadassissa ca Bhagavato 
antare eken' ūnāni dvādasakappasahassāni buddhasuū- 
āni ahesun ti dasseti. Ito catunavute kappe ti iminā Dham- 
madassissa ca ** Bhagavato Siddh’ atthassa ca Bhagavato 
antare châdhikanavasat’ uttarāni sattarasakappasahas- 
sani % buddhasuññāni ahesun ti dasseti. Ekatimse kappe 
ti iminà Vipassissa ca ** Bhagavato Sikhissa ca Bhagavato 
antare satthi kappa ?* buddhasufifià ?* ahesun ti dasseti.?? 
Te sabbe pi Padumuttarassa Bhagavato oram Sumedh' 
ādīhi uppannakappehi saddhim samodhāniyamānā satasa- 
hassam °! kappā ** honti, yattha mahāsāvak” ādayo vivat- 


8" ABGG"nM "patimanditattā ?! ABGGnM itaro 

88 AGM tabbā- % BmP omit 
BGM tambahulatā +5 BG ?kappasata- 

$$ ABGGnM "uppādā- ?€ BmP kappàni...suififiáàni 
AGnM *?patimandi- ? ABGGnUM omit 

9 ABGGMM ?sádháranam ?8 BmP "sahassā 

9?! So all MSS; DA tasmim *9 AG kappo 


** Babhinibbattimsüti 


410, 


410, 


410, 
410, 


410, 


410, 


410, 


411, 


411, 


411, 


411, 


21 


22 


24 
24 


25 


26 


29 


7 


9 


II 


14 


411, 18 


411, 22 
411, 22 
411, 26 
411, 26 
411, 26 


411, 27 
411, 31 
411, 33 


412, 2 


412, 8 
412, 9 


412, II 


412, 12, 17 


412, 22 


8 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tūpanissayāni kusālani sambharimsu. Buddhasuūtie hi 99 
loke paccekabuddhà uppajjitvā tesam purisavisesanam 
pufitiábhisandábhivuddhiya 191 paccayā honti. Evam: Ayan 
ti àdi vuttam ev' attham nigamanavasena vadati. 

Kim paw etan ti ādi pubbanimittavibhāvan" atthāya 
āraddham. Tattha etan ti Buddhānam uppajjanam. 

K appasaņthānakālasmin ti vivattakappassa saņthahana- 
kāle. Ekam asankheyyan ti samvattatthāyim '* sandhay' 
àha. Ek' anganam hutvà thite t pabbatarukkhagacch' ádi- 
nam, megh' ādīnaīī ca abhāvena vivat' ahganam !9? hutvà 
thite. Lokasanniváse ti bhàjanalokena sannivisitabbatthāne. 
Visati yatthiyo wsabham. Usabhamatta, dve usabhamattā 
ti ādinā paccekam mattā-saddo yojetabbo. Yojanasahassa- 
mattā 1% hutvā ti patamānā va udakadhārā 105 vojanasahas- 
samattam ākāsatthānam pharitvā 0% pavattiyā yojana- 
sahassamattà 7 hutva. Yāva Akanitthakabrahmalokà 109 
ti yāva Ābhassarabrahmalokā, yāva Subhakiņņabrahma- 
lokā,'% yāva Vehapphalabrahmalokā !' ti attho. 

Vātavasenāti satthisahassádhika - navayoj anasatasahass' 
ubbedhassa "! sandhārakavātamaņdalassa 112 vasena. Ma- 
hābodhipallaūko ti mahábodhipallankappadesam H? aha. 
Tassa pacchā vināso, pathamam saņthānaii ca dhammatā- 
vasena veditabbam.!4 Tattháti tasmim padese. Pubbant- 
mittam hutvā ti buddh” uppādassa pubbanimittam hutvā. 
Pubbanimittasannissayo hi 115 gaccho nissitavohārena tathā 
vutto. Ten” āha Tassdti ādi. K annikābaddhāni hutvā ti 
ābaddhakanņikā viya hutvā. Suddh' avāsabrahmāno atta- 
manā...pe... gacchantiti yojanā. Vehapphale pi Subha- 
kinhe !!$ sangahetvā nava brahmalokā ti vuttam. Tathā hi 


100 BmP pi 108 AG Avanitthabrahma- . 
101 ABGGnM pufifiabhisunábhi- - BGM Avinitthabrahma- 
vuddhiyā Bm Avinatthabrahma- 
BP "ābhibuddhiyā 199 BmP Subhakiņha- 
108 AGmM samvattāyi 119 P Vehapphalā- 
BG ?tthàyi 11 BG ?yojanasatta- 
103 ABGG?2 vivat' ahgam 112 AG sabbāraņavāta- 
Bm vivatam anganam BGM sandhāraņa- 
M vivatt- P samhāraka- 
104 ABGGM "matvā 13 ABGG2M "pallatkappamā- 
DA sahassayojanamattā desanam 
195 ABGGnM "dhāta 14 AGn ?tabbà 
199 ABGG? paritva 115 AGm hoti 


19? A °mattam 116 So all MSS 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 9 


te catutthim yeva vinüanpatthitim bhajanti. Nikkhamante- 
süti!!? mahábhinikkhamanam !!5 abhinikkhamantesu. Abhi- 
jāti pan' ettha jatibhávasamafiüena gabbh' okkantiyà va 
sangahità. Nimiyati anumiyati !!? phalam etenāti nimittam, 
karanam. Nápakam pi!*' káranam disvà tassa avyabhi- 
cáribhávena !?! phalam siddham eva katvà ganhanti,!?? 
yathà tam Asito isi abhijatiyam mahápurisassa lakkhaņāni 
disvà tesam avyabhicaribhàvena !!3 buddhagune siddhe eva 
katvà ganhi, evam pana gayhamànam tannimittakam 124 
phalam tad ānubhāvena siddham viya voharīyati tabbhāva- 
 bhavato.?5 Ten' aha Tesam nimtttānam ānubhāvendti ādi. 
Tathā c' āha Bhagava | 


“So tena lakkhanena samannàgato ... pe ... Ràjà 


samàno kim labhati? ... Buddho samàno kim labhati " 
ti 


ca evam àdi. Imam aithan ti pañca Buddhà imasmim 
kappe uppajjissantiti imam attham yathávato 126 jānimsu. 

Kappaparicchedavasenái Ito so ekanavuto?!? 
kappo!? ti àdina yattha yattha kappe te te Buddha 
uppanna, tassa tassa kappassa paricchindanavasena !?5 
 parijananavasena. Idan tan ti hi niyametvà paricchijja 
jàánanam paricchindanam faricchedo. 

7. Partitan ti ittaram!? Lahusan!9 ti salla- 
hukam, āyuno !! adhippetatta 3? rassan ti vuttam hoti. 
Ten āha wbhayam etam atpakass' eva vevacanan ti. 

Appam vā bhiyyo ti aviseajotanam ** visam 
và? timsam"* và ti adinà aniyamitavasen' eva 135 


(h) D III 146 
n? ABGGmM nikkhantesūti 127 BmMP "navute kappe 
13 BG ?nikkham 138 ABGGnmM "cchinnavasena 
1? ABGGnM twice | 129 ABGGMM itaram 
120 BmP add hi . 130 BmP lahukam 
121 B vyābhi- i 131 BG àsuno 
1?? BmP gaņhi 132 AGm abhippe- 
13 ABGGmM avyābhi- 133 A avisesacodanam 
BNP "cārī- GM avasesacodanam 
124 AGM tam nimittam BGM avasesacodana 
B tā nimittam kam 74 AGm vā tisam 
125 Bm tabbhāve- BGM omit 


126 BWP yāthā- 15 ABGG"MP aniyāmita- 
II—B 


412, 18 


412, 32 


413, I 
413, I 
413, 3 


413, 7 


413, 7 
413, IO 


413, 12 


413, 14 


413. 23 


413, 24 


IO DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


yathālābhato vavatthapetvā '?* ayaūi ca nayo apacuro ti 
dassento Evam 137 dīgh' āyuko atidullabho ti āha. Idam tam 
visesavavatthāpanam puggalesu pakkhipitvā dassento tattha 
Visākhā ti ādim āha. Yadi evam kasmā amhākam Bhaga- 
và 335 tattakam !* pi kālam na jīvi? Nanu mahābodhisattā 
carimabhave ativiya-uļāratamena puūiiābhisaūkhārena pati- 
sandhim gaņhantiti? Saccam '* etan ti tattha kāraņam 
dassetum Vipassī-ādayo panáti àdi vuttam. Tattha abhijā- 
tiyà mettāthānatāya abhisankhāraviūiiāņassa mettāpub- 
babhāgatā,'!! tad anuguņam'* hi tesam !? visesato patisan- 
dhiviūiāāņam. Tassa visesato bahulam khemavitakkūpa- 
nissayatāya !1% somanassasahagatatā,'* anaūiiasādhāraņa- 
paropadesarahita-itāņavisesūpanissayatāya fiāņasampayut- 
tatā, asankhārikatā ca veditabbà. Asankheyyam 1*5 ayu 1** 
ādhāravisesato, nissayavisesato, patipakkhadūrībhāvato,'** 
pavatti-akaravisesato 1^? ca aparimeyy' ānubhāvatāya kāra- 
nassa. Tattha cirataram kālam santānassa pāramitā- 
paribhāvitatā !99? adhàravisesatà.!*! Alobh' ajjhàsay' ādi- 
āsayasampadā nissayavisesatā. Lobhamacchariy' àdipápa- 
dhammavikkhambhanam !5? patipakkhadūrībhāvo. Sab- 
basattānam sakalavattadukkhanissaraņ” atthāya āyūhanā 
pavatti-ākāraviseso veditabbo. | 

Ayaü ca nayo sabbesam mahàábodhisattànam carima- 
bhavābhinibbattakakamm” āyūhane sādhāraņo ti tassa 
phalenāpi ekasadisen” eva bhavitabban ti āha Iti sabbe 153 
Buddhā asankheyy' āyukā ti, asaūikheyyakālāvasān' āyukā *** 
ti attho.  Asankheyy' āyukatāsamvattanasamattham '** 
yadi !5* pi!5* kammam hoti, Buddha pana tadà manus- 


136 ABGG2M pavattha- 148 BGM "pūribhāvato 

137 AGM omit 49 AGm pavattiyā-akāra- 

138 BG bhagavatā 150 BM "bhāvitattā 

133 GmMP tatthakam G *bhāvittā 

19 ABGGnM sabbam 151 ABGGnM "visayato 

141 P ?bhàgataya 152 Bm lābha- | 

142 AM anuguņā ABGGNM "vikkhambhanā 

143 BG putesam 158 ABGGMM sabba ` 

14i P khemam- 14 AGm asankheyyáakálávatthàn'- 
AGn Ynissayatā B ?kàlánuvasan' àyukà 

145 ABGGM "sahagatattā Bx *kālāvatthān'- 
M ?sahagatatthà P ?kàlávattan'- 

116 AGm °kheyyā 155 BMP "āyukasamvattana- 

147 B ayyamyu 156 BmP paricitam 


G avya 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA II 


sānam param āyuppamānānurūpam eva kālam thatvà 
parinibbāyanti tato param thatvā sādhetabbapayojanābhā- 
vato; dhammatà 'v' esáti và veditabbam.” Atthaka- 
thàyam pana tato param 5 atthānassa Utubhojanavipattiyā 
ti kāraņam vuttam. Tam 1359 lokasadharanam loke jātasam- 
vaddhānam 1% Tathāgatānam nahotiti na sakkā vattum. 
Tathā hi nesam rogakilamath” ādayo honti yeva. Utubko- 
janavasenáti asampannassa !%! sampannassa ca utuno, bho- 
janassa ca vasena yathākkamam āyu hāyati pi vadģhati pi. 
Āyūti 5? ca param” āyu! adhippetam. Tattha yam 
vattabbam, tam Brahmajālatīkāyam '%3 vuttam eva. 

Idāni tam attham samudāgamato patthāya dassetum 
Tatiha yadā ti ādi vuttam. Dhamme niyuttā dhammikā, na 
dhammikā adhammikā, hims' ādi-adhammapasutā. Adham- 
mikam eva hoti issarajanānam anuvattanena, paresam 
ditthānugati-āpajjanena ca. Uyhavalāhakā devatā ti uņha- 
utuno paccayabhūta - meghamālāsamutthāpakā !%* deva- 
puttā. Tesam kira tathā citt” uppādasamakālam eva yath' 
icchitatthānam uņham pharamānā '%5 valāhakamālā nāti- 
bahalā 166 ito c ito '%7 nabham chādentī !%7 vitanoti.!%3 
Esa nayo sītavalāhakavassavalāhakāsu. Abbhavalāhakā pana 
devatā sīt' unhavassehi vinà kevalam abbhapatalass' eva 
samutthāpakā veditabbā. Tāsan ti ettha mittā ti padam 
ānetvā yojana.'? Kāmam hetthā vuttā sattavidhā pi 
devatā Cātummahārājikā 17° va, tā pana tena tena visesena 
vatvā idāni tad aññe pathamabhūmike Kāmavacaradeve 
sāmafifiato gaņhanto Cātummahārājikā 1% ti āha. Tāsam 
adhammikatāyāti rājūnam adhammikabhāvamūlakena upa- 
rāj ādi-adhammikabhāvaparamparāgatena !?! tāsam deva- 
tānam adhammikabhāvena. Vīsamam candimasuriyā pari- 


157 BmP "tabbā 165 A paramāna 
1358 BG omit; B"P add pana BGM paramānā 
159 ABGGnM omit | Gm parama 
160 A ?samvatthànam 166 B "bahulā 
B"P "samvuddhānam 167-167 AGm nabhajādevanti 

161 ABGGNM ayampanassa BG nabhaīūjādenti 
187-162 ABGGnM āyun ti ca param’ M nahañjādenti 

áyum 168 ABGGnM citanoti 
165 BmP *jal' àditikayam 169 See DA 413 footnote 6 
1! ABGGnM *?samutthápakáya 1:0 BmP Cātumahā- 


11 BmP ?paramparábhatena 


413, 25 


413, 25 


413, 26 


413, 26 


413, 27 


413, 27, 28 


413, 3! 


413, 32 


413, 32 


414, I, 4 


414, 4 


414, 5 
414. 7 
414, 8,9 


414, IO 


414, IO 
414, 1O 
414, IO 
414, II, IO 


414, 14, 15 


414, 16 
414, 16, 18 


414, 19 
414, 19 


414, 21 


I2 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


karanitti bavhābādhatādi '7*-anitthaphalūpanissayabhūtas- 
sa yathàvuttassa !?? adhammikatasafifitassa sadharanassa 
pāpakammassa balena visamam vāyantena 174 vāyunā 
piliyamanà !?** candimasuriyà sinerum parikkhipantā visa- 
mam parivattanti yathāmaggena nappavattanti.'”$ Ta-y- 
idam 177 yathā''* candimasuriyānam visamaparivatta- 
nam!?? visamavātasankhobhahetukam, evam utu-vass' ādi- 
visamappavatti piti !%%? dassetum vāto yathàmaggena ma 
vāyatiti àdi vuttam. Devatānan ti sītavalāhakadevatā- 
didevatānam. Ten’ āha sīt uņhabhedo wtíti adi. Tas- 
mim asampajjante ti tasmim yathāvutte vassabījabhūte 1% 
utumhi yathākālam sampattim anupagacchante. Na sammā 
devo vassatiti sankhepato vuttam attham vivaranto 1°? 
kadācīti ādim āha. Tattha kadāci vassatiti kadāci avas- 
sanakāle vassati.!$$ Kadāci na vassatīti kadāci vassitab- 
bakāle na vassati.. Kaithaci vassati, katthaci na vassatīti 
padesavassam !$% āha. Vassanto piti ādi kadāci vassati, 
kadāci na vassatíti padadvayass eva atthavivaranam. 
Vigatagandhavammaras' àdíti!** ādi-saddena ni-r-ojatam 
saūgaņhāti. Ekasmim padese ti bhattapacanabhājanassa 
ekapasse. Uitaņdulan ti pākato ukkantatandulam. Tīk 
ākārehīti 56 sabbaso aparinatam, ekadesena parinatam, 
dupparinatafi 187 cáti evam tIhi!5$ pakarehi !*? paccati, pakk’ 
āsayam upagacchati. Apf' āyukā ti ettha dubbaņņā cāti pi 
vattabbam. Evam utu-bhojanavasena āyu hāyati hetumhi 
aparikkhīņe pi paccayassa paridubbalattā. 

Yadā pandti ādi sukkapakkhassa !*? attho vuttavipari- 
yāyena !*? veditabbo. 


172 A bāhambādhātādi 181 ABGGNMM "bhūta 


BP bahvā- 188 ABGGNMM vicaranto 
G2 bahambādhātādi 188 ABGGMM add kadāci vassatīti 
M bahyābādha- 14 BmP padesam 
173 BmP ?vutta 185 ABGGNM omtit vaņņa 
174 A vàyamantena | 186 AGmM nīhārekārehīti 
BG vāyante tena BG tihārekārehīti 
1:5 ABGGmM pelliya- DA tīh” eva ākārehi . 
176 BmP add ti | 187 Bm dupari- 
177 BmP assidam 186 BMP tīh' ākārehi 
178 ABGG®M omit |. 19 ABGGnM dukkhapakkhassa 
179 ABGGNMM visamam parivattan- P sukkha- 
tānam 199 ABGGmM "vipariyayena 


180 ABGGZM omit pi 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA I3 


Vaddhitva vaddhitvà parihinan (i veditabbam. Kasmā ? 
Na hi ekasmim antarakappe aneke Buddhà uppajjanti, eko 
eva pana uppajjatiti. Idāni tam attham vitthārato das- 
setum Katkan ti ādi vuttam. Caitāro '*! thatvā ti accan- 
tasamyoge upayogavacanam. Yam yam āyuparimāņesūti 
yattaka - yattaka - param” āyuppamāņesu.  Tesam  $íti 
Buddhānam. Tad eva 192 ayuparimanam 195 hoti, tattha 
karanam hetthà vuttam eva. 


Āyuparicchedakathā.!? 


8. Mūle ti mūlāvayavassa samīpe. Tam pana tassa 
hetthāpadeso hotiti āha pālalirukkhassa hetthā ti. Tam 
divasan ti attanà jātadivase, tam divasan ti và 195 Bhagavato 
abhisambodhidivase. So kira bodhirukkho sālakalyāņi 196 
viya pathaviyā abbhantare eva puretaram vaddhento 
abhisambhodhidivase pathavim !*? ubbhijjitvà utthito rata- 
nasatam ucco, tàvad eva ca vitthato hutvà nabham püret- 
vā '* atthāsi. Ayam pi kir' etassa rukkhabhāvena viya 
aūīiehi vemattatā. Ghanasamhatanāļavaņtatāya kaņņi- 
kabaddhehi 1% viya pupphehi. Ekasaūchannā ti pupphānam 
ni-r-antaratāya ekajjham saūīchannā. Tattha tattha nibad- 
dha . . . pe . . . samujjalan ti taham taham olambitakusuma- 
dāmehi c' eva taham taham khittamālāpiņdīhi ca ito c' ito 
vippakiņņā *% vividhavaņņamuttapupphehi **! ca samma- 
d-eva ujjalam. Atfamatūasirisampannāntti 22? aññamañ- 
fiassa siriyā sobhāya sambaddhāni.*'3 

Buddhaguņavibhavasirin ti Sammāsambuddhehi adhigan- 
tabbagunavibhütisobham. Pativijjhamāno *%* ti adhigac- 
chanto. | 

Set ambarukkho ti setavaņņaphalo ambarukkho. Tad 


191 Bm cattàri 199 M karaņņika- 


P catvāri DA kaņņikā- 
DA cattāri with v.l. cattāro 200 Bm ?kinna 
192 Bm tam tad eva . P *kiņņam 
B eva twice 301 BmP vividhavaņtamutta- 
195 BG *parimānānam 9? ABGGmM *sirisamsattānīti 
194 Bm Jātiparicched' ādivaņņanā B2 *sirīsampattāntti 
nitthitā P añña-m-aññam- 
195 BmP add tam 303 BG sambandhāni 
196 Bm *kalyàni BP sampannāni 


1? BmP pathavim 24 ABGGNM "vijjamāno 
1*5 BmP pürento - | 


415, 6 


415, 7, 9 
415, 2I 
415, 22 


415, 24 
415, 24, 25 
415, 25 


415, 27 
415, 28 


416, 4 


416, I0 


416, 12- 
416, 12 


416, 16 


416, 19 


416, 21 


416, 28, 


416, 30 
416, 33 


416, 33 
416, 34 
417. 3 
417, 6 
417, 6 


417, 15 
417, 28 


417, 31 


418, 5 
418, 6 


418, 14 


418, 28 


418, 29 


419, 1, 3 


30 


I4 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 
eváti pātaliyā **5 vuttappamāņam eva. Ekato ti ekapasse. 
Surasāntti sumadhurarasāni. | 

Eko va pallaūko ti eko va pallankapadeso. So *?* so 
rukkho Bodhíti vuccati bujjhanti etthāti katvā. 

g. Sāvakaparicchede ti sāvakayugaparicchede. K ha - 
da*-Tissan ti dve pi ekajjham gahetvā ekatta- 
vasena vuttan ti āha Khaydo ca Tisso cdti. Buddhānam 
sahodaro vemātiko *% pi vā jetthabhātā na hotiti ekapitiko 
kanitthabhàtà ti vuttam. Avaseseht sattehi.?0? 

Paññāpāramiyā matthakam aito ti vatvà tassa mat- 
thakappattam guņavisesam dassetum Sikhinā Bhagavatā ti 
ādi vuttam. 

Uttaro ti uttamo. Puna Uttaro ti theram nàmena vadati. 

Pàran 219 ti 220 parakotimatthakam.?! 

Pafifiávisaye *** ti paññadhikare. Pavattitthanasisena *1? 
hi pavattim vadati. 

10. Uposathan ti āņāpātimokkham. Dutiyatatiyesáti 214 
dutiye tatiye ca sāvakasannipāte. Es eva*? nayo ti 
catu-r-ahgikatam atidisati.?!$ 

Abhinīhārato patthāya vatthum kathetvā pabbajjā dīpetabbā 
ti?!” sā pana yasmā Manorathapūraņiyam Ang' uttar' 
atthakathāyam vitthārato āgatā, tasmā tattha vuttanayen' 
eva veditabbā ti. i 

ir. Nibaddh' upatthākabhāvan *'% ti ārambhato patthāya 
yāva parinibbānā niyata-upatthākabhāvam. Aniyata-upat- 
thākā pana Bhagavato pathamabodhiyam bahu ahesum, 
ten' āha Bhagavato htti ādi. | 

Idāni Ānandatthero yena kāraņena Satthu nibaddh' 
upatthākabhāvam upagato, *? yathā ca upagato,*!9 tam 
dassetum Tattha ekadā ti ādi vuttam. Aham iminā maggena 
gacchāmīti āha anayavyasan' āpādakena kammanā ** codi- 


205 ABGGNPM omit 212 AGM ?viseso 
206 ABGG"M once only BGM "visayo z 
20 G Buddha- l 213 BmP ?ttháànavasena- 
3009 AGmM vemátuko 24 DA dutiye- . | 
BG memātuko 215 ABGGNMM so eva 
M dvemātuko 216 P ?dissati 
209 BmP puttehi 217 BMP omtt 
210 AGM omit 218 ABGGNM buddh' upatthāka- 


211 AGmM pārakotim- 
BGM *kotim- 


219—219 BG omit 
230 BmP kammunā 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA IS 


yamàno. Atha nam Bhagavà tam attham anārocetvā ?*! 
va khemam maggam sandhàya Eh: bhikkhu, iminà gac- 
chàmáti àha. Kasmà pan' assa Bhagavà tam attham n' 
ārocesiti? Ārocite pi asaddahanto ??*? n' ādiyatiti. Tam hi 
tassa hoti dīgharattim ahitāya dukkhāyāti. Te ti te gama- 
nam, tan ti vā pātho. 

Anvāsatto ?*3 ti anubaddho, upadduto và. 

Dhammagāravanissito samvego dhammasamvego : Amhesu 
nama titthantesu Bhagavato pi īdisam jātan ti. Aham 
upaithahissāmīti vadanto dhammasenāpati atthato evam 
vadanto nāma hotiti Akam bhante tumhe ti ādi vuttam. 
Asuīītam eva *3* sā disā ti asuūīā yeva mama sā disa. 
Tattha kāraņam āha tava ovādo Buddhānam ovādasadiso ti. 

Vasitwn na dassatíti 5 ekagandhakutiyam vàsam n' 
āņāpessatiti *3% adhippāyo. 

Parammukhā desitassāūti dhammassdti suttantadesanam *37 
sandhāya vuttam. Abhidhammadesanā pan” assa param- 
mukhā va pavattā pageva yācanāya. Tassā vācanāmaggo 
pi Sāriputtattherappabhavo. Kasmā? 2383 So Niddesa- 
Patisambhidā viya therassa bhikkhuno gahitadhammak- 
khandhapakkhiyo.*? Apare pana: Dhammabhaņdāgāriko 
patipātiyā tikadukesu devasikam kat” okāso Bhagavantam 
pafiham pucchi, Bhagavā pi 'ssa pucchitapucchitam naya- 
dànavasena vissajjesi. Evam abhidhammo pi satthārā 
parammukhā desito pi therena sammukhā patiggahito va 
ahositi vadanti. Sabbam vīmamsitvā gahetabbam. 

Agg uptatthāko ti upatthāne sakkaccakāritāya 
aggabhūto upatthāko. Thero hi upatthākatthānam lad- 
dhakālato patthāya Bhagavantam duvidhena udakena, 
tividhena dantakatthena, pādaparikammena, pitthiparikam- 
mena,*19 gandhakuti-pariveņasammajjanenāti evam ādīhi 
kiccehi upatthahanto: Imàya nàma velàya satthu idam 
nāma **! laddhum vattati, idam nāma kātum vattatīti 


321 A anāretvā 286 BG tānapessetīti 
BGM anāropetvā BmP na labhissatiti 

222 P assaddahanto 237 AGM vuttanta- 

1333 ABGGMM anvāsato 238 ABGGMM tasmā 
DA anvāsanno 239 A "patikkhiyo 

354 BmP add me 240 BmP omit 


135 P dassetīti 241 ABGG*M nàmam ` 


419, 4 


419, 14 


419, 22 
419, 30 
419, 34 
419, 32 
420, I 
420, 1 


420, 18 


421, 12 


421, 18 


421, 2I 
421, 22 


I6 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


cintetvā tam tam nipphádento ?** mahatim dandadipikam **? 
gahetvà ekarattim gandhakutiparivenam ?*** nava vāre 
anupariyàyati.5$ Evam hi 'ssa ahosi: Sace me thinamid- 
dham okkameyya, Bhagavati pakkosante pativacanam 
dātum nāham sakkuņeyyan ti; tasmā sabbarattim dandadi- 
pikam hatthena na muficati. Tena vuttam agg upatthāko ti. 
12. Pitu-mātu-jātanagaraparicchedo pitumukhena āga- 
tattā Pitiparicchedo ti vutto. Vihàram pāvisīti 
gandhakutim pāvisi. Ettakam **€ kathetvā ti kappapa- 
ricched' ādi-navavārapatimaņditam *%”  Vipassi - àdinam 
sattannam Buddhānam pubbenivāsapatisamyuttam ettā- 
vatim**$ desanam desetvā. Kasmā pan ettha Bhagavā 
Vipassi-ādīnam sattannam yeva Buddhānam pubbenivāsam 
kathesi, na Buddhavamsadesanāyam viya paficavīsatiyā 
Buddhānam, tato vā pana bhiyyo ti? Anadhiīkārato, 
payojanābhāvato ca. Buddhavamsadesanāyam hi: 


** Kīdiso te mahāvīra abhinīhāro nar' uttama 
kamhi kāle tayā vīra patthitā bodhi-m-uttamā ” ti ! 


ādinā pavattitam *** puccham adhikaram atth' uppattim 
katvā yassa Sammāsambuddhassa pādamūle attanā mahā- 
bhinīhāro kato, tam Dīpankaram Bhagavantam ādim 
katvà yesam catuvīsatiyā Buddhānam santike * bodhiyā *! 
laddhabyākaraņo hutvā tattha tattha pāramiyo pūresi, 
tesam patipattisankhāto pubbenivāso, attano ca patipatti 
kathitā. Idha pana tādiso adhikāro n' atthi, yena Dīpanka- 
rato patthāya, tato vā pana parato Buddhe ārabbha pub- 
benivāsam katheyya. Tasmā na ettha Buddhavamsadesa- 
nāyam viya pubbenivāso vitthārito. Yasmā ca Bud- 
dhānam desanā nāma desanāya bhājanabhūtānam pug- 
galānam fiànabalànurüpà, na attano ūāņabalānurūpā ; 
tasmā tattha aggasāvakānam, mahāsāvakānam, tādisānaīī 


() Buddhavamsa I 75 


13 BM nippā- 247 B "ādīnamvavārapatimaņditam 
G uppādento AGGnM ?patimanditam 

243 P dantadipikam 208 BmP ettāvatā 

244 ABGGNM *kutim- 119 Pm pavattam tam 

245 BGM "pariyāyāti 30 BmP santikā 


14 ABGGRM etthakam 251 ABGG"M bodhāya 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 17 


ca devabrahmānam vasena sā ** desanā vitthāritā. Idha 
pana pakatisāvakānam tādisānaii ca devatānam vasena 
pubbenivāsam kathento sattannam eva Buddhānam pub- 
benivāsam kathesi. Tathā hi ne Bhagavā palobhanavasena 
samuttejetum sappapaficatàya kathāya desanam mattha- 
kam apāpetvā va gandhakutim pāvisi. Tathā? imissā eva 
desanāya anusārato Ātānātiyaparittadesanādayo pavattā. 
Api c ettha Bhagavā attano suddh' āvāsacārikāvibhā- 
viniyá 254 uparidesanàya saügah' attham Vipassi-ādīnam 
eva sattannam Sammāsambuddhānam pubbenivāsam ka- 
thesi. Tesam yeva hi sāvakā tadā c' eva etarahi ca suddh' 
āvāsabhūmiyam thitā, na aūīfiesam parinibbutattā. Siddh' 
attha-Tissa-Phussānam *5 kira Buddhānam sāvakā suddh' 
avasesu uppannā *6 uppattisamanantaram eva imasmim 
sāsane Upak' ādayo viya arahattam adhigantvā na cirass' 
eva parinibbāyimsu, na tattha tattha **? yāvatāyukam 
atthamsūti vadanti. Tathā yesam Sammāsambuddhānam 
pativedhasāsanam ek' amsato nicchayena 258 ajjāpi dharati, 
na antarahitam,**? te eva kittento Vipassi-ādīnam yeva 
Bhagavantānam pubbenivāsam imasmim sutte kathesi 
veneyy' ajjhàsayavasena.?$9 Apubbácarimaniyamo pana 
aparāparam samsaraņakasatt' āvāsavasena *%! ekissā loka- 
dhātuyā icchito ti na ten” etam virujjhatiti datthabbam. 
Nt-r-antaram maithakam pāpetvā ti abhijātito patthāya 
yāva pātimokkh' uddesā,?%2 yāva *$$ Buddhakiccasiddhi, 


tāva nam *** matthakam sikham pāpetvā. Na tāva kathito 


ti yojanā. 

Tantu ti dhammatantim,**5 pariyattin ti attho. Putta- 
puttamātu-yāna-vihāra-dhanavihāradāyak” ādīnam sam- 
bahulānam atthānam vibhāvanavasena pavattavāro sam- 
bahulavāro.2%% 

Kāmaii cāyam pāļiyam anāgato, atthakathāsu āgatattā *%7 


252 BmP omit 3  ABGGnM viney'- 

153 BmP add ca 261 BmP "sattavāsa- 

354 ABGGnMP °vibhāvaniyā 2:2 Bm ?uddeso 

155 P Phuss' ádinam 268 BmP vyāvatā 

. BmP upapannā 64 BmP omit : . 
AG"nP once only 265 ABGGnMP "tanti - 

159 P niccayena 266 AGn ?bahuláà- 


35 P anantara- 167 BG āgatattam 


421, 26 


421, 29 


421, 33 


422, I 
422, 1,3 
422, 3 
422, 3 


422, 24, 25 


422, 28 


422, 29 


422, 29 
423, 6 

423. 24 
423, 24 
423, 25 
423, 26 
423, 28 
423, 28 
423, 31 


424, 9 


18 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ānetvā 268 pana 268 dipetabbo ti tam dipento Sabba-bodhisat- 
tānam hīti ādim āha. Kulavamso kulānukkamo. Paveņtti 
paramparā. Kasmā ti putt' uppattiyā kāraņam pucchitvā 
tam vissajjento Sabbafīubodhisaitānam hiti ādim aha, tena 
tesam jàtanagar' ādi 26 paññāyanam ?™ ek’ amsato manus- 
sabhāvasañjānan’ attham icchitabbam, aññathā yathâdhip- 
peta-Buddhakiccasiddhi eva na siyā ti dasseti, yato mahā- 
sattānam carimabhave manussaloke eva pātubhavo, na 
aññattha. 

Cand' àdinam sobhàvisesam raheti ??! cajapetiti Rahu, 
Rāhuggaho. Idha pana Rāhuviyāti Rāhu. Bandhanan ti 
ca anatth' uppattitthānarn *7* tam sandhāya vuttam. 
Tathā mahāsattena vuttavacanam eva gahetvā kumārassa 
Rāhulo ti nāmam akamsu. 

Athdti nipātamattam. Rocanīti **5 rocanasīlā, ujjala- 
rüpà?'* ti attho.  Rwcaggatíti?'* rucam pabhātam 31e 
agatibhütà,?"? ga-kār' āgamam katvā vuttam. Itthiratana- 
bhāvato manussaloke sabbāsam bimbapaticchannabhūtā *7* 
ti Bzmbā. | 

Jhānā vutthāydti pādakajjhānato vutthāya. 

Att angul” ubbedhā ti atth” angulappamāņa 279-bahala- 
bhāvā. Cūl' amsena chādetvā ti tiriyabhāgena thapanavasena 
sabbam vihāratthānam chādetvā. Suvaņņayatthithālehtti ** 
phālappamāņāhi *%1 suvaņņayatthīhi. Suvaņņahatthipādāntti 
pakatihatthipādaparimāņāni suvaņņakhandhāni.*** Vutta- 
nayen' eváti cül' amsen' eva. S uvaņnakatthīhtti *$3 suvan- 
nņakhandhehi.*** Salakkhaņānan **5 ti lakkhaņasampan- 
nānam samasārānam.**% 

Bodhipallanko ti abhisambujjhanakāle nisajjatthānam. 


268 PmP pana ānetvā 2798 ABGGmM bimbāpaticchanda- 
269 AGM safijata- 279 ABGGnM "angulu- 
270 BMP paūūāyamānam 280 ABGGmM ?palehiti 
271 A rahoti DA suvaņņ' itthikākapālehi 
BG rahe with v.l. suvaņņayatthiphālehi 
272 BMP "tthāna 281 M pāla- For tāla- ? ` 
273 BMP rociníti 282 BmP ?khandàni e 
374 B uppalarūpā 283 BG suvannatthitikahiti 
275 So all MSS; DA Rucaggatti B"P *kattīhiti 
276 A pabhānam 284 BmP ?khandehi 
B pahānam 285 AGMM sallakkha- 
G pahanam B sallakkhenatan 
177 AGM agatibhūto G sallakkhetan 


BGM agati- 286 BmP sahassārānam 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA IO 


Avtjahtito ti Buddhànam tathànisajjaya anaüfüatthabhàvi- 
bhàvato apariccatto. Ten' àha ekasmim yeva thàne hotíti. 
Pathamapadaganthíti *?" pacchime sopānaphalake thatvā 
thapiyamānassa dakkhiņapādassa patitthāpanatthānam.**% 
Tam pana yasmà dalham thiram kenaci abhejjam hoti, 
tasmā fadaganthīti vuttam. Yasmim bhūmibhāge idāni 
Jetavanamahāvihāro, tattha yasmim thāne purimānam 
sabbabuddhānam maūcā pafifiattà, tasmim yeva padese 
amhākam pi Bhagavato maīūīco pafifiatto ti katvà cattāri 
matcapādatthānāni avijahītān” eva Roniīti vuttam. Mañ- 
canam pana mahantakhuddakabhāvena *%% mañcapaññāpa- 
napadesassa mahantāmahantatā appamāņam, Buddh' ānu- 
bhāvena pana **% so padeso sabbadā ekappamāņo yeva 
hotiti cattāri maūcapādatthānāni avijahitā" eva nhonttti 
vuttan ti datthabbam. Vžkāro pi na vijahati 1 evāti etthāpi 
es eva nayo. Purimam vihāratthānam na pariccajatiti 
attho. 

Visitthà mattà vimattā,*? vimattā va vemattam, visa- 
disatà ?93 ti attho. Pamāņam āroho.*?*  Padhünam duk- 
karakiriya. Rasmíti sarirappabha. 

Sattānam pākatikahatthena **5 cha-hattho majjhima- 
puriso, tato **6 tiguņam Bhagavato sarīrappamāņan ti 
Bhagavā atthārasa-hattho ti vadanti. Apare pana bha- 
ņanti: Manussānam pākatikahatthena *7 catu-hattho maj- 
jhimapuriso, tato tiguņam Bhagavato sarīrappamaņan ti 
Bhagavā dvādasa-hattho upādinnakarūpadhammavasena ; 
samantato pana byāmamattam byāmappabhā pharatīti 
upari cha-hattham abbhuggatà,?95 n rūpena 
saddhim atthārasa-hattho hotiti. 

Addhaniyan ti dighakalam.?* A”jhāsayapatibaddhan 3% 
ti bodhisambhārasambharaņakāle tathāpavatt' ajjhāsayā- 
dhīnam, tathāpavattapatthanānurūpam *! vipulam vipula- 


3? 4l] MSS ?pada- 295 BG pakatika- 
DA *pāda with v.1. *pada- 3 A tena ; Gm teno 
BP "gaņthikā ti 397 AGM pakatihatthena 
288 BmP patitthahanatthānam BG pakatika- 
289 P "khuddakā- 298 BmP *?ggato 
290 AGm dvà; BGM vā 299 ABGG™M *kāla 
291 BmP vijahito 300 P ?paribaddhan 
292 M adds mattā 301 P tathāpavattapavatta- 
198 AGm "sadisatāni pavattanānurūpam 


394 AGmM ārogo 


424, 9 
424. 9 
424, 12 


424, 12 


424, 13 
424, 14 


424, 2O 
424, 20, 21 


424, 21 


424,30; 425,1 


425, 4 


425, 9 
425, 13 


20 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


tarafi ca hotiti attho. Svāyam attho Cariyāpitakavaņ- 
ņanāyam vuttanayen” eva veditabbo. Ettha ca. yasmā 
sarīrappamāņam, padhānam, sarīrappabhā ca Buddhānam 
visadisā ti idha pāļiyam anāgatā ti, tasmā tehi saddhim 
vemattatāsāmaūfiena āyu-kulāni pi idha āharitvā dīpitāni. 
Patividdhaguņesūti 5%? adhigatasabbaftinugunesu. Nanu ca 
bodhisambhāresu, veneyyapuggalaparimāņe *% ca vemat- 
tam 39! n' atthiti? Saccam,?"* n' atthi. Tad ubhayam pana 
Buddhagunagahanena gahitam eva hotiti na uddhatam. 
Yad aggena hi sabbabuddhānam Buddhagunesu vemattam 
n’ atthi,9?* tad aggena nesam bodhisambhàresu ??? pi 
vemattam n' atthiti.'%$ Kasmā? Hetu-anurūpatāya pha- 
lassa, eten' eva 39? veneyyapuggalaparimane 319 vematta- 
bhāvo 3! vibhāvito. Mahābodhisattānam hi hetu-avatthā- 
yam sambhatüpanissay' indriyaparipáka veneyyapuggala 319 
carimabhave arahattasampattiyà ?!? paripositani 33 kama- 
lavanāni suriyarasmisamphassena viya Tathāgataguņ ānu- 
bhāvasamphassena vibodham 214 upagacchantiti ?!* dipesum 
atthakathācariyā. | 

Nidhikumbhūti 315 cattāro mahānidhayo 3!$ sandhāya va- 
dati. Jāto cáti ca-saddena katamahábhiniháro cāti ayam 
pi attho sangahito ti datthabbo. Vuttam h’ etam Bud- 
dhavamse 


* Tārāgaņā virocanti nakkhatta *" gaganamandale,*!* 
visákhà candimàyuttà,?? dhuvam Buddho bhavissati '' 
ti.) 


Eten' eva ca sabbabuddhanam visákhanakkhatte ??? yeva 321 
mahábhinihàro hotiti ca vadanti. 

| () Buddhavamsa II 96 
2:3 ABGGm patividdham- 312 ABGGMM rahadasampattiyā 


M ?vidham- 313 ABGG*M pariposagatāni 

303 ABGGN vinayapuggala- 314 BG vibodhamukhagacchantīti - 
M vineya-; P vineyya- 315 Bm %kumbho - 

304 PG vemattham 316 ABGGnM "nidhi d 

305 ABGGMM sabbam 317 ABGGN*MP nakkhattam 

306 BG ti only | 818 AGm gahana- 

307 BmP sambodhi- 319 BG candimāyattā 

3080 ABGGMM n' atthi 329 ABGGNM vesākhavisākha- 

809 BMP ek' anten' eva Bm ?nakkhatten' eva 

310 AGnm vinaya-; BGM vineya- P vesákhanakkhatten' eva. 


311 BGM vemattā- 3231 BmP omit 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 21 


I3. Ayam galíti ayam pavatti * pavattan' àkàro, aie 
pubbenivāsam anussarantā iminā ākārena anussarantīti 
attho. Yasmā cutito patthāya yāva patisandhi, tāva 
anussaranam àrohanam atitatara ??-atitatam' àdijatisan- 
kháte??? pubbenivase ifiāņassa abhimukhabhāvena pavattiti 
katvà; tasmà patisandhito patthāya yāva cuti, tāva 
anussaranam orohanam pubbenivāse patimukhabhāvena 
āņassa pavattiti * āha pacchkāmukham ūāņam pesetvā ti. 
Cutigantabban ?* ti yam bana idam cutiyà fànagatiyà 
gantabbam tam gamanam bujjhantiti attho. Garukan ti 
bhāriyam dukkaram, ten' āha ākāse padam dassento viyáti. 
Aparam pi kāraņan ti chinnavatumānussaraņam pacchā- 
mukham iiāņam 35 pesanato aparam acchariy' abbhutakā- 
ranam. 

Yatrāti paccatt' atthe, nāmāti acchariy' atthe 
nipāto, % 7-saddo anatthako. Ten' āha 2326 yo nāma Tathā- 
gato *** ti. Evaū ca katvā yatrāti nipātavasenāti 327 visum 
yatra-saddagahanam samatthitam hoti. Papaficenti sat- 
tasantānam samsāre vitthārentiti fafasicam. Kammavattam 
vuccati  kilesavattassa papaiīcagahaņena, vipākavattassa 
dukkhagahaņena gahitattā. Pariyādinnavatie%s 
ti sabbaso khepitavatte.3*? 

Maggasīlena phalasīlenāti vatvā ta-y-idam maggaphala- 
sīlam lokiyasīlapubbakam, Buddhānaū ca lokiyasilam pi 
lok” uttarasīlam viya anaiiiiasādhāraņam eváti dassetum 
lokiya dok” uttarasīlenāti vuttam. Samādhipaūnāsu pi es' 
eva nayo. Samādhipakkhā ti samādhi ca samādhipakkhā ca 
samādhipakkhā 3% ti ekadesasarūp” ekaseso 3! datthabbo. 
Ten  āha Maggasamādhinā ti àdi, viháro gahito váti ca. 
Samádhipakkhàá nāma viriya-sati-ādayo.?? 

Sayan ti attanà. Nivaram' àdihíti nivaranehi c' eva tad 


ekatthehi ca pāpadhammethi, vitakkavicār' ādīhi ca. Vimut- 
*...* AG omit 327? BmP "vasena 
33! Dm atita-atitatara 328 ABGGmM parivatte 
323 BG atītamājāti- 3*9 A *vagge 
M atītamādijāti- 33) AGM sakkhā 
3M So all MSS; DA cutim- 331 ABGGnmM ?ekasese 


325 BmP ñana 3? ABGGnM add nàma 
326-3306 AGm yo janàmatagato 

BG yo janāmatthāgato 

M yo janāmattāgato 


425, 19 


425, 2I 
425, 20 
425, 22 
425, 22 
425, 24 


425, 26 
425, 26 
425, 26 


425, 27, 29 
425, 30 
426, I 
426, 1 
426, 2 
426, 5, 8 
426, 7 


426, 16 
426, 16 


426, 18 
426, 18 
426, 23 
426, 23 


426, 25 
426, 30 
426, 30 


426, 32 
426, 32 
426, 33 
426, 33 
427, 1 


427. 3 


427, 6 


427, 6 


427, 6 


22 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tattā vimuttīti 333 satkham gacchantíti iminà vimutti-saddassa 
kammasādhanatam āha atthasamāpatti-ādivisayattā tassa. 
Vimuttattā ti ca: Vikkhambhanavasena vimuttattà ti 
ādinā yojetabbam. Tassa tassāti aniccānupassan” ādikassa. 
Paccanīk' angavasenāti pahātabbapatipakkha-angavasena. 
Patippassaddh' ante uppannaitā 3% ti kilesānam patippasam- 
bhanam patippassaddham, so eva anto pariyosānabhāvato, 
tasmim sādhetabbe 335 nibbattattà; tam-tam-maggavaj- 
jhakilesānam patippassambhanavasena pavattattā ti attho. 
Kilesehi nissatatà,935 apagamo ca 33? nibbànassa tehi vivit- 
tattà 338 eváti aha dare thitaità ti. 

16. Dhammadhātūti dhammānam sabhāvo, atthato ** 
cattāri ariyasaccāni. Swppatividdhā ti sutthu patividdhā sa- 
vāsanam sabbesam kilesānam pajahanato. Evam hi sabbaf- 
iiutà dasabalapafifiádayo 3*9 cáti sabbabuddhaguna?!! Bha- 
gavatà adhigata ahesum.?** Arahattam dhammadhātūti keci. 
Sabbaūiiutaiiāņan ti apare. Dvīki padehtti dvīhi vākyehi.** 
Ābaddhan ti patibaddham, tam-mūlakattā uparidesanāya. 
Devacārikakolāhalan 3*% ti attano devalokacārikāyam ** 
Suddh' āvāsadevānam kutūhalappavattim dassento suttanta- 
pariyosāne vicāressati, atthato vibhāvessatiti yojanā. Ayam 
desanā ti Ito so bhikkhave ti ādinā vitthārato 
pavattitadesanam āha. 

Nidānakande ti ādito desitam uddesadešanam 346 aha. Sá 
hi imissā desanāya nidānatthāniyattā tathā vuttā. 

17. Vipasstti tassa nāman ti vatvā tassa anvatthatam 
dassetum tait ca kho ti ādi vuttam. Vividhe atthe ti tirohita- 
vidūradesagat' ādike nīl' ādivasena **” nānāvidhe, ** tad 
aññe ca 348 indriyagocarabhūte **? te ca *% yathūpagate, 
vohāravinicchaye cāti nānāvidhe atthe.: Passanakusalatà- 
yāti dassane nipuņabhāvena. 

333 ABGG=M vimuttin ti 343 ABGGN vākkehi 
334 P upapannā 3434 ABGGNMP "cāriya- ` 


335 AGM saddhetabbe DA "cārikāya- 
336 AGmM nissavanà; BG nissavatà *5 BG "carikāyam 


357 BG ti BmP "loke; M omits loka 
sss ABGGMM vivittatā 316 A BGGMM uddesanam ādesanam 
33 ABGGNM add ti 367 ABGG% nivalādivasena 


30 ABGGN "paūiiāņādayo 
B"P "ūiāņ' ādayo 

sua BmP sabbe- 

3? ABGGnM ahetum 


M nīvalādivasena 
348—348 PG tidaīiie va 
349 BG "gocaram- 

3300 ABGGnM add te 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 23 


Yāthāvato ñeyyam bujjhatiti bodA, so eva sattayogato 
bodhisatto ti àha paņditasatto bujjhanakasatto ti. 
Sucintitacintit' àdinà pana vattabbam eva n' atthi. Yadà 
ca tena *5! mahābhinīhāro kato, tato **? patthāya mahābo- 
dhiyam ek' antaninnattà bodhimhi satto 353 bodkisatto 354 
t1?** aha bodhisankhátesáti àdi. Maggafiànapadatthànam 
hi sabbaūiiutaiāņam,** sabbaünüutaüanapadatthanaü ca 
maggañanam bodhiti356 vuccati. Sato samptājāno 
ti iminā catutthāya gabbhāvakkantiyā okkamiti dasseti. 
Catasso hi gabbhávakkantiyo, idh' ekacco gabbhe 357 
mātukucchiyam okkamane, thite, nikkhamane ti tīsu pi 358 
thānesu asampajāno hoti; ekacco pathame thāne sam- 
pajāno, na itaresu ; 5% ekacco pathame dutiye ca thāne 
sampajāno, na tatiye; ekacco tīsu pi thānesu sampajāno 
hoti. Tattha pathamā gabbhāvakkanti *% lokiyamahā- 
janassa vasena vuttā, dutiyā asītimahāsāvakānam vasena, 
tatiyā dvinnam aggasāvakānam paccekabuddhānaī ca 
vasena. Te kira kammajavātehi uddhampādā **! adho- 
sirā **? anekasataporise papāte viya yonimukhe khittā, 
tālacchiggalena 3% hatthī viya, sambādhena yonimukhena 
nikkhamantā mahantam dukkham pāpuņanti, tena tesam: 
Mayam nikkhamāmāti sampajaiīam na hoti. Catutthā 364 
sabbaiifiubodhisattānam 3%5 vasena. Te hi mātukucchis- 
mim 39$ patisandhim ganhantà pi pajànanti, tattha vasantà 
pi pajānanti, nikkhamanakale pi pajānanti. Na hi te 3*7 
kammajavātā 67 uddhampāde adhosire 366 katvā khipitum 
sakkonti, dve hatthe pasāretvā 5% akkhīni ummīletvā 
thitakā va nikkhamantiti. Nūāņena paricchinditvā ti pub- 
babhāge paficamahāvilokanaiiāņehi c' eva: Idāni cavāmiti 
cutiparicchindanafianena ca, aparabháge: Idha mayà pati- 
sandhi gahitā ti patisandhiparicchindanafianena ca paric- 
chijja jānitvā. 


351 BmP panānena | 35» ABGG"M gabbh' okkanti 
3532 ABGGnM omnit 31 ABGGmMP *pādam 
353 ABGGNM add ti s62 BG ?siram 
$34 AGm omit 33 AGm kila- 
355 AGm omit 34 AGM catutthāya 
P sabbaiüanam 366 G sabbaññuta- 
356 ABGG*MP mahābodhtti 366 BmP ?kucchimhi 
35? BmP gabbho 367 AGm nekkhammajavātā 
358 BmP omit *** AG? adho pi sire 


35 ABGGmM add pi 369 BmP pasāritvā 


427, 8 
427, 8 
427. 8 


427, 10 


427, 11 


427, 16 


427, 17 


427, 17 


427, 18 


427, 18 


24 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TIKĀ 


Paücannam mahápariccágánam, fiàt' atthacariyádinan 
ca sati pi pāramīpariyāpannabhāve ?7?' sambhàravisesa- 
bhāvadassan' attham visum gahanam. Tattha??! ahgaparic- 
cāgo, nayanapariccāgo, attapariccāgo, raj japariccāgo, put- 
tadārapariccāgo ti ime paicamahāpariccāgā."* Tatthāpi 
kāmam aūgapariccāg' ādayo pi dānapāramī yeva, tathā pi 
pariccāgavisesabhāvadassan” atthaūū c eva sudukkarabhā- 
vadassan' atthafi ca mahāpariccāgānam visum gahanam. 
Tato eva ca angapariccāgato 37% visum nayanapariccágaga- 
haņam, pariccāgabhāvasāmaīīe pi rajjapariccāgaputta- 
dārapariccāgagahaņaīi ca katam. Nātīnam atthacariyā af 
atthacariyā, sā ca kho karuņāyanavasena. Tathā sattalo- 
kassa ditthadhammikasamparāyikaparam' atthānam vasena 
hitakiriyā 374 lok” atthacariyā. Kammassakatanàanavasena, 
anavajjakamm' àyatana-sipp' āyatana-vijjatthānavasena,7* 
khandh' āyatan' ādivasena,”* lakkhaņattay” àditirana- 
vasena 37” ca attano paresafī ca tattha satipatthānena 
iāņacāro buddhicariyā,*$* sā pan” atthato paīiāpāramī 
yeva,7? fianasambháravisesatadassan' attham pana visum 
gahanam.  Buddhicariyünan ?9 ti bahuvacananiddesena 
pubbayoga-pubbacariyà-dhamm' akkhàn' adinam 9?! san- 
gaho datthabbo.  Tattha gatapaccágatika-vattasankha- 
tāya 382 pubbabhāgapatipadāya *** saddhim abhiññasa- 
māpattinipphādanam *** pubbayogo.*** Dān' ādīsu yeva 
sātisayapatipatti pubbacariyā. Yāva **% Cariyāpitakasan- 
gahitā abhinīhāro pubbayogo, kāy' ādivīvekavasena ekacari- 
yāpubbacariyā ti keci. Dàn' àdinaü c' eva app' icchatádi- 
naū ca samsāranibbānesu ādīnav” ānisamsānaū ca vibhā- 
vanavasena,$” sattānam 5% bodhittaye **% patitthāpana- 


370 BMP pāramiyā- | 379 AQGm yena ca 
331 AGm na tattha 380 Bm buddha- 
3:2 ABGGmM "pariccāgo 331 ABGGmM ?dhammakkhandh' 
373 BmP add pi ādīnam 
374 BmP hitacariyā 38? Bm "paccāgata- 
375 Bm vijjāthāna- 383 AGNM patipadāya only 
P Ysibbāyatana-sippatthāna- BG pubbapatipadāya 
37€ A khand' àyatan'- 34 AQGm ?samapattinapapphà- 
G7 baddh' ayatan'- dànam | 
377 AGG% lakkhaņatthāyānitīraņa- 5 ABGGmM pubbapayogo 
B lakkhaņatthāyānītivaraņa- 386 ABGGNM yā vā 
M lakkhaņatthayānitīraņa- 387 ABGGNM vibhāva only 
378 Bm buddha- 388 AGm yattànam 


P buddhatta- 3$ ABGGmM bodhisattaye 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 25 


paripācanavasena ca pavattā kathā dhamm' akkhānam. 
Koļim batvà *9 ti param ?*! pariyantam param’ ukkamsam 
pápunitvà. Sattamahàádánàániti*** atthavassikakale: Hada- 
yamams ādīni pi yácakànam dadeyyan 59? ti ajjhásayam 
uppādetvā dinnadānam, mangalahatthidānam, gamanakāle 
dinnam sattasattakamahādānam, maggam gacchantena din- 
nam assadànam, rathadànam, puttadánam,**4 bhariyādānan 
ti imāni sattamahādānāni datvā.5 

Idān' eva me maraņam hotūti adhimuccitvā 396 kālaka- 
raņam adhimuttikālakiriyā, tam bodhisattānam yeva, na 
aūniesam. Bodhisattā kira dīgh' āyukadevaloke thitā: 
Idha thitassa me bodhisambhārasambharaņam na sam- 
bhavatîti 37 tattha vāsato nibbinnamānasā honti, tadà 
vimánam pavisitvà akkhini nimmiiletvà : 399 Tto uddham me 
jīvitam nappavattatūti cittam adhitthāya nisīdanti; cittā- 
dhitthànasamanantaram eva maranam hoti. Paramiáham: 
manam hi ukkamsappattiyà 399 tasmim tasmim attabhàve 
abhiūiāāsamāpattīhi santānassa visesitattā attasinehassa 
patanubhāvena,*% sattesu ca mahākaruņāya uļārabhāvena, 
adhitthanassa tikkhavisadabhàv' . āpattiyā bodhisattānam 
adhippāyā 91 samijjhanti. Citte viya kammesu ca nesam 
vasībhāvo, tasmā yattha uppannānam 9? pāramiyo samma- 
d-eva paribrūhanti.*?* Vuttanayena kālam katvā tattha 
uppajjanti.*4 Tathā hi amhākam mahāsatto 405 imasmim 
yeva kappe nānājātīsu aparihīnajjhāno kālam katvā brah- 
maloke nibbatto, appakam eva kālam tattha thatvà tato 
cavitvà manussaloke nibbatto, pàramisambharanapasuto 406 
ahosi. Tena vuttam — bodhisattànam yeva, na afiüiesan ti. 
Eken attabhāvena antarena pāramīnam sabbaso füritattà 
ti iminà payojanābhāvato tattha thatvā adhimuttikāla- 


3? ABGGmM pattà 40 BGpatānu-; BmP Gusbhivena 

331 BmP para E. | 41 BG add ti 

392 ABGGMM dān' ādīnīti 42 BG uppaj janānam 

393 P dadeyyun | BmP upapannanam : 

4 AGm add sambhavatiti tattha — *99 P corrected to paribyühanti 
vāsato nibbinna - 404 BmP upapajjanti 

395 Bm katvā 45 AGm mahācarimabhave aneka- 

396 AGm adhipucchitvā mahanidānasamutthānapubbi-' 
BGM adhimucchitvā kāya dibbasampattisadisāya 

39” BmP add katvā mahāsampattim yā nibbattim 

398 Bm nimiletvà viya bodhisatto i 


39 BmP ukkamsappavattiyà ` 46 AGm pāramīsambhanā- > 
11—C 


427, 18 
427, 19 


427, 20 . 


427, 28, 29 


427, 31 
427, 32 
428, 3 


428, 3, 4 


428, 4 
428, 5 


428, 5 
428, 6 
428, 6 
428, 9 
428, 10 


26 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


kiriyáà náàma *'* nàhositi *?* dasseti. Api ca tattha yāvatā- 
yukam * avatthānam *? carimabhave anekamahānidhā- 
nasamutthānapubbikāya *!% dibbasampattisadisāya mahā- 
sampattiyā nibbatti *!? viya, Buddhabūtassa ca asadisadàn' 
ādivasena anaūiasādhāraņalābh" uppatti viya ca: Ito 
param mahāpurisassa dibbasampatti-anubhavanam nāma 
n' atthiti ussāhajātassa pufiüasambhàrassa vasenáti dat- 
thabbam. Ayam h' ettha *!? dhammatā. 

 Manussagananavasena,!? na 4  devagananavasena.*! 
Pubbanimittānīti cutiyā pubbanimittāni. 

Amilāyitvā tiettha amilātagahaņen' eva *! tāsam mālānam 
vaņņasampadāya pi gandhasampadāya pi sobhāsampadāya 
pi avināso dassito ti datthabbam. Bāhir' abbhantarānam 
rajojallānam lesassa *!” pi abhāvato devānam sarīragatāni 
vatthàni sabbakalam parisuddhapabhassarán' eva hutvā 
titthantiti àha Vatthesu $i es' eva nayo ti. N' eva *!* sitam 
na uņhan ti yassa sitassa patikāravasena *!? adhikam sevi- 
yamānam uņham, sayam eva vā kharataram *? hutvā 
abhibhavantam sarīre sedam uppādeyya, tādisam n' eva 
sitam, na uņham vā *?! hoti. Tasmim kále ti yathāvutte *?? 
maran' āsannakāle. — Béndu-binduvasenáti chinnasuttāya 
āmuttamutt' āvaliyā *?*3 nipatantā *?* muttāguļikā **5 viya 
bindu bindu hutvā. Sedā ti sedadhārā *?% *uccantt. Dan- 
tánam khanditabhavo 42? kkaņdiccam. Kesānam palita- 
bhāvo *** pāliccam. Ādi-saddena valittacatam sangaņhāti. 
Kilantarüpo attabhavo *?* hoti, na pana khandiccapàlicc' 
adiniti ? adhippàyo. Ukkanthità hi **' anabhirati. Sā n’ 


47 ABGGMM nam hosīti 49 ABGGNM pati- 

48 Bm "āyuka P patihāra- 

199 Bm thànam 1:90 AG" kharatanam 
P adhitthanam 421 BaP omit 

4° Bm nidhi for nidhàna 422 BmP ?vutta 
P nidāna for nidhāna 423 AGm āmuttā only 

41 AGmM nibbattim 44 AGm omit 

4? Dp c' ettha 425 BmP mutta- 

43 AGM "ganavasena 426 AGM sedajalla vā 
BP "gaņanā- BGM sedajale vā 
DA manussānam ganaņavasena — €?! AG" omit 

4114 ABGG?M orit 428 ABGG™ phalita- 

45 AGm ?ganavasena 429 ABGM atta na 
BP "gaņanā- G atha na; M attā na. 

416 AGmM ?gahane ca 430 BmP "āditi 

417 BmP lepassa ABGGmM "ādīni 


(18 DA na with v.l. n’ eva 41 BmP ti 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 27 


atthi uparüpari uļāra-uļārānam *2? yeva bhogānam visesato 
rucijananānam 13 upatitthanato.tt Nissasantíti 435 uņham 
nissasanti.55 Vijambhantíti anabhirativasena vijambhanam 
karonti. Panditā eváti buddhisampannà eva devatā. 
Yathā devatā sampatijātā: €9* Kīdisena puūiiakammena 
idha nibbattā ti cintetvā : Iminā nāma puūīiakammena idha 
nibbattā ti jānanti, evam atītabhave attanā katam, aūīīadā 
pi và ekaccam pufitiakammam jànanti yeva mahàpufüfà ti 
aha Ye mahapufifià ti adi. 

* Na 37 fafüáyanti ciratarakalattà param' àyuno ti.* 
Aniyyānikan ti na niyyān” āvaham sattānam abhājana- 
bhāvato. Sattānam *? param” āyuno parittatā *% nāma 
pāp ussannatāyāti āha * Tadā hi *! sattā ussannakilesā 
hontiti. Etth' āha: Kasmā Sammāsambuddhā manussaloke 
eva uppajjanti, na devabrahmalokesüti? Devaloke tàva n' 
uppujjanti brahmacariyavāsassa anokāsabhavato, tathā 
anacchariyabhavato. Acchariyadhammā hi Buddhā Bhaga- 
vanto, tesam sā acchariyadhammatā dev attabhāve 
thitānam na **? pākatā hoti, yathā manussabhūtānam, 
devabhūte hi Sammāsambuddhe *3 dissamānam Buddh’ 
ānubhāvam dev’ ānubhāvato *** loko dahati, na Buddh' 
ānubhāvato. Tathā sati Sammāsambuddho ti nādhimuc- 
cati, na sampasīdati, issarakuttagāham na vissajjeti, dev” 
attabhāvassa ca cirakālāvatthanato *%5 ekaccasassatavādato 
na parimuccati. Brahmaloke n' uppajjantiti etthápi 5 
es eva nayo. Sattānam tādisagāhavinimocan' attham hi 447 
Buddhā Bhagavanto manussasugatiyam yeva uppajjanti, na 
devasugatiyam. Manussasugatiyam uppajjantā pi opapā- 
tikà na honti, sati ca opapātikūpapattiyam 448 vuttado- 
sánativattanato,? dhammaveneyyánam dhammatantiyà 


4? ABGGN uļārānam 41 ABGGNMP omit 
433 BmP duvijānanānam 443 BG omit 
4344 BmP °titthahanato 1*3 AGm *buddho hi 
95 ABGGnM nissayantiti 1*4 AGn add va 
P nissamantiti BG *bhāvatāvatova 
46 ABGGNM sampātti- 445 BmP *kālādhitthānato 
*...* P omits 4116 ABGGM ettháti 
437 P pana “47 ABGGmM omit 
438 Bm omits 4s AGm °pattiyà | 
13? Bm sattà na 49 AGM vuttadesānantivattanato 


40 AGM paritattā 
Ba honti instead 


428, 10 
428, I1 
428, 17 


428, 20 
429, 3 
429, 7 


429, 8 


28 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


thapanassa "viya dhātuveneyyānam dhātūnam thapanassa 
icchitabbattā. ca. Na hi opapātikānam parinibbānato ud- 
dham sarīradhātuyo titthanti. Manussaloke uppajjantā 
pi *% mahābodhisattā carimabhave 5! manussabhāvassa “52 
pākatabhāvakaraņāya **5 dārakapariggaham pi karonti,tt 
yāva puttamukhadassanā agāramajjhe titthanti,*? pari- 
pākagatasīlanekkhammapaūtiādipāramitā *6 pi na abhi- 
nikkhamanti.? Kim và etaya karanacintaya ? Sabbabud- 
dhehi 49$ àcinnasamàcinno 5? 'yam 460 kamo,4% yad idam 
manussabhūtānam yeva abhisambujjhanā, na devabhūtānan 
ti. Ayam ettha dhammatā. Tathā hi tad attho mahābhi- 
nīhāro pi manussabhūtānam yeva ijjhati, na devabhūtānam. 

Kasmà pana Sammāsambuddhā Jambudipe eva uppaj- 
janti, na sesadipesu? Keci tāva āhu: Yasmā pathaviyā 
nàbhibhütà Buddhabhàávasahácalatthanabhütà *9!? bodhi- 
mandabhümi Jambudipe eva, tasmà Jambudipe eva uppaj- 
jantíti ; tathà: Itaresam pi avijahitatthananam 1€? tatth' eva 
labbhanato ti. Ayam pan' ettha amhakam khanti: Yasma 
purimabuddhānam, mahābodhisattānam,?*3 paccekabud- 
dhānaī ca nibbattiyā sāvakabodhisattānam sāvakabodhiyā 
abhinīhāro, sāvakapāramiyā sambharaņam, paripācanaīi ca 
Buddhakhettabhūte imasmim cakkavāļe Jambudīpe eva 
ijjhati, na aüfüattha. Veneyyānam *** vinayan attho ca 
Buddh' uppādo ti'*5 aggasāvakamahāsāvak” ādi veneyya- 
visesāpekkhāya *%% etasmim Jambudīpe eva Buddhā nib- 
battanti, na sesadipesu. Ayaii ca nayo sabbabuddhanam 
ácinnasamàcinno ti. Tesam uttamapurisànam tatth' eva 
uppatti sampatticakkànam viya afifiamafifiüpanissayato 467 


49 AGmM ca *1 Bm Buddh' ànubhávasahità 
BG va acala- 
41 GM ?bhàve P *bhāvamahā acala- 
4658 ABGG"M *bhāva 42 AGmM "tthānā 
453 BGM "kāraņāya i BG "jahitatthā na 
44 BmP karontā | 465 AGM attānam only 
455 AGM titthantā BG omit; M sattānam only 
456 AGM "nekkhammam- 44 ABGGNM vineyya .: 
Bm *pāramikā P vineyyānam 
457 BmP add ti 465 BGM cāti : 
458 BGm sambuddhehi 466 AGM vinayapekkhāya 
459 Bm "ciņņā | BGM vineyapekkhāya 
P *samāpatti P vinayāvisesā- 
460 Bm omits 199 ABGGmM añña-m-aññam 


panissayato - 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 29 


apardparam pavattatiti datthabbam.  Eten' eva imam 
cakkavāļam majjhe katvā iminā saddhim cakkavāļānam 
dasasahassass' eva jātikkhettabhāvo 48 dipito, ito aññassa 
Buddhānam uppattitthānassa Tepitake Buddhavacane anu- 
palabbhanato. Ten” āha Tīsu dīpesu Buddhā na nibbat- 
tanti, Jambudīpe yeva nibbattanitii dībam passiti. Iminà 
nayena desaniyāme pi kāraņam nīharitvā vattabbam. 

Idāni 1 kkattiyakulam ***. lokasammatam, brāhmaņānam 
pi pūjanīyabhāvato. Rājā ita bhavissatíti kulam passi, 
pituvasena kulassa niddisitabbato. 

Dasannam *'1 māsānam upari saita divasáni *'? passi, tena 
attano antarāyābhāvam aīūīāsi, tassā ca Tusitabhave dib- 
basampattipaccanubhavanam. 

Tà devatà ti dasasahassicakkavaladevata.*?? Katham pana 
tà devatà tadà bodhisattassa pūritapāramībhāvam, bhāvi- 
tati *'* c' assa Buddhabhàvam jànantiti? Mahesakkhā- 
nam *?? devatànam vasena, yebhuyyena ca tà *'* devatà 
abhisamayabhāgino. Tathā hi Bhagavato dhammasamvi- 
bhāge *7? anekavāram dasasahassacakkavāļadevatāsanni- 
pato 5 ahosi. Cavāmītt ** jānāti cuti-āsannajavanehi 
āņasahitehi cutiyā upatthitabhāvassa patisamviditattā. 
Cuticillam na jānāti cuticittakkhaņassa *% ittarabhāvato. 
lathà hi tam cutūpapātaūāņassa pi avisayo va. Pati- 
sandhicitte pi es' eva nayo. 

Āvajjanapariyāyo ti āvajjanakkamo. Yasmā *%! ekavāram 
āvajjitamattena ārammaņam  nicchinitum *€? na sakkā, 
tasmā *** tam ev ārammaņam dutiyam tatiyaūi ca āvajjitvā 
nicchayati.*^ Avajjanasisena c' ettha javanavāro gahito. 
len' àha dutiya-tatiya-cittavāre +5 eya 486 jānissatíti. Cutiyā 
puretaram katipayacittavārato patthāya: Maraņam me 


465 BmP khettabhāvo 47 AGm dhammam samvibhāgo 
“4 Bm adds ca B» dhammadàna- 
“0 A ?kule 476 P *?sannipatità 

G7 ?kula 49 AG? bhavaàmiti 
*" AG" dassannam BGM byàmíti 
43 Bm adds ti 480 ABGGmM omit cuti 
43 ABGGmEM "sahassa- 481] P vathā 
474 Bm kathaūi 492 P nicchinditum 

P tañ $83 P omits 
475 BGM °sakkānam “C AGa ti nicchiyati` 
476 AQGm omit 465 P omits citta 


486 So all MSS; DA evam 


429, 16 


429, 30 


429, 31 


430, 5 


439, 9 


430, 15 


430, 15 


430, I8 


430, 19 


430, 23 
430, 24 


430, 24 
430, 25 


431. 3 


431, 9 


431, 15 
431, 2I 
431, 29 


30 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


āsannan ti jānanato cutikkhaņe pi: Cavāmíti $87 jānātíti 
vuttam. Patisandhiyā pana apubbabhāvato *8$ $afisandhi- 
cittam na jānāti. Cittanikantiyā ** uppattito parato 
Asukasmim thāne **1 mayā *%1 patisandhi gahitā ti jānāti. 
Tasmim kāle ti patisandhigahaņakāle.  Dasasakassīloka- 
dhātu *9? kampatīti ettha kampanakāraņam hetthā Brah- 
majālavaņņanāyam vuttam eva. Atthato pan' ettha yam 
vattabbam, tam parato Mahāparinibbānavaņņanāyam āga- 
missati. Mahākāruņikā Buddhā Bhagavanto sattānam 
hitasukhavidhānatapparatāya bahulam somanassitā va hon- 
hiti tesam pathamamahāvipākacittena patisandhīgahanam 
atthakathāyam % vuttam. Mahāsīvatthero pana yadi pi 
mahākāruņikā Buddhā Bhagavanto sattānam hitasukha- 
vidhānatapparā 493 va,494 vivek' ajjhāsayā pana visankhā- 
raninnà sabbasankhàresu ajjhupekkhanabahula ti paiica- 
mamahāvipākacittena patisandhigahaņam āha. 

Pure puņņamāya sattamadīvasato patthāyāti puņņamāya 
pure sattamadivasato patthàya, sukkapakkhe navamito 
patthàyáti attho. Saitame 195 divase ti navamito sattame 
divase āsāļhipuņņamāya.*?$ Imam 97 supinan ti idàni 
vuccamàn' àkàram supinam.*?? Majjhim' atthakathāyam 
pana 


E Anotattadaham netvà ekam antam atthamsu. Atha 
nesam deviyo 4° àgantvà manussamalaharan' attham 999 
nahapetva 501 ” t; 0) 


vuttam. Tattha $9? nesam deviyo ti mahārājūnam deviyo. 
Caritvā ti gocaram caritvā. 

Haritupattāyāti 3 haritena gomayena kataparibhaņģāya. 
So ca kho purisagabbho, na iithigabbho, putto te bhavissatīti 


a Cp MA IV 174 U MA IV 175; J I1 5o 


487 DA adds na, but v.l. shows that  **5 BGP sattama 
certain traditions omit it even *9* BmP "puņņamāyam ` 


there. 497 BmP idam rā 
488 P abuddhabhāvato 498 BMP omit 
489 P omits 499 M corrected to devatā 
490 BmP omit citta $00 BG mānusa- | 
491 Bm and DA me thāne 501 Bm nhāpetvā; P nyāpitvā 
492 ABGGNMP omit lokadhātu $02 p tassa ` 
13 AGm *vidhàánapparà 563 AGM hāritu- 


444 ABGGmM omit BaP haritûpalittāyâti 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 31 
ettakam eva te bráhmanà attano supinasatthanayena 59 
kathesum. Sace agáram ajjhàvasissatíti àdi pana 5995 devatà- 
dhiggahena 506 bhavinam 9" attham yáthàvato 595 pave- 
desum. 
Dhammatā ti ettha dhamma-saddo 


* Jātidhammānam bhikkhave sattānan ” ti (m) 


ādisu viya pakatipariyāyo, dhammo eva dhammatā yathā 
devo eva devatā ti āha ayam sabhāvo ti, ayam pakatīti 
attho. Svāyam sabhāvo atthato tathā niyatabhāvo ti āha 
ayam niyāmo 5% ti vuttam hotiti. Niyāmo pana bahuvidho ti 
te sabbe atth' uddhàranayena uddharitvà idhādhippetani- 
yàmam eva dassetum Niyāmo 51 ca nāmāti ādi vuttam. 
Tattha kammānam niyāmo kammaniyāmo.59 Esa nayo 
utuniyām” ādisu tīsu. Itaro pana dhammo eva niyāmo 
dhammaniyāmo,5 dhammatā.5!! Kusalassa kammassa. 
Nisento 512 tikhinam 5!3 karonto. 

Anüp' àdibhümibhàgavisesavasena 514 utuvisesassa 515 das- 
 sanato utuvasena 516 sijjhamànam 5!? rukkh' àdinam puppha- 
phal' ādigahaņam Tesu tesu janapadesiūti visesetvā vuttam. 
Tasmim tasmim kāle ti tasmim tasmim vasant' ādi kāle. 

Madhurato bījato, tittato bijato ti yojanā. 

Vattamānasamīpe vattamāne viya voharitabban ti 0 k- 

kamatíti vuttan ti àha okkanto 51? hotíti atiho 919 ti. 
Evam holíti evam vuttappakàren' assa sampajānanā hoti. 
Na okkamamāne 52% patisandhikkhaņassa duviūiieyyatāva, 
yathà 5?! ca vuttam patisandhicittam na jānātīti. 


(m) A V 216 
594 BGM supināna- 54 BmP arüp' ādi- 
5955 ABGGnM jana Anūpo salilappāyo 
59$ BmP devatāviggahena kaccham puma-napumsake 
5? BmP tam instead saddalo harite dese 
95 M corrected to yathà- tinenábhinavena hi. 
50 DA and ABGG2M use niyama Abh 187; Cp J IV 381 


and niyàma synonymously with- 515 BmP ?visesa 

out discrimination. Bm uses 51% BmP utuvisesena 
niyāma throughout. In this 9? BwmP sijjhamānānam 
Passage too niyāma is adopted “sis P okkamanto 


throughout. 519 Bm ayam ev' attho 
510 ABGGMMP niyamo DA ayam attho 
$11 AGm dhammaniyatā 520 AGM okkamāvāte 
512 ABGGHM nisedhento DA okkamamane 


515 ABGM ticinam; G ticinam 531 BmP tathā 


431, 30 


432, I 


432, 2 


432, 2 
432. 3 


432, 4 
432, 9 


432, 14 
432, 14 
432, 19, 20 
432, 31 


433, I 
433, I 
430, 24 


433, 2 
433, 3, 7 
433, 8 
433, II 
433, 15 


433, 15 


433, 16 


433, 16 


433, 20 


433. 24 


433. 24 


32 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


' Dasasahassacakkavāļapattharaņena vā Apptamānņo. 
Ativiya samujjalanabhāvena wlàro. Dew ànubhà- 
van ti devānam pabhānubhāvam.?** Devānam *** hi 
pabham so obhāso adhibhavati,* na tesam àdhipaccam. 
Ten' āha ntvatikavatthassdti ādi. 

Lokānam lokadhātūnam antaro vivaro lok’ antaro, so 
eva 535 itthilingavasena 53€ lok’ antarikā ti vutto. 
Rukkhagacch' ādinā kenaci 57 na 8 haññantîti 5° A g hā, 
asambādhā. Ten' āha niccavivatā ti. Asamvutā ti 
539hetthà upari ca kenaci na pihitā,5 tena vuttam 
hetthā pi appatitthā ti. Tattha ?:-saddena yathā hetthā 
udakassa 53! pidhayikà 53? pathavi n' atthíti asamvuta lok' 
antarikà, evam upari pi cakkavāļesu viya devavimānā- 
nam abhāvato asamvutā appatitthā ti dasseti. Andhakāro 
ettha atthīti andhakārā. Cakkhuvifiiiāāņānam *3* na,53% ālo- 
kassa *5* abhāvato ; *** na cakkhuno. Tathā hi tena 
obhāsena aūūiamaūjiam saūjānantiti vuttam. 
Jambudīpe thitamajjhantikavelāyam **5 Pubbavidehavāsī- 
nam atthaüngamanavasena 5*5 upaddham 5?? suriyamanda- 
lam pafifiàayati, Aparagodhānavāsīnam *** uggamanavasena, 
evam sesadipesu piti āha ekappaharen' eva tīsu dīpesu pañ- 
ñāyantíti.5? Ito aññathá pana dvisu eva dipesu ekappa- 
hàrena pafifiayantiti.59? Ek' ekàya disaya nava nava yojana- 
satasahassāni andhakāravidhamanam pi iminà va nayena 
datthabbam. Pabhāya nappahontīti attano pabhāya obhà- 
situm na **% abhisambhunanti.5*? Yugandharapabbatasa- 
mappamane 5t! ákàse vicaraņato cakkavāļapabbatassa vemaj- 
jhena vicarantíti vuttam. 


622 B pabhānuvāna 531 ABGGNMM udakassā 

G pabhānubhāna 532 A pidāsikā 

M pathānuvānam G pidhāpikā 
5:23 ABGGMM omit GnM pidhasikā 
524 BmP abhibhavati 533 AGm ?vifiiananam 
$25 AGm evam BnmP °Sviññanam na jàyati 
$26 A itthim mingavasena $34 BGM lokassa bhāvato 

Gn itthimiga- 585 BmP "majjhanhika-- - 
527 AGM keci 536 ABGGnM atthagamana- 
59 AGmM omit 5837 AGm upatthaddham 
319 BG hantīti 538 BmP "goyāna- 
530-530 AGM ce kenaci pihitā 639 P pafifiayatiti 

BGM ekenaci pihità 540 BmP anabhisambhunanti 


For c' ettha kenaci na 54 BmP ?pabbatappamàne 
pihità ? | 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 33 
Vāvaļā **? ti khādan” attham gaņhitum upakkamantā. 
Vipariattitvà 583 ti vivattitvā.*14 Chijjitvā ti mucchāpattiyā 
viya thitatthānato muiicitvā,**5 angapaccangachedanena vā 
chijjitvā. Accantakhāre ti ātāpasantāpābhāvena atisita- 
bhāvam eva sandhāya accantakhāratā vuttā siyā. Na hi tam 
kappasaņthahana-udakam *16 sampattikaramahāmeghavat- 
tam **” pathavisandhārakam kappavināsakam *1$ udakam 
viya khāram bhavitum arahati. Tathā hi sati pathavipi 
viliyeyya, tesam vā pāpakammabalena petānam pakati- 
udakassa 51$? pubba-khelabhav' apatti viya tassa udakassa 
tadā khārabhāv' āpatti hotiti vuttam accantakhāre udake ti. 
Ekayàgupanamattam piti patt’ adibhajanagatam 559 yagum 
galoci-ādi-uddharaņiyā gahetvā pivanamattam pi kālam. 

Samantato ti sabbabhāgato, chappakāram pi. 

Catunnam mahārājānam vasendti Vessavaņ' ādicatumahā- 
rājabhāvasāmaūiiena.*1 | 

Yathāvihāran ti yathāsakam vihāram. 

18. Pakatiyā ti attano pakatiyà eva, ten” āha 
 Ssabhàven' eváti. Parassa santike gahaņena **? vinā attano 
sabháven' eva 55? sayam eva adhitthahitvà 59* szlasampanna. 
Bodhisaitamātā fiti amhākām bodhisattassa mātā pi. 
. Káladevalassáti 55 yatha Kaladevalassa 555 santike aíifiadà 
. ganhati, Bodhtsatte pana ... te... sayam eva sīlam agga- 
hest, tathā Vipassībodhisattassa *56 mātāpiti adhippāyo. 

19. Manussesdti idam pakaticarittavasena vuttam, ma- 
nuss' itthiyà nàma manussapurisesu purisádhippáyacittam 
uppajjeyyāti, bodhisattamātuyā *57 pana devesu pi tádisam 
cittam nüppajjat' eva. Yathà bodhisattassa ànubhàvena 
bodhisattamātu purisādhippāyacittam nūppajjati, evam 
tassa ànubháven' eva sà kenaci purisena anadhibhava- 
nīyā **$ ti āha pādā na vahanti dibbasaūkhalikāya viya 559 
bajjhantiti. 
š42 So all MSS; DA vyāvatā 


552 A(Gm gahane jàna 


$43 P ?vattitva BGM gahanehi na 

54 Bm ?vattitvà 588 BG sahàyen' 

$4 BmP mucchitvā . $84 AGn adhittham- 

$4 BmP ?udaka 55 BmP Kāladevila- 

$9 BmP ?meghavuttham $56 BmP *?satta 

545 BG ?vinasaka 55? BmP bodhisattassa mātuyā 
549 BmP omit pakati. 555 BmP anabhibhava- 

589 AGnm *bhájanam- $559 ABGGmM omit 


$81 P Vessavann' àdi- 


434, 2 
434, 3, 4 


434, 5 


434, 5 
434; 9 


434, 13 
434, 17 


434, 32 
435, 15 
435, 15 
435, 15 
435, 17 
435, 18 
435, 18 


435, 24 


435,28 . 


435, 
435: 


436, 


436, 


436, 
436, 


436, 
436, 


436, 


436, 


436, 


30, 31 
31, 32 


II 


II, I4 


29 


39 


34 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


20. Pubbe, kàmagunüpasamhitam cittam nüppajjatiti 599 
vuttam,9 puna pañcahi kāmaguņehi sa- 
mappità samangībhūtā parivāretiti**! ca 
vuttam. Katham idam afüfiamarifiam na virujjhatiti àha 
pubbe ti ādi. Vatthupatikkhepo ti abrahmacariyavatthupa- 
tisedho,*** ten' āha $urisádhippayavasenáti. Ārammaņa- 
patilābho ti rūp” ādipaiicakāmaguņ ārammaņass eva 
patilābho. 

21. Kilamatho ti khedo, kāyassa garubhāva-thīnasabhāv" 
ādayo pi** 'ssā 5% tadā na honti eva. Tirokuc- 
chigatam passatiti vuttam, kadā patthāya pas- 
satiti āha kalal” ādikālam **5 atikkamitvā ti ādī. Dassane 
payojanam sayam eva vadati. Tassa abhāvato kalal” 
ādikāle na passati. Puttena daharena mandena *** uttāna- 
seyyakena saddhim. Yam tam mātūti adi pakaticaritta- 
vasena vuttam. Cakkavattigabbhato pi hi savisesam bodhi- 
sattagabbho parihāram labhati pufifiasambhárassa sátisa- 
yattà. Tasmā bodhisattamātā ativiya sappāy' āhār' ācārā 567 
ca hutvā sakkaccam tam **% pariharati. Sukhavās' atthan ti 
bodhisattassa sukhavās' attham. Puwratthimdbhimukho *%% ti 
mātu 570° purimabhāgābhimukho. Idāni tirokucchigatassa 
dissamānatāya abbhantaram bāhirafi ca kāraņam dassetum 
Pubbekatákamman ti àdi vuttam. Assā * ti deviya. Vat- 
thum ti kucchim.  Phalikagabbhapatal ādino *”* viya 
bodhisattamātukucchittacassa patanubhāvena ālokassa vi- 
bandhābhāvato yathā bodhisattamátà 57? kucchigatam bo- 
dhisattam passati, kim evam bodhisatto pi mátaram aññañ 
ca parato thitam rüpagatam passatiti? No ti aha Bodhisatto 
janáti &di. Kasmà pana sati cakkhumhi, āloke ca na 
passatíti aha Na hi anto-kucchiyam cakkhuvtūtāņam utpaj- 
jatīti. Assāsapassāsā *74 viya hi tattha cakkhuviññanam pi 
na uppajjati tajjassa samannāhārassa abhāvato. 


566 BG omit 58 AGmM nam; BmP omit 
661 Bm paricaretiti 569 Bm puratthābhimukho 
562 BG "cariye- P purattābhi- 

568 Bm pi tassā; P siyā 570 ABGGnmM māti 

54 ABGGMM evam $831 So al] MSS; DA assa 
56 DBGM kalalam ādi- 572 AGM phalikā- 

š66 ABGG*M manona Bm phalika-abbha- 

567 AGM sappāyābhārācārā 573 AGP "mātu 


BGM sappayābhārācārā 574 AGM assapasassā 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 35 


22. Yathā aūnā itthiyo vijātappaccayā tādisena rogena 
abhibhūtā 575 hutvā maranti, bodhisattamātu pana bodhi- 
satte kucchigate tassa vijāyananimittam vā na koci rogo 
uppajjati, kevalam āyuparikkhayen’ eva kālam karoti. 
Sváyam attho hetthà vutto eva. Bodhisattena vasitatthānam 
hiti ādi tassa kāraņavacanam. Atūesam aparibhogamn 57% ti 
aññehi na paribhuñjitabbam, na paribhogayogyan ti attho. 
Tathà sati bodhisattapitu afiüaya aggamahesiyà bhavi- 
tabbam. Tad 577 api 77 bodhisattamātari dharantiyā avij- 
jamānakan 578 ti āha Na ca sakkā ti ādi. Apanetvā ti 
aggamahesitthanato 7 nīharitvā. 

Attani chandarāgavasen” eva bahiddhā ārammaņapari- 
yesanā ti visayini **% sārāgo sattānam visayesu sārāgassa 
balavakāraņan ti dassento āha sattānam attabhāve 581 chan- 
darāgo balavā hotiti. Anurakkhitum na sakkotíti 58? sammà 
gabbhaparihāram nánuyufjati. Tena 593 gabbho 59* bahvā- 
bādho **5 hoti. Vatthu visadam hotíti gabbh' àsayo visuddho 
hoti. Màtu majjhimavayassa 5?* tatiyamajjhimakotthàse 597 
bodhisattassa 555 gabbh' okkamanam pi tassā āyupari- 
māņavilokanen” eva sangahitam, vayovasena uppajjana- 
kavikārassa parivajjanato. Itthisabhāvena uppajjanaka- 
vikāro pana bodhisattassa ānubhāven' eva vūpasammati.5% 

23. Sattamāsajāto ti patisandhigahaņato sattame māse 
jàto. So si uņhakkhamo na hoti ativiya sukhumālakāya- 
taya.?" Aithamāsajāto kāmam sattamāsajātato vuddhā- 
vayavo,! ekacce pana cammapadesā **? vuddhim pāpu- 
nantà ghattanam na sahanti,9?* tena so sa jivati. Sattama- 
sajátassa pana na tàva te jātā ti vadanti. 


9'5 BmP add pi s85 ABM bahyābādho 
676 DA aparibhogāraham with v.l. Gm bavhyābādho 
aparibhogam 586 AGmM "vayavassa; P °vayasā 
š77 BmP tathā pi 587 BmP tatiyakotthāse 
578 ABGGnM āyu vijjamānakan 588 BmP *?satta 
BmP ayujjamanakan 589 BmP °samati 
These are perhaps corrupted 9* AGm sukumāra- 
forms for the above reading. BG sukumārakāratāya 
579 ABGGmM mahesiyà tato B2 sukhumālatāya 
680 P visarini M sukhumārakāratāya 
Cp Sk visayin — sensualist P sukhumāratāya 
$581 AGm āhabhāve 591 BmP buddhivayavā 
582 G sakko hotīti 592 AGM sampadesā 
583 ABGGNM te BGM jammapadesā 


584 ABGGmM omit 53 AGGmM yehanti; B ye hanati 


436, 33 
436, 34 


436.34 ; 437.1 


437. 5 
437, 6 
437. 7 
437, 8 


437, 15 
437. 15 
437, 16 


437, 16 


437, 18 


437, 18 
437, 19, 20 
437, 21 
437, 23 


437. 31 
437, 32 


437; 3: 4 


438, I 


438, 1 


438, 12 
438, 19 


36 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


25. Devā  pathamam  patiggauhantiti** 
** Lokanātham mahāpurisam mayam **5 eva pathamam 
patigaņhāmā ” **% ti saūijātagāravabahumānā attano pītim 
pavedentā **7 khiņ' āsavā suddh” āvāsabrahmāno ādīto 598 
patigaņhanti. Sūtivesan ti sūtijagganadhātivesam.*** Eke 
ti Abhayagirivàsino. Macch' akkhisadisam chavivasena. 
Atthāsi na nisidi, na nipajji *" và. Tena vuttam thità 
va bodhisattam% bodhisattamātā  vijà- 
yatiti. Niddukkhatāya thitā eva hutvā vijāyati. 
Dukkhassa hi balavabhāvato tam dukkham asahamānā 
afihià itthiyo nisinnà và nipannā vā vijāyanti. 

26. Ajinappaveņiyā ti ajinacammehi sibbetvā *** kata- 
paveņiyā. Mahātejo ti mahānubhāvo. Mahāyaso ti mahā- 
parivāro, vipulakittighoso ca. 

27. Bhaggavibhaggā ti sambādhatthānato nīkkhamanena 
vibadhitattà 99 bhaggà vibhagga viya ca hutvà, tena 
nesam avisadabhavam eva dasseti. Alaggo hutvā ti gabbh' 
āsaye yonipadese ca katthaci alaggo asatto hutvā, yato 


*€ Dhammakarakato *% udakanikkhamanasadisan ” ti (2 


vuttam. Udakenáti gabbh' àsayagatena udakena. Amak- 
khito va nikkhamati sammakkhitassa 995 tàdisassa 995 udaka- 
semh' àdikass' eva 999 tattha abhàvato. Bodhisattassa hi 
puññ' anubhavato patisandhigahanato patthaya tam 9?" 
thànam 9?? pubbe pi visuddham visesato paramasugandha- 
gandhakuti viya candanagandham vàyantam *** titthati. 

28. Udakavattiyo ?*? ti * udakakkhandha. 

Muhultajáto ti muhuttena jàto,"!? jàto *!* hutvà muhut- 
tamatto va. 


(n) DA II 437 

$94 AGnmM pati- 60 AGM "kārakato 
595 BmP sayam B» dhamakaranato 
596 pDmP patigganha- throughout this P dhammakaranato 

passage. 605 ABGGMM sammakkhatassa 
597 ABGGNMM pavedenti tādiyassa » 
598 ABGGNM atīto; DA omtts 606 ABG uddesamahādikass' eva 
599 ABGG"M sūtijaggadhānā- GmM uddesemh'- 

tivesam | 607 P saņthānam 
$99 ABGGnM nipajjitvà 708 AGmM vaàsantam 
9€1 BBmnGMP omit BG vàsam tam 
602 Bm sibbitvā 709 AGm omit; BGM "vattiyā ti 


603 BmP vibhāvitattā no BaP once only 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 37 


29. Anuhīraimāne "|! ti anukūlavasena iya ne. 438 
Āgatān' evāti tam thānam upagatāni eva. 

Anekasākhan ti ratanamayānekasatatitthanahīrakam.: Ha 
Sahassamaņdalan ti tesam upari patitthita ”!1-anekasahas- 
samaņģalahīrakam.”!5 Marū ti devā. 

Na kho pana 71% evam daithabbam padavītihārato * ca pa- 
geva disānuvilokanassa 717 katattā. Ten” āha Makā*satto 
hīti ādi. Ek angaņānīti vivatabhāvena vihār' angaņa- 
pariven' anganàni viya ek' anganasadisáni "!$ akesum. 
Sadiso tt n' atihtti tumhākam idam vilokanam visitthe 
passitum :dha twmhehi sadiso pi w' atthi, kuto uitarītaro ti 
āhamsu. 

A gg0 ti padhāno,”!9 kena pan' assa padhānatā ti āha 
guņehīti. Pathama-saddo c' ettha padhānapariyāyo. Bodhi- 
sattassa ca 72% padhānatā anaññasādhāraņā ti āha sabba- 
pathamo ti, sabbapadhāno ti attho. Etass' evāti 221 agga- 
saddass' eva. Ettha ca mahesakkhā tāva devatā tathā ”* 
vadanti,?? itare pana kathan ti? Mahāsattassa ānubhā- 
vadassan” ādinā. Mahesakkhānam hi devānam mahāsat- 
tassa ānubhāvo viya tena sadisānam pi abhāvo ?** paccak- 
kho ahosi,??5 itare pana tesam vacanam sutvā saddahantā 
anuminantā”** tathā āhamsu. Paripākagatapubbahetusam- 
siddhāya 727 dhammatāya coqiyamano imasmim ... pe... 
vyākāst. 

Jātamattass' eva bodhisattassa thàn' àdini ??9 yesam 728 
visesādhigamānam pubbanimittabhūtāniti 72? te niddhāret- 
vā dassento Eitha cdti ādim āha. Tattha patitthānam 
catu-rv-iddhipādapatilābhassa 75% bubbanimīitam iddhipādava- 
sena lok uttaradhammesu suppatitthitabhāvasamijjhanato. 


7101 AGm anubhira- Uu» p Pisa Jor padhāna through- 
B anudhàriyamàne out. 
P anudhārayamāne 120 BmP pana, 

a? ABGGNMM ?màno 721 DA tass’ eva with v.l. etass’- 
Bn niyamàne 22 BmP add ca 

"13 Bm ?satapatiftthàna- 723 ABGGnM vadantu 
P ?patitthana- 74 BmP ānubhāvo 

"^4 pBnmp tthitam 75 BmP additi. 

as AGm "mandalabhirakam 726 P anudhinantā 

"1$ DA pan' etam 727 AGm *gatabuddhahetusamvid- 

*,..* P omits dhāya 

"7 Bm disāvilokanassa 728 AGm thàn' àdi sesam. 

715 ABGGnM ek' anganáà- 79 ABGGUnM omit ti - 


7330 ABBG=M catu iddhi- 


438, 
438, 
439, 
439, 
439, 
439, 
439, 
439, 
439, 
439, 
439, 


439, 
439, 
439, 
439, 


439, 


26 
28 


6 


I8 


439, 20 


439, 21 


439, 22 


439, 28 


439, 29 
439, 39 


440, I 
440, 2 
440, 2 
440, 3 


449, 6 


449, 6 


440, 8 
440, 9, 13 


38 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Uttarābhimukhabhāvo lokassa uttaranavasena gamanassa 
pubbanimittam. Tena hi Bhagavā sadevakassa lokassa 
abhibhü,??! kenaci *3? anabhibhüto 733 ahosi. Ten' āha ma- 
hājanam ajjhottharitvā abhibhavitvā "5% gamanassa pubbani- 
mittan ti. Tathà sattapadagamanam sattapadabojjhanga- 
sampanna ?3*ariyamaggagamanassa; suvisuddhasetacchat- 
tadhāraņam suvisuddhavimutticchattadhāraņassa ; pañ- 
carājakakudhabhaņdasamāyogo*** paficavidhavimuttiguna- 
samāyogassa ; anāvatadisānuvilokanam anāvatafiāņatāya ; 
Aggo 'ham asmiti ādinā āsabkīvācābhāsanam 29x 
kenaci avibandhaniyatàya appativattiyassa "39 saddhamma- 
cakkappavattanassaa; 4A yam antimá jàtíti aya- 
tim 73 jātiyā abhāvakittanā anupādi ... pe ... fubba- 
nimillan ti veditabbà, tassa tassa anágate laddhabbavise- 
sassa tam tam nimittam avyabhicāriti katvā. 

Na ágato ti imasmim sutte, afifiattha ca vakkhamānāya 239 
anupubbiyā na āgato. Āharitvā ti tasmim tasmim sutte, 
atthakathāsu ca āgatanayena āharitvā dīpetabbo. 

[30] Dasasahassīlokadhātu kampíti idam sati pi idha 
pāļiyam āgat”' atthe ”*! vakkhamānānam acchariyānam 74? 
mülabhütam 753 dassetum vuttam, evam afifiam pi evarü- 
pam datthabbam. Tantibaddhā vīņā cammabaddhā bheriyo 
ti pafic' angikaturiyassa nidassanamattam, ca-saddena và 
itaresam pi sangaho datthabbo. Andubandhan' àdini 
tahkhane eva chijjitvà puna pákatikan' eva honti, tathà 
jaccandh' àdinam cakkhusot' àdini tatharüpakammap- 
paccayà tasmim yeva khane uppajjitva "^^ * tāvad eva 
vigacchantiti vadanti. Chijjimsttti ca pādesu baddhatthā- 
nesu 745 chijjimsu. Vigacchimsdti vūpasamimsu. Ākāsaļ- 
thakaratanāni nāma tam-tam-vimānagatamaņiratan ādīni. 


331 BmP abhibhüto 33 ABGGmM āyati 
732 AGM tena; BGM tenaci 7240 A pavakkha- 
733 ABGGM anadhibhūto 1 ABBmGGMP āgatatte 
734 ABGGnM āvibhavitvā 42 AGM acchariyanam ` 
735 ABGGmM padambojjhanga- BGM acchiyanam 
736 ABGGMM "bhaņdassa- 43 ABGGNM "bhūta 
737 ABGGmM "bhāsati "4 AGm add tà na 
Bm acchambhitaváca- *...* AGmonil - 


P asamhitavācā- 745 BmP bandha- 
738 Bm appavattiyassa ! 
P appatipatti- 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 39 
Sakalej obhāsabhāsilāniti "4% ativiya samujjalàya attano 
pabhāya "17 obhāsitāni akesum. Nappavattīti na sanditthā. 71% 
Vāto na vāyiti kharo vāto na vāyi. Mudu sukho pana sattā- 
nam * sukh' āvaho vāyi. Pathavigatā ahesum uccatthāne 
thātum avisahantā. Utusampanno ti anuņhāsītatāsankhā- 
tena **? utunà sampanno. Apphotanam *?*? vuccati bhuja- 
hatthasanghattanasaddo, atthato "5! pana vàmahattham ure 
thapetvà dakkhinena puthupàninà tattha 252 talanena sad- 
dakaranam. Mukhena usselanasaddapamuiicanam 753 sela- 
nam. Ekadhajamālā ahosi nirantaram dhajamālāsamo- 
dhànatàya.?** Na kevalaü ca etàni eva, atha kho afifiàni 
pi vicittapupphasugandham ?5  pupphavassam %58 devo 
pavassi; 757 suriye dippamāne 758 eva tārakā obhāsimsu ; 
accham vippasannam 75° udakam pathavito ubbhijji; bil' 
āsayā darīsayā 7% ca tiracchānā āsayato nikkhamimsu ; 
rāgadosamohā patanu 7%! bhavimsu; pathaviyam rajo 
vūpasami ; anitthagandho vigafichi; *€* dibbagandho vàyi ; 
rüpino devà sarüpen' eva manussánam āpātham aga- 
mamsu; sattanam cutüpapatà náhesun ti evam àdini yàni 
tani ?6 mahābhinīhārasamaye uppannāni dvattimsapub- 
banimittāni, tāni anavasesato tadā ahesun ti. 

Tatrápíti *€* tesu pi pathavikamp” ādīsu 7*5 pubbanimit- 
tabhāvo veditabbo. Na 7%6 kevalam sampatijātassa 7*7 
than' àdisu eváti adhippàyo. Sabbaüfiutasianapatilábhassa 
pubbanīmiitam sabbassa fieyyassa, titthakaramatassa ca 
cāļanato. Kenaci anussāhitānam yeva imasmim yeva 
ekacakkavāļe sannipāto kenaci anussāhitānam yeva ekap- 


440. 13 
440, 14, 16 


440, 17 
440, 18 


440, 19 


440, 21 
440, 25 


440, 26 


440, 26 


440, 27, 28 


"16 BGM sakatejabhāsabhāsitanīti 
Bm *?tej' obhasitàniti 


47 BGM pabhāva 
*48 BG sandhitta 
Bn sannipáto 
P sannivato 
*43 ABGGnM anunha- 
0 ABGGNMM appota- 
721 BG ato 
z<: BmP hattha 
M tatta- 
7353 BmP usselanam saddassa- 
*4 AGm ?màálapamotatàya 
BGM °mālāsamotatāya 
BmP °samodhānagatāya 


764 


BGM *puppham- 

BmP *?sugandha : 
AGmM °vasayam; BmP vassa 
A pavāyasi 

BMP dissamāne 

AG vipassannam 

BnmP omit 

BnP pi tanu 

AG viga 

BP vigacchi 

BaP omit 

AGn tatràsa piti 

BGM tatràásu piti 

BmP add evam 

ABGGRM omit 

AGnM sampatti- 


440, 30 
440, 31 


441, 1,2 
441, 2 
441, 3 
441, 4 
441, 5 
441, 6 
441, 6 
441, 6 
441, 6 


441,9 
441, IO 
441, 13 


441, 14 
441, 15 


441, 16 
441, 17 
441, 19 


441, 21 


40 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pahāren' eva?99 sannipatitoà  dhammapatigganhanassa *9? 
pubbanimiitam. Pathamam devànam patiggahanam dibbavi- 
hàrapatilábhassa, pacchā manussánam patiggahaņam tatth' 
eva thānassa niccalabhāvato 77 āneiijavihārapatilābhassa 77! 
pubbanimittam. Vīņānam sayam vajjanam parūpadesena 
vinā sayam eva anwpubbavihkārapatilābhassa bubbanimīttam. 
Bherīnam vajjanam cakkavāļapariyantāya pi parisāya pave- 
danasamatthassa dhammabheriyā anusāvanassa **?? amata- 
dundubhighosanassa pubbanimīttam. | Andubandham' ādī- 
nam *?* chedo mànavinibandhacchedassa ??** $ubbanimittam. 
Mahājanassa rogavigamo tass’ eva sakalavattadukkha- 
rogavigamabhūtassa saccapatilābhassa "75 pubbanimittam. 
776 Mahājanassāti padam 776 mahājanassa dibbacakkhu- 
patilābhassa, mahājanassa dibbasotadhātupatilābhassāti 
ādinā tattha tattha ānetvā sambandhitabbam. Iddhipāda- 
bhāvanāvasena sātisayaiiāņajavasampattisiddhiti āha pīžha- 
sappīnam javasampadā caturiddhipādavegassa "77 pubbani- 
mittan ti. Swpattanasampāpuņanam catupatisambhidādhi- 
gamassa pubbanimīttam ; atth' ādi-anurūpam atth” ādīsu 
sampatipattibhāvato. Ratanānam sakatej obhāsabhāsttat- 
tam "8 yam veneyyalokassa 77? dhamm' obhāsam dassessatt, 
ten’ assa 78° sakatejabhāvato 7%! bhāsitattassa pubbanimit- 
tam. Catubrahmavihārapatilābhassa pubbanımiitam tassa 
sabbaso veravūpasamanato. Ekādas' agginibbānassa *** bub- 
banimittam dunnibbāpananibbānabhāvato.”s* Nāy' āloka- 
dassanassa *** pubbanimiitam anāloke ālokadassanabhāvato. 
Nibbānarasendti kilesānam nibbānarasena.”$5 Ekarasabhā- 
vassdti sāsanassa sabbattha ekarasabhāvassa, taifi ca kho 


78 ABGGNM "hārena "7 BmP "pādapatilābhassa 
768 DA "patiggahanassa DA ?pàdapatilabhassa with v.l. 
170 AGG™m niccalābhāvato °pādavegassa 

Bm niccalasabhāvato 775 AGmM *tejabhàaso-. 

M niccabhāvato BG "tejabhāsā 
71 ABGGn? ānaīja- Bn "tejobhāsitattam 

M anañja- P °tejabhavobhaàsitattam 
7728 DA anussāvanassa 79 Bm omits veneyya - 
723 AGM anabandhan'- DA omits veneyya 

BGM anubandhan'- 780 m tena tassa 
774 BmP *bandhabhedassa 781 Bm sakatejo; P "tejabhāvo 
75 AGmM sabbapati- 38? BmP "nibbāpanassa 

BG saddhāpati- 7883 Gm dunnibbānabhāvato 
776—726 AGm omit 784 BmP "lokā- 


185 BmP nibbāyana- 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 41 


amadhurassa lokassa sabbaso madhurabhāv' āpādanena.”$ 
Dvāsatthīdītthīgatabhindanassa 787 fubbanimiitam sabbaso 
ditthigatavātāvāyanavasena.”$ Ākās' ādi-appatitthavisama- 
caticalatthānam pahāya sakuņānam pathavigamanam tādi- 
sam micchāgāham pahāya sattānam pāyeht ratanattaya- 
saraņāgamanassa 759  $ubbanimitiam.  Bahujanakantatāvāti 
candassa viya bahuno "% janassa kantatāya. Suriyassa "1 
unhasitavtvajjita-utusukhatà pariļāhavivajjitakāyikacetastka- 
sukh uppattiyā pubbanimīttam. Devatānam atphotan” ādīhi 
kīļanam pamod' uppatti bhav' antagamanena, dhammasa- 
bhāvabodhanena ca udānavasena ??? pamodavibhávanassa 
tubbanimīttam.  Dhammavegavassanassāti 7*3 dhammave- 
gena 7%1 vassanassa 7*1 desanāfiāāņavegena dhammāmatassa 
vassanassa.??5 Kāyagatānussativasena ??* laddhajjhānam 
pādakam katvā  uppāditamaggaphalasukhānubhavo 77 
kāyagatāsati-amatapatīlābho, tassa pana kāyassāpi appaka- 
sukh’ àvahattà ??? khudāpipāsāpīļanābhāvo 7” pubbani- 
mittam vutto. Atthakathāyam pana khudam pipāsaū ca 
bhinditvā vuttam. Tattha pubbanimittānam *% bhedo 
visesasāmaīiavibhāgena, gobalivaddaiiāyena ca gahetabbo. 
Sayam evāti padam att angtkadvāravivaraņassāti etthāpi 
anetvà sambandhitabbam. —Bharitabhavassáti paripunna- 
bhāvassa. Ariyadhajamālāmālitāyāti kāsāyadhajamālāvan- 
tatāyāti keci; sadevakassa lokassa pana ariyāmaggaboj- 
jhangadhajamalahi malabhavassa 9?! þubbanımittam. Yam 82 
pan' ettha 393 anuddhatam tam suviiifieyyam eva. 

Etthâti Sampatijāto ti ādinā āgate imasmim 
vāre. Vissajjito va, tasmà amhehi idha 904 apubbam vattab- 
bam n' atthiti SOBIDDAyO: 


441, 22 


441, 23 
441, 24 
441, 24, 25, 
441, 26 
441, 26 
441, 27 


441, 30 


441, 31 


442, 2 
442, 4 
442, 6 


442, 6 


442, 10; 438, 19 
442, 15 


786 AGm °bhavapada- 796 BmP "gatāsativasena 
787 AG” "gatahinānassa 797 AGmM *bhávena 

M "gatahiiāņassa Ü BGM °bhavo 
788 Bm "vātāpanayanavasena 1398 BmP atappakasukh'- 

P "vāthāvāyana- 799 BmP piļābhāvo ` ` . 
789 BmP sarana- . P khuddā- Jor khudā” here and 
190 BmP bahu . z. i below. : 

91 ABGGmM omit : $99 ABGGnM nimittanimitta. 
*t ABGGmMM udānana- vs sol BmP māli- 
93 ABGGnM *vassassáti ik 5933 BmP ayam 

DA megha for vega | 803 BMP omit 

94 BmP omit sot AGmM add pana 


"5 Bm adds pubasimittamr I 
II—D 


442, 16 


442, 16 


442, 16 


442, 17 


442, 22 


42 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Tadà pathaviyam gacchanto pi*9* mahàásatto ākāsena 
gacchanto viya mahajanassa 95 upatthasiti ayam ettha 
niyati dhammaniyāmo bodhisattānam dhammatā ti idam 
niyativādavasena kathanam. Pubbe purimajātīsu tādisassa 
pufifiasambhārakammassa katattā upacitattā mahājanassa 
tathā upatthāsiti idam pubdekatakammavādavasena katha- 
nam. Imesam sattānam upari īsanasīlatāya **” yathā- 
sakam *%$ kammam eva issaro nàma, tassa 9? nimmānam 
attano phalassa nibbattanam, mahāpuriso pi sadevakam 
lokam abhibhavitum samatthena ulàrena pufifiakammena 
nibbattito, tena issarena nimmito nàma, tassa cáyam 819 
nimmānaviseso,*!! yad idam mahānubhāvatā, yāya mahā- 
janassa kathā *!? upatthāsiti idam tssaranimmānavasena 1 
kathanam.9!3 8!4 Evam fam tam %1* bahum vatvā kim imāya 
pariyāyakathāyāti avasāne ujukam eva byākari. Sampati- 
jāto !5 pathaviyam katham padasā gacchati,*!$ evam 
mahānubhāvo ākāsena maīīie gacchatiti parikappanavasena 
ākāsena gacchanto viya ahosi. Sīghataram pana sattapa- 
davītihāre 817 gatattā dissamānarūpo pi mahājanassa adis- 
samāno viya ahosi. Acelakabhāvo khuddakasarīratā 818 
ca tādisassa iriyāpathassa na anucchavikā ti kamm' ānubhā- 
vasaiijanitapatihariyavasena ?!? alankatapatiyatto viya sola- 
savass' uddesiko viya ca mahājanassa upatthāsiti veditab- 
bam. Mahāsattassa puiūī ānubhāvena **% mahājanassa **! 
tadā tathā upatthānamattam ev” etan ti. Pacchā bāladā- 
yako ua ahosi, na tādiso bhavi.*** Buddhabhāvānucchavi- 
kassa bodhisatt" ānubhāvassa yathāvato %3 paveditattà 
parisā c' assa vyākaraņena Buddhena wviya ... pe ... 
attamanā ahost. 


Sabbadhammatā ti sabbā soļasavidhā pi yathāvuttā 


$05 ABGGnmM ti 814-814 A bhavantam 
sx BmP add tathā | Gm bhagavantam 
s07 P uļārasilatāya 815 BGM sampatti- . 
$99 AGm saka 816 AGm gammatiti 
$9 ABGGmM tassā 81? BmP "hārena 
319 P vasam | s18 AGM "sarīrataū 
811 P nibbāna for nimmāna 818 A dhamm' ānubhāva- 
$13 BmP tathàá 820 BGM ?bhávavasena 
$13 A katham 821] BmP omit 

G2 katham tam $2? BmP ti instead 


sss BmP yāthā- 


MAHAPADANASUTTAVANNANA 43 
dhammatà sabbabodhtsaitānam hontitt veditabbā puñña- 
fiāāņasambhārassa 824 nesam ekasadisattà. 

31. Dukülacumbatake 9*5 ti daharassa nipajjanayogyatà- 
vasena patisamhatadukūlasukhume. Khattiyo brāhmaņo ti 
evam adi jātt. Kondañño Gotamo ti evam ādi goitam. 
Poņikā **$ cikkhallīkā Sākiyā Koliyā ti evam ādi kulāpa- 
deso.*? Ādi-saddena rūp' issariyaparivār' ādisampattiyo %*% 
sangaņhāti. Mahantassdti vipulassa, uļārassāti attho. N1- 
phaitiyo 8% ti siddhiyo. Gantabbagaiiyā ti gati-sadassa 
kammasādhanatam āha. Uppajjanavasena *5% hi sucarita- 
duccaritehi gantabbā ti gattyo, uppattibhavavisesā.*$! Gac- 
chati yathāruci*? pavattatiti 3 gatt, ajjhāsayo. Patisaraņe 
ti parāyane apassaye.*t Sabbasankhatavisamyuttassa hi 
arahato nibbānam ev” ekam **5 patisaraņam. Tydhan ti te 
aham. 

Dasavidhe kusaladhamme, agarahite ca ràjadhamme 
niyutto $36 ti 2h am m tko. Tena ca dhammena sakalam 
lokam raünjetiti. dhammaráàjà. Yasmā cakkavattī 
dhammena ifiāyena rajjam adhigacchati, na adhammena, 
tasmā vuttam dhammena laddharajjattā dhammarājā ti. 
Catusu disāsu samuddapariyosānatāya caturantā nāma 
tattha tattha *?? dipe mahapathaviti āha puraithīma .. 
pe... tssaro ti. Vijztāvīti vijetabbassa vijitavā ; *3% 
kàmakodh' ādikassa abbhantarassa, patirajabhütassa 93? 
bāhirassa ca ariganassa **  vijayi, vijetvà thito ti attho. 
Kàmam cakkavattino kenaci yuddham nàma n' atthi, 
yuddhena pana sádhetabbassa vijayassa siddhiyà vijtta- 
sañgamo ti vuttam. Janapado 9€! và 842 catubbidha-acchari- 
yadhamm' àdisamannagate asmim rajini$** thàvariyam 
kenaci asamhāriyam daļham bhattabhāvam ‘t patto, jana- 


8224 ABGGN puūūāņa- 834 Bm avassaye 


BmP "*sambhāradassanena ss BmP eva 

$235 ABGGnM *?cumbate $365 BG niyuttato 
$6 ABGGnM ponikàyo 837 P once only 
8&7 BmM kulapadeso $355 ABGGNM vijita 

. P kulappa- | $39 ABGGnM *ràjà- 
828 Bm ?adisabbasampattiyo s0 ABGGmM ariyamaggassa 
839 ABGGNM nippa- s ABGGmM °pade 
s30 BmP upapajjana- $43 DmP va 
$31 BmP upapatti- 5$ A rája; BGGnM ràjani 
$333 ABGGmMM yathārupi 34 B hatthabhāvam 


$33 


ABGGnM pavattiti G tatthabhávam 


442, 20 
442, 28 
442, 29 


442, 29 
442, 29 


442, 30, 31 


442, 32 


443. I 
443. 2, 4 


443. 4 


443, 8 


443, 10 


443, 10 


° 443, II 


443, 13 


443, 13 


443. 15 
443, 18 
443. 24 


443. 25 
443. 20 


443. 20 
443. 20 
443, 20 
443. 27 


443, 28 


444, 1 


444. 2 


444. 3 


44 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pade vā attano dhammikāya *?5 patipattiyā thāvariyam 
thirabhāvam patto ti janatadatthāvartyat- 
$atto. Manussànam ure sattham thapetvà icchitadha- 
naharaņ' ādinā pāpassa 546 sahasa 846 karitaya sahastzkha.842 
 Ratijanam' atthenâti atappakapītisomanass uppāda- 
nena.st$ Sadd’ atthato pana ramatîti 89 ratanam. Aho 
manoharan 85° ti citte kattabbatāya cītttkatam.5! Svâyam 
cittikāro tassa pūjanīyatāyâti, cittikatan ti pūjanīyan ti 
attham vadanti. Mahantam vipulam aparimitam ** mū- 
lam*** agghatiti*3 mahaggham. N” atthi etassa tulā upamā 
ti atulam, asadisam. Kadācid ** eva uppajjanato dukkhena 
laddhabbattā dullabhadassanam.  Anomehi ulàraguneh' 
eva 955 sattehi paribhuījitabbato anomasattaparibhogam. 
Idāni nesam cittikat” ādi-atthānam 9*9 savisesam cakka- 
ratane labbhamànatam dassetvà $5? itaresu pi te atidisitum 
Cakkaratanassa cáti āraddham. Afññam ®8 devatthānam 
nāma na hoti ratio anaūiiasādhāraņ' issariy” ādisampatti- 
patilābhahetuto, sattānaiūī ca yath” icchit' atthapatilābha- 
hetuto 859 ca.999 Aggko n' atthi ativiya uļārasamujjalasat- 
taratanamayattā, acchariy” abbhutamahānubhāvatāya ca. 
Yad aggena mahaggham tad aggena atulam. Sattānam 
pápajigucchanena vigatakalaünko $9! puüiiapasutataya man- 
dabhūto 'yādiso kālo Buddh” uppādāraho, tādise *** eva 
cakkavattīnam pi sambhavo ti āha Yasmā *% anāti adi. 
Upamāvasena c' etam vuttam, upamopameyanaii *9* ca na 
accantam eva sadisatā. Tasmā yathā Buddhā kadāci 
karahaci uppajjanti, na tathā cakkavattino, evam sante pi 
cakkavattivattaparipūraņassāpi $%5 dukkarabhāvato pi dul- 


s45 BG dhammiyā ss M atthattānam 
*6 BmP parasáhasa 857 ABGGMM dassetum 
847 AGM sāhasikāritāya 855 ABGGNMP aūna 
BGM omit s59 ABGGNM yad icchit'- 
848 BG anappikapīti- $60 Bm omits 
** B parametîti i 861 PBmP vigatakāļako 
8560 A(Gm manoharaman 82 AGm tadiso 
M manoharaman corrected to — 959 Bm adds ca à 
manoraman s64 ABGGmM upam' upameyànat 
$31 BmP cittī- BmP ?meyyànaii 
553 ABGGmM aparimitamülyam s65 A cakkavattivattaparipuņņassa 
s5$ A agghatā ti; G agghītīti pi a 
$44 BmP kadāci BG cakkavattivattipavattapari- 
855 AB ?gunehema TES GM cakkavatti- 


G ?gunehi máhà 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 45 
labh' uppādā yeváti, iminà dullabh' uppādatāsāmaītiena 
tesam dullabhadassanata vuttà ti veditabbam. Kāmam 
cakkaratan” ānubhāvena sijjhamāno guņo cakkavattipari- 
vārasādhāraņo, tathà pi Cakkavatti $996 eva nam sāmibhā- 
vena visavitàya $97 paribhuüjatiti vattabbatam 999 arahati 
tad attham uppajjanato %% ti dassento Tad etan 979 ti àdim 
aha. 

Yathāvuttānam paūcannam, channam pi và atthànam 
itararatanesu pi labbhanato evam sesāni piti vuttam. 
Hatthi-assa-pariņāyakaratanehi ajitavijayato cakkarata- 
nena ca parivārabhāvena, sesehi paribhogüpakaranabhàvena 
samannāgato.  Hatthi-assa-maņi-itthiratanehi paribhogū- 
pakaraņabhāvena sesehi parivārabhāvenāti yojanā. 

Catunnam mahādībānam sirivibhavan ti tattha laddhab- 
bam ??! sirisampattiti $7? c' eva bhogasampattiü 9?? ca. 
Tādisam evāti purebhattam evāti ādinā vutt' ānubhāvam 
eva. Yojanappamāņam padesam byāpanena yojanappa- 
māņam andhakāram. Atidīghatādi-Chabbīdhadosaparivajji- 
tam. 

Sárà ti sattivanto,$'?? nibbhayà ti attho ti àha 
abhīruno 874 ti. 

Aūgan ti kāraņam, yena kāraņena vīrā ti vucceyyum,s”5 
tam vīr angam.s?7$ Ten’ āha viriyass’ etam nāman ti. Yāva 
cakkavāļapabbatā 77 cakkassa 577 vattanato 77 cakkavāļa- 
pabbatam sīmam katvā (thītam S samuddatariyantan ti 
vuttam. Adaydenādti iminā dhanadaņdassa 879 sarī- 
radaņdassa ca akaraņam vuttam, A satthendti iminā 
parasenáya $9  yujjhanassáti tad ubhayam dassetum ye 
katdparādhe ti ādi vuttam. Vuttappakāran 881 ti sāgara- 
pariyantam. 


Rafijan' atthena rāgo, taņhāyan” atthena tayhā ti pavatti- 
s66 BmP "vattī s Bm abhīrukā 
867 P vitāya DA abhīrukā with v.l. abhīruno 
s68 ABGGnM vattabbam 875 P vucceyyam 
869 AGM uppannato 876 ABGGNM viriy' aūgam 
870 ABGGMM eva tan 877 AGm omit | 
š71] BmP laddham s75 AGmM thitathita 
872 ABGGM "sampatti Bm and DA thita 
973 ABGnM satvavanto 879 ABGGNMM dana- 

G satvanto 880 BmP pana senāya 


š61 BG vuttappakāraņan 


444. 6 


444. 9 


444. 14 


444, 18 
444, 19 
444, 20 


444. 25 
444. 25 
444, 26 
444, 26 
444. 30 


444. 31 
445, 1 
444. 31 
445. 5 


445. 9, 10 


445, 10 


445, 11 
445, 13 


445. 14 


445, 15, 16 
445, 16 


445. 19 


445. 19 
445, 20 


445, 21 


46 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ākārabhedena lobho eva dvidhà vutto. Tathà hi 'ssa 
dvidhā pi chādan' attho *** ek' antiko. Yathāha: 


“ Andham tamam tadā hoti 
yam rāgo sahate naran ” ti (9) 


** Tanháchadanachàdità 883 ” ti (™ 


ca.884 Iminā nayena dos' ādīnam pi chādan' attho **5 vat- 
tabbo. Kilesagahaņena vicikicchádayo sesakilesà vuttà. 
Yasmà te sabbe pāpadhammā uppajjamānā va sattasantā- 
nam chādetvā pariyonandhitvā *** titthanti kusalappavat- 
tim nivārenti, tasmā te chadanā chadā **” tī ca vuttā. 
Vivattacchadà 988 ti ca o-kàrassa à-kàram katvà niddeso. 

Tāsan ti dvinnam pi nipphattinam. | Némittabhütàniti 
füpakakàranabhütàni. Tathā hi lakkhīyati mahāpuri- 
sabhāvo etehiti lakkhaņān. 

32. Thànagaman' àdisu bhümiyam sutthu samam patit- 
thità pàda etassāti supfatiģthitapādo. Tam 
889 pan' assa suppatitthitapàdatam 589? vyatirekamukhena 
vibhàvetum yathā ti ādi vuttam. Tattha aggatalan ti 
aggapādatalam. Paņhiti ** panhitalam.9?! Passan ti pāda- 
talassa dvisu passesu 89? ek' ekam, ubhayam eva và pari- 
yantam passam.9?? Assa 89 panáti àdi anvayato tad 895 
atthavibhavanam. Suvaņņapāņikātalam **% iva ujukam 
nikkhipiyamànam.  Ekappaharen' eváti ekakkhane yeva. 
Sakalam pādatalam bhūmim phusati nikkhipane. Ekap- 
pahāren' eva sakalam pādatalam bhūmito utthahatiti 
yojanà. Tasmà ayam suppatitthitapado ti 
nigamanam. Yam pan' ettha vattabbam anupubbaninn' 


(0) Iti 84. (» Ud 76 


$82 Bm chadan'-; P chadan'attho $9! BG omit 
88 ABGGmM taņhācchadanacchā- * BG panihitalam 


dità 892 ABGGWM phassesu 
$84 ABGGnM omit $3 ABGGP phasam ° 
885 Bm chadan'- M corrected to passam 
88€ AGm pariyosandhitvà $4 AGmM apassanáti 
88 AGM omit B appasānāti 
888 BMP vivatta- G appasānāniti 

DA ?cchaddà 895 BMP omit 


889-889 BG omit 8€ BmP ?padukatalam 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 47 


ádi 9"*-acchariy' abbhutam nissandaphalam,9?9 tam parato 
Lakkhanasuttavannanayam àvibhavissati.99? 

Nābhi dissatiti lakkhaņacakkassa nābhi parimaņģala- 
saņthānā suparibyattā hutvā dissati, labbhatiti adhippāyo. 
Nàbhiparicchinnà ti tassa? nabhiyam paricchinnā paric- 
chedavasena thità. Nabhimukhaparikkhepapatto 9% ti paka- 
ticakkassa akkhabadhapariharan' atthara *? nàbhimukhe 
thapetabbam ?9? parikkhepapatto,?** tappaticchanno 995 idha 
adhippeto. Nemimanikà ti nemiyam àvalibhàvena thita- 
manika ??? ]Jekhà. Sambahulavàro ti bahuvidhalekh' ankavi- 
bhāvanavāro.*7 Satttti*% āvudhasatti. Sirivaccho ti 999 siri- 
anga. Nandíti?*9 dakkhiņāvattam. Sovatthiko 9% ti sovat- 
thi-ango.*!? Vatamsako ti āvelam.”!* Vaddhamānakan 913 
ti purisabhari?^ puris' aünkam.?!5(?)  Morahatthako ti 
morapiüjakalàpo,?!$ morapiüjapatisibbito ?!?* và bījanavi- 
seso.3? Vajlavijaniti camaram.?!? Siddhatt' ādi puyņņagha- 
lapunuapatiyo. Cakkavāļo 9% ti vatvā tassa padhānāva- 
yave dassetum Himavā Sineru ... pe ... sahassānīti vut- 
tam. Cakkavattiraūto parisam upādāydti idam hatthiratan' 
ādīnam *! pi tattha labbhamānabhāvadassan” attham. 
Sabbo *?? ti *?2 satti-ādiko yathāvutto angaviseso *23 cakka- 
lakkhaņass' eva parivāro ti veditabbo. 

Áyatapanhíti idam afüesam paņhito dīghatam 


897 ABGGM anunipphādi 910 BmP sovattiko 

M anunippādi 911 AGm sotthiti ākam 
555 ABGGNMM nissaraņaphalam | BGM sotthîti akam 
89 BmP add ti BP sovatti- 
900 BmP tassam For sovatthi-aünkam ? 
9?! A pabbà for patto 912 AGm apīlinam 

Gm pabbo for patto BGM apīlanam 

DA vatto for patto 913 DA vaddha- 
902 Bm akkhabbhāhata- 914 BmP purimahādīsu 

P akkhabāhata- 915 BmP dīp' ankam 
90 Bm *tabba M purisakam 
904 P parikkhepato 916 Bm piūcha- 
95 AGGMM ?cchinno 917 AGm "piiijapasibbito 
906 P ?manikara Bn *pirchapatisibbito 
90? A "lokankavinavāro 918 BmP bījanī- 

Gm "Jokankavidhāravāro 919 BmP cāmarivālam 
908 AQGm santilabijaníti 920 AGm cāleti va 

BG santivījaniti 971 ABGGMM *?ratanak' àdinam 

M corrected to santabajjanīti 922 AGmM sambodhi 
909—909 AGm siri akandati 93 ABGGM anka- 

BM siri ākamdīti M akaviseso 


G siri ākandīti 
For siri-ankam. Nandiíti ? 


445. 25 


445, 25 
445, 26 


445. 28 
445, 29 
445, 30 
445, 30 
445, 30, 31 
445. 32 - 


445.33: 446,1 
446, 1 

446, 1-3 
446, 3 


446, 4 


446, 5 


446, 5 


446, 6 
440, 10 
440, II 


440. 14 
440, 15 


' 446, 17 
446, 19 
446, 21 
446, 2I 
446, 24 
446, 25 
446, 25 


446, 28, 29 


48 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


sandháya vuttam, na pana atidighatan ti àha faripun- 
napanhíti. Yathà pana paņhilakkhaņaparipuņņam *** nāma 
hoti, tam vyatirekamukhena dassetum Yatkā híti ādi 
vuttam. Ār aggenāti mandal' àre ?* sikhaya.9?$ Vaftetva 
ti yathā suvattam hoti, evam vattetvā. Rattakambala- 
geņdukasadisā 91 ti rattakambalamayakandukasadisā.*?* 

Makkatass' evāti dīghabhāvam samataūī ca sandhày' 
etam vuttam. Niyyāsatelenāti chaddarikaniyyās” ādi **- 
niyyásarasavisesena ?9 telena, yam surabhiniyyāsan ti pi 
vadanti. Niyyāsatelagahaņaīī c' ettha haritālavattiyā gha- 
nasiniddhabhāvadassan” attham. 

Yathā sattakkhattum *! pavihatam *?* kappāsapatalam 
sappimande ca 33 osāditam *** ativiya mudum *** hoti, evam 
mahāpurisassa hatthapādā ti dassento sahfimaņģe ti ādim 
āha. Talunā 3% ti sukhumālā.*37 

Cammenāti angul antarā *% vaddhitacammena.?*? Pan- 
baddha *%-aūgul' antaro ti ekato sambaddha **!-angul' an- 
taro na hoti. Ekappamāņā ti dīghato samānappamāņā.?*?* 
Yavalakkhanan?*? ti abbhantarato angulipabbesu thitam 
yavalakkhanam.9**? Pativijjhitvá ti tamtampabbanam samá- 
nadesatàya *** ahgulinam pasàáritakale pi añňña-maññam 
vijjhitāni viya phusitvā titthanti. 

Sankhā vuccanti gopphakā, uddham saūkhā etesan ti 
ussaūkhā,?15 pādā. Pitthipāde ti pitthipādasamīpe. Tenāti 
pitthipāde thitagopphakabhāvena thaddhā **$ hontiti yo- 
janā. Ta-y-idam tenāti padam uparipadadvaye pi yojetab- 


944 BmP "lakkhaņam 937 AGM sukumāra 
925 BG maņdalāyara BGM sukhumāra 
M "āra P sukhumārā 
926 BGM sikāya 938 BMP "antara 
927 ABGGMM *bheņduka- 939 BmP vethita cammena 
928 AGM ratana- so Bm patibaddha 
ABGGmM *kannukasadisā P patibandha- 
B"P ?gendukasadisá DA parinaddha- 
929 BmP chattirita- 961 ABGGNM sambandha- 
930 BMP niyyāsasammissena 942-942 ABGGNM "ppamāņāya ca 


931 BG sata- lakkhanam | 

$33 AM patihatam DA jāla for yava with v.l. ca 
Bm vihata 943 AGM yava- 
P etam 944 AGmM ?desanàya 

933 BMP omit i BG samānādesanāya 

934 BMP osāritam I 95 ABGGM ussaükha - 

985 BMP mudu 9t6 Bm baddhā 

936 P taruņā P saddhā 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 49 


bam, tena thaddhabhāvena ?*? sta 9*1? yathasukhasn partvat- 
tanii,” tena yathasukham na parivattanena gacchantānam 
$àdatalàni ?9? na. dissantíti. Uparíti pitthipadato dvitti 951- 
angulamattam *? uddham, catu-r-angulamattan ti ca va- 
danti. Nigülhàni ca honti, na ?5* aüüesam viya paüna- 
yamānāni. 7Tendti gopphakānam upari patitthitabhāvena. 
Assdti mahāpurisassa. Sati pi des antarappattiyam % 
niccalo ti dassan' attham nāvāgahaņam.?5 Adharakàyo 959 
va tūjattti īdam purimapadassa kāraņavacanam.?7 Yasmā 
adharakāyo va ifijati, tasmā nābhito ... pe ... niccalo 
hoti. Sukhena pada partvattantīti idam pana purimassa, 
pacchimassa ca kāraņavacanam.  Yasmà sukhena pàda 
parivattanti, tasmà adharakayo va ifijati, yasmà sukhena 
pàdà parivattanti, tasmā urato þt ... pe ... pacchato 
yeváti. 

Yasmā eņimigassa samantato ekasadisamamsā anuk- 
kamena uddham thūlā janghā honti, tathā mahāpurisas- 
sāpi, tasmā vuttam eytmtgasadīsajaūgho ti. Paripuņņa- 
jaūgho ti samantato mamsūpacayena paripuņņajangho.? 
Ten’ āha na ekato ti adi. 

Etendti anonamanto ti ādivacanena, ājānubāhu- 
bhāvadīpanenāti *9 attho.  Avasesajanā ti iminā lak- 
khanena rahitajanā.?* Khujjā 961 vā hontt hetthimakāyato 
uparimakāyassa rassatāya, vāmanā vā uparimakāyato het- 
thimakāyassa rassatāya ; etena thapetvā Sammāsambud- 
dham cakkavattinaiī ca itare sattā khujjapakkhikā, vāma- 
napakkhikā ?%? vā 963 t1 963 dasseti. | 

Kāmam sabbā pi padumakaņņikā suvaņņavaņņā va, 
kaficanapadumakaņņikā pana pabhassarabhāvena tato sāti- 


947 BmP baddhabhāvena 956 Bm adho for adhara throughout 

9*9 ABGGnM omit the passage. 

9*9 BmP vatta for vatta here and ?5** P karapnam- 
below. 355 ABGGnM omit pari 

959 ABGGnMP °talā 9599 AGmM ājānubhāvādīpanenāti 
Bn adds pi BGM ajānubāhubhāva- 

91 ABGmMM dvatti BP jānuphāsubhāva- 
BP dviti 960 AGM rahijanā 

92 ABmGmP anguli- BG rabhijānā 

93 ABGGNM omit M hajanā 

954 BmP ?ppavattiyam | 9€  ABGGnM khujjam 


955 BmP nābhiggahaņam 962 BGGNMM vāmanaka- 
| 965 BmP cāti 


446, 30 
446, 31 
446, 32 


446, 32 
446, 33 
440, 34 


446, 33-34 
446, 34 


447. 1-3 


447. 4 


447. 5 
447, 8 
447. 9 
447. 9 
447. 9 


447. 14, 15 


447. 15 
447, 18 
447, 18 


447. 23 
447. 23 
447, 25 
447, 29 


447. 32 


447. 32 
448, 2 


448, 3 


448, 5 


448, II 
448, 17 


50 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


sayā ti āha suvayņņapadumakaņņikasadise %*4 ti.*5 Olutan +6 
ti samohitam antogatam. Tathābhūtam pana tam tena 
channam hotiti āha fatficchannan ti. 

Suvaņnavavayņo ti suvaņņavaņņavaņņo 967? ti 968 
ayam ettha attho ti āha jātthingulakenāti *% ādi, svāyam 
attho āvuttiūāyena *'% veditabbo. Sarīrapariyāyo idha 
vanna-saddo ti adhippāyo.  Pathamavikappam  vatvà 
yathārūpāya *7! pana rülhiyà abhavam  manasi katvà 
vaņņadhātupariyāyam eva vaņņasaddam gahetvā duti- 
yavikappo vutto. Tasmā padadvayenāpi sudhantasupari- 
suddhasuvannasadisachavivanno ?7? ti vuttam hoti. 

Rajo ti sukhumarajo. Jallan ti malinabhāv āvaho 
renusaficayo. Ten' āha malam vā ti. Yadi vivattati ** 
katham nahàn' adiniti *?* āha Hatthadhovan' ādīnīti ādi. 

Āvattapariyosāne ti padakkhiņ' āvattanavasena pavat- 
tassa ?75 āvattassa ante.” 

Brahmuno??? sariram purato vā?*”* pacchato vā *** 
anonamitvā ujukam eva uggatan ti aha bralimá viya wjugat- 
fo 9** ti. Sà 99 panáyam ujugattatà *?! avayavesu vuddhip- 
pattesu datthabbā, na daharakāle ti vuttam uggata-dīgha- 
sariro bhavissatíti. Itaresáti khandha-jānusūti imesu dvīsu 
thànesu namantà purato namantíti ànetvà sambandho. 
Passavanká ?9? ti dakkhinapassena và vàmapassena và 
vanka. Sulasadisá ti potthakarūpakaraņe **5 thapitasüla- 
pādasadisā.?*1 

Hatthapitthi-ādivasena °% satta  sarirávayava ussadà 
upacitamamsà  etassáti sati wssa do. Atthikotiyo 
paūiiāyantiti yojanā. Nigūļhasirājālehiti lakkhaņavacanam 
etan ti, tena nigülha-atthikotihiíti 55 pi vuttam eva hotiti. 


94 BmP "sadisehi 974 P nyādīti 


DA ?kannikàsadisam 95 ABGGnM pavatta 
965 BG na 976 BG āvante 
9*6 AGm bbahinan (graphic corrup- °? BG brahmunā 
tion) 98 ABGGNM omtt ur 
967 BG suvannavanno 979 M ujuka-; DA ujju- ` 
968 ABGGM omit 980 BĢGM yā 
99 AGm Chingulitto 981] AGm ?gatto; BGM "gattā 
90 BmP add ca 982 BG passamvākā 
91 Bn tathā- 983 ABGGmM votthaka- 
9:2 BmP suniddhantasuvanna- 984 DG omit pada 


ABGGnM vanna for suvanna 985 A hatthi- 
$93 BmP vivattati 986 ABGGNM he gūlha-atthikotīti 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ SI 


Hatthapitth” ādīhiti ettha ādi-saddena amsakūta-khandha- 
kūtānam sangahe siddhe tam ekadesena dassento vaftetvā 
...pe... khandhenāti āha. Silārūpakam viyāti ādinā vā 
nigūļha-amsakūtatā pi vibhāvitā yevāti dattnabbam. 

Sīhassa pubb” addham sīhapubb” addham,*$7 paripuņ- 
návayavataàya sihapubb' addham viya 588 sakalo 989 kayo 8989 
assáti st; abubb addhakayos Ten' āha sīkassa 
pubb'” addhakāyo viya sabbo kayo jaripunno ti. Sihass 
eváti slhassa viya. Dussanthitavisanthito na hotíti dutthasan- 
thito,**! virüpasanthito ca na hoti, tesam tesam avaya- 
vānam ayuttabhāvena, virūpabhāvena ca santhiti 99? upa- 
gato na hotiti attho. Saythantiti *3 saņthahanti. Dīghelūti 
anguli-nas' àdihi. Rassehíti giv' adihi. TÀulehíti üru-bàhu- 
ādīhi. Ktsehtti kesa-loma-majjh' ādīhi. Pwthulehtti akkhi- 
hatthatal' ādīhi.  Vaftehíti jaügh' agga-hatth' adihi.?*! 
Satapuüüalakkhanataya nànacittena ?95 puünacittena cit- 
tito ??9 saüjatacittabhavo ''Idiso eva Buddhanam dham- 
makāyassa adhitthanam bhavitum yutto " ti dasahi para- 
mihi sajjiío abhisankhato.??? Danacittena puiiüacittenáti 
998 vā pātho, dānavasena sil' àdivasena ca pavattapuīīa- 
cittenáti 998 attho. 

Dvinnam kotthāsānam ! antaran ti dvinnam pitthibāhū- 
nam? vemajjham fpitthimajjhassa uparibhàgo.  Ciíam? 
pariģbuņņan ti aninnabhāvena citam, dvīhi kotthehi * 
samatalatāya 5 paripuņņam. Uggammdti uggantvā, anin- 
nam samatalam hutvā ti adhippāyo. Ten” āha swvayņa- 
thalakam viyāti. 

€ Naigrodho viya parimaņdalo ti € parimaņdalanigrodho 7 


987 AM omit 995 P dāņacittena 
988 ABGGNM omit 996 BGM cittite 
989 AGM sākalokiyo ti 997 BmP ?khato 
BG samkalokiyo ti 998—998 AGM omit 
M samsalokiya ti 1 AGM kotthāsam 
9 DA addha for addha here and BGM kotthānam 
below. BNP kottānam 
91 BmP dutthu- * BMP "bāhānam 
92 A santhito > ABG=*M etam; G ekam 
BGM santhita * Bm kottehi 
Gm satthito P kotteti 
993 DA saņthahanti 5 AGM "talāya 
994 BmP janghahatth- 6-6 AGM omii 


BP add ti * ABGGn omit parimandala 


448, 17 
448, 17 
448, 18 


448, 20, 22 
448, 23 
448, 24 


448, 29, 28 
448, 29, 30 
448, 31, 32 
449, 1 


449. 3 


449, 6 


449. 7 


449, 10 
449, 10 


449, 12 


449, 12, 13 


449, 12 
449, 18 


449, 19 
449. 23 
449. 20 


449. 27 
449. 33 


450, I 
450, I 


450, I 


450, 3 
450, 3 
450. 7 


52 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


viya parimaņdalo: * Nigrodhaparimaņdalaparimaņģalo ti ° 
vattabbe 1° ekassa parimaņdala-saddassa lopam katvā 
nigrodhaparimandalo ti vutto. Ten' āha samak- 
khandhasākho nigrodho ti ādī. Na hi sabbo nigrodho 
parimandalo ti!! parimandalasaddassa !? sannidhānena vā 
parimandalo va nigrodho gayhatiti ekassa parimandala- 
saddassa lopena vinà pi ayam attho labbhatiti àha w:grodho 
viya parimandalo ti. Y àvatako assáti yàvatakv' assa, o-kàrassa 
v-kar' adesam katva. 

Samavatthitakkhandho ti samam suvattitakkhandho. Kofi- 
cā viya dīghagalā, vakā viya vankagalā, varāhā viya 
puthulagalā ti yojanā. Suvayy' ālingasadiso ti suvaņņama- 
yakhuddakamudingasadiso.!? 

Rasam '% gasantiti '* madhur’ ādibhedam rasam 15 gi- 
lanti,!6 anto pavesentiti !” rasa-ggasā, '* rasa-ggasānam 
aggā !* rasa-ggas' aggā, tā etassa santiti rasa-ggas aggī. 
Tenáti ojàya apharanena !? hinadhatukattà te bavhabadha ?? 
honti. 

Hanúti sanissayassa ?! dant’ adhàrassa *? samania, tam 
Bhagavato sīhassa ** viya, tasmā Bhagavā sīkahanu. 
Tattha yasmā Buddhānam rūpakāyassa, dhammakāyassa ca 
upamā nāma nihīnūpamā ** va, n' atthi samānūpamā, kuto 
adhikūpamā, tasmā ayam pi nihīnūpamā *t ti dassetum 
Tatihdti ādi vuttam. Yasmā mahāpurisassa hetthimá- 
nurūpavasen” eva uparimam pi saņthītam, tasmā vuttam 
due Pt paripuņņānīti. Tañ ca kho na sabbaso parimaņģa- 
latāya, atha kho tibhāgāvasesamaņdalatāyāti āha dvāda- 
siyā *5 pakkhassa candasadisānīti.** Sallakkhetvà ti attano 


8 M twice 19 AGm aparenena; BGaparanena ; 
* ABGGnM hi | M apanena | 
10 ABGG®M omit 20 AGmM bahyäbādhā 
11 ABGGnM va B bahabādhā 
12 BmP "sadda G bavubhābādhā 
13 ABGGNM ?mutiüga- BmP bahvābādhā 
pce dor 
rasa an arassa 

1€ AGn linganti 233 BmP add hanu 

BmP gasanti 34 BmP hīnūpamā 
1! AG2 pavesintiti 25 BG *?dasi 

BnmP pavesantīti P dvādasamiyam 


18-18 P rasaggasā rasaggasāraggasā _** A vanāsadisā- 
| GmM canāsadisā- 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 53 


lakkhaņasatthānusārena upadhāretvā. Dantànam uccani- 
catā abbhantarabāhirapassavasena pi veditabbā, na agga- 
vasen’ eva.  Ten' àha ayojattacchinnasankhapatalam *? 
viyāti. Ayapattan *$ ti *% kakacam *” adhippetam. Samā 
bhavissanti, na visamà avisamasanthaàna ?! ti attho. 

Sātisayam dīghaputhulatādippakāraguņā *? hutva bhūtā 
jātā ti pabhūtā, bha-kārassa ha-kāram katvā pahūtā jivhā 
etassāti  pahūiajtvho.33 | | 

Vicchinditva ?* vicchinditva 34 pavattasarataya chinnas- 
sarà $1. * Anek”' ākāratāya bhinnassarā 35 f1.* Kākassa 
viya amanuīifiassaratāya kākassarā pt. Apalibuddhattā ti 3% 
anupaddutavatthukattā, vatthun 37 ti ca akkhar' uppattit- 
thānam veditabbam. Aģth” anūgasamannāgato ti ettha atth' 
angāni *$ parato āgamissanti. Mafjughoso ti madhurassaro. 

Ablanīlaneito ti adhikanīlanetto, adhikatà ca sátisayam 
nīlabhāvena veditabbo, na 39 nettanīlabhāvass” eva adhika- 
bhāvato ti āha xa sakalanīlaneito vāti * ādi. Pītalohita- 
vaņņā *! setamaņdalagatarājivasena.*? Nīlasetakāļavaņņā 
pana tam-tam-mandalavasen' éva veditabba. 

Cakkhugandan ** t1 akkhidalan ti keci. Akkhidalavatu- 
man 4t ti aññe. Dalehi ** pana saddhim akkhibimban ti 
veditabbam. Evam hi viniggatagambhiracodanà pi yutta 
hoti. Adhippetan ti iminà ayam ettha adhippāyo ekade- 
sena samudayüpalakkhananayenáti 1$ dasseti. Yasmà pa- 
khuma *?-saddo loke akkhidalalomesu nirü]ho,*8 ten' ev' àha 
mudusiniddha-nila-sukhuma-pakhum' àcitàni *9 akkhintti. 

Kiücápi unna-saddo loke avisesato lomapariyàyo, idha 


pana lomavisesavacako ti aha wn14 loman ti. 
27 A ayopata-; GM ayopatha- s6 ABGGNMM sati 
M ayopattha-; Bm ?pattakena 37 BmP vatthū 
P "patta-; DA "cchinnam 38 BmP angāni only 
28 BmP "pattakan 3% ABGGMM omit 
* BmP add ca 4 Bm ti | 
3 AG kkaccam 4 AGM "suvaņņa 
š] AGM avisamā- 4 ABGGmM °raja- 
Bm sama-; P asama- 4 ABGGmM °gandhan 
32 BmP mududigha- tt ABGGu®M omit akkhi 
$33 AGmM °jivhā 45 BmP akkhidalehi 
BG pasutajivhā | 46 ABGGM samudayūpa- 
34 ABGGmM once only `; “4 ABGGmM pamukha 
*...* Bomits 1$ AGn nirüdho 
35 AGmM chinnassaràá- BGM niruttho 


G chinnassaru 49 BGM "pakhumāni citāni 


450, II 
450, 12 


450, 20 
450, 30 


450, 31, 33 
451, I 
451, 3 


451, 4 


451, 4 


451, I2. 


451, 13 


451, I9 


451, 2I 


451, 23 


451, 25 
451, 31 
452, 2 


452, 2 


452, 5 
452, 8.9 


452, 9 
452, 9 
452, 11, 12 
452, 12 
452, 12 


452, 17 


452, 17 


452, 19, 20 


452, 21 


54 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Nalátamajjhe *? jàtà ti nalàtamajjhagatà játà.*! 

Odātatāya upamā, na mudutāya. Uņņā hi tato pi 
sātisayam mudutarā.5* Ten' àha sappimande 9? ti adi. 

Rajatabubbulakan 5* ti rajatamayatarakam 55 àha.* 

Dve 58 atthavase paticca vultan ti, yasmā Buddhā cak- 
kavattino ca 5? paripuņņanalātatāya paripuņņabimbasīsa- 
taya 58 ca uņhīsasīsā ti vuccanti, tasma te dve atthavase 
paticca uņhīsasīso ti idam vuttam. Idàni tam atthadvayam 
mahāpurise suppatitthitan ti Makāpurisassa hiti ādi vuttam. 
Saņhatamatāya, suvvaņņavaņņatāya, pabhassaratāya, pari- 
puņņatāya ca ratio **? baddha %-uņhīsapafto viya virocalt. 
Kapļisīsā ti dvidhābhūtasisā.** Phalasīsā ti phalitasīsā. 
Atthisīsā %% ti mamsassa abhāvato ativiya atthitāya,* 
patanubhāvato và tac' onaddha-atthimattasīsā. Tumbasīsā 9* 
ti lābusadisasīsā. Pabbhārasīsā ti pitthibhagena olamba- 
mānasīsā. Purimanaye $ ti paripuņņa-nalātatāpakkhe.** 
Uahisavethitasiso viyáti unhisapattena  vethitasisapadeso 
viya. Umnhisam viyáti chekena sippinā viracita-uņhīsamaņ- 
dalam viya. | 

33. Tassa vitthāro ti tassa lakkhanapatiganhananemit- 
takānam 5? santappanassa vitthāro vitthārakathā. Gabbh' 
okkantiyan ti ** gabbh' okkantiyà 9? nimittabhüta 9-supina- 
patiggāhakasantappane ?? vutto yeva. 

34. Niddosenáti?! khárika-lonik' àdidosarahitena. Dhátiyo 
ti thaūiiapāyikā dhātiyo. Tā hi dhāpenti, thaūiiam pāyen- 
titi dhātiyo. Tatkā ti *? iminā satthin 28 ti padam upasam- 


50 BmP "vemajje * DA omits this category. It has 
51 AG omit only four, i.e. kapi-, phala-, 
52 AGM muduttamā tumba- and pabbhāra. 
BGM mudutamā 65 ABGGMM omit 
53 AGM sappivatto * BG omit 
54 P rajatapupphulakan 65 BmP ?nayená 
55 AGGMM rajatamayāmatārakā- 66 BmP "pakkhena 
māha * BmP ?patigganhane nemitta- 
B rajatamayāmatāmatārakā- e65 BmP omit E 
māha : 6 A nimittam bhūta `: 
$66 AGn bhave Gn nimittam bhütam 
& P adds na 7€ AGm surinapaggáhanasantapane 
ss BmP ?punnpasisabimbatàya BG *?patiggáhanasantapane 
59 DA raūnā M ?patiggahanasantapane 
* BmP bandha 1 ABGGNM niddesenāti 
st A viddhāsīsabhūtā- 2 ABGGNM omit 


BGGnM *sīhabhttā sīsā 73 AGGMM saddhin; B sabbin 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 55 
harati. Sesā piti nahāpikā 74 dhàrika parihàrikà ti imā 
tividhā pi.”5 Tā 7% dahanti 77 vidahanti nahānam dahanti 
dhàrenti *? pariharanti ?? cáti 7? dhātiyo t” eva €? vuccanti. 
Tattha dhāraņam urasā, ūrunā, hatthehi vā suciram velam 
sandharanam. Pariharanam affiassa ankato 9! attano an- 
kam,82 aññassa *$ bāhuto attano bāhum upasamharantīhi 84 
haraņam sampāpanam. 

35. Maūjussāaro ti saņhassaro. Yo hi sanho so 
kharo na hotiti àha akharassaro ti. Vaggwssaro ti 
manoramassaro,55 manorammatà 99 c' assa cáturiya-nepuf- 
nayogato ti aha chekamipunassaro ti. M adhurassaro 
ti sotasukhassaro, sotasukhatà c' assa ativiya itthabhàve- 
nāti āha sātassaro ti. Pemamntyassaro ti piyàyitab- 
bassaro, piyāyitabbatā c' assa suņantānam attani bhattisa- 
muppādanenāti ?? aha femajanakassaro ti. 

$8 Karavikasaddo yesam sattānam sotapatham upagac- 
chati, te attano sarasampattiyā pakatim jahāpetvā avase 
karonto attano 3? vase vatteti,?? evam madhuro ti dassento 
Tatr idan ti adim àha. Tattha karavikasakune ti adi tassa 
sabhāvakathanam. Lalītan ti pītivegasamutthitam ?! lilam. 
Chaddetvā ti samādanam ?? pi madhurasaddasavaņ' antarā- 
yakaran ** ti izņānt apanetvā. Antikkhititvā ti bhūmiyam 
anikkhipitvā ākāsagatam eva katvā.  Anubaddhamigā 
vāļamigehi. Tato maranabhayam hitvā. Pakkhe pasāretvā ti 
pakkhe yathāpasārite katvā apalantā tizthantt. 

Suvaņņapaūjaram vissajjesi yojanappamāņe ākāse attano 
āņāya ** vattanato.*5 Ten' āha So: Rāj āņāydti ādi. 


Palalimsůti *6 līļam *7 laļitam kātum ārabhimsu. Tam 
74 BmP nhāpikā 8 AG™ gatti- 

s BmP omit M gattanigatti- 

** A kà; BmP tà pi 88 BmP add karavikassaro ti 

** AGnM hadanti 89 ABGGMM attanā 

78 BmP add ti 99 ABGGNM vattati 

*9 BmP omit ?! ABGG2M piti fwice 

80 BmP tveva 92 Bm saünkharanam 


81 
82 
83 
84 


P sankharanam 
AG ?kara 

G ?karanan 

M ?makaran 

A ānaya; BG ānāsa 
BMP pavattanato 
BP laļimstti 

BmP omit 


ABGGnM aiiato; P sangaho 
BG akam; P angam 

BG aññassa 

ABGGmM upaharantihi 

BmP °harantehi 

BmP °ramma- 

AGn °ramantaya 

BGM °ramataya 


93 


94 
95 
96 
97 


85 
86 


452, 21 


452, 32, 33 


452. 33 


452, 34 


453, 1 
453. 4 
453, 5 
453. 5. 6 
453. 7 
453. 7, 8 
453. 9 
453, 17 
453, 19 


453, 26, 29 


453, 39 
453, 39 


453, 31 


453. 34 


453. 34 


454, I 


454. 3. 


454. 3 
454, 6 


56 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


fiin ti tam Buddhagun' árammanam pitim; ten' eva 
nīhārena punappunam ** pavattentī ?? avijahitvà vikkham- 
bhitakilesà therānam santike iaddhadhammasavanasap- 
pāyā! upanissayasampattiyā paripakkaiiāņatāya sattakt... 
te... patitihási.?! Sattasatamattena orodhena saddhim 
padasā va therānam santikam upagatattā sattaht janghasatelu 
saddhin ti vuttam. Tato ti karavīkasaddato. Satabhāgena 
... pe... veditabbo anekakappakotisatasambhüta-putifia- 
sambhārasamudāgata-vatthusampattibhāvato. 

36. Kammavitākajas ti sātisayasucarītakam- 
manibbattam pittasemharuhir' ādīhi apalibuddham dūre pi 
ārammaņam !%2 sampatiechanasamattham kammavipākena 
sahajātam, kammassa patipākabhāvena !?? játam pasáda- 
cakkhum.!^ Duvidham hi dibbacakkhum !*! kammamayam 
bhāvanāmayan ti. Tatr idam kammamayan ti āha «a 
bhāvanāmayan ti. Bhāvanāmayam pana bodhimüle uppaj- 
jissati. Ayam so ti sallakkhaņam kāmam manovifiiāņena 
hoti, cakkhuviñňāņena pana tassa 1% tathā bhāvitattā 106 
manoviññāņassa tattha tathāpavattîti aha yena nimittam 
.. . þe . . . sakkotíti. 

37. Vacan’ attho ti sadd' attho. Nimilan' antaritam !?* 
milanam !? dassanam na visuddham, tatha !? akkhini 
pi 119 na !!? vivatàni,!!! nimilanassa !!? dassana !!*-vibandhi- 
bhāvato.!!t Tabbipariyāyato pana dassanam visuddham, 
vivataīi cāti āha Antar” antarā ti ādi. Nī-iti jānan' attham 
dhātum gahetvā aha panāyatt 115 jānātíti. Yato vuttam 


* Animittā na 115 ñayare,116 ” (a 


(a) Vsm 236; SA I 40 


95 ABGGNM "ppuna 106 BmP nimīlana 
99 Bm pavattam pitim 19 BmP add ca 

P pavatti 19 BmP omit 
100 ABGGnM *?savanam- Hi BmP avivatāni 
19 P patitthāti | 112 BmP nimīlana 
102 BmP ārammaņa 13 AGm padassana 
19 A patipakkha- BmP dassanassa 

BnmP và vipákabhávena 114 Bm pna visuddhibhavato 

106 Bm *cakkhu P visuddhibhāvato 
1955 BG tassi =» 15 BmP panayati; DA adds ti 
19$ BmP vibhàvi- . 11$ BmP nàyare 


19 ABGGnM nimilanamtaritam 
BnmP nimilanan ti 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 57 


“ Vidühi ñeyyam 112 naravarassà ” ti (r) 


ca.!!$ Nī-iti pana '!* dhātum gahetvā vuttam !*? nayati 121 454, 7 
pavettetīti.1?? | 
Atpamatto ahos1 tesu tesu kiccakaraņīyesu. 454, 18 
38. Vass' āvāso vassam uttarapadalopena, tasmā vassam 
123 vass āvāsam, nivāsaphāsutāya !*$ arahatiti vasstko. 454, 22 
Itaresáti hemantikam !?* gimhikan ti imesu. Es” eva nayo ti 454. 23 
uttarapadalopena niddesam atidisati. dtt-ucco !25 hoti 454, 23 
nátinico ti gimhiko viya ucco, hemantiko viya nico ca na 
hoti, atha kho tad ubhayavemajjhalakkhaņatāya nāti- 
ucco hoti nātinīco. Assdti pāsādassa. NVdtibahūnīti gimhi- 454, 24 
kassa viya na atibahūni. Nāitanūntti hemantikassa viya 454, 24 
na khuddakāni, tanutarajālāni ca. Mtissakān eváti!?9 454, 26 
hemantike viya na unhaviriyàan' eva,!?? gimhike viya na !?$ 
ca 33 sitaviriyàn' eva,!? atha kho ubhayamissakàn' eva. 
Janukàníti na puthulàni. * Sukkumacchiddāniti khuddaka- 454. 27 
jàlàni.99* Uyhapavesan' atthāyāti suriyasantāpānuppave- 454, 27 
sāya.s! Blhuttiniyyūhāntti 13? dakkhiņapasse bhittīsu niy- 454.28 
yühani.33  Szmddhan ti sinehavantam, siniddhagahanen' 454, 3o 
eva c' assa garukata pi vuttā eva. Kafukasannissilan ti 454. 31 
tikatuk' àadi-katukaddabbasahitam.!* Udakayantānīti 135 455, 2 
udakavissandanayantani.?5 Yathā ca jalayantāni, evam 
himayantāni pi tattha karonti eva. Tasmā yato !?? hemante 
viya himāni patantāni hontiti ca veditabbam. 


(r) Netti 1 

1? ABmGmP neyyam; M neyam 138 AGmM muddajālāni 
118 ABGGmM omit M corrected to khuddaka- 
H9 Bm adds pavattan' attham 131 P suriyasambhavānuppa- ` 
120 BmP omit B* BmP *niyühàniti 
121 ABGGmM panayatiti ` 133 B niyyunahāni 

P adds ti; DA nāyati và G niyyuņhāni 
122 ABGGĦmMP omit BmP niyūhāni 
133 BmP vasse vā sannivāsaphāsu-  13* BG ?samhitam 

tāya BmP *katukadrabbūpasaūhitam 
124 BmP "tika 135 AGm udakasantà- 
1*$ AGM unāticco BG udakasattā- 

M uņātico 136 AGMM udakavissanānayantāni 
126 DA omits eva, but v.l. gives tt. B udakavissanayantāni 
127 BG "viriyāne G udakadvissanayantāni 

BP uņhaniyān' BmP udakadhārāvissandayan- 
128 BmP ca na tāni 
129 BMP sītaniyān' eva 137 BmP omit 
*...* BmP omit 


II—E 


455, 5 


455, 6, 7 


455, 11 


455. 13 
455. 13 
455. 14 


455. 14 


455. 14 
455. 14 
455. 15 


455, 18 


455. 19 
455. 19 
455, 21 
455, 21 


58 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Sabbatthānāni piti 13% sabbāni patikiriyā nahāna-bhojana- 
kīļā-saūcaran' āditthānāni pi, na nivāsatthānāni yeva. Ten' 
āha Dovārikā piti ādi. Tattha kāraņam āha Rājā ktrāti 1% 
ādinā.!t 

* Pathamabhāņavāravaņņanā nitthitā.!t! * 


3.2. Gobánasivankamn? ti vankagopànasi viya 
vankam,* na * hi * vankabhāvassa nidassan” attham avan- 
kā 3 gopānasī * gayhati. 

Ābhoggavaūkan ti ādito patthāya bhoggatāya * kutila- 
sarīratāya vankam. Ten' àha Khandhe ti àdi. Dandaparam * 
dandagahanaparam ayanam gamanam etassáti damda- 
parāyanam; dando và param ayanam* gamana- 
kàranam?  etassáti damdaparàyamam. Thān' 
ādīsu daņdo gati apassayo ? etassa tena vinà appavattanato 
ti dandagatikam.!? Gacchati etena và ti gati, dando gati ™ 
gamanakaranam etassáti dandagatsham.12 Dandapatisaranan 
ti etthāpi es’ eva nayo. Jardiuran ti jarāya kilantam assa- 
vasam. 

Yadā 13 ratho purato hotitī dvedhāpathe sampatte purato 
gacchante balakāye tattha ekam panthānam !* arülhe,!5 
majjhe gacchanto bodhisattena ārūļho ratho itaram pan- 
thānam '* gacchanto yadā purato hoti. Pacchā balakāyo 
ti tadā pacchā hoti sabbo balakāyo. Tādise okāse ti tādise 
vuttappakāre maggapadese. Tam j$urisan ti tam jiņņa- 
purisam. Suddh' āvāsā ti Siddhatth” ādīnam '* tiņņam 
Sammāsambuddhānam sāsane  brahmacariyam  caritvà 
suddh' āvāsabhūmiyam nibbattabrahmāno. Te hi tadà 
tattha titthanti.!? 


138 ABGGmM omit * BmP àyanam 

19 ABGG™M kitti $ ABGG?"M gamanam- 

M0 BmP ādi * BmP avassayo 

*...* ABGGnM omit 10 AGmM ?gatikà 

141 P omits BG *gahitakā 

1 DA gopānasika- 11 BG "gahita 

2 AGM vankānabhā 1? AGm ?gatika 
BmP vañkanam hi BGM dandagatika 

* BmP avanka 13 ABGG?M yathà 

* BmP add pi M BmP santháànam 

5 BmP abbhugga- 15 BBNGMP ārūļho 

6 AGM "para 16 ABGGMMP Siddhattādīnam 
BG daņdamparā 1? B patthanti 


M daņdamparam G pittanti 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 59 


Kim pan eso jinno nàmáti eso tayà vuc- 
camàno kim atthato, tam me niddhàretvà kathehiti dasseti. 
Aniddhàritasarüpatta hi tassa attano bodhisatto lingasab- 
banāmena tam vadanto '% kin ti āha. Yathā: Kim te jātan 
ti dvayam eva hi loke yebhuyyato jāyati itthi vā puriso vā, 
tathà pi tam lingasabbanàmena vuccati, evam sampadam 
idam datthabbam. Kim vuttam hotíti àdi tassa aniddhārita- 
sarūpatam yeva vibhāveti. 

Tena hiti ādi: Ayaū ca jinņabhāvo sabbasādhāra- 
nattā mayham pi upari āpatito !* evāti mahāsattassa sam- 
vijjan” ākāravibhāvanam. Ratham sāretiti sārathī. Kīļā- 
vihār' attham uyyuttā yanti upagacchanti etan ti uyyānam. 
Alan ti patikkhepavacanam. Nāmā ti garahane nipāto 


* Katham hi nāmā ” ti % 
ādisu viya. 
ya hoti,*! tassa ca avassam-bhāvibhāvato *? Jātiyā ** mūlam 
khaņanto *1 nisīditi *5 āha. Siddhe hi kāraņe phalam sid- 
dham eva hotiti. Pilam janetvā anto-tudanavasena sab- 
bapathamam hadayam  anupavissa thitattā athamena 
.sallena hadaye ** viddho viya nisīditi yojanā. 

6. Pubbe vuttanayen” evāti suddh” āvāsā kirāti ādinā 
.pubbe vutten' eva nayena. Ā bādhikan ti ābādha- 
vantam. Dukkhttan ti saīijātadukkham. Ajātan ti 
ajātabhāvo, nibbānam vā. 

ro. Bhantanettakuppal” ādim *7” vividham katvā lātab- 
bato vzlāto,** vayham sivikā cāti āha Vilātan t 
stvtkan ti. Sivikāya ditthapubbattā mahāsatto citakapaūi- 
jaram ?? sivikan ti àha. Ito fatigatan ti ito bhavato apa- 


(4) Vin I 45; II 105 


18 BGM vadento 25 AGM nisīdanti; BG nisīdati 
19 A apatito 26 ABGGMM hadayo 
BmP āpattito 27 Soal MSS. 
20 P ummathanam For ?nett' uppal' ádim ? 
?! BmP add ti 28 So al MSS. 
2 AGM avassā- DA milāta 
BGM avassabhāvi- D milāta with v.l. vilāta 
BmP avassitabhāvato 22 AGm vinapañjara 
233 AGM jāūtisa; M jātisā BGM citäpañjara 


24 ABGGN khaņento 


455. 26 


455, 28 


455, 31 
455. 31, 35 


456, 1 


459, 2 

456, IO 
456, II 
456, 12, 10 


456, 18 


456, 18 


456, 19 
456, 19 
456, 27 
456, 28 


456, 29, 30 


456, 30 


457. 2 


457. 9 
457, 10 


457, 13 
457, 16- 


457, -19 


457, 22 


457. 39 


458, 3 


458, 4, I0 


60 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


gatam. Katakálan ti pariyosapitajivanakalam. Ten' àha 
yattakan ti adi. 

14. Dhammam caratiti dhammacarano, tassa bhāvo dham- 
macaraņabhāvo ti dhammacariyam eva vadati. 

Evam ek' ekassa ° *adassdti yatha 3: Sādhudham- 
macariyā 3? ti pabbajito ti yojana, evam Sādhusamacariyā 
ti pabbajito ti àdinà ek' ekassa ?? yojana veditabbā. Sab- 
bāntti Sādhu dhammacariyā ti ādisu āgatāni 
sabbāni dhammasamakusalapuīiapadāni. Dasakusalaveva- 
canáníti ** dàn' àdidasakusaladhammapariyayapadàni.?5 

IS. Pabbajitassa dhammim?* katham sutvà ti sam- 
bandho. Aññañ ca sangīti-anārūļham, tena tadā vuttam 
bahum 3? dhammim ** kathan ti yojanā. 

Vamso váti padattayena dhammatà eváti?* dasseti. 
Cirassam % cirassam 3? passanti dīgh' āyukabhāvato. Tathā 
hi vuttam bahunnam vassānam... pe... 
accayenāti. Tem evdti na cirassa ditthabhāven eva. 
Acirakal' antarikam eva pubbakalakiriyam dassento /?1:1145i 
ca disvā ... pe... pabbajitaū ca disvā, tasmā aham pab- 
bajito 'mhi rājā ti āha, yathā: Nahātvā vattham parīda- 
hitvā gandham vilimpitvā mālam pilandhitvā bhutto ti. 

16. Kasmā pan” etthāti ādinā tesam caturāsītiyā pāņasa- 
hassānam mahāsatte sambhattatam ** samvegabahulataīi *1 
ca dasseti, yato suiatthāne yeva thatvā fiàtimitt' adisu 
kafici $? anāmantetvā mattavaravāraņo viya ayomayaban- 
dhanam gharabandhanam *? chinditva pabbajjam upagac- 
chimsu.*t 

Cattāro māse cārikam cari *5 na tāva itāņassa paripākam ** 
gatattā. | | | 

I7. Yadà pana iiāāņam paripākam gatam, tam dassento 
Ayam pandti ādim āha. Sabbe p' ime ** pabbajità mama 


3 ABGGNMM etassa 33 ABGGMNMM cirassa 
DA ekam-ekassa 40 AGm ?bhattam tam - 
3 ABGGnM omit 41 AGM samdevabahulam taūi 
32 ABGGNM omit sādhu BGM samvedabahulanaūi 
33 Bm adds padassa 42 BmP kiüci 
36 BmP *kusalakammapatha- 43 BmP ghana for ghara 
ss Bm dàn' adini- RU 44 BGM *?gaüchimsu 
P dànànidasa- 45 DA carati 
36 ABGGMMP dhamma 4 Bm °pāka 
3? BaP omit ` | 4 Bm va ime 


3$ DBmP esi ti 


MAHAPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 61 


gamanam Jāntssanttti, jānantā ca mam anubandhissantiti 
adhippāyo. 

Sannisivesüti*? sannilinesu.*? Samat' eváti 5° sanati viya 
saddam karoti viya. 

Avivek ārāmāņan 5! ti anabhiratavivekānam.5* Ayam 
kālo ti ayam tesam pabbajitānam mama gamanassa ajānana- 
kalo. N«kkhamitvà ti paņņasālāya *3 niggantvā, mahābhinik- 
khamanam pana pageva nikkhanto.5t Pāramitānubhāvena 
utthitam upari devatāhi dibbapaccattharaņehi paiiattam 55 
pi mahāsattassa puūifiānubhāvena siddhattà tena paffat- 
tam viya hotiti vuttam pallatkam paūūāpetvā 5% ti. 

“ Kāmam taco ca nahàru *? ca atthi ca avasissatū *% ”' 

ti (5) 


ādi-nayappavattam caturatgaviriyam adhitthahitvā. Vūpa- 
kāsan ti vivekapāsam. 

Aūūen evāti yattha 5? mahāpuriso tadà viharati, 
tato aiīfien eva disābhāgena. Kāmam bodhimaņdo Jam- 
budīpassa majjhe nābhitthāniyo, tadā pana brahāraūītio % 
vivitto 5! yogīnam patisallīnasāruppo hutvā titthati, tad 
añño pana Jambudipapadeso yubhuyyena bahujano ākiņ- 
_ņamanusso iddho phīto ahosi. Tena te tam tam janapada- 
padesam uddissa gatà anto Jambudībābhimukhā cārikam 
$akkantà ti vuccati; 9? anto Jambudipábhimukhà, na Hima- 
vant' ādi-pabbatābhimukhā ti attho. 

18. Kāmam Bhagavā Buddho hutvā sattasattāhāni tatth' 
eva vasi, sabbapathamam pana Visākhapuņņamam san- 
dhāya ekarattivāsam upagatassūti vuttam. R ahogatas- 
sáti raho janavivittam thanam upagatassa, tena gana- 


sangaņikābhāvena mahāsattassa kāyavivekam aha. Pati- 
(b) A T 5o 
48 So all MSS; DA sannisinnesu 55 BmP supaüiiattam 
*9 BmP sannisinnesu s6 BBmGMP paūia- 
50 AGM sāsane vāti 57 BG naharu 
BGM sānat”' evāti 58 M corrected to avasussatū 
51 AGGM avivekatvānan P avasussatü 
BM avivekatavanan 59 ABGGnM yathà 
DA pavivek'- 60 AGn brahmaraiiio 
53 HmP anabhirati- BnmP °raññe 
$3 AGm tinnasálaya $1 BG vicinto; BmP vivitte 


66 AGM nikkhamanto 62 BmP vuttā 


458, 10 


458, 19, 20 


458, 21, 22 


458, 22 


458, 29 


458, 29, 31 


459, 1 


459, 6 
459, 6 


459, 7, 8 


459, 8 


459, 


459, 


9 


IO— 


459, —I I 


459, 
459, 


459, 


459, 


459, 


459, 
459, 


459, 


459, 


I2, 13 


15 


21 


62 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


sallīnassdti * nānārammaņacārato cittassa nivattiyā 
pati * pati %% samma-d-eva linassa 5 tattha avisatacittassa, 
tena cittasangaņikābhāven” assa pubbabhāgiyam cittavi- 
vekam āha. Dukkhan ti jāti-ādimūlakam dukkham. Kā- 
mam cutūpapātā ti maraņāni %? eva, maranà 95 jātiyo 
ca9? jayati miyatiti pana vatvà cavati up- 
pajjatíti vacanam na  ekabhavapariyàápannànam 
nesam gahanam, atha kho nānābhavapariyāpannānam 
ekajjham gahanan ti dassento àha ida: dvayam ... pe... 
vuttan ti. Kasma pana lokassa kicch' apattiparivitakkane 
jarámaranassáti jarāmaraņavasena  niyamanam 
katan ti àha yasmā ti ādi. Jarāmaraņam eva upaithāti " 
àdito ti adhippayo. Abhinivifthassáti àraddhassa. Paticca- 
samuppádamukhena vipassanárambhe tassa jarámaranato 
patthāya abhiniveso aggato yāva mūlā ” otaraņam viyāti 
àha bhav' aggato otarantassa viyáti. 

Upāyamanastkārā ti upāyena manasikaraņato ”?* manasi- 
kārassa pavattanato. Idāni tam upāyamanasikārapariyā- 
yam yonisomanasikāram sarūpato pavatti-ākārato va % 
dassetum Anice ādīni hiti ādi vuttam. Yontisornanastkāro 
nāma pathamanasikāro ”* nāma ”* hoti * yathāvato ?* 
manasikārabhāvato. Antcc' ādīniti ādi-saddena dukkhānat- 
ta-asubh' ādīnam gahaņam. Ayan ti etad ahosîÎti 
evam vutto kim hi nu kho satîti ādinayappavatto 
manasikāro. Tesam aññataro ti tesu anicc' adimanasikà- 
resu ?? afifiataro eko. Ko pana so ti? Aniccamanasikāro va, 
tattha kāraņam āha udayabbaydnupassanāvasena pavat- 
tattā 78 ti.” Yam hi uppajjati c' eva cavati 9? ca, tam anic- 
cam udayabbayaparicchinnattà *! addhuvan ti katvà. Tassa 
pana tabbhāvadassanam yāthāvamanasikāratāya ** yoni- 


63 ABGG™M pati- 33 Bm ca 

2 E E ae ade P pati only uj E e 
nilinassa otiti - 

66 BBNGP pi 6 AGm yāvathāvato 

7 BG jāti pi maraņāni 2 BnP yāthā- 

2 m Eum a Ga n 
marana pava 

9$ BBNGMP va 7? ABGGRM omit 

70 olā upatthāsi > i ceti 

utthāsi udayavaya- 
"1 BnP mülam $2 AGM yathāva- 


12 BG "kāraņato 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 63 
somanasikāro. Ito yontsomanasikārā ti hetumhi nissakka- 
vacanan ti tassa tmtnā upāyamanasikārendti *3 hetumhi 
karaņavacanena attham āha. 

Samāgamo ahostti yāthāvato pativijjhanavasena sangamo 
ahosi. Kom bana tan ti kim pana tam jarámaranakaranan ti 
aha Jatíti.91 Jaàtsyà kho** ti àdisu ayam sankhep' 
attho:— Kimhi nu kho sati jaráàmaranam 
hoti, kim paccayā jarāmaraņan ti jarāmara- 
ņakāraņam parigaņhantassa bodhisattassa: Yasmim sati 
yam hoti, asati ca na hoti, tam tassa kāraņan ti evam 
avyabhicárikaranapariganhane Jàtiya kho sati ja- 
rāmaraņam hoti, jātipaccayā jaramara- 
nan ti yà jarāmaraņassa kāraņapariggāhikā paūnā 
uppajji,$ tāya uppajjantiyā 7 samāgamo ahositi. Sabba- 
padānīti kimhi nu kho sati jāti hotiti ādinā 
āgatāni jāti-ādīni viniiāņapariyosānāni $$ navapadāni. 
Dvādasapadike paticcasamuppāde idha yāni dve padāni 
agahitāni tesam agahaņe ** kāraņam pucchitvā vissajjetu- 
kāmo tesam gahetabb' ākāram tāva dassento Eitha panāti 
ādim āha. Paccakkhabhūtam paccuppannabhavam patha- 
nam gahetvā tad anantaram anāgatan dutiyan ti gahaņe 
atīto tatiyo hotiti āha Avtjjā saūkhārā hit atīto * bhavo ti. 
Nanu c' ettha anāgatassāpi bhavassa gahaņam na sam- 
bhavati paccuppannavasena abhinivesassa coditattā ?! ? 
Saccam ?? etam, karane pana gahite phalam gahitam eva 
hotiti tathà vuttan ti datthabbam. Api c' ettha anagato pi 
addhà atthato saüngahito ?? eva, yato parato nàmarüpapac- 
cayā saļāyatanan ti ādinā anāgat' addhasangāhikā * 
desanā pavattā. Tehtti avijjāsankhārehi ārammaņabhūtehi. 
Na ghatīyaitt na sambajjhati. * Makāpurtso hi paccuppanna- 
vasena abluntvīttho ?5 ti aghatane kāraņam āha. Adrithehtti 
anavabuddhehi, itthambhütalakkhanaü c' etam karana- 
vacanam. Sati anubodhe pativedhena bhavitabban ti āha 


$3 DA upāyena- 90 ABGGNM tatiyo 
st ABGGMM omit % Bm jotitattà ti 
85 ABGGNM cā P adds ti 

P vā ?? ABGGnM sabbam 
86 BMP uppajjati 33 A sahinito 
83? ABGGM uppajjanā ti yāvassa BGGnM saügitito 


ABGGmM pi ñanapariyosanani a 


BP "sangahitā 
AG? agahanena ie 


BmP mahà ...pe...abhi- 


459, 21 . 


459, 21 


459, 25 
459, 25 
459, 25 


459, 28 


459, 29 


459, 32 


459, 32 
459, 33 
459, 34 


459, 35. 36 
459, 36 
459, 36 


460, 2 


460, 5 


460, 6 
460, 7 


460, 7 


460, 8 
460, 9 


460, 9 
460, IO 


64 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


na sakkā Buddhena lhavīitun ti. Imtnā ti mahāsattena. Te 
ti avijjā-sankhārā.  B/ava **-upādāna-taņhā-vasen evāti 
bhava-upàdàna-tanhadassanavasen' eva.  Difhà tamsa- 
bhāva-tamsahagatatā *? hi tehi samānayogakkhemattā.** 
Visuddhimagge kathità va, tasmà na idha kathetabbā ti 
adhippāyo. 

19. Paccayato *? ti hetuto, sankhārato ti attho. Kimhi 
nu kho sati jaràmaranam hotiti àdina hi 
hetuparamparāvasena  phalaparamparàya | vuccamànaya 
kimhi nu kho sati viññanam hotiti vicāra- 
naya sañkhare kho sati!? viūiūiāņam hotiti 
viūiiāņassa visesakāraņabhūte sankhāre agahite 1 tato 
vitiianam patinivattati 1%? nāma, na sabbapaccayato. Ten’ 
ev āha Nāmarūpe kho sati viūūāņam 
hotiti. Kāmam pi c' ettha sahajāt” ādīvasen” eva 1° 
paccayabhūtam adhippetam, na kammūpanissayavasena 
paccuppannavasena abhinivesassa 1% coditattā.!?5 Āram- 
maņato ti avijjā-sankhārasankhāta-ārammaņato, atītabhava- 
sankhāta-ārammaņato và. Atīt' addhapariyāpannā hi !99 
avijjāsaūkhārā. Tato '%7 patinivattamānam vififiāņam atīta- 
bhavato pi patinivattati 19$ nama. Ubhayam piti patisandhi- 
viññanam pi vipassanaviüianam pi. Nàmarüpam nátikka- 
malíti paccayabhütam arammanabhütari !? ca nàmarüpam 
na atikkamati, tena vina avattanato. Ten' āha nāmarūpato 
param na gacchatiti. | | 

Vifiane nàmarüpassa paccaye honte t1 vititiane nàmassa, 
rüpassa, nàmarüpassa ca paccaye honte. Nāmarūpe vifi- 
ñānassa paccaye honte ti tathà nàme rüpe nàmarüpe ca 
viüfiànassa paccaye honte ti catuvokàra-ekavokàra !!9- 
paiīcavokārabhavavasena yathāraham yojanā veditabbā. 
Dvīsu pi!!! aūūamaūūapaccayesu !!? hontesiti pana. patica- 
vokārabhavavasen” eva. Ettekenāti viūāņa ''5-nāmarū- 


96 BG omit 105 Bm jotitattā 

97 BmP "sahagate 1 Pt 

9s Bm *yogakkhamattà 19? BmP yato 

99 AGm paccayato 19 ABGGmM *vattà ti 

19 ABGGmM add pi 19 BG arammanarüpañ 

19! P gahite 19 BG omit 

1? BG *?vatteti 111 DA omits, but v.l. gives tt 

103 BG °jātivasen’- 112 ABGGmM °maññam paccaye 


106 BmP °nivisassa | 113 ABGGmM viññanam 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 65 


pànam !* aiinamainam !* upatthambhanavasena pavat- 
tiya. Jayetha và ... pe ... uppajjetha và 
ti: Satto jāyati... pe... uppajjati và ti samañña 116 hoti, 
vitiananamarüpavinimmuttassa sattapaññattiyā upādāna- 
bhūtassa dhammassa abhāvato. Ten’ āha Ito híti àdi. Etad 
eváti viñňāņam nāmarūpan ti etadvayam eva. Pañcapadā- 
níti jāyethā vā ti àdini paficapadani. Nanu tat- 
tha pathamatatiyehi !? catutthapaficamàni atthato abhin- 
nāniti āha saddhim aparāparam cutipatisandhīhīti. Puna 
tam eitāvatā tt vuttam atthan ti yo ettāvatā ti 
padena pubbe vutto, tam eva yathāvuttam attham yadi- 
dan ti àdinà miyyátento 9  nidassento puna vatvā. 
Anulomapaccay' ākāravasendti paccayadhammadassanapub- 
bakam !? paccay' uppannadhammadassanavasena. Pac- 
cayadhammànam hi attano paccay' uppannassa paccaya- 
bhāvo idappaccayatā paccay' ākāro, so ca avijjāpaccayā 
sankhārā ti ādinā vutto. Samsārappavattiyā anulomanato 
anulomapaccay” ākāro. Jāti-ādikam sabbam vattadukkham 
.cittena samihitena !?? kattabbam !?! samühavasena gahetvà 
pāļiyam dukkhakkhandhassāti vuttan ti āha 
jàtt ... $e. . . dukkharásissáti. 

Dukkhakkhandhassa anekavāram samudayadassanava- 
sena 122 wviüüanassa pavattattà samudayo samu- 
-day0!?3 tj àmenditavacanam.!4^ Atha và evam samu- 
dayo hotiti idam na kevalam  nibbattidassana- 
param,!*5 atha kho paticcasamuppāda-saddo viya samup- 
pādamukhena idha samudaya-saddo nibbattimukhena pac- 
cayattam 1*6 vadati. Vinīūāņ” ādayo !?7” bhav' antā !** 
idha !?? paccayadhammaà !?? nidditthà, te sámafifiarüpena 
vyāpan icchāvasena 1% ganhanto samudayo samu- 


dayo"! ti āha, evañ ca katvà yam vakkhati Imasmim 
114 ABGGnM add etam 1*3 AM once only 
15 BmP ?maiiia 124 Bm āmedita- 
1$ ABGGnM sāmaūā BmP add avoca 
117? BG tatiye 125 BmP *dassanapadam 
1* DA niyyādento witk v.l. niyyā- ^ !** P paccay' attham 
tento 127 G nibbān' ādayo 
N9 BmP ?pubbaka 128 AGM vayāvanetā 
19 ABGGnM Yhite BG cayāvanto ; M vayāvanto 
121 AGmM kattam 129 A idappaccaya- 
BmP katam 39 ABGG" vyapan'- 


1? AGn ?dassanam- 3! AGEM once only 


460, 
460, 


460, 


460, 


460, 


460, 


460, 


460, 


460, 


461, 


II 
13 


I2, I3 


14 


15 


16 


16 


20—-2I 


23 


I 


400, 25 


460, 25 
400, 26 


460, 26 


460, 2 


460, 28 


460, 28 


460, 29 


460, 31 
460, 32 


460,34; 461,1 
461, I 


66 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


sati idam hotiti paccayasaūjānanamaitam kaihitan ti, tam 
samatthitam hoti. Yadi evam, Udayadassanapaññā v 
esa 192 ti idam kathan ti? Nāyam 53 doso, paccayato 
udayadassanamukhena nibbattilakkhaņadassanassa sam- 
bhavato. Dassan’ atthena cakkhun * ti samudayassa 
paccakkhato dassanabhāvena cakkhum *t viyāti cak- 
khum.'!t Nātakaray' atthenāti 15 yathā samudayo samma-d- 
eva fiàto hoti avabuddho, evam karan' atthena. Pajánan 
althenáti viñňāņ’ àdi-tamtampaccay' uppattiya 39 etassa 
dukkhakkhandhassa samudayo hotiti pakārato jānan' 
atthena. Nibbijjhitvä pativijjhitvā uptann atthenāti anib- 
bijjha "57 pubbe udayadassanapaūiāya patipakkhadamme 
nibbijjhitvā: Ayam samudayo ti paccayato khaņato 
ca sarüpato pativijjhitvà uppannabhavena 39 nibbijjhan' 
atthena pativijjhan' atthena ca 9? vijjà ti vuttam hoti. 
Obhàsan' | atthenáti  samudayasabhāvapaticchādanakassa 
moh' andhakārassa kiles' andhakàrassa ca vidhamanavasena 
avabhāsakabhāvena. Idàni yathàvuttam attham paliya 14 
vibhāvetum yatkdkāti ādi vuttam. Tattha cakkhum 
udatādtti pāļiyam pad” uddhāro. Katham udapāditi 
ce ti āha dassan' afthenáti. Samudayo !*! ti 144 paccakkhato 
dassan' atthenáti 4? vutto vāyam attho. Iminā nayena 
sesapadesu pi attho veditabbo. Cakkhudhammo !*? ti cak- 
khun' ti pāļidhammo. Dassan” attho atiho ti dassanasa- 
bhāvo tena pakāsetabbo attho. Sesapadesu pi es' eva nayo. 
Ettakehi padehiti imehi paūīcahi padehi. Kim kathitan ti 
pind' attham pucchati. Paccayasafijánanamattan ti viñňāņ’ 
àdinam paccayadhammànam nàmarüp' àdipaccay' uppan- 
nassa paccayabhavasaiijánanamattam M5 kathitam avisesato 
paccayabhāvasallakkhaņassa '46 coditattā.!t? Sankhārānam 


133 So all MSS; DA c' esà 135 AGm add nibbijjhi-uppanna- 
133 P ayam bhāvena 
134 BmP cakkhu 133 BmP omit 
DA dassan' atthena, cakkhu-  !*9 Bm patipatiyà; P pátiyà 
jiāņakāraņ” atthena itāņam 141 Bm samudayassa Š 


This should be corrected to 402 Bm dassanabhavenáti ` 
dassan' atthena cakkhum, fiáta- 348 ABGGmM cakkhum- 


karan' atthena fiāņam, 14 BmP cakkhu 
135 AGM fiāņata- 145 BGP "jānanam attham 
DA fiánakaran'- BmP paccayasabhāva- 
136 AGM tampatampaccay - M6 BmP paccayasabhāva- 


137 BmPanibbijjhitvā; M anibbijja "7 Bm jotitattā 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 67 


samma-d-cva udayadassanassa coditattà 4? vilhipatipannà 
taruņavipassanā kathitā ti ca vuttam. 

21. Attanā adhigatattā 148 āsannapaccakkhatāya ayan ti 
vuttam, ariyamagg' àdinam !* maggan' atthena *maggo ti. 
Pubbabhāgavipassanā h” esā.!? Ten' āha bodhāydti. 
Bodha-saddassa !5! bhāvasādhanatam sandhāy' āha catusac- 
cabujjhan' atthāyāti.  Pariūiiāpahāna-bhāvanābhisamayā 
yāvad eva sacchikiriyābhisamay” atthā nibbānādhigam' 
atthā !5? brahmacariyavāsassāti vuttam nibbānabujjhan' 
atthāya eva vā ti. 


** Nībbānam paramam 53 sukhan ” ti (c 


hi vuttam. Bujjhatíti cattàri ariyasaccani ekapativedhena 
pativijjhati, tena bodha-saddassa kattusadhanatam !** àha. 
Paccattapadehiti 155 pathamavibhattidipakehi padehi. Ntd- 
bānam eva kathitam viūtiāāņ” ādi nirujjhati etthāti katvā. 
Anmbbattinirodhan ti sabbaso paccayanirodhena anup- 
pādanirodham accantanirodham. 

Sabbek” eva etehi padehīti cakkhun 356 ti ādīhi paficahi 
padehi.  Ntrodhasaiījānanamaitam evādti Nirodho 
nirodhi ti kho ti ādinā nirodhassa saiijānanamattam 
eva kaihitam pubb' ārambhabhāvato, na tassa pativijjhana- 
vasena paccakkhato dassanam !57 ariyamaggassa anadhi- 
gatattā.  Sankhārānam  samma-d-eva  nirodhadassanam 
nāma sikhāppattāya vipassanāya vasena icchitabban ti 
vulthànagamini balavavipassanà 159 kathità ti ca vuttam. 

22. Vidīivā ti pubbabhāgiyena iiāņena jānitvā. Tato apa- 
rabhāge ti vuttanayena paccayanirodhajānanato pacchā.!*? 
Upādānassa paccayabhūtesūti catubbidhassa pi upādānassa 
ārammaņapaccay ādīnā paccayabhūtesu, upādāniyesūti 


(e) Dh 203, 204 


15 [pm jotitatta 14 BGM "sādhanam 
H8 ABGG? adhigatta Bm ?sádhanattam 
M9 AGm "maggayamagg' aàdinam 155 A paccakkantam- 
150 AGm h' esam; BGM bhedam G% pakkaccantam- 
151 BmP bodhapadassa DA paccanta- 
152 ABGGMM "gamattā 156 BmP cakkhu 
Bn "ādhigamatthattā 157 BG dassannam 
P "ādhigamattattā 158 ABGGMMP omit balava 


155 ABGG"M parama 159 PBmP pacchābhāge 


461,2 
461, 4 
461, 4 


461, 5 
461, 5 


461, 6 


461, 6 


461, 10 


401, II 


401, 14 
4061, 15 


461, 16 


461, 16 
461, 19 


461, 19 


461, 23- 


461, 23 


461, 24 


461, 29 


461, 34 


461, 34 
462, 1 


462, 1 


68 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


attho. Vahanio !*9? ti pavattento.!$! Idan ti Aparena 
samayenāti ādi vacanam. Kasma vuttan ti yāya 
patipattiyā sabbe pi mahābodhisattā carimabhave bodhāya 
patipajjanti, vipassanāya mahābodhisattena tath” eva pati- 
pannan ti kathetukamyatāvasena pucchāvacanam. Ten 
àha Sabbe yeva híti adi. Tattha vuttassa jātadivase abhi- 
nikkhamanam,!9? padhānānuyogo ca dhammatāvasena vedi- 
tabbo, itaram iti-kattabbatāvasena. Tatthāpi cirakāla- 
paribhāvanāya '*3 laddh” āsevanāya mahākaruņāya saīī- 
coditamānasattā 


“ Kiccham 164 vatâyam loko āpanno 16 ” ti (® 


ādinā samsāradukkhato mocetum 166 icchitassa sattalokassa 
kicch' āpattidassanamukhena jarāmaraņato patthāya pac- 
cay' ākārasammasanam pi dhammatā va. Tathā attādhī- 
natāya,!$” kenaci anupakkhatattā '%$ asevanakasukhavi- 
hāra '%-catutthajjhānikatāya ca ānāpānakammatthānā- 
nuyogo. Paūcasu khandhesu abhinivisttvā ti viūiiāņanā- 
marūp' ādipariyāyena gahitesu paiicasu upādānakkhandhesu 
vipassanābhinivesavasena '7% abhinivisitvā patipattim āra- 
bhitvā. Anukkaman ti anu anu kamitabbato patipajjitab- 
bato anukkaman ti laddhanāmam anupubbapatipattim. 
Katvà ti 1?! puna !?! patipajjitva.!?? 

Iti rüfan ti ettha dutiyo :t-saddo nidassan' attho, 
tena pathamo ://-saddo sarüpassa parimàánassa!?3 ca bo- 
dhako, anek” atthattā nipātānam avutti-àdivasena vàyam 
attho veditabbo. Antogadhāvadhāraņafi ca vākyam das- 
sento Idam rūpam, ettakam rūpam, tto uddham rūbam n 


(4) D IL 30; SII5 


166 AGm vāhento 165 AGm ācinno 
B vāhonte 166 ABGGMM mocitum 
G vāhente 16 AGM attatathāya 
M vā bhonto 16 ABGGNM *kkhattā 
DA vaddhento twith vv.ll. Bm anupakhatattà 
vahanto, và bhanto P anupakkhatattà 
11 AGm pavatte tena 1 BmP asecanakasukhavihāratāya 
BGM pavattente 170 ABGGMM "nivesana- 
162 Bm mahābhi- 11 AGM omit 
168 ABGM Ybhāvanā ca B"P omti puna, 
Gm °bhāvanā 1? AGm omit 
14 ABGNM kicchā 173 ABGGMM parināmassa 


G kiccā 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 69 


althíti adim àha. Tattha rufpanasabhàávan ti iminà sámaiü- 
fiato rūpassa sabhāvo dassito, bhūtūpādāya bhedan ti ādinā 
visesato, tad ubhayenāpi Idam rūtan ti padassa attho 
niddittho. Tattha lakkhaņam nāma tassa tassa rüpavisesassa 
anaññasādhāraņo sabhāvo. Raso tass' eva attano phalam 
pati paccayabhāvo. Paccupatthānam tassa 17ł param’ at- 
thato vijjamānattā yathāvato !75 ňñāņassa gocarabhāvo.176 
Padatthānam āsannakāraņam, ten” assa paccy” āyattavutti- 
tā!?” dassitā. Anavasesarūpafariggaho ti iminà pana 
eitakam rūpam, tto uddham, rūbam n' atthīti padadvayassāpi 
attho niddittho, rūpassa sabbaso pariyādānavasena niyā- 
manato. 

Itt vübassa samudayo ti ettha pana tti-saddo 

“ Iti kho bhikkhave sappatibhayo bàlo " ti (€) 
ādīsu viya pakar' attho ti àha dižii evan ti. Avijjā- 
samudayā 175 ti avijaya uppādā, atthibhāvā ti attho. 
Nirodhavirodhī !79 hi uppādo atthibhāvavācako pi hoti, 
tasmā purimabhavasiddhāya avijjāya sati imasmim bhave 
rūpasamudayo, rūpassa uppādo hotiti attho. Taņkāsamu- 
dayā ti ādisu pi es’ eva nayo. Ahàrasamudayá ti ettha pana 
pavattitapaccayesu kabalinkàr' ahàrassa !% balavatāya 181 
so eva gahito. Tasmim pana gahite pavattitapaccayatāsā- 
maūfena utucittāni pi gahitān'” eva hotiti catusamutthāni- 
karūpassa paccayato udayadassanam vibhāvitam evāti dat- 
thabbam. Nibbattilakkhanan ti ādinā kālavasena udayadas- 
sanam āha. Tattha nibbattilakkhaņan ti rūpassa uppāda- 
sañkhatam 182 sankhatalakkhaņam.!$$ Passanto piti na 
kevalam paccayasamudayam eva, atha kho khaņato 15% 
udayam passanto pi. Addhāvasena '*5 hi pathamam udayam 
passitvà thito puna santativasena disvà, anukkamena 


khaņavasena passati. Avtjjānirodhā rūpanirodho ti agga- 
(e) A Í ror | 

174 BG tattha | 180 BmP kabalikar'- 

175 ABBmnGG2P yàthà- 151 BG *tàyam 

176 ABGGmM "bhāve 183 AGm ?sankhátatam 

17? AGm "āyattā- ` 185 AGm Clakkhaņānam 

" P "āyatthavutti sā 14 BG khananato; M khananato 

178 BG avijjàya 185 ABGGnM addhánavasena 


179 BmP nirodhanirodhī 


402, 2 
462, 2 
462, 1 
462, 3 
462, 3 
462, 3 


462, 3 
462, 4 
462, I1 


462, 5 


462, 6, 7 


462, 8 
462, 8 


402, 9 


402, 9 


462, II 


462, 


462, 
402, 
402, 


462, 
462, 


462, 22, 24 


II 


I5 


, 16 


16 


, 16 


16 


70 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


maggena avijjāya anuppādanirodhato anāgatassa rūpassa 
anuppādanirodho hoti, paccayábhave !$* abhāvato. Taņ- 
hànirodhà 33? kammanirodho !?? ti etthápi es' eva nayo. 
Ahàranirodhà 1$? ti pavattipaccayassa kabalinkàr' áháras- 
sa 18% abhāvena.!** Rūpanirodho ti tamsamutthānarūpassa 
abhāvo hoti. Sesam vuttanayam eva. Vipartņāmalak- 
khaņan ti bhangakālavasena h' etam vayadassanam, tasmā 
tam addhāvasena pathamam passitvā puna santativasena 
disvā anukkamena khaņavasena passati. Ayafi ca nayo 
pàkatikavipassanavasena ! vutto, bodhisattānam pan’ 
etam n' atthi. Es' eva nayo udayadassane pi. 

Iti vedanā ti ādisu pi hetthā rūpe vuttanayānu- 
sārena attho veditabbo. Ten” āha Ayam vedanā ettikā 1°! 
vedanā ti ādi. Tattha vedayita ... pe ... sabhāvan 19 ti 
ettha vedayitasabhàvam ... pe...?9* vijánanasabhavan 
ti paccekam sabhāva-saddo yojetabbo. Vedayitasabhāvan ti 
anubhavanasabhàvam. Safijünanasabhávan ti nilam pitan ti 
adinà àrammanassa sallakkhanasabhavam.  Abhisankhara- 
nasabkāvan ti āyūhanasabhāvam. Vijānanasabkhāvan ti 
ārammaņassa upaladdhisabhāvam. Sukh’ ādíti ādi-saddena 
dukkha-somanassa-domanass' upekkhàvedanànam saügaho ; 
rūpasaīūddīti ādi-saddena saddasaūīādīnam ; phass' ādīti 
ādi-saddena cetanā !**-vitakk” ādīnam ; cakkhuviūūāņ ādī- 
nan 5 ti ādi-saddeņa sabbesam lokiyaviiifiāāņānam sangaho. 
Yathā ca viüifiane esa nayo vedanádisu pi. 

Tesan ti samudayo ti vuttadhammānam. Tīsu khandhesi- 
ti vedanā-saūīfiā-sankhārakkhandesu. 


* Phuttho !** vedeti, phuttho safijánàti, phuttho ceteti " 
ti (n 


(!? S IV 69 

186 ABGGRM paccaya- 191 BG omit 

187 Nol found in D or DA. Probably BnP ettakā 
a construction on the analogy of °? DA sambhāvam, tt should be 
taņhāsamudayā kammasamu- corvected to sabhāvam 
dayo, āhārasamudayā rūpasa- 15 ABGGMM yāva instead 
mudayo. 194 AGmM mettā 

188 BmP kabaļīkār- 195 So all MSS. 

189 ABGG*MM abhāve DA ?viünàan' adi 

199 A pakatikavipassanika- 196 ABGG"M puttho fhroughout the 
G9 pakatikavipassanaka- passage. 


B"P ?vipassaka- 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 71 


vacanato bhassasamudayā ti vattabbam. 


< ^» «e» 


“ Nàmarüpapaccayà pi vitifianan " ti (£) 


4 ^w m 


vacanato VWuiangakkhande námarüpasamudayà ti vattab- 
bam. Tesam yevdti tisu khandhesu phassassa viüifianak- 
khandhe nàmarüpaphassà !?? ti phassanāmarūpānam 1% 
yeva vasena althangamapadam 19? 5i yojetabbam. Avijjādayo 
pana rüpe vuttasadisà eváti adhippàyo. 
Samapaūiiāsalakkhaņavasenāti paccayato vīsati khanato 
paficáti *9 paicavisatiyà udayalakkhanànam, paccayato 
visati khanato paicáti paficavisatiyà eva vayalakkhaņā- 
nai?" cáti samapafitiasàya udayavayalakkhananam vasena. 
Tattha paüticannam khandhànam udayo lakkhiyati etehiti 2°2 
lakkhaņāniti vuccanti *% avijjādisamudayo *%4 ti,%5 tathā 
tesam anuppādanirodho lakkhīyati 2°68 etehiti lakkhanàníti 
vuccanti avijjādīnam accantanirodho.??? Nibbattivipari- 
ņāmalakkhaņāni pana sankhatalakkhaņam evāti. Evam 
etāni samapaūāsalakkhaņāni sarūpato veditabbāni. Yathā- 
nukkamena vaddhite ti yathāvutta-udayabbayaiiāņe tikkhe 
süre pasanne hutvà vahante tato param pattabbānam *'3 
bhangaiāāņ ādīnam uppattipatipātiyā vuddhippatte param” 
ukkamsagate vipassanāfiāņe. Pageva hi chattimsakoti- 
satasahassamukhena pavattena sabbaiiutaiiāņānucchavi- 
kena mahāvajirafiāņasaūkhātena sammasanaiiāņena sam- 
bhat ānubhāvam gabbham gaņhantam paripākam gac- 
chantam patipadāsuvisuddhifiāņam *% aparimitakālasam- 
bhataya 2° paññaparamiya ānubhāvena ukkamsapāramip- 
pattam anukkamena vutthānagāminibhāvam upagantvā 
yadā ariyamaggena ghateti tadā ariyamaggacittam sab- 
bakilesehi maggapatipātiyā vimuccati, vimuttafi ca tathā 


(8) D II 63 
197 Bmp nāmarūpassā 206 ABGGmM samudayā 
198 AGm phassassa- 205 ABGGmM omit 
199 AGm tatthagama- 300 ABGGmM add ü 
re Te a 
a ama- atta- 
200 AGm wit 209 BmP "padāvisuddhi- 
BGM pañcati 210 AGm °sambhavanāya 
2001 ABGGnM °lakkhanañ BG ?samagatàya 
202 AGm eva tehiti BmP *kāle- 


203 BG vuccati 


462, 25 


462, 25 
462, 27 


462, 26 


462, 32 


462, 33 


462, 34 
462, 34 


462, 35 
463, I 
463, I 
403, 2 


403, 3 


463. 3 


463, 4, 5 


463, 5 


463, 8 


463, 8 


72 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vimuccati yathà sabbaso ?!! fieyy' āvaraņappahānam hoti.?!? 
Sankilesānam sa-vāsanappahānan ti vuccati, ta-y-idam 
pahànam atthato anuppattinirodho ti?! àha anwppadani- 
rodhenāti ādi.*!* Āsavasaūkhātehi *!5 ktlesehtti bhavato 
ābhav' aggam,*!$ dhammato āgotrabhum ?!? savanato pavat- 
tanato āsavasaūitehi rāgo, ditthi, moho ti imehi kilesehi. 
Lakkhanavacanaü c' etam *!$ pāļiyam yadidam āsa ve - 
hiti, tad ek' atthatāya *!? pana sabbehi pi kilesehi 
sabbehi pi pāpadhammehi cittam vimuccati. Agahetvā 
ti tesam kilesānam lesamattam pi agahetvā. Maggakkhaņe 
vimuccati nāma tamtammaggavajjhakilesehi phalakkhaņe *** 
vimuttam nāma. Maggakkhaņe vā vimuliasi c' eva 9 vimuc- 
cati cáti uparimaggakkhane hetthimamaggavajjhehi ??? vi- 
muttañ c' eva 223 yathátatham ??* pahatabbehi vimuccati ca. 
Phalakkhaņe vimuttam evāti sabbasmim pi phalakkhaņe 
vimuttam eva, na vimuccati nāma. Sabbabandhanāti 
orambhāgiy' uddhambhāgiyasangahitā sabbasmā pi bha- 
vasamyojanā, vippamautto visesato pakarehi mutto. Swvika- 
sitacittasantāno ti sātisayaiiāāņarasmisamphassena sutthu 
samma-d-eva samphullacittasantāno. Cattāri maggañāņāníti 
ādi yehi iāņehi suvikasitacittasantāno, tesam ekadesena 
dassanam. Nippadesato dassanam pana parato āgamissati, 
tasmā tatth' eva tāni vibhajissāma. Sakale ca buddhaguņe 
ti atit' amse appatihatatan' àdike sabbe pi buddhaguņe. 
Yadā hi Lokanātho aggamaggam adhigacchati, tadā sabbe 
buddhaguņe hatthagate karoti nāma. Tato param hattha- 
gate katvā thito ti vuccati. 

Paripuņņasankappo ti vatvā paripuņņasankappatāpari- 
dīpanam udānam *** dassetum Anekajātisamsā- 
ran ti ādi vuttam. Tattha ādito dvinnam gāthānam 
attho hetthā Brahmajālanidānavaņņanāyam vutto eva. 


211 BmP sabba 330 ABGGmM lakkhane 

22 AGm ti 221 AGm ca rz 
BGM na hoti 222 BG hetthimamajjhehi 

213 BGM hoti 333 ABGGmM ce e 

24 BmP omit 224 AGM yathāya yatham 

215 AGM avayavasankhā- BGM yathāyatham 

216 AGGNM aha bhav'- Bn yathāsakam 

217 ABGG»M "bhū P yathākatham 

218 ABGGMM ca tam Probably for above reading. 


319 AGn eva kattha- 225 P upādānam 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 73 


Parato pana Ayoghanahatassáti ayo haññati etenâti 
ayoghanam, kammārānam ayokūtam ayomutthi ca, tena 
ayoghanena hatassa pahatassa.*?*6$ Eva-saddo c ettha 
nipātamattam. /Jalato játavedaso *** jhāyamānassa 228 ag- 
gissa, anādare vā etam sāmivacanam. Anupubbitasantas- 
sáti anukkamena upasantassa vijjhitassa **% niruddhassa. 
Yathā na 299 fjāyate gatīti yathā tassa gati na iiāyati. Idam 
vuttam hoti— Ayomutthiküt' adina mahatà ??! ayoghanena 
hatassa pahatassa *? ayogatassa kamsabhàjan' adigatassa 
và jalamànassa aggissa anukkamena upasantassa dasasu 
disásu na katthaci gati paifiàyati paccayanirodhena 233 
appatisandhikaniruddhatta ?9* ti. Evam sammāvimuttā- 
man *35 ti sammā hetunā fiayena tad-angavikkhambhanavi- 
muttipubbangamāya samucchedavimuttiyā ariyamaggena 
catühi pi upādānehi, āsavehi ca vimuttattà *5 sammà 
vimuttānam. Tato eva kāmabandhanasankhātam kām' 
ogha-bhav' ogh' àdibhedam avasittha-oghaü ca taritvà 
thitatta kamabandh' oghatàrinam sutthu patippassambhita- 
sabbakilesavipphanditatta kilesābhisankhāravātehi akam- 
piyataya 237 acalam 238 nibbānasankhātam sankhārūpasa- 
mam *** sukkam pattānam adhigatānam khīņ’ āsavānam 
gati : Devamanuss’ ādibhedāsu gatisu ayam namáti pañña- 
petabbatāya abhāvato þpaññāpetum n’ atthi na upalab- 
bhati, yathāvuttajātavedo viya apaññattikabhāvam eva te 
gacchantiti attho. 

Evam manasikaronio ti evam Anekajātisamsāran ti 
adinà attano katakiccatam ?**9 manasikaronto bodhipal- 
lanke nisinno va virocittháti yojanà. | 


* Dutiyabhāņavāravaņņanā nitthitā.??! * 


?35 ABGGQM pabhassa 234 ABGGnM "sandhikam- 
227 Bm adds ti 235 BGM "vimuttan 
P ?vedassáti 236 BmP muttattā 
DA *?vedassa 237 BmP akampaniyatāya 
228 BmP jalayamānassa 238 ABGGMM acala 
229 BmP vikkhambhantassa 4399 ABGGMM "sama 
230 AGmM nam Tu *4  BmP ?kiccam 
?31 BmP pahatatta *...* ABGGMM omit 
232 BmP pahatassa 241 P omits | 


233 ABGGMM omit paccaya 
1I——F 


463. 
463, 
463, 
463, 


463, 


463, 


463, 


463, 
463, 
463, 
463. 


463, 


403, 22 
463, 23 


463, 39 


464, 2 
404, 2 
4064, 3 
464, 3 


464, 4 


464, 4 


464, 5, 6 


464, 7 
464. 7 


74 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


3. 1. Yann ünáti parivitakkan' atthe nipáto, ah am 
ti Bhagavā attānam niddisatiti āha yadt panāhan ti. Atthame 
sattāhe ti ādi yathā amhākam Bhagavā abhisambuddho 
hutvà vimuttisukhapatisamvedan' àdivasena sattasu sat- 
táhesu patipajji, tato parañ ca dhammagambhīratā- 
paccavekkhan' ādivasena,! evam eva? sabbe pi Sam- 
māsambuddhā abhisambuddhakāle patipajjimsu, te ca 
sattáh' ādayo tath” eva vavatthapīyantiti ayam sabbesam 
pi Buddhānam dhammatā. Tasmā Vipassī Bhagavā abhi- 
sambuddhakāle tathā patipajjiti dassetum āraddham. Tat- 
tha afthame sattāhe ti idam sattamasattáhato param sat- 
tāhato oram ? eva ? pavattàya patipattiyà vasena vuttam, 
na pallankasattáhassa * viya atthamassa nàma sattáhassa š 
vavatthitassa labbhamànattà. Amnaníaro ti Adhigato 
kho me*$ayam* dhammo o ti adiko vitakko. 

Patividdho ti sayambhūiāņena: Idam dukkhan ti 
ādinā patimukham nibbijjhanavasena ” pavatto, yathā- 
bhūtam avabuddho ti attho. Dhammo tt catusacca- 
dhammo, tabbinimuttassa pativijjhitabbadhammassa abhā- 
vato. Gambhiro ti mahàsamuddo viya makasatun- 
dasüciyà  affatra  samupacitaparipakkafianasambharehi 
afifiesam fiànena alabbhaneyyapatittho. Ten' aha uttānabhā- 
vapatikkhepavacanam 3 etan ti. Alabbhaneyyapatittho ogā- 
hitum asakkuņeyyatāya sarūpato visesato ? ca passitum na 
sakkā ti āha gambhīrattā va duddaso ti. Dukkhena daļthabbo 
ti kicchena kenaci kadācid eva datthabbo. Yam pana dat- 
thum eva na sakkà, tassa ogàhetva !! anu anu bujjhane 
kathā eva n' atthiti āha duddasaitā va duranubodho 
ti. Dukkhena avabujjhitabbo avabodhassa dukkarabhávato. 
Imasmim thàne | 

“Tam kim maññatha bhikkhave dukkarataram vā 


= 3) 


durabhisambhavataram và ” ti %® 


@) z SV 454 
! M ?gambhiratàya- * B9»P myāyam 
2 BG evam ? BmuP pativijjhanavasena 
* BmP orime ca $ ABGGnM "patipakkhepa- 
* ABGGnM pallankam- . 9 G savisesato 
5 1 


ABGG"nM add viya 0 ABGG" obhāhetvā 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 75 


suttapadam vattabbam. Sant ārammaņatāya vā santo; 
nibbutasabbapariļāhatāya ntdbuto. Padhānabhāvam nīto ti 
và paņīto; atittikar atthena !! atatpako, sādurasabho- 
janam '? viya. Ettha ca nirodhasaccam ? santam àram- 
manan ti sant' árammanam, maggasaccam santam, sant' 
árammanaü cáti sant” ārammaņam; anupasantasabhāvā- 
nam kilesānam sankhārānaī ca abhāvato,'* nibbutasabba- 
pariļāhatāya !5 santapanitabhaven' eva ca! asecanaka- 
tāya 17 atappakata datthabba. Ten' aha Idam dvayam lok” 
ultaram eva sandhāya vuttan ti. 

Uttamafüanavisayatta !! na takkena avacaritabbato,!? 
tato eva nipunatfiànagocaratàya sanhasukhumasabhavatta 20 
ca 4»7$wno. Balànam avisayattà panditehi eva veditabbo 
ti pandītavedanīyo. 

Ālīyanti *! abhiramitabb” atthena sevīyantiti ālayā, paūi- 
cakāmaguņā. Ālayanti *' abhiramaņavasena sevantiti ālayā, 
taņhāvicaritāni. t Ramatiti ratim vindati ** kīļati lalati.?3 
*Ālayaratā ti ālaye** niratā. Sulthu mudità ativiya- 
muditā ** anukkaņthanato.* Ime sattā yathā kāmaguņe, 
evam rāgam pi assādenti abhinandanti yevāti vuttam 
duvidham piti ādi.?% 

„Thānam ?$ sandhāyāti thāna-saddam sandhāya. Atthato 
pana thānan ti ca paticcasamuppādo eva adhippeto. 
Titthati?? phalam tad ayattavuttitayáti?* Zhànam, sankhar' 
ādīnam paccayabhūtā avijjādayo.?* 

Imesam sankhār” ādīnam paccayā ti tdappaccayā, avij- 


jādayo va. Idappaccayā eva tždappaccayatā, yathā devo eva 
1 AGm atikkikar- 19 AGmM avacchari- 
BM atitta- Bn *tabbo 
1* AG" sadhaduradusabhojanam P avicari- 
BGMP sadhu- 39 A(Gm "sukhumagocarasabhā- 
13 AG" nirodhasabbam vattà 
1^ Bn adds santo 31 ABGG?M aliyanti 
15 AG" sacca for sabba T+ Bm inserts here passage marked 
Bm ?pariláhattà nibbuto ragā 
P ?parilàhatà ** AGm viniáti 
16 BmP omit M corvecied from vināti to vindati 
Bn adds tad atthāya 23 AGM tilatilati 
Y A asenakatā * BnmP àlaya | 
Gm asevanakatā 25 ABGG*M ?mudutà 
M asevana- 26 ABGGMM adhitthānam 
P asevanakathāya | | 27 Bm adds ettha 
18 BmP °ñanassa- 28 BG "āyanta-; M "āyattha- 


29 BG avijjāpādayo 


464, 8 
464, 8 
464, 8, g 


464. 9 


464, 1I 
464, 12 
454, 14 
404, 15 
404, 14 
464, 16 


404, 22 


464, 25 


464, 25 


464, 28 
464, 29 


464, 29 
404, 30 


464, 31 


464, 32 


464, 32 


464, 33 


464, 34 
464, 34 
465, 1 


76 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


devatā. Idappaccayānam vā avijjādīnam attano phalam 
pati 3° paccayabhāvo uppādanasamatthatā idappaccayatā, 
tena samattapaccayalakkhaņo 3' 3? paticcasamuppādo das- 
sito hoti3? Paticca samuppajjati phalam etasmā ** ti 
paticcasamuppádo. Padadvayenāpi dhammānam paccayat- 
tho eva vibhāvito. Ten” āha saūkkār ādīppaccayānam avij- 
jádinam etam adhivacanan ti. Ayam ettha sankhepo, vit- 
thàro pana Visuddhimaggasamvannanàsu ?* vuttanayena 
veditabbo. 

Sabbasankhárasamatho t  àdi sabban ti 
sankhārasamath' ādi-padābhidheyyam ?* sabbam, atthato 
nibbānam eva. Idàni tassa nibbānabhāvam dassetum 
Yasmā hiti ādi vuttam. Tan ti nibbānam. Āgammāti 
paticca  ariyamaggassa àrammanappaccayabhavahetu.39 
Sammantíti ** appatisandhiküpasamavasena *? sammanti.?? 
Tathà santà ca savisesam upasantā nama hontiti āha 
vüpasammantiti, etena sabbe sankharà sammanti ettháti 
sabbasaūkhārasamatho, nībbānan ti dasseti. Sabbasankhā- 
ravisamyutte 1 hi nibbàne sabbasankharavüpasamapari- 
yàyo iiāy' āgato *! vāti.*?* Sesesu pi es' eva nayo. Upadhi- 
yati ettha dukkhan ti wpadhi, khandh' àdayo. Pafimis- 
satthā ti samucchedavasena pariccattà hontt. Sabbatanha * 
ti atthasatappabhedà sabbà pi tanha. Sabbe'* kiesarágà 
ti kàmarága-rüparág' àdibhedà sabbe pi kilesabhütà ràága, 
sabbe pi và kilesà idha kilesarāgā ti veditabbā, na lobhavi- 
sesā eva cittassa viparinatabhàv' apádanato.55 Yathāha: 


" Rattam pi cittam viparinatam, duttham pi cittam 
viparinatam, mülham pi cittam viparinatan "' ti.(»! 


(b) Vin III 121 


30 Bm paticca 38 P *kūpasamma- 
P pati 3? P samanti 
31 AG" samanappaccaya- “í ABGGMM "sankhatam 
BG samantappaccaya- visamyutte 
BmP param” atthapaccaya- q4 AGn ñāyahato 
32-38 AGM omit i BG ñāyagato 
33 ABGGmM etasá  —— |» * Bm yeváti 
34 AGm ?magge tamsamvannanasu | * B" sabbà- 
BG ?magga tamsam DA sabbā- 
35 BMP sabbasankhāra- E 44 ABGG™®M omit; P sabba 
36 BmP omit bháva 45 AGM vipariviparinātabhāv- 


37 P samantīti B"P viparītabhāv'- 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 77 


Virajjantíti * palujjanti * attano sabhàvam  vijahanti. 
Sabbam *8 dukkhan ti jaràmaran' ádibhedam sabbam vat- 
tadukkham. Bfhavena bhavan ti tena tena bhavena bhav' 
antaram.*? Bhavanikantibhāvena ** samstbbatt,51 phalena 9? 
và saddhim kammam sa-taņhass' eva āyatim *% punabbhava- 
bhāvato.** Tato vānato mikkhantam tattha tassa sabbaso 
abhāvato. 

Ciranisajjā-cirabhāsanehi pitthi-āgilāyana-tālusos ādiva- 
sena 55 kayakilamatho c' eva 59 kàyavihesà ca veditabba. Sā 
ca kho desanàya attham ajànantanam appatipajjantanaü 
ca 5? vasena, jānantānam ?? pana patipajjantānaī ca 
desanāya kàyaparissamo pi Satthu aparissamo va. Ten' àha 
Bhagavā | 


'" Na ca mam 585 dhammádhikaranam vihesesi *? "' ti. (9 


Tathā hi vuttam yā ajānantānam desanā nāma so mama 


kilamatho assdti.  Ubhayan ti cittakilamatho cittavihesā 
cáti ubhayam p' etam Buddhànam n' atthi, bodhimüle yeva 
samucchinnattā. 

2. Anubrihanam sampiņdanam. So ti aptssdti ni- 
pāto. 

Vipasstn% ti pati-saddayogena *! sāmi-atthe upa- 
yogavacanan ti àha Vipassissáti. 

Vuddhippattā acchariyā vā anacchartyā. Vud- 
dhi-attho pi hi a-karo 9? hoti, yathà 


** Asekkhā dhammā ” ti. 


Kappānam cattāri asankheyyāni satasahassaīī ca sadeva- 
kassa lokassa dhammasamvibhagakaran' attham eva pàra- 


€) S IV 63; V 346 (4à) Dhs p. 2 


1$ ABGGnM virujjhantiti 55 A ?agilàyamnásosádi- 

** BG palujjana BGG^ "agilāyantāsos ādi- 
BnmP omit M agilàyantasos' adi- 

48 ABGGNM sabba Bhn "tālugalasos' ādi- 

49 AGm bhav' antam . * ABGGnMP idha instead 

$^ BG ?nikanta- 57-57 AGm omit 

$1 A samsiddbhati 58 AGm tamam 

$2 ABGGmM phale 59 ABGGm vihest 

s5 ABGGmM āyati @ ABGGmM Vipassissan 

s& AGmM punabbhāva- *! BGM add na 


$ ABGGnM ākāro 


465, 1 
465, 1 
465, 3 
465. 4, 3 


465, 5 


465, 7 


465, 6 
465, 6, 9 


465, 10 


465, 12 


465, 12 
465, 14 


465, 15 
465, 15 


465, 18, 22 
465, 22 
465, 25 
465, 25 


465, 29 
465, 29 
465, 30 
465, 31 
465, 31 
465, 31 


405, 32 
465, 32 


465, 35 


78 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


miyo püretvà idani samadhigatadhammarajjassa 9? tattha 
appossukkatápattidipana-gathátthassa 9! acchariyatàa, tassa 
vuddhippatti 55 veditabba. Atth' uddhàrena hi gáthànam 
anacchariyatà. Gocarā ahesun ti upatthahimsu.*$ Upat- 
thànafi ca vitakkassáti °? àha partvitakkayitabbatam pāpu- 
nimsūti. 

Yadi sukha patipadā *% ca,*% katham kicchatā ti āha 
Pāramīpūraņakāle ti ādi. Evam ādīni duppariccajāni 
dentassa. 

Hi-iti ° vyattan 71 ti etasmim atthe nipàto, ek' ams' 
atthe ti keci. Ha vyattam, ek' amsena và ; alam nippayo- 
janam evam kicchena adhigatassa dhammassa desitun ?* ti 
yojana. Halan ti alan ti iminà samàn' attham padam 


** Halan ti vadāmi "' ti (9? 


ādisu viya. 

Rāgadosathutthehītī phutthavisena 73 viya "* sappena 71 
rāgena dosena ca samphutthehi abhibhūtehi. Rāgadosānu- 
gatehíti ràgadosehi anubandhehi. N?cc' ādīnan ti niccagāh' 
ādīnam. Evam gatan ti evam pavattam anicc' ādi-ākārena 
pavattam. Catusaccadhamman ti idam anicc” ādīsu sac- 
cesu "5 vyathālābhavasena gahetabbam. Evam gatan "° ti vā 
evam aniccan ti ādinā abhinivisitvā mayā aññehi ca 77 
Sammasambuddhehi gatam, ñatam patividdhan ti attho. 

Kāmarāgena bhavarāgena ca rattā nīvaraņehi nivutacit- 
tatāya,”* ditthirāgena rattā viparītābhinivesena na *? dak- 
khinti,* yathàvato ?! imam dhammam na pativijjhissanti. 
Evam gāhāpetun ti aniccan ti ādīnā sabhāvena yāthāvato *' 


(e) ? 
$3 BmP ràjassa 73 A putthavisesāna 
64 BGM "gātatthassa BGGnM putthavisesana 
BnP "dīpanatā- 44 AGM viya yappena 
65 BmP add cáti BM visayappena 
66 ABGGNMM upatthahamsu G visasappena . ci 
67 Bm vitakketabbatā vāti *5 ABGGmM sabbesu : 
P vitakko ti BmP add ca TS 
68 P "padaūi 76 ABGG*M gatin 
69 Bm va 7 ABGGNM omit 
70 BMP ha-iti và 75 ABGGM niyutta-; P nivutta- 
" BG vyattassan ? P omits 
72 ABGGmMP desitan $9 AGm dikkhanti 
Bm desetum BmP dakkhanti 


DA desitun 8! So all MSS. 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 79 


dhammam jānāpetum. Rāgadosaparetatā pi imam ** sam- 
mülhabhaven' eváàti àha  Tamokkhandhena āvatā ?* ti. 
Dhammadesanāya appossukkatāpattiyā kāraņam vibhā- 
vetum Kasma tanāti ādinā sayam eva codanam samuttha- 
peti.* Tattha yathāyam idāni dhammadesanayam appos- 
sukkāpatti sabbabuddhànam āciņņasamāciņņadhammatā- 
vasena,t5 sabbabodhisattānam ādito 


“ Kim me aññātavesenâ ” ti (” 


ādinā mahābhinīhāre attano cittassa samussāhanam āciņ- 
ņasamāciņņadhammatā vā ti āha Āzwm me ti ādi. Tattha 
aūtātavesenāti sadevakam lokam unnādento Buddho ahutvā 
kevalam Buddhānam sāvakabhāvūpagamavasena *% aiīā- 
tarūpena. Tividham kāraņam appossukkatāpattiyā pati- 
pakkhassa balavabhāvo, dhammassa paramagambhīratā, 
tattha ca Bhagavato sātisayam gāravan ti tam dassetum 
Tassa hiti ādi āraddham. Tattha patipakkhā nàma ràg' 
ādayo kilesā sammā patipattiyā antarāyakarattā. Tesam 
balavabhāvato ciraparibhāvanāya sattasantānato dubbi- 
veciyatā,8? yato 87 te satte mattahatthino viya dubbalam 
purisam abhibhavitvā 88 ajjhottharitvā anayavyasanam āpā- 
denti ** anekasatayojan” āyāmavitthāram sunicitam ghana- 
sannivesam kantakaduggam pi atisenti.? Duravabheda *?!- 
ducchejjatàhi dubbisodhiyatam pana dassetum A4/A' assáti 
ādi vuttam. Tattha?** anto āmatthacittatāya *% kafjt- 
yatuņņalābu ; % ciraparivāsitattāya *5 takkabharitacātī ; 9 
snehatintadubbalabhavena ?? vasātelapītaptlotikā ; 9% tela- 
missitatāya * aijanamakkhtahatiho dubbisodhaniyā vuttā. 


(€) Bup.9v.55; J I14 


8? BMP nesam 92 BmP add ca 
83 BmP āvutā 93 AGm āmattham cintatāya 
st BmP samutthā- Bn āmatthatāya | 
$5 ABGGnM āciņņam samāciņņam- P àmattantikatáya 
86 BmP ?gamanavasena ** AG? kaviyapunna 
87 BmP dubbisodhiyatāya 95 BmP "vāsikatāya 
88 BmP omit 36 BG takkaharitaücatita 
89 Bm apadento DA takkaharita- 
P ?detvà 97 AGm snehatinna- 
90 BmP adhisenti BG snehaninna-; P snehatittha- 
*1 Bm dürappabheda 9 ABGGnM omit tela 


P durapabheda 39 P ?missika- 


465, 35 


406, 2 


406, 5 
466, 5 


466, 9 


406, 12 
406, 12 
466, 13 
466, 13 
466, 13 


466, 14 


466, 31 
467, 8 
467, 9 


467, 15 
467, 15 
467, 15 


467, 18 


467, 18 


467, 19 
467, 20 


80 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Hinūpamā c' etā rūpappabandhabhāvato, acirakālikattā ca 
malinatàya, kilesasankileso eva pana dubbisodhaniyo 109 
anàdikalikattà arüpanissitattà !?! ca. Ten' àha attsankilit- 
thā ti. Yathā ca dubbisodhaniyataya evam gambhira-dud- 
dasa-duranubodhānam !9? pi vutta-upama 1°% hīnūpamā va. 

Gambhiro pi dhammo patipakkhavidhamanena supākato 
bhaveyya, patipakkhavidhamanam pana sammüàpatipatti- 
patibaddham, sā saddhammasavanādhīnā, tam satthari 
dhamme ca pasād' āyattam. So visesato loke sambhāvanī- 
yassa garukātabbassa abhipatthanāhetuto '%4 tikālikāya 195 
sattānam dhammasampatipattiyā brahm' āyācanānimit- 
tan 196 ti tam dassento A? cūti ādīm āha. 

A^"nWüataro ti appaüiüato viya kificápi vuttam, atha kho 
pākato paūiiāto ti dassetum xmasmtm cakkavāļe jetthaka- 
mahābrahmā '%7 ti vuttam. Mahābrahmabhavane jetthaka- 
mahābrahmā, so !$ hi Sakko viya kāmadevaloke, brahma- 
loke '% pākato paīiiāto. 

3. Upakkilesabhütam appam !? rag' adirajam etassáti 
apparajam, apparajam akkhi !! patifiacakkhum !!? yesam 
te tamsabhāvā ti katvà apfarajakkhajgàtskà t 
imam attham dassento ™!3 paññāmaye ti adim aha. Appam 
rāg' ādirajam yesam tamsabhāvā apparajakkhajātikā ti evam 
p' ettha attho veditabbo. 

Assavanatāti 


“ Sayam abhiñña ” ti (e) 


ādisu viya karaņe paccattavacanan ti āha assavanatāyāti. 

Dasapufiiakiriyavasenáti 1* dàn' ādidasavidha-vimūutti- 
paripácaniya-pufiiakiriyavatthuvasena.!5 Ten” āha katā- 
dhikārā ti ādi. Papaīicasūdaniyam pana 


(g) D I 3I 
100 Bm niyataro 106 BmP brahmayācan' ādinimittan 
101 BmP anusayitattā 107 DA jetthnamahā- `> 
192 A(Gm %duddasa-ānubhāvānam 19 BG yo I 


BGM °duddasa-anubhavanam 109 BmP add ca 
For *duddasa-duranubhavānam 110 AGm appa 


193 ABGGMM vuttamā only 111 P omits 
196 BmP "hetuk 112 BBMGP ?cakkh 
105 BG tilikàya 13 Bap dasi ° 
BmP panalikaya 14 BmP °Skiriyavatthuvasena 


M tilikaya 115 BmP °vatthünam vasena 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ ŠI 


* Dvādasapuūiakiriyavasenā ” ti (0) 


vuttam, tam dān' ādīsu saraņāgamana-parahitapariņā- 
manā !'% ti !16 pakkhipanavasena vuttam. 

6. Garutthāniyesu  gàravavasena  garutar' atthapat- 
thanā!” ajjhesanā, sā pi atthato'!$ patthanā evāti 
vuttam yàcanan ti. 

Padesavisayafianadassanam 119 hutvà Buddhànam yeva 
āveņikabhāvato idam iiāņadvayam buddhacakkhūti 1% 
vuccatiti āha Imesam hī dvinnam ūāņānam buddhacakkhūti 
naman ti. Tīņņam maggafāņānan '?! ti hetthimānam tiņ- 
nam maggananànam, dAhammacakkháti nàmam, catusac- 
cadhammadassanan ti katvā dassanamattabhāvato. Yato 
tàni ñāņāni vijjūpamabhāvena !?* vuttāni, aggamaggaīā- 
nam pana fanakiccassa !?? sikhappattiyà dassanamattam 
na hotiti dhammacakkháti na vuccati. Tato!*! tam vajirū- 
pamabhàvena ??5 vuttam.('? 

Vuttanayen' eváti apparajakkhajàtika !?8 ti ettha !?? vut- 
tanayen eva. Yasmā mandakilesā "5 a55arajak- 
kha ti vuttā, tasmā bahalakilesā makārajakkhāti 
veditabbà.  Patipakkhavidhamanasamatthatāya tikkhāni 
sūrāni visadāni, vuttavipariyāyena 129 *xudūni. Saddhádayo 
_ādkārā ti saddahan” àdippakàre vadati. Sundarā'!% ti 
kalyāņī. Sammohavinodaniyam pana 


“ Yesam āsay” ādayo kotthāsā sundarā te svākārā, 
viparītā 13! dvākāra 131 ” ti 9) 


vuttam. Tam imāya atthavaņņanāya aūūadatthu sam- 


(à) MA €) Cp A I 124 0) Vbh A 458 
H6 Bm "pariņāmanadvaya 126 ABGGNM "jātiyā 
P "parināman' ādi 127 BG tattha 
H7 AGmM garutaratta- | 128 AGmM manākilesā 
BP garukarapatthanā (Throughout the passage -nda is 
M garutarattapattanà spelt as -nā in AG", M corrects 
118 AGn attano tt to -nda.) 
119 ABGGnM *?visayam- BG mandā- 
10 ABGGMM "cakkhunā ti M corrected from manā to 
P pubbacakkhūti mandā 
121 ABGGmMP °ñanam 129 ABGGnM *?pariyayena 
12? BmP "ūpamā- 139 AGm surānī 
133 AGm ?kicca M sunārā 
14 ABB=mGGmM yato 18! AGMBNP omit 


125 BmP Cūipamā- 


467, 24 
467, 24 


467, 26 


467, 27 
467, 28 


467, 29 
467, 30 
467, 31 
467, 32 
467, 32 
467, 33 


467, 34 
467, 35 
467, 35 
467, 35 


468, 1 


468, 7 
468, 8 


468, 9 
468, 9 


468, 9 


468, 10 


82 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


sandati sametíti datthabbam. Yāvatā '*? saddhāsampa- 
dādivasena ajjhāsayassa sundaratā,!$ tabbipariyāyato 134 
asundaratā ti. Kāranam nāma paccay” ākāro, saccāni 135 
vā. Paralokan ti samparāyam. Tam dukkh' àvaham vaj- 
jam viya bhayato passitabban ti vuttam paralokaū c eva 
vajjat 13% ca bhayato $assantíti. Sampattibhavato vā aī- 
fiattà vipattibhavo paraloko ti vuttam fara ... fe ... 
fassantíti. 

Ayam an! ettha pàlíti ettha apparajakkh' ādi-padānam 
atthavibhāvane ayam tassa tathābhāvasādhanī !?7 pāļi. 
Saddhādīnam hi vimuttiparipācakadhammānam balava- 
bhāvo tappatipakkhānam pāpadhammānam dubbalabhā- 
ven' eva hoti, tesañ ca balavabhāvo saddhādīnam dub- 
balabhāvenāti vimuttiparipācakadhammānam savisesam 
atthitā-n' atthitāvasena $ apparajakkhā mahā- 
rajakkhā ti ādayo pāļiyam vibhajitvā dassitā. Iti 
saddhádinam vasena pafica apparajakkhà, assaddhiy' àdi- 
nam vasena pafica mahàrajakkhà. Evam tikkh' indriya- 
mud' indriy àdayo ti vibhagato ? pafifiasa puggalà. 
Saddhādīnam pana  antarabhedena  anekabheda  vedi- 
tabbà. Khandh' àdayo eva lujjanapalujjan' atthena L o k o, 
sampattibhavabhüto loko sampattibhavaloko,*? sugatisan- 
kháto upapattibhavo.! Sampatti sambhavati etenáti sam- 
pattisambhavaloko '? sugatisamvattaniyo kammabhavo. 
Duggatisankhāta 't?-upapattibhava 144 duggatisamvattaniya- 
kammabhavā vipattibhavaloka-vipattisambhavaloka.!** Puna 
ekakaduk' àdivasena lokam vibhajitvà dassetum Eko loko 
ti adi vuttam. Ahàr' àdayo hi lujjanapalujjan' atthena loko 
ti. Tattha Eko loko: sabbe sattà āhāratthitikā ti yāya !** 
puggalādhitthānāya kathāya !*” sabbasaūkhārānam pac- 
cay' àyattavuttità vuttà, tāya sabbo sankhāraloko eko 
ekavidho pakār' antarassābhāvato.'t$ Dve lokā ti ādīsu pi 


13? BmP yato 141 ABGGnM uppattibhāvo 
133 BmP add ti 42 P ?sambhavo- E 
134 ABGG™M "pariyato 143 ABGGnM "sankhātassa 
1355 ABGGnM sabbaàni 144 ABGGnM uppatti- 

136 M vajjakaūi | 145 BG omit 

137 BmP "sādhaka . 146 BmP yàyam 

138 ABGG"M atthin' atthita- 147 BG katāya 

19 BmP vibhāvitā 48 ADBGGnM pakarantassa 


19 ABGGnmM ?bhavam- abhavato 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 83 
iminā nayena attho veditabbo. Nāmagahaņena c' ettha 
nibbānassa agahaņam tassa alokasabhāvato.!?? Nanu ca 
āhāratthītikā ti ettha paccay” āyattavuttitāya maggapha- 
lànam pi lokatā āpajjatiti? N” āpajjati pariüüeyyànam 
dukkhasaccadhammānam : Idha loko ti adhippetattā. Atha 
và na lujjati, na palujjatiti yo !59 gahito, tathā na hoti, so 
loko ti tam-gahanarahitànam !5! lok' uttarànam n' atthi 
lokatā. Upādānānam ārammaņabhūtā khandhā upādānak- 
khandhā. Anurodh' ādivatthubhūtā lābh' ādayo aithaloka- 
dhammā. Das' āyatanānīti dasa !5? rūp' āyatanāni. Vivatt' 
ajjhásayassa adhippetattà tassa 153 sabbam tebhümakakam- 
mam garahitabbam, vajjitabbaü ca hutvà upatthàtíti vut- 
tam sabbe abhisaūkhārā vajjā,!5* sabbam 155 bhavagāmikam- 
mam vajjan 155 ti, Yesam puggalānam saddhādayo mandā, 
te idha assaddho 156 ti ādinā vuttā, na sabbena sabbam 
saddhādīnam abhāvato ti. Apparajakkhaduk' ādīsu pañ- 
casu dukesu ek' ekasmim dasa dasa katvà paññāsāya 
akarehi imàni pac! indriyáni jànátíti vuttam. Atha và 
anvayato vyatirekato ca saddhādīnam indriyānam paro- 
pariyattajānanā 157 ti katvā tathā vuttam. Ettha ca 
apparajakkh” ādivasena āvajjantassa Bhagavato te sattā 
puūijapulijā va hutvā upatthahanti, na 158 ek’ ekā. 

Uppalāni ettha santiti «ppalinī, gaccho pi jal” 
āsayo pi, idha pana jal” āsayo adhippetattā 15 āha uppala- 
vane ti. Yàni udakassa anto nimuggát' eva hutvà pus- 
santi 16° vaddhenti, tàni antonimuggaposini. 

Dipitàniti!i?' atthakathàyam  pakàsitàni, idh' eva và 
aūftānt piti ādinā dīpitāni. 

Ūgghatitaūīūū ti ugghattanam '*? nāma fian' ugghatta- 
nam,'** ñane ugghatitamatte !%% eva !*5 jānātiti attho. 
149 


BGM āloka-; BmP "sabhāvattā 1559 BGM adhippetā tam 


159 AGmM so BnP adhippeto ti 
151 ABGGNM "rahitā 166 ABGM phussanti; Bn pusanti; 
152 BG dasatā P phusanti 


161 
162 


155 BmP add ca 


154 


ABGG»M tipitāniti 
AGn ugghatthanan 


AGn vajja; BB"GMP vajjam ; 
j BG ugghandhanan 


DA vajjà 
15-155 Pm sabbe...kammā... 
DA sabbe ... kammā vajjā 
156 BmP assaddhà 
157 BmP "pariyattam jānāti 
188 ABGGNM omit 


B"P ugghatanam 

Bm *ugghatanam 

P "ugghātanam 
ABGGnM ugghattita- 
ABGGnM evam 


163 


164 
165 


468, 12 
468, 14 
468, 15 


468, 17 


468, 1 


408, 20 


468, 2 
408, 23 


468, 24 
469, 3 
468, 31 
469, 4 


469, 5 
469, 6 


469, 6 
469, 7 


469, 7, 9 


469, 9 

469, 10 
469, 10 
469, II 
469, 14 


469, 14 


469, 27 
469, 28 


469, 29 


469, 30 


469, 30 


469, 30 


469, 30 


84 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Vipañcitam '%% vitthāritam !*? eva attham jānātiti vipafct- 
taūūū.1$8 TUddes' ādīhi netabbo ti neyyo. Saha-udākata- 
velāyāti udāhāre dhammassa uddese udāhatamatte eva. 
Dhammábhisamayo ti catusaccadhammassa ñāņena sad- 
dhim abhisamayo. Ayam vuccatíti ayam Cattàro satipat- 
thana 169 ti àdinà nayena sankhittena mátikáya thapi- 
yamānāya 170° desanānusārena ñanam pesetvà arahattam 
gaņhitum samattho puggalo ugghatitaūūt ti vuccati. Ayam 
vuccatiti sankhittena !”? mātikam thapetvā vitthārena atthe 
vibhajiyamàne arahattam pàpunitum samattho fuggalo 
vipañcitaññū 172 ti vuccati. Uddesato ?? ti uddesahetu, 
uddisantassa uddisāpentassa vā ti attho. Paripucchato ti 
attham paripucchantassa. Anwpubbena 1”* dhammdbhisa- 
mayo hotíti anukkamena arahattappatto hoti. Na ¿aya 
játiyà dhammábhisamayo hotíti tena attabhàvena maggam 
và phalam và antamaso jhànam và vipassanam và nibbat- 
tetum na sakkoti. Ayam vuccati puggalo 125 padabaramo ti 
ayam puggalo byafijanapadam eva paramam assāti pada- 
paramo ti vuccati. 

Ye ti ye duvidhe puggale sandhāya vuttam Vibhange. 
Kamm’ àávaranenáti paficavidhena anantariyakammena.T 
Vipāk' āvaraņendti ahetukapatisandhiyā. Yasmā duhetukā- 
nam pi ariyamaggapativedho !?* n' atthi, tasma duhetuka- 
patisandhi pi vipàk' āvaraņam evāti veditabba. * Kiles' 
āvaraņenāti niyatamicchāditthiyā.* Assaddhā ti Buddh' 
ādīsu saddhā rahitā. Acchandikā ti kattukamyatākusalac- 
chandarahitā, Uttarakurukā manussā acchandikatthānam 
pavitthā. Duppaūūā ti bhav' angapaīiiāya ''” parihīnā, 
bhav' angapaiiiāya pana paripuņņāya pi yassa bhav 
aūgam lok' uttarassa paccayo na hoti, so pi duppañño eva 
nāma. Abhabbā !7% niyāmam akkamitum kusalesu dhammesu 


166 AGB vipacitam V4 DA omits 
1€? A vipphāritam 175 ABGGmMP omit ` 
BaP vitthāram 1 ABGGnRMP insert here passage 
18 ABG vipacita- marked with * ...* 
DA vipacita- 170 AGmM ?magge- 
19 ABGGnM thānā BG ?maggena- 
170 BmP dipiya- 1" ABGGmM °pañña 
171 BGM asan- 178 A āha sabbā 


172 ABG vipacita- | Gm aha sabbà 


173 S0 all MSS; DA uddisato 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 85 


sammaitan ti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasankhā- 
tam ariyamaggam okkamitum adhigantum abhabbā. Na 
kamm’ āvaraņenāti ādīni 7% vuttavipariyāyena '%% veditab- 
bāni. Rāgacaritā ti ādīsu yam vattabbam, tam Param' 
atthamafijusāyam !?! SESIONES N vut- 
tanayena veditabbam. 

7. Árabbháti attanà adhippetassa atthassa Bhagavato 
jànàpanam uddissáti attho. 

Selo pabbato ucco hoti thiro ca, na pamsupabbato, mis- 
sakapabbato vā ti āha sele! yathà pabbata- 
mudd hani ti.!8 

Dhammamayam pásádam ti!** lok’ uttara- 
dhammam āha. So hi'5 pabbatasadiso !$6 ca !$7 hoti, 
sabbadhamme atikkamma abbhuggat' atthena pāsāda- 
sadiso ca,188 paññapariyayo 189 idha dhamma-saddo. So 19% 
hi abbhuggat atthena pàsado ti !?! abhidhamme niddittho. 
Tathà c' aha. 


** Paūīiāpāsādam āruyha asoko sokinim pajam 
pabbatattho va bhummatthe !?? dhiro bāleavekkhati” ti.% 


Yathā hīti ādīsu yathā pabbate thatvā ratt' andhakare 
hetthā olokentassa purisassa khetta-kedārapāļli-kutiyo,!?3 
tattha sayitamanussā ca na pafiüiayanti anujjalabhavato, 
kutikāsu pana aggijālā paüüayati ujjalabhāvato ; evam 
dhammapāsādam āruyha sattalokam olokayato Bhagavato 
fiāņassa āpātham n' āgacchanti '?* akatakalyāņā sattā, 
ñam agginā anujjalabhāvato anuļārabhāvato ca. Rattik- 
khittā 195 sarā viya honti. Katakalyāņā pana bhabbapug- 


galā dūre thitā pi Bhagavato iiāņassa āpātham āgacchanti 


(x) Dh 28 
19 ABGGmM ādinā 187 ABGG? va 
180 ABGGnM vuttam- 188 ABGGnM va 
1831 ABmGmMP Param’ attha- 1399 ABGGmM paūnūāpāramiyā yo 
dipaniyam 190 Bm sā 
182 ABGGnM selo 191 AG™ hoti 
183 ABGGnM add ca 192 MP bhummattho 
184 M adds lok’ uttaradhamma- 195 BmP khette- 
mayam pāsādan ti i 194 ABGGMM na gacchanti 
185 AGmti 195 BmP rattim khittā 
186 AGm pabbatā pasādā | | 
BG sabbathà pasādā 


M sabbatà pasada 


469, 32 


470, 2 


470, 8 


479, 9 


470, 16 


470, 19 


471. 3 


471, 4 


471, 5 


471, 13 
471, 14 
471, 27 


471, 32 


86 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


paripakkañán' aggitáya !?* samujjalabhávato, uļārasantā- 
natàya himavantapabbato viya cáti evam yojanā veditabba. 

Utthehíti!?**^ tvam ?5 dhammadesanàya appossuk- 
katāsankhāta-sankoc" āpattito kilāsubhāvato '*% utthaha.? 

Viriyavantatāyāti sātisaya *!-catubbidha-sammappadhā- 
naviriyavantatāya. Vīrassa hi bhāvo kammam vā viriyam. 
Kilesamārassa viya *?? maccumārassa pi āyatim asam- 
bhavato maccu-kilesamārānan ti vuttam. Abhisankhāra- 
māravijayassa agahaņam kilesamāravijayen” eva tabbija- 
yassa coditabhāvato.*?$ Vākanasamatihatāyāti samsārama- 
hākantārato nibbānasankhātam khemappadesam *+ sam- 


«^ pápanasamatthatàaya. 


Apārutam tesam amatassa dvàran ti keci pathanti. 
Nibbanassa dvàram pavisanamaggo vivaritvā thapito *5 
mahákarunüpanissayena ?** sayambhüiüanena adhigatattà. 

Saddham muficantáti *?* saddham pavedentu, attano sad- 
dahan' ākāram upatthāpentūti attho. 

Sukhena akicchena **$ pavattaniyatāya suppavattim.*? 
Na bhāsim na bhāsissāmiti cintesi.?!0 

8. Sallapitvà ti 


*' Vippasannàni kho te àvuso indriyàni " ti €? 


àdinà allàpasallapam ?!! katvà. Tam hi 'ssa aparabhàge 
Satthu santikam upasankamanassa paccayo ahosi. 

IL Á nu pubbikathan??? ti anupubbiyà anupub- 
bam kathetabbam katham. Kā pana sā ti? Dān' ādikathā. 
Tattha dānakathā tàva pacurajanesu pi pavattiyā 
sabbasādhāraņattā sukarattā,?*!5 sīle patitthānassa upā- 
yabhāvato ca ādito kathitā. Pariccāgasīlo hi puggalo 


Q0 Vin I8 
196 P "nāņagahitāya 207 ABGGMM muiūcatu 
97 ABGGNM utthāhiti BmP pamuū- 
198 ABGGNM và 208 ABGGNMM aticchena 
199 ABGGNM "bhāvito 209 AGM "ppavatti 
300 ABGGNMM add tthāna B^ ?vattitam 
3: ABGGmM saya only P ?*vattam 
109? ABGGnM viriya 210 P cintesim 
203 BmP jotitabhāvato 211 BmP ālāpa- 
34 ABGGmM khemápadesam 212 AGmP anu- ; BG omit 
305 ABGGM thito B" anupubbim- 


195 ABGGmM karüpanissa- 213 AGMM sukattā 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 87 


pariggahavatthüsu  nissahgabhávato sukhen' eva  silàni 
samādiyati, tattha ca suppatitthito hoti. Sīlena dāyaka- 
patiggaáhakavisuddhito paránuggaham vatvà?!* parapilàni- 
vattivacanato,?5 kiriypadhammam?!* vatvà akiriyadham- 
mavacanato,?!7 bhogayasasampattihetum vatvà bhavasam- 
pattihetuvacanato ca dānakathānantaram sīlakathā 
kathitā. Tañ ca ?!8 sīlam *!? vattanissitam ayam **tassa 
sampattiti **% dassan” attham —imehi ca dānasīlamayehi 
* panita-panitatar' àdi-bhedabhinnehi pufifiakiriyavatthühi 
etā Cātummahārājik” ādīsu* paņītapaņītatar” ādi-bheda- 
bhinnà aparimeyya ??! dibbabhogabhavasampattiyo hontiti 
dassan' attham — tad anantaram saggakathā.*** Svā- 
yam *2* saggo rāg' ādīhi upakkilittho, sabbathā *** anupak- 
kilittho ariyamaggo ti dassan” attham saggánantaram 
maggo **5 kathetabbo.?5 Maggai ca kathentena tad adhi- 
gamūpāyasandassan” attham ?*% saggapariyápannà 227 pi, 
pageva itare??$ sabbe pi kàmà nàma bahvādīnavā 229 
aniccā asubhā **% vipariņāmadhammā ti kāmānam 
ādīnavo, hīnā gammā *! pothujjanikā anariyā anat- 
thasamhitā ti tesam okāro lāmakabhāvo, sabbe pi 
bhavā *3? sankilesānam vatthubhūtā ti tattha sanki- 
leso, sabbaso sankilesavippayuttam nibbānan ti nek- 
khamme ānisamso ca kathetabbo ti ayam attho 
maggan tt ettha tti-saddena ādi-atthajotakena bodhito ti 
veditabbam. 

Sukhānam nidānan ti ditthadhammikānam samparāyi- 
kánam nibbànapatisamyuttanaü 333 cáti sabbesam pi sukhà- 
nam káranam. Yam hi kifici loke bhogasukham nàma, tam 
sabbam dànanidànan ??* ti pákato 'yam *355 attho.?355 Yam 


214 DP katvā ?*3 BmP maggakathà kathetabbà 
215 AGm parasīlinivatti- 226 BmP "pāyadassan'- 
m6 ABGGMMP kiriyā- 237 P "panno 
t17 AGm ākiriya-; P akiriyā- 228 BG itarena 
218 Bm ce 239 AGmM bahyādinavā 
219 pm dānasīlam BG bhavādīnavā 
220-220 Pm bhavasampatti tassa +30 BmP adhuvā 
phalan ti +3] ABGG* dhammā 
*...* AGn omnit - 23? ABGG"M bhagavà 
221 ABGGmM ?meyà 233 ABGGmM nibbānam pana 
222 BmP °katham vatvā patisam- 
223 BmP ayam *4 ABGGnM dàn' àdinan 


224 RmP sabbadà 235 ABGGMM samattho 


471, 33 


471, 34 


471, 35 


471. 35 


471, 35 
471, 36 


471, 36 
472, 1 
472, 2 


472, 3 
472, 4 


472, 4 
472, 5 


472, 5. 
472, 6 
472, 6 
472. 7 
472, 7. 8 


88 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pan' 95 etam $99 jhánavipassanàmaggaphalanibbànapatisam- 
yuttam sukham tassápi dànam upanissayapaccayo hoti 
yeva. Sampattīnam mūlan ti yā imā *** loke padesaraj- 
jam,*** dīp’ issariyam,*** sattaratanasamujjalacakkavat- 
tisampadā ti evampabhedā mānusikā sampattiyo yāva *% 
Cātummahārājikā Cātummahārāj” ādigatā dibbā sampat- 
tiyo, yà và pan' afifià pi sampattiyo, tàsam sabbàásam idam 
dānam nāma mūlakāraņam. Bkogānan ti bhuüjitabb' 
atthena bhogā ti laddhanāmānam manāpiyarūp' ādīnam 
tannissayānaī *!! ca upabhogasukhānam. Avassay at- 
thena 242 patitthā. Wisamagatassāti **$ vyasanappattassa. 
Tānan ti rakkhā tato paripālanato. Leņan ti vyasanehi 
paripàtiyamanassa ** olīyanapadeso. Gatfti gantabbat- 
thànam. Parāyanan ti patisaraņam. Avassayo ti vini- 
patitum adento nissayo. Ārammaņan ti olubbh' āram- 
maņam. Ratanamayasīh' āsanasadisan ti sabbaratanamaya- 
satt' aūga-mahāsīh' āsanasadisam mahaggham hutvā sab- 
baso vinipatitum *** appadānato. | Maháfpathavisadisam 
gatagatatthāne patitthāya **$ labhāpanato. Ālambanaraj- 
jusadisan ti yathà dubbalassa purisassa alambanarajju ?** 
uttitthato titthato ca upatthambho, evam dànam sattà- 
nam sampattibhave uppattiyà thitiyà ca ** paccayabhā- 
vato. Dukkhanittharan' atthenáti **? duggatidukkhanittharan' 
atthena 24248.2250 ^ Samassásam' atthenāti lobhamaccha- 
riya 59! ti?9! patisatt' upaddavato sammadeva assasan 
atthena. Bhayaparittàn' atthenáti daliddiyabhayato paripā- 
lan” atthena. Maccheramal' ādīhiti macchera-lobha-dosa- 
issā-vicikicchā-micchāditthi *52-ādi-cittamalehi. Anupalitt’ 
atthendti *55 anupakkilitthatāya. Tesan ti maccheramal 
ādikacavarānam.*** Tehi **5 durāsad” atthena.?5% Asantāsan 


236 BmP pana tam *45 AGm °patitum 
33 ABGGnM ime 246 AG m *yam 
238 BMP "rajja 217” ABGGNM "rajjum ` 
239 BmP sir' issariya 248 A vāca; GM yāva 
240 BmP yä ca 249 ABGGmM "nitthāraņ'- 
*1V AGM tassa nissāyā na 250 BMP omtit 
BG tam nissāyā na 251 BmP "macchariy' ādi 
M tam nissāyācana 252 BmP omit micchà 
812 BG avatthassayatthena *53 P anupalittenáti 
*43 A vibhatassáti 244 BmP "ādikarānam 
BGG'M vibhàgatassáti 255 BmP etehi eva 


244 BmP paripāciya- | 256 P durāsan'- 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA 89 


atthenāti *57 * anabhibhavanīyatāya santāsābhāvena. Yo 258 
hi dāyako dānapati so **? sampati ?% pi kutoci na bhàyati, 
pageva àyatim. Dhammasisena puggalo vutto. Balavant' 
aithenāti ?61 mahābalavatāya. Dāyako hi dànapati sam- 
pati? pakkhabalena balava hoti, àyatim pana kàyabal' 
ādīhi pi. Abhtmangalasammat atthendti * vaddhikāraņan ti 
abhisammatabhāvena. Vipattibhavato ?$%% sampattibhavū- 
panayanam khem' antabhūmisampātanam, bhavasaūkama- 
to?** yogakkhemasampapanaü ca khem” antabhūmisampā- 
$an' attho. Idāni dānam 26 vattagatà ukkamsappattà 266 
sampattiyo viya vivattagatà pi tà sampadetiti bodhicariya- 
bhāvena pi dānaguņe dassento ?%7 Dānam híti àdi vuttam. 
Tattha Sakka-māra-brahmasampattiyo attahitāy' eva, cakka- 
vattisampatti pana attahitāya parahitāya cāti dassetum sā 
tasam parato vutta. Età ?9? Jokiyaà, imà pana lok' uttarà ti 
dassetum tato param sávakapáramiWüanan ti àdi vuttam. 
Tatthápi ukkatth' ukkatthatar' ukkatthatamà ti dassetum 
kamena iiāņattayam vuttam. Tesam pana dànassa pac- 
cayabhāvo hetthā vutto eva. Eten' ev' assa brahmasam- 
pattiyà pi paccayabhāvo dīpito ti veditabbo. 

Dànaü ca nàma dakkhiņeyyesu ?® hit” ajjhāsayena vā 
püjan' ajjhasayena và attano santakassa paresam paric- 
cajanam, tasmā dāyako sattesu ekantahit” ajjhāsayo puri- 
sapuggalo, so paresam himsati,??? paresam và santakam ??! 
haratiti atthanam etan ti āha dānam dadanto sīlam samā- 
dātum +72 sakkottti. Sīlasadiso alaūkāro n' atthíti akitti- 
mam ??? hutvā sabbakālam sobhāvises” āvahattā.?”* Sīla- 
putphasadisam puttham xn atthīti etthâpi es’ eva nayo. 
Sīlagandhasadīso gandho w° atthīti ettha 


257 ABGGMM asantāsan'- *5 BG ukkamsam pattam 


*...* AGn repeat thrice 267 BmP dassetum 
BG repeat twice z268 AGmP ekā 
2358 ABGGMM so 269 AGM "ņeyyāsu 
259 M yo BGM *?neyyasu 
200 ABGGM "patti 270 ABGGnM ti only 
261] ABGGMM balav” atthe- 271 BG santikam 
268 ABGGmM sampatti 2332 AGm samadana 
133 ABGGnM add sampattibhavato BGM samādānam 
264 Bm *sangāmato ° - *3 ABGGRM kittimam 
265 ABGGmM dana 224 ABGGmM add stlassa 


II —G 


472, 8 


472, 9 


472, 9 
472, 9 


472, 10 


472, 12 . 


472, 15 
472, 20 
472, 20 


472, 21 


472, 
472, 


472, 


472, 
472. 
472, 
472, 


472, 


473; 


473; 


473. 
473. 


21 
25 


27 


27 


a 


29 
29 


30 


I 


2 


2 
2 


473. 4 


473. 4 


go DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


** Candanam tagaram vā pi ” ti (m) 
ādikā gāthā 

** Gandho isīnam ciradikkhitānam 

kāyā cuto gacchati *75 mālutenā ” ti (9 


ādikā ca vattabbā.??* Sīlam hi sattānam ābharaņaīū c' eva 
alankāro ca gandhavilepanaiü ca *77 dassaniyabhāv' āvahaīī 
ca. Ten āha Sīlālankārena hiti ādi. 

Ayam saggo labbhatíti idam majjhimehi chand' ādīhi 
araddham silam sandhāy” āha. Ten” āha Sakko devarājā 


* Hinena brahmacariyena khattiyesüpapajjati,?75 
Majjhimena ca devattam, uttamena visujjhati ” ti.(o) 


279 Tiho ti sukho,?”? kanto ti kamanīyo, manāto ti manavad- 
dhanato,?9 tam pan’ assa itth'” ādibhāvam dassetum 
niccam ettha kīļā ti ādi vuttam. Niccan ti sabbakālam 
Kilà ti kàmüpasamhita sukhavihara. Samfaitiyo ti bhoga- 
sampattiyo.  Dzbban ti divibhavam 281 devalokapariyā- 
pannam. Swukhan ti kàyikam cetasikaüi ca sukham. Dib- 
basampattin ti divibhavam,?*! ayusampattim vanna-yasa- 
issariyasampattim rüp' àdisampattii ca. Evam āditi ādi- 
saddena Yàm' adihi anubhavitabbam  dibbasampattim 
vadati. 

App' assádà ti nirassáda paņditehi yathābhūtam pas- 
santehi tattha assādetabbābhāvato. Bahudukkhā ti **?* ma- 
hādukkhā sampati āyatiūī ca vipuladukkhānubandhattā.**? 
Bahitāyāsā ti anekavidhaparissamā.  ZEtihāti kāmesu. 
Bhiyyo ti bahum. 

Doso ti aniccatādinā app' assādatādinā ca dūsitabhāvo, 
yato te viññünam ?*5* cittam n' àrádhenti.?9* Atha và 
ādīnam vāti pavattatiti āē dīna vo, parama-kāpaūīiatā,**5 


(m) Dh 55 (a) S I 226 — J V 138, 139 "p IITa422. 


275 ABGGnM add ti 282-282 DBmP *dukkha sampatti àyati 
2:6 ABGG"M ?tabbo vipulam dukkhavaddhattā 
277 BMP add parassa 283 AGm īāņam tam 

278 [3m khattiye upa- 384 BGM n' ārocenti 

279-29 ABGGmM omit ` 285 A(m °kapaññata 

280 ABGGMM manapassanato Bn ?kapanata 


331 pmp dibbabhavam P °kāmaññatā 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ ĢI 


tathā ca kama yathābhūtam paccavekkhantānam **% pac- 
cupatitthanti. Lāmakabkāvo ti nihīnabhāvo asetthehi sevi- 
tabbatā,*7 setthehi na sevitabbatā ?8? ca. 

Sanktlissanan *% ti vibādhetabbatā upatāpetabbatā.?* 
Nekkhamme ānisamsatx ti ettha ** yattakà 291 
kāmesu ādīnavā, tappatipakkhato tattakā nekkhamme 
ānisamsā. Api ca 

** Nekkhammam nām' etam asambādham asankilittham, 

nikkhantam kāmehi, nikkhantam kāmasaūiāya, nik- 

khantam kāmavitakkehi, nikkhantam kāmaparilāhehi, 

nikkhantam vyāpādato ” ti (P) 


adinà nayena nekkhamme ānisamse pakāsesi. Pabbajjāyam 
jhān” ādisu ca guņe vibhāvesi vaņņesi. Vuwittanayan ti ettha 
yam avuttanayam *? kallacitte ti àdi; tattha kalla- 
citte ti kammaniyacitte,*?3 hetthā pavattitadesanāya assad- 
dhiy ādīnam cittadosānam vigatattā uparidesanāya bhāja- 
nabhāvūpagamanena kammakkhamacitte ti attho. Assad- 
dhiy àdayo và??* yasmà cittassa rogabhütà tadā te **5 
vigatā, tasmā ārogacitte *?% ti attho. Ditthi-mān' ādikilesa- 
vigamena *%7” muducitte. Kāmacchand” ādivigamena 
vinivaranacitte. Sammāpatipattiyam  ulàrapiti- 
pāmujjayogena *$ udaggacitte.  Tattha saddhā- 
sampattiyā * pasannacitte.  Yada?"  Bhagava 
annasiti sambandho. Atha vā kallacitte ti kāmac- 
chandavigamena ārogacitte.5?! Muducitte ti vyāpā- 
davigamena mettāvasena akathinacitte.9? Vinīvara- 
ņacitte ti uddhaccakukkuccavigamena vikkhepassa 
vigatatta tena apihitacitte. Udaggacitte ti thinamid- 


(») Sàr' attha Tikà III 194 (B7 ed.) 


286 AGm ?vekkhanátànam ?39?4 BmP hi 
?87 Bm ?tabbattà | 225 ABGGmM tesam 
288 AM ?lissan 296 Bm aroga- 
DA kilissanan 297 AG °vigatamane 
*389 AGmM upatampe- BB*GM "vigamanena 
290 ABGGm mattā 298 BmP "pāmojja- 
M matthā 299 ABGGMM saddhāya 
291 ABGGM yatthakā 300 BmP add ca 
222 ABGGM avuttam nāya 301 BmP aroga- 
M avuttà nàya 39? A(Gm akathina- 


293 ABGGNMM kammaviya- 


473. 4 


473, 6 
473. 8 


473. 9 


92 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


dhavigàmena sampaggahavasena ?? alinacitte. Pasan- 
nacitte ti vicikicchāvigamena 3% sammāpatipattiyam 
adhimuttacitte, evam p' ettha attho veditabbo. 

Seyyathà piti àdinà upamāvasena tesam kilesap- 
pahànam ?* ariyamagg' uppàdaü ca dasseti. Apaga- 
takalakan ti vigatakalaAkam. Samma-d-evà ti 
sutthu eva. Rajanan ti nilapit ādirangajātam. 
Patiganheyyāti*$ ganheyya pabhassaram gha- 
teyya.??” Tasmim yeva àsane ti tassa?’ evam 
nisajjāyam,*? etena nesam bahuvipassakatā,!? tikkhapaū- 
ñata, sukha patipadā khippābhiūnatā ca dassitā hoti. 
Virajan ti apāyagamanīyarāgaraj ādīnam vigamena 
virajam. Anavasesa-ditthi-vicikicchāmalāpagamena 31 v ī - 
tamalam.  Pathamamaggavajjhakilesarajábhavena và 
virajam.  Paūcavidha-dussīlyamalāpagamena 3! vī- 
tamalam. Dhammacakkhun ti Brahm' āyusutte 
hetthimā tayo maggā vuttā, CullaRāhul” ovāde āsavak- 
khayo. Idha pana sot' àpattimaggo adhippeto. Yam 
kici samudayadhammam sabbam tam 
nirodhadhamman ti tassa uppatti-ākāradassanam. 
Nanu ca maggaiiāāņam asankhatadhamm' ārammaņam, na 
sankhatadhamm' ārammaņan ti? Saccam3'? etam. Yasmā 
tam nirodham ārammaņam katvā kiccavasena sabba- 
sankhatam pativijjhantam ?!? uppajjati, tasmā tathā vut- 
tam. 

Suddhavatthan ti nidassita-upamayam idam 
 upamásamsandanam 314 — Vattham viya cittam, vatthassa 
āgantukamalehi kilitthabhāvo viya cittassa rāg ādimalehi 
sankilitthabhavo, dhovanasilà ?!5 viya anupubbikathàa, uda- 
kam viya saddhā, udake temetvā ūsa-gomaya-chārikā- 
khārehi 316 kālakapadese samucchinditvā vatthassa dhova- 


303 BmP ?paggahitavasena 311 BmP ?gamanena 
34 AGGM ?kicchà ca 3? ABGGRM sabbam 
BM *?kicchà ma 313 ABGGnM *vijjhana :- 
3065 BmP sankilesa- 314 P upamāyam sam- `- 
306 BmP patigga- 315 ABGGnM dhopanasīlā 
39 B gaveseyyam 316 AM "cārikachārikkhārehi 
BmMP bhaveyya BG *chārikkhārehi 
G bhaveyyam Gm %pacārikachārikkhārehi 
308 BmP tissam . Bm °charikabharehi 
309 ABGGm nissa- P usma-gomaya- 


3:9 ABGGmM °passakā chārikābharehi 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 93 


napayogo viya saddhāsinehe 3!” temetvā sati-samādhi-paīi- 
ñāhi dose sithilī katvā sut' ādividhinā cittassa sodhane 
viriy' ārambho, tena payogena vatthe nànakalakápagamo 318 
viya viriy àrambhena kilesavikkhambhanam, raügajàátam 
viya ariyamaggo, tena suddhassa vatthassa pabhassarabhávo 
viya vikkhambhitakilesassa cittassa maggena pariyodapanan 
ti. Ditthadhammo ti vatvā dassanam nama 
fāņadassanato aūīam pi atthiti tam nivattan' attham 
pattadhammo ti vuttam. Patti?! ca jiāņasam- 
pattito aüfiam pi vijjatiti tato visesan' attham vidita- 
dhammo ti vuttam. Sà pana viditadhammatà dham- 
mesu ekadesenápi hotíti nippadesato viditabhavam das- 
setum pariyogalhadhammo ti vuttam, tena 
nesam, saccábhisambodham 9?! yeva vibhàveti. Magga- 
fiāāņam hi ekābhisamayavasena pariūiiādikiccam sādhentam 
nippadesato va catusaccadhammam samantato ogāhen- 
tam 3?! pativijjhatiti. Sesam hetthà vuttanayam eva. 

13. Cīvaradān' ādīnīti cīvar' ādi-atthaparikkhāradānam??* 
sandhāy” āha. Yo hi cīvar” ādike atthaparikkhāre, pattacī- 
varam eva vā sot' āpann' ādi-ariyassa, puthujjanass' eva vā 
sīlasampannassa datvā: Imam parikkharadànam anágate 
ehi-bhikkhubhāvāya paccayo hotüti ??? patthanam thapeti, 
tassa tam 324 sati adhikárasampattiyam Buddhànam sam- 
.mukhibhàve  iddhimayaparikkharalàbhaya | samvattatiti 
veditabbam. Vassasatikaitherā viya ākappasampannā ti 
adhippāyo. 

Sandassesiti sutthu paccakkham katvā dassesi. 
Idhalok' atthan ti idhalokabhütam khandhapaticakasaünkha- 
tam attham. Paralok' atthan ti pi 3*5 es’ eva nayo. Dassestti 
sàmafifialakkhanato salakkhanato ca dassesi. Ten' àha 
aniccan ti adi. Tattha hutvā abhāvato antccan it dassest. 
Udayabbayapatipilanato dwkkhan t$ dassest. Avasavatta- 


nato 326 anattā ti dassest. Ime ruppan' ādilakkhaņā paficak- 
khandā ??' ti ràs' atthena khande dassesi. Ime cakkh' 
317 BmP sinehena 333 ABGGM botiti 

318 ABGGmM omit nānā 34 BmP ca 

319 P pacchima 3:5 Bm etthápi 

320 BmP "bodhim 326 ABGGMM avassāvanato 

31 BmP ogáhantam 3! ABGGmM *kkhandādi 


3:33 Bm omits attha 


473. 13 


473, 15 


473. 17 
473, 17 


473.17 


473, 18 
473, 18 
473, 18 
473. 19 


473. 19 


473, 19 
473, 20 
473, 21 
473, 22 
473. 23 
473, 23 


473. 24 


473. 24 


473, 24 


473. ?5 


473, 28 
473, 29 


473, 29 
473, 29 
473. 39 
473. 39 


94 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ādisabhāvā nissattanijjīv atthena 3*$ atthārasa dhātuyo ti 
dhātuyo 32% dassesi. IYmāni cakkh” ādisabhāvān' eva dvār' 
ārammaņabhūtāni dvādas” āyatanāntti dassest. Ime avij- 
jādayo jarāmaraņapariyosānā dvādasa paccayadhammā 330 
paticcasamutpādo ti dassest. Rūpakkhandhassa hetthā vut- 
tanayena paccayato cattāri, khaņato ekan ti imāni paūca 
lakkhanáani dassesi. Tathā ti iminà pafca lakkhananiti 
padam ákaddhati.9! Dassento tt tti-saddo nidassan” attho, 
evan ti attho. N?rayan ti atthamahaniraya-solasa-ussadani- 
rayappabhedam sabbaso nirayam dassest. Ttracchānayonin 
ti apada-dvipada-catuppada-bahuppad” ādibhedam miga- 
pasu-pakkhi-sirimsap” ādivibhāgam **?* nānāvidham tirac- 
chànalokam.  Peítivisayan ti khuppipāsika-vantāsika-para- 
dattūpajīvī-nijjhāmataņhik” ādibhedabhinnam nānāvidham 
petasattalokam. Aswrakàyan ti kalakaüjikásuranikàyam.?3? 
Evam tàva duggatibhütam paralok” attham vatvā idāni 
sugatibhūtam *** tam vattum tiņņam kusalānam vipākan ti 
ādi vuttam. Vehapphale subhakiņhe 3*5 h' eva 336 sañga- 
hetvà asafifiisu, arüpisu ca sampattiyà dassetabbaya abhà- 
vato duviūiiieyyatāya navannam brahmalokānan tveva vut- 
tam. 

Gaņhātestti te dhamme samādinne 37 kārāpesi. 

Samuttējanam nāma samādinnadhammānam *$ yathā 
apakārakā 5% dhammā parihāyanti pahīyanti ca, upakārakā 
dhammā parivaddhanti, visujjhanti ca, tathā ** tesam 
ussāh” uppādanan ti àha abbhussáhesíti. Yathà pana tam 
ussáh' uppádanam hoti, tam dassetum Idha... pe... lok 
atthaū 311 cdti ** ādi vuttam. Tāpetvā *** tāpetvā ** ti 
paribyattabhāv” āpādanena tejetvā tejetvā.*3 Adhtgatam 
viya katvā ti yesam katheti, tehi tam attham paccakkhato 
anubhuyyamānam viya katvā. Veneyyānam hi Buddhehi 


328 AGM "nijjīvan' atthena 337 ABGGMM samāvanne 
329 BmP omit 338 ABGGNMM samākiņņa- 
33% ABGGMM paccayā- 339 PBmP anupa- 

331 ABGGnM ākaddheti 30 ABGGNM omti 

382 BmP sarīsap' ādi- 341 ABGGmM lokass' atthāti 
333 ABGGNM *kalūijāsura- Bn "*c' evāti 

334 Dp ?bhütattam 31? BmP tāsetva tāsetvā 

335 BmP ?kinne 333 ABGGNM once only 


s36 BmP yeva 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 95 


pakāsiyamāno attho paccakkhato pi pākatataro hutvā 
upatthāti. Tathā hi Bhagavā evam thomīyati: 


*' Aditto pi ayam loko ekadasahi aggihi 
na tathā yāti samvegam sammohapaliguņthito 


Sutvādīnavasamyuttam yathā vācam mahesino 
paccakkhato pi Buddhànam vacanam sutthu pàkatan " 
ti. 


Ten' àha * Battimsakammakarana*5**-basicavisatimahàbhayap- 473. 31 
pabhedam hīti ādi.* Battimsakammakaraņāni 35 


* Hattham pi chindanti ” ti (? 


ādinā Dukkhakkhandhasutte āgatanayena veditabbāni. 
Paūcavīsatimahābhayāni jātibhayam jarābhayam vyādhi- 473. 31 
bhayam maraņabhayan ti ādinā tattha tattha sutte āgata- 
nayena veditabbāni. Āgkātanagaņthikā ?*€ adhikuttanaka- 474,1 
lihgaram,?*? yam accadhànan ti pi vuccati. 

Patiladdhagunena codesíti tamtamgunàdhigamena ayam 474. 5 
pi tumhehi patiladdho ànisamso ayam piti paccakkhato 
dassento: Kim ito pubbe evarüpam atthiti codento 348 viya 
ahosi. Ten” āha makhānīsamsam katvā kathestti. 474. 5 

Tappaccayasi ca kilamathan ii sankharappattihetukam 3*9. 474, 12 
tasmim tasmim sattasantāne uppajjanakaparissamam vighā- 
tam ** vihesam. Tattkāti *! hetthā pathamamaggādhigam” 474. 13 
atthāya kathāya. Sabbasankhārūpasamabhāvato santam. 474.14 
Atittikaraparamasukhatāya paņītam.  Sakalasamsáravya- 474. 14 
sanato tàyan' atthena íamasm. Tato nibbindahadayànam 474. 14 
nilīyvanatthānatāya l/eņam. Ādi-saddena gatipatisaraņam 474. 15 
param” assāso ti evam ādīnam sangaho. 

I4. Sanghappahonakānam bhikkhūnam abhāvā sacghassa 474. 18 - 
aparipuņņattā ti vuttam. Dve aggasāvakā eva hi tadā 
ahesum. 


w? (6 MI87 


*...* Pomits 347 AGmM "garu; P ?^kuddana- 
344 Bm ?karana 348 AGmM bhedento 
35 AGm "kammamkāra- BG bhedanto 
BGM *kāraņāni 349 Bm "pavatti- 
346 AGmM apatanāgaņthikā 356 BmP samvighā- 


M appatanāgaņthikā 331 BmP idhāti 


474. 23 
474. 25 


474. 33 
474. 33. 34 
475. 1 
475. 2 


475. 29 


476, 5 
476, 13 


477, 10 
477, 20 


477, 20 
477. 25 
477, 29 
477. 33 
478, 1 


96 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


22. Kadà udapádiíti puccham Sambodhito ti àdinà san- 
khepato vissajjetvā puna tam vitthārato dassetum Bhagavā 
ktrāti ādi vuttam. Pitu sangaham karonto vihāsi sambo- 
dhito sattasamvaccharāni sattamāse sattadivase ti ānetvā 
sambandho, taü ca kho veneyyānam tadā abhāvato. 
Kīlaūjehī bahi chādāpetvā, vatthehi anto paticchádápetva, 
upart vatthehi chādāpetvā, tattha hetthā suvaņņa... te... 
vitānam kāretvā.55* Malaàgavacchite $9 ti pupphamālāhi *5+ 
gacch' ākārena vethite.s** Gandh' antare 3568 t1 catibharita- 
gandhassa *57 antare. Pupbphāntti cāti-ādibharitāni *5% jala- 
japupphāni 5% c' eva cangotak” ādībharitāni *% thala- 
japupphāni 3%! ca. 

Kāmaīi cāyam rājā buddhapitā, tathā pi Buddhā nāma 
lokagaruno, na te kenaci vase vattetabbā, atha kho te eva 


pare attano vase vattenti,?9? tasmà raja «a 963 blukkhusan- 


gham demíti aha ; ?9* na Satthàran ti.?9* 

Dànamukhan ti dànakaranüpayam,?$5 dànavatthun ti 
attho. Na 'dàmi me anwünatà 399 ti 1dàni me dànam na 
anuññātā, no na ?9? anujanantiti attho. 

Paritassanajīvitan 3%8 ti dukkhajīvikā dāļiddiyan 3% ti 
attho. Sabbabhtkkhūnam 3% bahostti Bhagavato atthasatthi 
ca bhikkhusatasahassānam bhāgaso 371 dātum ??? pahosi, na 
sabbesam pariyattabhāvena. Ten' āha Senāpatt pt aitano 
deyyadhammam adāstti. *]Jeithakatthāne 53 ti jetthaka- 
devitthàne.3?** Tath’ eva katvā ti carapurise thapetvā.+ 
Suctn ti suddham. Paņītan ti uļāram, bhāvanapumsakaī c'” 


etam ' ekamantan " ti àdisu viya. Bhañjitvā 375 ti mad- 
352 Bm kārāpetvā | 3533 Bm náham 
333 BmP mālāvacchake 364-364 BmP omit 
DA mālāsañcite with v.l. 365 BGM °Skaranú- 
°gavacchite | 9%6 ABGGmM araññata 
34 ABGGnM add gacchi 3€? AGm rana 
355 ABGGnM otthito 388 ABGGnmM °jivan 
3356 AG gattantare 399 ABGGmMP dali- 
BGm gandantare 3/9 BmP sabbesam- 
M gaccantare 371] BG bhāgato 
357 ABGGnM vāvihārita- 372 AM dārū 
358 ABGGmM "haritāni BG sādārū 
359 ABGGMM jalapupphāni Gm dhàrü 
360 AGM cangocak'- 373 Bm jetthika- 
BP cankotak-  .- 374 ABGGMM "dhovitthāne 
361 BG phalaüja- t ABGGNMP insert here passage 
M talañja- . st marked with *.... * 


362 ABGGNMM vattanti 325 AGM bhājitvā 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 97 
ditvà piletvà ti attho. Jatisappikhir' ádih' eváti *** anto- 
jātasappikhīr' ādīhi yeva, amhākam eva gāvi-ādito gahita- 
sappi-àdih' eváti attho. 

28. Parápavadam, parápakáram, sit' unh' àdibhedaü ca 
gunáparadham ??? khamati sahati adhivàsetiti k& hant. 
Sā 378 pana yasmā sil àdinam??? patipakkhadhamme 
savisesam tapati santapati vidhamatiti faramam uttamam 
tapo. Ten āha 3% adhtvāsanakkhanti nāma paramam tapo 
ti.380 Adhivàsanakkhantíti iminà dhammanijjhanakkhantito 
viseseti. 

Titikkhanam khamanam titikkhā. Akkharacintakā 
hi khamāyam 3%! titikkhā-saddam vaņņenti. Ten' ev' āha 
khantiyā eva vevacanan ti ādi. 

Sabb' akàárenáti santa-paņīta-nipuņa-siva-khem' ādinā 
sabbappakārena. 

So pabbajito nāma na hoti pabbājetabbadhammassa 3%? 
apabbājanato.383 

Tass eva 3%4 tatiyapadassa vevacanam anatth' antarattā. 
Na hiti ādinā tam ev' attham vivarati.5 Uttam” atthena 
paraman ti vuccatt para-saddassa setthavācakattā, 


M^ s am 


“ Puggalaparovaraññü 386 ” ti (s) 


ādisu viya. Param ti aññam. Idàni para-saddam aüfia- 
.pariyāyam eva gahetvā attham dassetum Aika vā ti àdi 
vuttam. Malassáti pāpamalassa. Apabbājitattā ti anīhatattā 
anirákatatta. Samttattā ti nirodhitattā tesam pāpadham- 
mānam. 


“ Samitattā hi pāpānam samaņo ti pavuccati ” ti 


hi vuttam. 
Api ca Bhagavā bhikkhūnam pātimokkham uddisanto 
pātimokkhakathāya sīlappadhānattā sīlassa ca visesato doso 


(8) A IV 113, 115 (t Dh 265 
376 ABGGNM "āditvācāti 33? BmP pabbàjitabba- 
p 
32? ABGGmM gunerodhi 333 ABGGmM °janàte 
35 ABGGmM yà P pabbajato 
3 ABGGmM silatádinam 34 ABGGmM tatteva 


385 
886 


380-380 ABGGMM omit 


ABGGnM vibyati (?) 
381 ABGGM paiicamiyam (?) 


BmP °paroparaññū 


478, 1 


478, 12 
478, 12 
478, 12 
478, 12 


478, 14 


478, 14 
478, 16 


478, 19 


478, 21 


478, 21, 24 


478, 25 
478, 27 
478, 29 
479, 1 


479, 3 


479. 4 


479. 4 
479, 4 
479, 5, 6 


98 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


patipakkho ti tassa nigganhanavidhim dassetum ādīto 
khanti paramam tapo ti āha. Tena anitthassa 
patihananūpāyo vutto, titikkhāgahaņena pana itthassa, tad 
ubhayena pi 3%? uppannam ratim **7 abhibhuyya viharatīti 
ayam attho dassito ti. Taņhāvānassa *** vūpasamanato 
nibbānam paramam vadanti Buddha. 
Tattha khantigahaņena 3% payogavipattiyā abhāvo dassito, 
titikkhāgahaņena āsayavipattiyā abhāvo. Tathā khanti- 
gahaņena parāparādhasahatā, titikkhāgahaņena paresu ana- 
parajjhana 3" dassità. Evam kàranamukhena anvayato 
pātimokkham dassetvā idāni byatirekato tam dassetum 
Na híti àdi vuttam. Tena yathà sattànam jività voro- 
panam, pāņi-leddu-daņd' ādīhi vibādhanaū ca par ū - 
paghāto paravihethanan ti vuccati. Evam 
tesam sāpateyyāvaharaņam,! dāraparāmasanam, visam- 
vàdanam, aüíüamafünabhedanam, pharusavacanena mam- 
maghattanam, niratthakavippalapo, parasantakābhijjhā- 
nam 322 ucchedacittānam 99? jīvitā-voropana-upaghāto,*** 
vihethanafü ca hotiti yassa kassaci akusalassa kammapa- 
thassa ca kāraņena 395 pabbajito samano ca na hotiti dasseti. 

Sabbákusalassáti*?* sabbassápi dvàdasákusalacitt' uppà- 
dasangahitassa 39? sávajjadhammassa. Karanam nàma tassa 
attano santāne uppādanan ti tappatikkhepato akaraņam 
anubpādanan ti vuttam. Kusalassdti idam Etam 
Buddhāna sāsanan ti vakkhamānattā ariyamag- 
gadhamme,9* tesaíi ca sambhārabhūte tebhūmakakusala- 
dhamme 39?  bodhetiti 99 aha Catubhūmakakusalassāti. 
Upasampadā ti upasampádanam, tam pana tassa 
samadhigamo ti āha patilābho ti. Cittajotanan 11 ti cittassa 
pabhassarabhāvakaraņam ^ sabbaso €? parisodhanam.*”* 


387-387 ABGGmM uppannam arati 394 BmP micchābhinivesanaī ca 


uppannam rati upaghato 

388 ABGGN taņhātassa 395 BmP karaņena 
M taņhānassa 396 ABGGnM sabba- 

399 AGmM manti- 397 ABGGmM paiicadasakusala- 
BG matigahanena (Due to graphic corruption) 

s AGm appajjanā 35 ABGGRM "maggādhamma 
BG anappajjhānā 39 ABGGMM ?*dhamma 

* M anapapajjhanā 400 PBmP sambodhe- 
39] BmP mūlasāpa | 401 ABGGNM cittahetan 
392 BmP ?santakagijjhanam 402 ABGGMM sabbasodhanam 


395 BMP ucchedavindanam 


MAHĀPADĀNASUTTAVAŅŅANĀ 99 


Yasmà aggamaggasamangino cittam sabbaso pariyodapīyati 
nàma, aggaphalakkhane pana pariyodapitam hoti puna 
pariyodāpetabbatāya abhāvato. Iti 19? parinibbuta 19t-pari- 
nitthita-pariyodapanatam sandhāy” āha Tam pana arahat- 
iena hotīti. Sabbapāpam pahāya tadang” ādivasen' evāti *%5 
adhippāyo. Sīlasamvareņāti hi iminā tebhūmakassāpi 49% 
sangahe itarappahānānam pi sangaho hotîti, evañ ca katvā 
sabbasatgaham *9?? samatthitam hoti. Samathavipassanàhíti 
lokiya-lok” uttarāhi samathavipassanāhi. Sampādetvā ti 
nipphādetvā. Sampàádanaü c' ettha hetubhütahi phala- 
bhūtassa 1% sahajatahi pi, pageva purimasiddhāhiti * 
datthabbam. 

Kassacíti hin' adisu kassaci sattassa kassaci 5! và 41 
upavádassa,!!? tena davakammatàya *!3 pi upavadanam 41 
patikkhipati. 

Uj$aghátákaranan *5 ti etthāpi kassaciti ānetvā sam- 
bandho. Kāyenāti nidassanamattam etam, manasā pi 
paresam anatthacintan” ādivasena upaghātakarūpassa 416 
vajjitabbattā.t!” Kāyenāti vā ettha arūpakāyassāpi sangaho 
datthabbo, na copanakāya-karajakāyānam eva. 

Pa-atimokkhan 418 ti pakārato ativiyasīlesu mukhya- 
bhütam.  Atipamokkhan ti tam eva padam upasagga- 
byattayena *!? vadati. Evam bhedato padavannanam katvà 
atthato *?? vadati wffamasilan ti. Pāti vā ti àádinà pàalanato 
rakkhaņato ativiya mokkhanato ativiya mocanato pāti- 
mokkhan ti dasseti. Pātiti *!? hi *?! pā **2 ati mokkhetīti 
atimokkho ti nimittassa kattubhāvena upacaritabbato. Yo 
và nan ti yo và *33 puggalo *** nam patimokkhasamvarasilam 


133 ABGGnM nàti 414 BG ?vàda- 

404 ABGGMM parinibbita 45 ABGGNMM "ghātakāra- 
( For ?nibbuta ?) BmP °ghātassa akara- 
BnP omit 416 BmP "karaņassa 

45 ABGG*M *vasena và ti “47? BmP vajje- 

406 ABGGmMM mahābhūma- 48 ABGGM pātimokkhan 
407 AGmM sabbasaham 419 AGMM ?byattam yena 
BMP sabbaggahanam BG ?byatam yena 

408 AGm ?bhüta hi 'ssa 1**9 AGn etattha no 

199 ABGGnM *siddhihiti BGM tatthato; BmP tatvato 

419 AG pi only 421 BmP omit 
BGM tassa pi 42 BmP pāpā 

41 Bm omits Kankhāvitaraņī: pa 

412 P uppādassa 43 ABGGNM omit 


43 BmP ?kamya- 424 ABGG"M puggalà 


479, 6 
479. 7 
479. 7 


479. 7 
479, 8 


479. 11 
479, 12 
479, 12 


479, 12 


479, 13 


479, 13, 14 


479, 14 


479, 17 


479. 17 


479, 19 


479, 20 


479, ?3 


479. ?7 
479, 27— 


100 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pāti,*25 samādiyitvā avikopento rakkhati, tam pātiti lad- 
dhanāmam pātimokkhasamvarasīle 226 thitam atimokkhe- 
titi 27 pātimokkhan ti ayam etthasankhepo. Vitthārato 
pana pātimokkha-saddassa attho Visuddhimaggasamvaņņa- 
nàyam vuttanayena veditabbo.* 

Mattaūūutā ti bhojane mattaīutā, sā **$ pana 428 
visesato paccayasannissitasīlavasena gahetabbā *** ti āha 
patiggahaņaparibhogavasena pamāņaūnutā ti. Ājīvapārisud- 
dhisīlavasenāpi gayhamāne pariyesanavissajjanavasenāti pi 
vattabbam. Samsatthavirahitan *% ti janasanghattanavira- 
hitam,*3! nijjanasambādham 32 vivittan ti attho. Catupac- 
cayasantoso dīpito *33 paccayasantosatāsāmaītiena 434 itarad- 
vayassápi lakkhanaharanayena coditabhávato.*?? 

Atthasamāpattivasībhāvāyāti iminā payojanadassanava- 
sena yad attham vivittasenasanasevanam icchitam,*39 so 497 
adhicittānuyogo vutto. Atthasamapattiyo c' ettha vipas- 
sanāya pādakabhūtā adhippetā, na yā kāciti sakalassāpi 
adhicittānuyogassa coditabhāvo **$ veditabbo. 

33. Ettāvatā ti ettakena suttapadesena. Tatthāpi ca 
iminā ... $e ... kathanena *9 suppatividdhabhavaan **? 


479. -30, 27 pakāsetvā ti yojanā. Ca-saddo vyatirek” atthanayena,:t! 


479, 39 
479, 32 
479, 32 


479, 32 


tena idàníti 442 vuccamàn' attham ullingeti. 

29. Ekam idáhan ti ekam idam !** ahan. Idam- 
saddo nipātamattam. Ādi-saddena bhikkhave sa- 
mayan ti evam ādi pātho **+ sangahito.*tt Aham bhik- 
khave ekam samayan ti evam ettha padayojanā. 

SubhagavaneT ti subhagattà subhagam, sunda- 


45 ABGGnM iti 433 ABGGnM padi- 
426 ABGGmM ?mokkham sile 4344 AGmM *?santosatam maiiüiena 
427 Bm mokkhe- BG "santosatamaīifiena 

P pātimokkhe- 435 BmP jotita- 
* Also cp Kaņkhāvitaraņī p. I 436 AGM icchitā; BGM icchita 
48 ABGGmM sayana 14? ABGGnM yo 
429 ABGGmM "tabbo 438 BmP jotita- 
430 BmP sanghatta- 439 ABGGNMM karente 

GmM sanghatthana- DA kathente ` 

DA samvatta- 440 A BGGMM suppatibaddhas 
431 BG ?samsaddana- 441 BmP "attho 

P omits 442 BmP idāni 
432 AGGMM nijjalasambādha 43 BmP omit 

B nijjala corrected to nijjana 444 ABGGMM pāgo sahato 

B nirajana- T Cp MA I ro 


P rajana- 


MAHÁPADANASUTTAVANNANA IOI 
rasirikattā 445 sundarakamattà và ti attho. Subhagam hi 
tam sirisampattiyā, sundare c' ettha kāme manussā pat- 
thenti.$ Bahujanakantataya pi tam subhagam. Vanaya- 
titi vanam, sampattiyà **" attani sineham uppadetiti 448 
attho. Vanute **? iti và vanam, attasampattiyà: Etha 450 
mam paribhufijatháti satte yàcati viyáti attho. Subhagan 451 
ca tam vanain cáti subhagavanam, tasmim swbhagavane. 
Atthakathàyam pana: Kim iminà papalicenàti evam 
nàmake vane ti vuttam. Kàmam sàlarukkho pi sálo ti 
vuccati, yo koci rukkho pi vanappati 55? jetthakarukkho 453 
pi. Idha pana pacchimo eva adhippeto ti āha vanappatijet- 
thakassa ** müle ti. Méülasamugghátavasenáti anusayasa- 
mucchinnavasena. 

31. Na wihàyantíti akuppadhammatàya na vijahanti. 
Na kaūci t55 sattam tapantīti 56 *atappāt* ti357 idam 
tesu tassa samaūiiāya nirūļhatāya * vuttam, aūinathā 
sabbe pi Suddh' āvāsā na kafici sattam tapantiti 159* atappa 
nāma siyum. Na whàyantíti àdi-nibbacanesu 19? pi es' eva 
nayo. Sundaradassanà ti dassaniyà ti ayam attho ti àha 
abhirūpā ti ādi. Sundaram etesam dassanan ti sobhanam 
etesam cakkhuna dassanam, viüüánena dassanam piti 
attho. Sabbe 19! yeva 191 , . . 5e. . . jeithà paficavokarabhave 
tato visitthànam abhāvato. 

Sattannam | Buddhànam | vasenáti sattannam Sammā- 
sambuddhānam apadānavasena. Avihe hi *** ajjhitthena 
ekena Avihābrahmunā kathitā tehi sabbehi kathitā nāma 
hontiti vuttam Tathà Avihehíti. Es' eva nayo sesesu pi. 
len' aha Bhagava tà devatà mam etad avocun 
ti. Yam pana pāļiyam anekāni devatāsatāniti vuttam, tam 


445 ABGGnM "sivikattā 455 ABGGnMP kiüci 
*46 P vattenti 456 ABGGnM patantiti 
417 BmP attasam- DA tapentiti 
48 AGmM uppado hititi *...* A omits 
BG uppādo hotiti 457 BGGmM atapati 
*9 P vanate 458 BGM nirūdhatāya 
450 BmP eva GM nirusatāya 
451 AGm bhaga 53 BGGnM patantiti 
BGM subhaga 460 ABGM ādinivanesu 
452 AGm vanassa pati G2 ādivaninesu 
BG vanaspati 461 Bm sabbeh' eva 
453 ABGG"M jetthakam- P sabbehi eva 


44 ABGGmM vanaspati- “42 ABGGmnM pi 


479, 33 
479, 33 


479, 34 
479, 35 


48o, 2 
48o, 3 


48o, 2 
48o, 3 
48o, 3, 4 
480, 5 


480, 11 


480, 12 


480, 17 


480, 17 


102 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


sabbam pacchā attano sāsane visesam adhigantvā tattha 
uppannānam vasena vuttam. 

Anusandhidvayam *%3 fiti dhammadhātupadānusandhi, 
devatárocanapadánusandhiti | duvidham 1*€* anusandhim. 
Niyyātento %5 ti nigamento. Yam pan ettha atthato 
avibhattam tam suviññeyyam eva. 


Mahápadànasuttavannanaya *$* Lin' atthappakásana. 


1533 DA ?sandiiü can yam 465 DA niyyādento 
Probably due to graphic confusion | **5 BGM mahāpadhāna- 
464 AGM vividham 
BGM dvividham 


XV 
Mahānīdānasuttavannanā 


I. Jànapadino ti janapadavanto, janapadassa và issara- 
sāmino ! rājakumārā gottavasena Kurū nāmā. Tesam 
nivāso yadi eko janapado katham bahuvacanan ti āha 
rülhisaddenáti. Akkharacintakà hi īdisesu thānesu suttesu 2 
vilingavacanāni 3 icchanti. Ayam ettha rūļhi yathā aūnat- 
thāpi | | 

"^ Angesu viharati " (a) 

** Mallesu viharati " ti 


ca. Tabbisesane * pi janapadasadde * jātisadde ekavacanam 
eva. * Avayavesu siddho viseso samudāyassa visesako 
hotiti ekam pi rattham bahuvacanena * vohariyati.* 

Atthakathácariyà panáti pana-saddo vises' atthajotano, 
tena puthu-atthavisayatàya ev' etam puthuvacanan ti 
Bahuke panāti ādinā vakkhamānam 7 visesam joteti. Sutvā 
ti Mandhātumahārājassa ānubhāvadassanānusārena param- 
parānugatam katham sutvā. Anusamyāyantendti % anuvi- 
carantena.* Eitesam thānan ti candimasuriyamukhena 
Cātummahārājikabhavanam ? āha. Ten” āha tattha agamā- 
stti ādi. 

So ti Mandhātumahārājā. Tan ti Cātummahārājika- 
rajjam. Gahetvā ti sampaticchitvā.'? Puna pucchi pariņāya- 
karatanam. 

Dovànkabhumiyam titthanti Sudhammāya devasabhāya 
devapurassa ca catusu dvāresu ārakkhāya !! adhigatattā. 


(a) M I 271 (0) D) TIT 1 


1 AGtm iināsāmino 4 BG "sesena 
BG ram īnāsāmino 5 AGmM jāna- 
M ram imināsāmino *...* BmP omit 
2 AGMM sutte 6 ABmGmMP add na 
BG yutte : ? BmP °mana 
B" sutte viya $ AG" omit 
P yuttesu * BmP Cātumahā- 
3 BG dvilinga- 10 ABGGmM *paticchinditvà 
BP īdisalinga- !! ABGGnM àrakkháyam 


IO3 


481, 3 
481, 3 


481, 4 


481, 6 


483,1; 481,9 
481, 11 
481, 14 
481, 16 


481, 19 
481, 19 


481, 23 


482, 1,2 


482, 1I 


482, 12 
482, 17 
482, 17 


482, 22 
482, 23 
482, 23 


483, I, 4 
483, 5 


483, 6, 9 


483, 9 
483, 10 


483, 13, 14 


104 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Dibbarukkhasahassapatimaņģitan ti idam Cottalatāvanan ti 
ādisu pi yojetabbam. 

Pathaviyam patitthāsīti bhassitvā pathaviyā àsanne !* 
thāne atthāsi. Na hi cakkaratanam bhūmiyam patati, 
tathā thitaü ca nacirass' eva antaradhāyi, ten' attabhāvena 
cakkavatt' issariyassa abhāvato. Cirataram kālam thatvā 
ti apare. Rājā ekako va agamāsi attano ānubhāvena. 
Manussabhāvo ti manussagandha-sarīranissand” ādimanussa- 
bhàvo. Devabhāvo !? pātur ahostti devaloke pavattivipāka- 
dāyino aparāpariyāya vedanīyassa kammassa kat' okāsattā 
sabbadā soļasavass” uddesikatā mālāmilāyan” ādi dibba- 
bhāvo pātur '* ahosi.'? Tadā manussānam asankheyy āyu- 
katāya Sakkarajjam kāretvā. Kim me iminā upaddharaj- 
jenáti !5 atricchatàya '* atitto va. Manussaloke utuno kak- 
khalatāya vāt” ātapena phusitagatto !7 kālam akāst. 

Avayavesu siddho viseso samudāyassa visesako hotīti 
ekam pi rattham  bahwvacanena voharīyatiti. Da-kārena 
attham vaņņayanti niruttinayena. Kammāso it kammā- 
sapādo vuccati yathā rūpabhavo rūpan ti. Katham pana so 
kammāsapādo ti vuccatiti āha Tassa kiráti adi. Damito ti 
ettha kidisam damanam adhippetan ti aha forisádabhàvato 15 
patisedhito ti. Ime'? pana therā ti Majjhimabhāņakā ti 
keci. Apare: Na? Atthakathácariya ti āhu,*! Dīghabhā- 
nakà ti vadanti. Ubhayathà pi Cullakammāsadhammam ** 
sandhāya tathā vadanti. 

Yakkhiņiputto * hi kammāsapādo Alīnasattukumārakāle 
bodhisattena tattha damito. Sutasomakāle pana Bārāņa- 
sirājā porisādabhāvapatisedhanena yattha damito, tam 
Mahākammāsadhammam ?? nāma. Putto ti vatvā atrajo ti 
vacanam orasaputtabhāvadassan’ attham. 

Yehi āvasitappadeso Kururatthan ti nàmam labhi, te 
Uttarakuruto āgatamanussā tattha rakkhitaniyāmen eva 
paīicasīlāni rakkhimsu. Tesam ditthānugatiyā pacchima- 


12 BmP āsanna 19 So all MSS; DA keci with v.l. 


13 BmP omit ime 

14 ABGGnMP omit | 22 ABmGGmP pana 

15 BmP upaddha- 31 BmP omit 

11 ABGGnM aticcha- ?  BmP *dammam 

1 Bm phutthagatto 23 BG Saūkhiyakkhiņi 


18 AGmM porisādha- 


MAHANIDANASUTTAVANNANA IO5 


janatà ** ti so ** desadhammavasena avicchedato pavatta- 
màno Kwrwvattadhammo ti paifayittha. Ayaü ca attho 
Kurudhammajātakena dīpetabbo. So aparabhāge patha- 
mam yattha sankilittho jāto tam dassetum Kururatihavā- 
sinan ti àdi vuttam. Yattha Bhagavato vasan' okasabhüto 
koci vihàro na hoti, tattha kevalam gocaragāmakittanam 


nidānakathāya pakati yathā tam: 


“ Sakkesu viharati Devadaham nàma Sakyānam nigamo ” 
ti (bU 


imam attham dassento Avasan” okāsato ti ādim āha. 

Āyasmā ti vā, Devānam piyo ** ti vā Tatra bhavan ti vā 
piyasamudāhāro eso ti āha Āyasmā ti piyavacanam etan ti. 
Ta-y-idam ?? piyavacanam garukáravasena ?? vuccatiti āha 
gáravavacanam 29 etan ti. 

Atidūra-accāsannavajjanena nātidūranāccāsannam nāma 
gahitam, tam pana avakamsato ubhinnam pasāritahat- 
thānam * sanghattanena %! veditabbam. Cakkhunā cakkhum 
āhacca datthabbam hoti, tenāpi agāravam eva katam hoti. 
Gīvam pasāretvā ti parivattanavasena gīvam pasāretvā. 

Kulasangah  althàyáti*? na *5 kulānuddayatāvasena,* 
kulānam anugaņhan” atthāya, sakassabhaņdikam nikkhi- 
panto viya bhikkhāpatigaņhanena tesam mahato puūīā- 
bhisandassa jananena. Patisammajjitvā ti antevāsikehi 
sammatthatthānam 35 sakkaccakāritāya puna sammajjitvà. 
Tīkkhattun ti ādito patthāya antan ti ādinā vuttacaturākā- 
rūpasamhite tayo vāre, ten” assa dvādasakkhattum samma- 
sitabhāvam āha. Amhākam Bhagavatā 3% gambhīrabhāven' 
eva kathitattā sesabuddhehi pi evam eva kathito ti dham- 
manvaye thatvā vuttam sabbabuddhehi ... pe ... kathito 


ti. Salindan ti saparibhaņdam. Sinerum ukkhipanto 31 
(bD) S III 5 

14 G janapatā *! BG samsiddhanena 

25 BG desā 3* AGm kulasaügatatthàyáti 

1 Bm piyà 33 BmP omit | 


p 
ABGGnM yadidam 
BP garugāravavasena 
ABGGM gāravacanam 
DA garuvacanam 
ABGGnM ?hatthà 


II—H 


2? 
28 
29 


AG kusalánu- 

Bn sammajjanatthànam 
P sammajjatthānam 
BmP Bhagavato 

P ukkhipento 


483, 18 


483, 17 


483,21 


483, 28 


483, 28 


484, 10 
484, 11 
484, 22 
484, 23 


484, 28 


484, 34 


485, 2 
485, 8 


485, 9 


485. 
485, 


485, 


485, 


100 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


viyāti iminā tādisāya desanāya sudukkarabhāvam āha. 
Suttam eva suttantakhandhan 3% ti āha dhammakkhandha- 
bhāvato. 

Yathà vinayapannatti-bhumm' antara-samay' aütdaam 
vibhajanam anaīīiasādhāraņam sabbaūiutaiiāāņass eva 9? 
visayo,*? evam ** antadvayavimuttassa kàrakavedakarahi- 
tassa paccay' akàravibhajanam 41 piti dassetum Buddhānam 
hīti ādi āraddham. Tattha /hànaníti karanàni. Gajjitam 
mahantam hottti desetabbassa ** atthassa + anekavidhatāya, 
duviiifieyyatāya ca, nānānayehi pavattamānam desanāgaj- 
jitam mahantam vipulam bahubhedaiī ca hoti. Nāyam 
anupavisatíti tato eva desanaüanam desetabbadhamme 44 
vibhàgaso kurumànam anu * anu pavisati 55 te 1$ anupavissa 
thitam viya hotiti attho. Buddhaitāņassa mahantabhāvo 
paññāyati evamvidhassa dhammassa desakam pativedhakaīi 
cāti Buddhānam desanāiiāņassa pativedhafianassa ca 
uļārabhāvo pākato hoti. Ettha ca kiücápi 


'" Sabbam vacikammam Buddhassa Bhagavato itāņapub- 
bangamam iiāņānuparivattan *? "' ti (c 


vacanato sabbà pi Bhagavato desanā füànarahità n' atthi, 
sīhasamānavuttitāya sabbattha samarasā *$ pavatti.** De- 
setabbadhammavasena ** pana *% desanā visesato iiāņena 
anupavitthā gambhīratarā ca hotiti datthabbam. Katham 
pana vinayapannattim 5! patvà desana tilakkhan' ahatàa 52 
sufifiatàpatisamyuttà 5? hotiti? Tatthápi ** sannisinnapari- 
sāya ajjhāsayānurūpam pavattamānā desanā saūkhārānam 
anicc'” ādivibhāvanī,*5 sabbadhammānam att” attaniyatā- 
bhāvappakāsanī 5% ca hoti. Ten’ ev’ āha 


(c) Pts II 195 
38 BmP suttantakathan 4 BmP samanappavatti 
DA suttantakatham with v.l. 49 BmP omit dhamma 
suttantakhandham 59 B pi 
33 ABGGmM ^evam 531 AGmM vinayam- 
4 ABGGNM omit 52 ABGGNM "āgatā M 
41 BmP "ākārassa- pm tilakkhaņabbhāhatā 
48 BmP tam desetabbass' eva 5] ABGGMM omit suññata 
4 BmP omit Bn suüiüata- 
** BG °tabbañanadhamme ** BG etthápi 
455 ABGGNM anupavisati ss BmP "vibhāvanam 
“4 BmP tena $$ BmP "ppakāsanaū 


“4 ABGGmM *?vattí 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ 107 


'* Anekapariyāyena dhammim katham katvā ” ti «? 


= ^v em 


adi. Asajjáti * patvà, yathà iiāņakoiīcanādam vissajjeti,* 
evam pāpuņitvā. 
Pamāņātīkkame ti aparimāņ' atthe 


'" Yàvaii c' idam tena Bhagavatā ” ti (e) 


ādisu viya. Aparimeyyabhāvajotano ti hi ayam yāva-saddo. 
Ten' āha atigambhīro ti attho ti. Avabhāsatiti üayati 9? 
upatthāti. Nāņassa tathā upatthānam hi sandhāya džssattti 
vuttam. Nanu esa paticcasamuppādo ek' antagambhīro va, 
tattha kasmā gambhīrāvabhāsatā * coditā %! ti? Saccam ** 
etam, ek’ antagambhiratádassan' attham eva pan’ assa 
gambhīrâvabhāsagahaņam. Tasmā aññattha labbhamā- 
nam catukotikam vyatirekamukhena nidassetvā tam ev’ 
assa ek’ antagambhiratam vibhāvetum Ekam híti ādi 
vuttam. Etam x atithīti agambhīro agambhīrāvabhāso cāti 
etam dvayam n' atthi, tena yathādassite catukotike pac- 
chimā eva 3 koti labbhatiti dasseti. Ten' àha Ayam híti 
adi. | 

Yehi gambhīrabhāvehi paticcasamuppādo gambhiro ti 
vuccati, te catūhi upamāhi ullingento dhav” aggagahaņāyāti 
ādim āha. Yathā bhav' aggam hattham pasāretvā gahetum 
na sakkā dūrabhāvato, evam saūkhār ādīnam avijjādi- 
paccayasambhūtasamudāgat” attho, pākatikaiiāņena gahe- 
tum na sakkā. Yathā Sinerum bhinditvā mifijam pabba- 
tarasam pākatikapurisena nīharitum na sakkā, evam patic- 
casamuppādagate dhamm” atth” ādike pākatikaiāņena 
bhinditvā vibhajja pativijjhanavasena jānitum na sakkā. 
Yathā mahāsamuddam pākatikapurisassa bāhudvayena 
pataritum ** na sakkā, evam vepull' atthena mahāsamud- 
dasadisam *5 paticcasamuppādam pākatikaiiāņena desanā- 
vasena *$ pataritum % na sakkā. Yathā mahāpathavim 


(4) Vin II 2 t) DIo 


$5? BmP àpajjáti *$* ABGGRM sabbam 

$$ ABGG?M vissajjesiti 65 BmPeka 

59 P adds ti 64 BmP padhāritum 

6 AGmMM gambhīrā ca bhāsatā $$ ABGGM ?samuddam- 
BG gambhira ca bhàsità 66 AGM desanā va desanā 


pa 


BG modità; BmP jotità BG padesavasenāvasena 


485, 17 


435, 24 


485, 24 


485, 25, 26 
485, 26 


485, 27 
486, 3 


486, 3 


496, 9 


486, 13 
486, 18 
486, 18 
486, 19 
486, 23 
486, 23 
486, 24 
486, 26 
486, 28 


487, 6 


487, 7 


487, 16 


487, 22 


488, 15 
488, 17 


IOŠ DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


parivattetvà pàkatikapurisassa pathav' ojam gahetum na 
sakkā, evam: Ittham. avijjādayo sankhār ādīnam pac- 
cayā hontiti tesam paccayabhāvo pākatikafiāņena nīharitvā 
gahetum na sakkā ti. Evam catubbidhagambhīratāvasena 
catasso upamā yojetabba. Pakatikananavasena 9? váyam 68 
atthayojanā katā €? ditthasaccanan *?? tass' atthapativedha- 
sabhāvato.”! Tathā 7? pi 7? yasmā sāvakānam paccekabud- 
dhànam tattha sappadesam eva ifiāņam, Buddhānam yeva 
nippadesam, tasmā vuttam Buddhavisayam paūhan ti ādi. 

Ussádento ti patitiàvasena ukkamsento, pagganhanto 73 ti 
attho. Apasādento ti nibbhacchanto,” niggaņhanto ti attho. 
Tenāti mahāpaūūābhāvena. 

Tatthāti therassa sati pi uttānabhāve, paticcasamuppā- 
dassa afiesam gambhīrabhāve. Subhojanarasaphutthas- 
sāti *5 sundarena bhojanarasena positassa. Katayoggassāti 7% 
nibaddhapayogena 77” kataparicayassa. Mallapāsāņan ti 
mallehi mahàbaleh' eva ukkhipitabbapasanam.  Kwhoum 
imassa bhāriyaithānan ii tasmim passe imassa pāsāņassa 
garutarapadeso ti tassa sallahukabhavam dipetum vadati. 

Timirafingalen' eva dipenti tassa mahāvipphārabhāvato. 
Ten' āha Tassa. ktrāti ādi. Pakkatthatiti "*? pakkathitam *? 
viya parivattati parito vivattati. Lakkhanavacanam h' 
etam. Pitthiyam sakalika 99 pitthipattam.9 Kayápapan- 


 nassáti mahatà kayena upetassa, mahakayassáti attho. 


 Pifjavaftíti * piüjakalapo.?  Supannavàtan 9? ti nàga- 
gahaņ' ādīsu pakkhapapphotanavasena uppajjanakavātam. 

Pubbüpanissayasampatttyà ti ādinā udditthakāraņāni 

vitthārato vivaritum Ito ktvāti ādi vuttam. Tattha tto ti ito 


67 AGM jiāņena vasena 78 AGm sakkatthatiti 
6 BmP cāyam B2 pakkuthatiti 
69 A tibbakatā M pakkatatiti 
Gn bbakatà P pakkadhatiti 
79 BG ditthadhammànan DA  pakkattham with v.l. 
71 ABmGmMP tattha pativedha- pakkudhati 
"2 ABGGNM omit 9 AGM patthakkatthitam 
5 Bm uggaņ- Bm pakkuthantam 
** M ?cchando tā M pakkhatthitam 
P nibba- P pakkudhantam 
75 ABGGnM ?rasam- ` $9 Bm sakalinapadakapittham 
"6 Bmp ?yogassáti P sakalinapadakācittam 
" AGm nibbubuddhapayoge š1 BmP piūcha- 
BGM nibbuddhapayoge 82 BmP piūchā- 


83 P suphaņņapātan 


MAHANIDANASUTTAVANNANA IOO 


kappato. Satasahassime ti satasahassame.** Harnsavatī 
nāma nagaram ahosi jātanagaram. Dhurapattānīti bāhira- 
pattāni, yāni dīghatamāni. 

Kanitthabhātā ti vemātikabhātānam *5 kanittho, yathā 
amhākam Bhagavato Nandatthero. Buddhānam hi saho- 
darā bhātaro nāma na honti. Katham? Jetthā tāva na 
uppajjanti, kanitthānam pana asambhavo 3$ eva. Bhogan 
ti vibhavam. Upasanto ti corajanitasankhobhavüpasa- 
mena ?? upasanto janapado. 

Dve sātake nivāsetvā ti sātakadvayam eva attano kāya- 
parihārikam *$ katvā itaram sabbasambhāram  attato 
mocetvā. | 

Pattagahay” atthan % ti antopakkhitta-uņhabhojanattā 
aparáparam hatthe parivattentassa pattagahan' attham. 
Uparimasātakan 9 ti attano uttarasātakam.! Etānt pākaļat- 
thānāntti etāni yathāvuttāni Bhagavato desanāya pākatāni 
therassa pufifiakaranatthànani.  Pafisandhim gahetvā ti 
amhàkam mahábodhisattassa patisandhigahanadivase °° eva 
patisandhīm gahetvā. 

Uggahaņam pāliya uggaņhanam. Savanam atthasavanam. 
Paripucchanam ganthitthànesu atthaparipucchanam. Dhā- 
ranam pàaliyà pi? pali-atthassa pi? citte thapanam. 
Sabbañ c’ etam idha paticcasamuppádavasena veditabbam. 

Sot” āpannāna” ca ... pe ... upatthāti tattha sam- 
mohaviddhamsanena 


* Yam kiíici samudayadhammam, sabbam tam nirodha- 
dhamman "' ti (P?) 


atthapaccakkhavasena patitthanato.** Nāmarūpbaparicchedo 
ti saha paccayena nāmarūpassa paricchijja avabodho. 
Atthagambhīratāyāti ādinā sankhepato vuttam attham 


(? D I r1o, 148 etc. 


488, 17, 18 
488, 25 


489, 5 


489, 6 


489, 10 


489, 10 


491, 16 


492, 10 


492, 1I, 15 


492, 17 


492, 27, 28 
492, 28 


492, 31 


493, I 


493. 4 


84 AGM "sahassatam eva 90 BMP uttarisātakam | 
BGM °sahassatame DA uttarasátakam with vv. 
85 BG dvemātika- uttari- and uparima- 
G7 mevamaátika- 91] BBmGMP uttari- 
$$ AGm "bhāvo *? BG ?gahanàdivasena 
87 ABGGMM coram- 93 ABGGnM omit 
$8 M "hārakam 94 Bm upatthānato 


$9 A ?gahanakathan 
Gm ?ganhakathan 


493, 6, 7 


493. 7 


493. 7 


493. 9 


493, 10 


493, 11 


493. 15 


493, 15 


IIO DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vivaritum Tattháti adi araddham. Jàtipaccayásambhütasa- 
mudágat' altho?* ti jàtipaccayato sambhütam hutvà sahi- 
tassa?$ attano paccayánurüpassa jarāmaraņassa uddham 
uddham āgatabhāvo, anupavatt' attho ti attho. Atha và 
sambhüt' attho ca samudagat' attho ca sambhütasamudàágat 
attho. Na jātito jarāmaraņam na hoti, na ca jātim vinā 
aññato hotiti?" jàtipaccayasambhüt' attho;*9 itthaü ca 
jātito samudagacchatiti jàtipaccayasamudàagat' attho; yà 
yà jàti yatha yathà paccayo hoti, tad anurūpapātubhāvo ti 
attho. So anupacitakusalasambhārānam iāņassa tattha 
appatitthatāya agādh' atthena gambhīro. Sesapadesu pi 
es eva nayo. | 

Avijjäya saùkhārānam paccay' attho ti yen' ākārena yad ** 
avatthā ** avijjā sankhārānam paccayo hoti. Yena hi 
pavatti-ākārena, yāya ca avatthāya avatthitā avijjā tesam 
tesam sankhārānam paccayo hoti, tad ubhayassa pi dura- 
vabodhanīyato avijjāya 1% sankhārānam navahi ākārehi 
paccay” attho anupacitakusalasambhārānam tiāņassa tattha 
appatitthatāya agādh” atthena gambhīro. Esa nayo sesa- 
padesu pi. 

Katthaci anulomato desīyatt, katthact patilomato ti 19 idha 
pana paccay' uppàdà paccay' uppann' uppàadasaükhato 
anulomo, paccayanirodhà paccay' uppannanirodhasankhato 
ca patilomo adhippeto. Adito!*? patthàya antagamanam 
anulomo, antato ca adigamanam patzlomo ti adhippeto. 
Ādito patthāya anulomadesanāya, antato patthāya patilo- 
madesanāya ca ttsandlu catusaūkhepo. 

'**1Ime cattāro āhārā kimnidānā ” ti % 
ādikāya vemajjhato patthaàya patilomadesanaya, 

* Cakkhui ca paticca rüpe ca uppajjati cakkhuviüianam, 

tiņņam sangati phasso, phassapaccayā vedanā ” ti ( 


ādikāya anulomadesanāya ca dvisandhi 199 tisankhepo. 


(€) S II 11 (€) M Iii; SII 73 etc. 


95 BmP ?paccaya- 100 BmP avijjā 

96 AGM sahitatisassa 101 ABGGnM titi na 
97 BmP add hi 19? BmP add pana 

98 BMP add vutto 103 ABGGnM omit dvi 


99 A yadasatthā 
G yadasavattha; P yadavattà 


MAHÁNIDANASUTTAVANNANA III 


* Samyojaniyesu bhikkhave dhammesu assādānupassino 
viharato tanhà pavaddhati, tanhàapaccayà upàdànan " 
ti u 


adisu !* ekasandhi dvisankhepo. Ek' ango pi!9* paticca- 
samuppādo desito. Labbhat' eva !9$ so 


“ Tatra bhikkhave sutavā ariyasāvako paticcasamuppā- 
dam yeva sādhukam manasi karoti. Imasmim sati idam 
hoti...pe... nirujjhati.!%? Sukhavedaniyam bhikkhave 
phassam paticca uppajjati sukhā vedanā ” ti 9) 


imassa suttassa vasena veditabbo. Iti tena tena kāraņena 
tathā tathā pavattetabbattā paticcasamuppādo desanāya 
gambhīro. Ten” āha ayam desanāgambhīratā ti. Na hi 
tattha sabbaünutafiánato afifiam fianam patittham labhati. 

Avijjāya pandti ādisu jānanalakkhaņassa iiāņassa 1% pati- 
pakkhabhüto avijjàya afiüàn' attho.!9 Arammanassa pac- 
cakkhakaranena dassanabhütassa patipakkhabhüto adassan' 
altho.19 Yena !!! pan' esà!!! attano sabhāvena dukkh' 
ādīnam yathāvasarasam !!* pativijjhitum !3 na deti, chà- 
detva pariyonandhitvà titthati, so tassa saccásampativedh' 
attho.!* Abhisanūkharaņam 15 samvidhānam, pakappanan 
ti attho. Āyūkanam sampiņdanam, sampayuttadham- 
mānam attano kiccānuguņatāya !!$ rāsīkaraņan ti attho. 
Apuūūābhisankhār” ekadeso sarāgo. Aūīfio virāgo. Rāgassa 
vā appatipakkhabhāvato ràgappavaddhanako M? rág' up- 
pattipaccayo ca sabbo pi apufitiábhisankhàro sarágo. Itaro 
tabbidhurabhāvato vtrāgo. 


" Digharattam h' etam bhikkhave assutavato puthuj- 
janassa ajjhositam mamayitam paràmattham: Etam 
mama, eso "ham asmi, eso me attā ” ti (%) 


0) S II 86 Q) S II 96 (k) S II 94 


14 ABGGnM adi 11 Bm yen' esà; P yena nesà 
195 BmP hi n2 BmP yāthā 
106 BmP add hi 113 AG paticca vijjhitum 
1? BmP add ti 114 ABGGMM sabbāsampati- 
108 ABGGNM omit 115 BG ?*kháranam 
19 ABGGmMP "attho (throughout 316 Bm ?nurüpataya 

the paragraph 117” BG ?vaddhanato 


119 P anidassan'- BmP vaddhako 


493, 16 


493, 16 
493, 17 
493, 17 
493, 17 
493, 18 
493, 18 


493, 19 


493, 19 
493, 19 


493, 


493, 


493, 
493, 


493, 
493, 
493. 


493, 


493, 
493, 


493, 
493, 


20 


2I 
2I 


2I 


22 
22 


23 
24 


II2 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


attaparāmāsassa vififiāņam visesato vatthum vuttan ti 
viüüanassa sunnat' attho gambhīro. Attā vijānāti, sam- 
saratiti savyāpāratā-sankanti-abhinivesabalavatāya avyā- 
pàára 19-asankanti-batisandhi-bàtubhàv' atthā ca gambhīrā. 
Nāmarūpassa patisandhikkhane ekato va uppādo ek” up- 
pādo, 19 pavattīyam visum visum yatháraham ek up- 
tādo.'!? Nāmassa rūpena, rūpassa ca nàmena asampayo- 
gato vtntbbhogo ; mnàmassa nàmena rūpassa ca rūpena 
ekaccassa ekena avintbbhogo yojetabbo. Ek’ uppāď’ ekani- 
rodhehi avintdbhogo '%% adhippeto,!?! so rūpassa ca ekakalā- 
papavattino !?? Jabbhatiti. Atha và eka-catuvokarabhavesu 
nàmarüpanam asahavattanato !?3 aünamanftiam vonibbhogo, 
14 paticavokarabhave sahavattanato avinibbhogo !?* ca. vedi- 
tabbo. Nàmassa aàrammanábhimukham !?5 namanam mna- 
man attho. Rüpassa virodhippaccayasamavàye !?9 visadis' 
uppatti rwppan' attho. Indriyapaccayabhàvo adhipati-y- 
attho. 


“ Loko p' eso, dvàro !?? p' eso, khettam p’ etan ” ti (? 


vutta-lok' adi-attha 128 cakkh' àdisu paiicasu yojetabba.!?? 
Man' àyatanassa pana lujjanato manosamphass' àdinam 
dvārakhettabhāvato ca ete atthā !*? veditabbā.!*? Āpātha- 
gatānam rūp ādīnam pakāsanayogyatālakkhaņam obhāsa- 
nam cakkh” ādīnam vtsayībhāvo, man” āyatanassa vijāna- 
nam. Sanghaittan” attho 1%1 visesato cakkhusamphass' ādīnam 
paücannam, itare !3? pana 35 channam pi yojetabbàni.!** 
Phusanaü ca phassassa sabhàávo, sanghattanam raso, itare 
upatthān' ākārā. Ārammaņarasānubhavan' attho rasavasena 
vutto, vedayit' attho lakkhanavasena. Sukha-dukkha-maj- 


a ? 


18 ABGGMMP avyāpār' attha 125 BmP *mukha. 

19-19 P omits 126 BG virüdhi- 

120 BmP ?*bbhoge 1? BmP dvārā 

131 BmP ?ppete 128 BmP "attho 

133 AGm ?kalàpavattito 129 BmP "tabbo 
BGM *kalāpavattino 130 ABGG7 attho veditabbo 
Bn adds rüpena 131] ABGGmM ghatta- 

128 A asambhavattanīto 132 ABGGNM itaresam 
BGM asambhavanato 133 BaP omit 
Gm asambhavattanato 134 ABGGmM "tabbam 


124 -124 P omits 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ II3 
jhattabhāvā !55 yathàkkamam  tissannam !?* vedanànam 
sabhāvavasena vuttā. Attā vedayatiti abhinivesassa bala- 
vabhāvato nijjīv” attho vedanāya gambhiro. Nijjīvāya vā 
vedanāya vedayitam nijjīvavedayitam, so eva attho ti 
ntyjīvavedayit" attho. 

Sappītikataņhāya abhznandit' attho. Balavatarataņhāya 
gilitvà parinitthapanam 9? ajjhosàm' affho. ltare pana 
jatābhāva 13$ -oharana !3? -ovuyhana !*? -duratikkama-apári- 
pūrivasena veditabbā.!t! 

Adàána-gahanábhinives' atthá ^? catunnam pi upādānānam 
samānā ; farāmās attho ditth' upādān' ādīnam eva, tathā 
duraiikkam attho. 


“ Ditthikantāro ” ti (m 


hi vacanato ditthīnam duratikkamatā. Daļhagahaņattā 
vā catunnam pi duratikkam' attho !13 yojetabbo. 

Yont-gati-tthtti-ntvāsesu 144 khipanan ti samāse bhum- 
mavacanassa alopo datthabbo. Evam hi tena àyühanábhi- 
sankharaņa-padānam samāso hoti. 

Yathā tathā jāyanam jāti-attho.!t5 Paccayasannipātato 16 
jàyanam safjātt-ajiho.'t5 Mātukucchim okkamitvā viya 
jāyanam ofkkanti-attho.45  Sed' adito !*" nibbattanam 145 
nibbattt-aftho.^5 Kevalam patubhavanam $àtubhàv' attho. 

 Jaràmarapam !4? :—— Maranappadhanan !9? t tassa maran' 
attho eva khay ādayo gambhīrā ti dassitā. Uppann' 
uppannānam hi navanavānam khayena kamena khaņdicc' 
àdiparipakappavattiyam !$! loke jarāvohāro ti. Khay 
altho vā jarāya vutto ti datthabbo. Navabhāvāpagamo hi 


(m) Dhs 381, 1003, 1099 


135 BmP "bhāvo M3 AGm ?kkaman' attho 
13$ BG nisinnam 14 ABGGNM omit tthiti 
13 BmP "nitthāpa- 145 BmP "attho 
136 BmP jetthabhāva 16 Bm tassā pana sannipātato 
139 BmP osāraņa P tassa pasannipātato 
H9 ABGGnM samunàna 14” BmP $o jātito 
BmP samudda 14$ ABGGnM nibbattānam 


Above appears the reading recon- 1% 


structed from samunäna. More- 
over it corresponds to taņhā- 
nadi. Cp It p. 114. 

ABGm °tabbo 

BGM "nivesan' atthā 


ABGGm ?marana 

BmP ?maran' aügam 
BGM jarāmaraņa- 

A "pākappattiyam 

Bm ?paripakkapavattiyam 
Gm ?pákappattiyà 


150 
151 
141 
142 


493, 24 
493, 25 
493, 25 


493, 26 
493, 27 
493, 27 


493, 28 


493, 28 
493, 28 
493, 29 
493, 29 


493, 29 


493, 39 


493, 


493. 


493, 


493, 


494, 


494, 


30 


32 


33 


494, II 


494, 13 
494, 14 


II4 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


khayo ti vattum 35? yutto !53 ti Viparinám' atího dvinnam 
pi vasena yojetabbo, santativasena và jaráya khayavaya- 
bhāvā ; !** sammutikhaņikavasena maranassa bheda-vipari- 
nàm' atthà yojetabba. 

Avijjádinam sabhávo pativijhiyatiti pativedho. Vuttam 
h' etam Nidànakathayam 155 


'"'Tesam tesam và tattha tattha vuttadhammānam 
pativijjhitabbo salakkhaņasankhāto aviparītasabhāvo 
pativedho ” ti.) 


So ti avijjādīnam sabhāvo maggaiiāņen” eva asammoha- 
pativedhavasena pativijjhitabbato aūiiāņassa alabbhaney- 
yapatitthatāya agādh” atthena gambhīro. Sā sabbā piti sā 
yathāvuttā sankhepato catubbidhā vitthārato anekappa- 
bhedā sabbā pi paticcasamuppādassa gambhīratā tkerassa 
uttānakā viya upatthāsi catūhi aūgehi samannāgatattā. 

Udāhu aūīiesam piti Mayham tāva esa paticcasamuppādo 
uttànako hutvà upatthàti, kim nu kho afüüesam pi eva 
uttànako hutvà upatthàtiti à evam avaca maya va 
dinnanaye catusaccakammatthànavidhimhi thatvà. Ojari- 
kan ti vatthuvītikkamāsamatthatāvasena !$ thūlam. Kā- 
mam kāmarāgapatighā yeva atthato kāmarāgapatighasam- 
yojanāni,!*” kāmarāgapatighānusayā va, tathā 158 pi añño 
yeva samyojan' attho ! bandhanabhàvato, afio anusay' 
attho!€9? appahinabhávena santane thàmagamanan ti katva, 
iti kiccavisesasiddham '*! bhedam !%? gahetvā cattāro ktlese 
ti vuttam. Es' eva nayo itaresu pi. Anusakagate !** ti 
anusabhāvam !%* upagate. Tabbhāv' attho hi ayam saha- 
gata 165_saddo 166 


“ Nandiragasahagata ” ti (°) 


ādisu viya. Yathā uparimaggādhigamavasena !? sacca- 
(na) DA I 20 (0 S TII 158; V 421 


152 AG™ vattu 166 BmP "sayan' attho 
153 ABGGMM tā 161 BmP "visesavisittha 
14 ABGGMM "bhāvo 162 BmP bhede 

155 AGn nidhàna- 13 ABGGnM ?gato 

1566 BmP "vītikkama- 14 ABGGNM anubhāva 
157 ABGGMM °saññojanani 155 ABGGnM *gato 

1568 AGn tatthā 156 ABGGnM saha-saddo 


159 ABGGTM saüiojan'- 16” BmP ?gamana- 


MAHANIDANASUTTAVANNANA IIS 


sampativedho 18$ paccay' akarapativedhavasen' eva,19? evam 
sāvakabodhi-paccekabodhi-sammāsambodhi-samadhigama- 
vasena pi saccasampativedho !%$ paccay” ākārapativedha- 
vasen' evāti dassetum kasmā ti ādi vuttam. Sabbathà cáti 
sabbappakāren' eva kaīīci !7% pi pakāram asesetvā ti attho. 
Ye katābhinīhārānam mahābodhisattānam viriyassa ukkat- 
thamajjhimamudutāvasena bodhisambhārasambharaņe kā- 
labhedā icchitā, te dassento cattāri, attha, soļasa vā asankhey- 
yànítü aha; svāyam!! attho Cariyāpitakavaņņanāya 
gahetabbo. Sāvako padesaftāņe thito ti sāvako hutvā sek- 
khabhàvato tatthápi padesafiane thito. -Buddhànam kathàya 


“Tam Tathàgato abhisameti ” ti (p) 


adikaya faccanikam hoti. Anaüfiasádharanassa hi vasena 
Buddhānam sīhanādo, na aüifiasadhàranassa. Vàyamantass' 
eváti iminà visesato iànasambhàrasambharanam pañña- 
pāramitāpūraņam vadati. Tassa ca sabbam pi puūiiam 
upanissayo. 


"Esa devamanussānam sabbakāmadado nidhi 
yam yad evābhipatthenti sabbam etena labbhati ” ti tv 


ādi vuttam. Tasmā mahābodhisattānam sambodhipufi- 
fiasambhāro !7? yāvad eva itāņasambhār' attho sammāsam- 
bodhisamadhigaman” atthattā !73 ti āha paccay' ākāra 17 
...pe...—n atthīti. Idāni paccay” ākārapativedhass” eva 
vā mahānubhāvatādassanamukhena paticcasamuppādass' 
eva paramagambhiratam dassetum 4v/jjà ti àdi vuttam. 
Navaht ākārehiti uppād” ādīhi navahi ākārehi.!”5 Avijjā 
hi !76 saūkhārānam uppādo hutvā paccayo hoti, pavattam 
hutvā nimittam, āyūhanam, samyogo, palibodho, samu- 
dayo, hetu 17? hutvā paccayo hoti. Evam saūkhār' ādayo 
viūiiāņ' ādīnam. Vuttam h' etam !7% Patisambhidāmagge 


(» S II 25 (a) Khp ro 


166 ABGGWMM sabbasampati- 1733 A ?gaman' atthà 
169 BmP ?vasena BmP *gamasamatthattā 
170 BmP kiūci Gm *gaman' atthātattā 
11 Aāyasmāyam; Gmāsmāvayav” 174 Bm "ākāram 
178 BG sabbe pi puñña- 175 ABGGmM pākārehi 
BP sabbesam pi puūia- 176 BGM bhi 
M sabbo pi puñña- 1? Bm adds paccayo 


128 P c'etam 


494, 18, 22 


494. 24 


494. 27 
494, 29 


494, 29 
494. 32 


494. 34 


495. 5 
495. 5 


495. 5 


495, 6 


495, 6 


495, 12 


IIO DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


'* Katham paccayapariggahe paünà dhammatthitirnianam ? 
Avijjā sankhārānam uppādatthiti ca pavattatthiti ca 
nimittatthiti ca àyühanatthiti ca samyogatthiti ca pali- 
bodhatthiti ca samudayatthiti ca hetutthiti ca paccayat- 
thiti ca imehi navah' ākārehi avijjāpaccayā sankhārā 
paccayasamuppannā ” ti (n? 
ādi. Tattha navahi ākārehīti navahi paccayabhāvūpaga- 
man' àkàrehi. Uppajjati etasmà phalan ti uppàdo, phal 
uppattiyā kāraņabhāvo. Sati ca avijjāya sankhārā uppaj- 
janti, na asati, tasmā avijjā sankhārānam uppādo hutvā 
paccayo hoti. Tathā avijjāya sati sankhārā pavattanti, 
dharanti,!?? nivisanti!9? ca. Yathā ca bhav' àdisu khipanti, 
evam tesam avijjà paccayo hoti. Tathà àyühanti, phal' 
uppattiyà ghatanti,!?! samyujjanti attano phalena. Yasmim 
santàne sayam uppannā, tam  palibujjhanti.  Paccay' 
antarasamavāye udayanti uppajjanti. Hinoti ca sā !** 
sankhārānam kāraņabhāvam.!s Paticca vā !** avijjāya !** 
saūkhārā ayanti pavattantīti eva avijjāya sankhārānam 
kāraņabhāvūpagamanavisesā uppād” adayo  veditabba. 
Tathā $$ sankhar' àdinam viüüàn' ādisu uppādatthiti- 
ādisu 187 pi. Titthati etenáti thiti, karanam. Uppādo eva 
thiti uppādatthiti. Es eva nayo sesesu pi. Paccayo hottti 
idam idha Lokanāthena tadā paccayapariggahassa ārad- 
dhabhāvadassanam.!*$ So ca ārambho iiāy” ārūļho " Yathā 
ca purimehi mahàbodhisattehi 1$? bodimüle pavattito, tath' 
eva ca !*? pavattito 191” ti. Acchariyavegābhihatā dasasa- 
hassilokadhātu saūkampi sampakampiti dassento d?//Aamaíte 
vāti ādīm āha. 
Etassa dhammassdti etassa  paticcasamuppasati- 


(r) Patisambhidāmagga 


19 BMP omtt 185 BmP avijjam 

180 ABGGnM nimiyanti 166 BmP tattha tathā 
(For above reading ?) 187 ABGGNM °tthititi adi 
BmP niyanti 188 BG °dassan' attham 

1831 AGm ghatinti 19 AGm °bodhisate 
BmP ghatenti BGM °satto 

182 Bm omits 190 BG omit 

183 Bm adds gacchati 191 BG paccantito 


184 BmP omit 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ II7 
 fütassa dhammassa. So pana yasmà atthato hetuppabha- 
vanam '9? hetu. Ten āha etassa paccayadhammassa, jāti- 
adinam 193 jaràmaran' àdipaccayatayáti !?* attho. 

Nàmarüpaparicchedo, tassa ca paccayapariggaho na 
pathamábhinivesamattena hoti, atha kho tattha apará- 
param iiàn' uppattisaüüitena anu anu bujjhanena, tad 
ubhayábhàvam !?5 pana dassento 4áfaparififiavasena ananu- 
bujjhanā ti àha. Niccasannádinam pajahanavasena pavat- 
tamana 196 vipassanaà dhamme !?? pativijjhanti eva nama 
hoti patipakkhavikkhambhanena tikkhavisadabhāv” āpat- 
tito, tad adhitthānabhūtā ca tīraņapariīīiā, ariyamaggo ca 
parifiiapahanábhisamayavasena pavattiyā tīraņapahāna- 
_parifiiāsangaho cāti tad ubhayapativedhābhāvam dassento 
tīranņa...pe... appattvijjhanā ti āha. | 

lantam vuccati vatthavinan' attham 98 tantavāyehi 
dandake āsañjetvā !*? pasāritasuttavatti *% tanīyatiti 201 
katva. Tam pana suttasantàn' akulatàya nidassanabhà- 
vena ākulam eva gahitan ti āha tantam viya ākulajātā *2 ti. 
Sankhepato vuttam attham vitthārato dassetum Yatkā 
nāmāti ādi vuttam. Samānetun ti pubbenāparam samam 
katvā ānetum, avisamam ujum kātutn ti attho. Tantam eva 
vā ākulam tant' ākulam,*3 tant’ ākulam ?9? viya 293 jatà 204 
bhūtā ti tant' ākulakajātā. Majjhimam *5 patipadam 
anupagantvā antadvayapatanena paccay' ākāre khalitā 
ākulavyākūlā honti. Ten' eva antadvayapatanena tam- 
tamditthigāhavasena paribbhamantā ujukam dhammat- 
thitītam *%6 patipajjitum na jànanti. Ten' àha na sakkonti 
tam paccay ākāram ujum kātum ti. Due bodhisatte ti 
paccekabodhisatta-mahābodhisatte. Attano dhammatāydti 
attano sabhāvena, paropadesena vinā ti attho. Tattka 
tattha gulakajātan ti tasmim tasmim thāne jātaguļakam.*97 


192 


10] AGtm nītīti 
BGM niyatiti 


AGn ?ppabhàvatam 
BG ?ppabhavam 


193 ABGGMM add va P tanayatiti 

14 ABGGnM *?paccayatáti 19? Bm ākulakajātā 

195 BG ussāhabhāvam 203 AGm omit 

196 BmP vatta- 104 ABGGNM tant' ākulakam jātā 
1? BmP add ca 305 BmP majjhima 

198 Bm ?yinan'- 10$ pm *tthitikatham 

19 BmP asanjitva P "tthitikatam 

200 AGM "vatta 19? BmP add pi 


495, 12 


495, 13 


495, 14 
495, 15 


495, 15 
495, 15 
495, 18 


495, 19 


495, 19 
495, 22 
495, 22 
495. 24 


493. 25 
495. 25 


495, 28 


495, 26 


495. 27 
495, 28 


495, 39 
495, 31 


495, 31 
495, 33, 25 


IIS DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Ganthiti *9 suttaganthi. Tato eva ganfhibaddham  bad- 
dhagaņthikam. Paccayesu pakkhalītvā ** ti aniccadukkh' 
anatt' ādisabhāvesu paccayadhammesu nicc ādiggāhavasena 
pakkhalitvā. Paccaye ujum kātum asakkontā ti tass’ eva 
nicc” ādiggāhassa avissajjanato paccayadhammanimittam 
attano dassanam ujum kátum asakkontà ?!? idam saccábhi- 
nivesakāyaganthavasena *!! gaņthikajātā hontiti āha dvā- 
sallhi ... $e... ganthibaddhà ti. Ye hi keci samaņā và 
brāhmaņā vā sassataditthi-ādid?fthtyo ntssttā allīnā. 

Vinanato gulā *!* ti itthilingavasena laddhanāmassa 
tantavāyassa gunthikam 218 nama ākulabhāvena aggato vā 
mūlato vā duviūifieyyāvayavam *'* khalitathaddhasuttan *!5 
ti 216 aha guļāguņthikam *17 vuccati pesakārakatījiyasuttan 919 
ti. Sakuņikā ti patākasakuņikā.*? Sā hi rukkhasākhāsu 
olambanakutavà ??9 hoti. Tam hi sā kutavam **! tato tato 
tinahir' àdike ànetvà tathà vinandhati,?? yathà te *** 
pesakárakafjiyasuttam viya aggena và aggam mülena và 
mülam samànetum vivecetum và na sakka. Ten' aha 
yathā hiti ādi. Tad ubhayam piti guļāguņthikan *** ti vuttam 
kafjiyasuttam, kulàvakaü ca. Purimanayen” evāti evam 
eva **5 sattā ti ādinā pubbe vuttanayen' eva. 

Kāmam mufijababbajatiņāni *?$ yathājātāni pi dīghabhā- 
vena patitvā araññatthane aññamaññam vinandhitvā 
ākulāni *?? vyàkulàni hutvà titthanti, tàni **5 pana??? pna 309 


399 ABGGMM piņdīti 319? ABGNM matahaka- 
P ganditi B2 kulāvakasakuņikā 
*9 AGmM pakkhili- P pattasākasakuņikā 
210 BG na sakkonto G mavahaka- 
mī AGmM sabbābhi- Above reading is only a tentative 
2312 BmP kulā suggestion. 
33 BG ?thitam 220 ABGGNM ?kutapá 
Bn ganthi- Bm ?kulàvakà 
P gandikam Cp J III 74 
316 BmP ?virnfeyyà yeva 221 ABGGmM kutapam 
315 AGm khalitthaddhasutti Bm kulàvakam; P kuttasam 
BG kalita- 222 A nandhati 
BmP khalitatantasuttan BGM pinaddhati 
216 AGm omit 223 BmP tesam - 
217” Bm kulàganthikam 324 Bm kulāgaņthi-; P "gaņdikan 
P kulāguņdikam 225 BGM evam; DA ime 
DA gulāguņdikam with v.l. 226 PmP ?pabbaja- 
*ganthikam 327 BmP ākula- 
D ?gunthika- 2238 A omits; BGG"M tāna 


218 DA "kārānam kaūjiya- 333 ABGGmM omit 
: 300 A nan 


MAHANIDANASUTTAVANNANA IIQ 


tathā dubbiveciyāni,! vathā rajjubhūtāniti dassetum Yathā 
tānīti ādi vuttam. Sesam ettha hetthā vuttanayam eva. 

Atāyā ti avaddhikā,%2 sukhena sukhahetunā vā virahitā 
ti attho. Dukkhassa gatibhāvato ti āpāyikassa ?99 dukkhassa 
pavattitthānabhāvato. Sukhasamussayato ti abbhudayato. 
Vinipatitattà ti virüpam nipatitattā yathā ten' attabhāvena 
sukhasamussayo na hoti, evam nipatitattā. Itaro ti sam- 
sāro. Nanu apāyan ti ādinā vutto pi samsāro evāti? 
Saccam ?** etam, niray' ádinam pana adhimattadukkhabhā- 
vadassan' attham apày' àdigahanam.  Gobalivaddaiia- 
yenáyam ?95 attho veditabbo. 

Khandhānam 396 patibātīti paiīcannam khandhānam hetu- 
phalabhāvena aparápar' uppatti.9? Abdocchinnam vatta- 
mānā 398 ti avicchedena pavattamānā. 

Tam sabbam ti tam apayan ti ādinā vuttam 
sabbam apāyadukkhaī ca vattadukkhaīi ca. Mahāsamudde 
vātakkluttanāvā 59 viyāti idam  paribbhamatthanassa 31° 
mahantadassan' atthaü c’ eva paribbhamanassa anavat- 
thitatādassan” atthafi*?!! ca upamā3l? Yante33 yutta- 
goņo 314 viyāti idam pana avasabhàvadassan' atthafüi c’ eva 
duppamokkhabhāvadassanatīi cāti veditabbam. 

2. Iminā 315 tāvāti *!5 ettha tāva-saddo kam attho, tena 
tant ākulakajātā ti padassa anusandhi parato 
āvibhavissatiti dīpeti. Atthkt idatptaccayā ti ettha 
ayam paccayo ti idappaccayo, tasmā idappaccayā, imasmā 
paccaya ti attho.3!6 Idam vuttam hoti — Imasmā nāma 
paccayà jarámaranan ti ?!? atthi nu kho jarámaranassa 318 
paccayo ti. Ten āha Aithi nu kho ... pe .. . bhaveyyáti. 
Ettha hi kim paccayā jarāmaraņam? Jātipaccayā jarā- 
maraņan ti upari jātisadda-paccayasaddasamānādhikara- 


300 AGn pubbi- 310 AGmM "bbhanatthā- 
39? BmP "ddhitā G *bbhamanatthā- 
33 AGM apāyi- 311 BG anavaddhitatam- 
304 ABGGMM sabbam š12 BmP upamāya 
%5 Bm"balībadda-; P*”balībaddha- 313 Bm yantesu 
306 Bm adds ca 34 AGG™ sutta- 
307 BmP "āparam pavatti 315 ABGGmM ivāti 
306 So al] MSS; DA ?mànam 316 BG add vedità 
309 AGM ttanāvā 31 AGn add eva kho 
BG natanāvā BGM add evacco 
Bm vāt' ukkhi- B=M add evam vattabbeo 


M attanāvā 318 ABGG™M ?maranam ti 'ssa 


496, 
496, 
496, 
496, 


496, 
490, 


496, 
496, 


496, 


496, 


490, 


496, 


496, 


490, 


2 


13 
13 
14 
14 
14 


15 
10 


17 
20 


27 


28 


31 


I20 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ņena kim-saddena idam-saddassa samānādhikaraņatādas- 
sanato kammadhārayasamāsatā idappaccayasaddassa yuj- 
jati. Na h' ettha imassa paccayā idappaccayā ti jarāmara- 
ņassa aīīfiassa vā paccayato jarāmaraņasambhavapucchā 
sambhavati, viūiūātabhāvato *!9 asambhavato ca jarāma- 
ranassa pana paccayapucchà sambhavati. Paccayasad- 
dasamānādhikaraņatāya 320 ca  idam-saddassa  ''imasmà 
paccayà " ti paccayapucchā yujjati. 

Sā pana samánádhikarapatà yadi pi ??! aüüapad' attha- 
samāso pi labbhati, aiīīapad” atthavacan” icchābhāvato ??? 
pan' ettha kammadhārayasamāso veditabbo. Sāmivacana- 
samásapakkhe pana n' atth' eva samànádhikaranatasam- 
bhavo ??? tj, Nanu ca 


“ Idappaccayatā 3?* paticcasamuppado "' ti (9) 


ettha idappaccaya-saddo sāmivacanasamāso icchito ti? 
Saccam 325 icchito, ujukam eva tattha paticcasamuppāda- 
vacan' icchà ti katvà; idha pana kevalam jarāmaraņassa 
paccayaparipucchā adhippetā, tasmā yathā tattha idam- 
saddassa paticcasamuppādavisesanatā, idha ca pucchitab- 
bapaccay” atthatā ??9 sambhavati; tathà tattha, idha ca 
samāsakappanā veditabba. Kasma pana tattha 327 kam- 
madhārayasamāso na icchito ti? Hetuppabhavānam *** 
hetu paticcasamuppādo ti imassa *** atthassa kammadhā- 
rayasamāse 53% asambhavato.s$t! ]massa attano paccayā- 
nurūpassa anurūpo paccayo idappaccayo ti etassa ca 
atthassa icchitattā. Yo pan” ettha idam-saddena gahito 
attho, so atthi idappaccayā jarāmaraņan 
ti jarámaranagahanen' eva gahito ti idam-saddo ?3? paticca- 
samuppādato 33 parimutto 3% aiifiassa asambhavato apac- 


(9 MI 167; SI 136 


319 ABGGNM viūnāņa- 329 AGM add kammassa 

520 BmP °tayañ . 339 BG °samaso 

331 BGM add tam 35 BmP add ti : 

333 ABGGmM *?atthà- | 333 B idam idam saddo ü 

323 BG "karaņatāyasam- 333 ABGG"M *samuppannato 

34 A idampaccaya- s34 AGmM pariccuto 

325 ABm sabba; BG sabbam BG parimuto 

326 ABGGNMM add ca BmP pariccajanato 

32? ABGGnM ettha Suggested reading is given in 


328 ABGG™M °ppabhävanam text. 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I2I 


caye ?35 avatitthati, ten' ettha kammadhārayasamāso. 
Tattha pana idam-saddassa tato pariccajanakāraņam n' 
atthiti sāmivacanasamāso eva icchito. Atthakathayam 
pana yasmā jarāmaraņ' ādīnam paccayapucchāmukhenāyam 
paticcasamuppādadesanā āraddhā ; paticcasamuppādo ca 
nāma atthato hetuppabhavānam 33€ hetüti vutto váyam 
attho, tasmà imassa jaràmaranassa paccayo ti evam 37 
atthavaņņanā katā. 

Panditenáti ek' amsabyākaraņīy’ ādipañhavisesajānana- 
samatthāya 33? pafifiaya samannágatena. Tam eva hi 'ssa 
-pandiccam dassetum yathà ti adi vuttam. Yādisassa 
jīvassa ditthigatiko 33? sarirato anafüfiattam pucchati Tas 
jīvam tam sarīran ti, so evam param' atthato nūpalabbhati, 
katham 3 tassa vañjhātanayassa %41 viya dīgharassatā 
sarirato aññata va 3422 anaññata 13 vā vyākātabbā,4 tasmā 
’ssa pañhassa thapaniyatà veditabba. Twnhibhàvo nàma 945 
pucchake 346 anadaro vihesà viya hotiti avyákatam etan ti 
pakàr' antaram àha. Evam avyàákaranakàranam fiátukà- 
massa kathetabbam hoti, kathite 31? ca janantassa pasado 348 
eva 349 siya, kathanavidhi pana yàdisassáti àdinà dassito eva. 
Evam appatipajjitvā ti evam thapanīyapaiīhe viya tunhi- 
bhāv' ādim anāpajjitvā. Evam appatipajjitvā ti vacanam 350 
nidassanamattam etam. “Kim sabbam aniccan ti" hi 
vutte ' Kim sankhatam sandhāya pucchati,5! udàhu 
asankhatan ” ti patipucchitvà vyàkatabbam hoti. ''Kim 
khandhapaiicakam pariññeyyan ” ti putthe, “ Atthi tattha 
pariññeyyam, atthi na pariññeyyan ” ti vibhajja 352 byākā- 
tabbam hoti. Evam pi appațipajjitvā 383 ti ayam ettha 
attho icchito 3*4 ti. Pubbe yassa paccayassa atthitāmat- 


335 BmP paccaye 345 Bm nām’ esa 
338 AGn "ppabhāvā - BMP pucchato . 

M °ppabhavanam 4 ABGGmMM kathito 
337 ABGGNM eva 365 BmP pamādo 
335 ABGGMM "samatthatāya 349 BmP pi 

Bn *?paüha- 350 ABGGM ca only 
333 ABGGnM "gatito M ta only 
340 AGmMM katam 351 Bm pucchasi 
2 r bi mē B vihaccha (graphic 
343 A omits E mā BG pus MN jjitvā pī 
344 AGmM kātabbā 3⁄4 AGnm icchinato 


BG kātabbe 
II—I 


497, I 


497, 2 
497, 2 


497, 3 
497, 3 


497, 4 


497, 6,2 


497. 9 
497, 10 


497, 10 


497, 12 


497, 12 
497. 13 


497, 13 
497. 13 


497. 14 


122 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tam **5 coditan ti atthitāmattam 55 vissajjitam. Pucchā- 
sabhāgena hi vissajjanan **% ti. Idāni tass' eva sarüpapucchà 
kariyatîti Puna: Kin 35? ti vuttam. Idhāpi yathā ti ādi 
sabbam ānetvā vattabbam. 

Esa nayo sabbapadesáti atidesavasena ussukkam 959 katva 
Nāmarūtataccayā ti ādinā tattha upavādo 
āraddho. Yasmā dassetukāmo tasmā idam vuttan ti 
yojanā. Channam vitākathassānam 359 yeva gahaņam hoti 
viūifiāān” ādi vedanāpariyosānā vipākavīthiti katvā anekesu 
suttapadesu, abhidhamme ca yebhuyyena tesam yeva 
gahaņassa nirūļhattā.** Idhāti imasmim sutte. Ca-saddo 
byatirek' attho, ten” ettha gahitam piti ādinā vuccamānam 
yeva visesam **! joteti.$6? Paccayabhāvo 363 nàma paccay' 
uppannāpekkho 3% tena vinà tassa asambhavato.39* 'lTasmà 
salaàyatanapaccayá 399 11399. sajayatanapaccayà phasso ti 
¿mana jadenáti yojanà. Avayavena và samudayopalak- 
khanam etam salàyatanapaccaya ti, tasmā salayatanapac- 
cayà phasso ti iminà padenáti vuttam hoti. Galtam ptti 
chabbidham vipākaphassam pi. Agahitam $fíti avipaka- 
phassam pi kusalākusalakiriyāphassam pi. Paccay' uppan- 
navisesam ?9? dassetukàmo ti yojana. Na c' ettha paccay' 
uppanno 368 va upādinno icchito, atha kho paccayo pi 
upādinno icchito ti ajjhattik' ayatanass' eva salayatanaga- 
hanena gahitan ti katvā vuttam salàyatanato ... pe ... 
dassetukāmo ti. Na hi phassassa cakkh” ādisaļāyatanam eva 
paccayo, atha kho 


" Cakkhufi ca paticca rüpe ca uppajjati cakkhuvifittāņam, 
tinnam sangati phasso " ti (0 
ādi vacanato rüp' àyatan' àdirüpaü ca cakkhuviüünan' 
adinàmafi ca paccayo, tasmà imam cakkh' adisalàyatanato 


€ MIriiI:; S II 75 etc. 


355 BGM ?mattham 365 BG ?bhüto và 

356 BG vissajjitan 364 BGM "pekkhā 

357 ABGGmM ito 365 A abhāvato 

355 ABGGMM ussaggam Gn ambhāvato 

359 Bm vipākasamphass- s66 ABGGM omit 

s66 ABGGMM nirūdhattā s67 ABGGMM paccuppanna- 


361 AGM add tā 368 AGmM ppanno 
3$ ABGGnRM jotiíti BG ppaccanno 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I23 


atirittam àvajjan' àdi viya sadharanam ahutvá, tassa tassa 


phassassa asadharanatàya 399 ajifiam visesapaccayam pt 579 — 497, 14 


pt-saddena avisittham sādhāraņapaccayam pi — dassetukāmo 
Bhagavā nāmarūpapaccayā phasso ti idam 
vuttan ti yojanā. Abhidhammabhājaniye pi imam eva 
visesapaccayam 3”! sandhāya '' nàmarüpapaccaya phasso " 
ti vuttan ti tad atthakathayam 


'* Paccayavisesadassan' atthaü c' eva 
Mahànidanadesanàsangah' atthaiü 322 cà ” ti (u 


atthavaņņanā katā. 

Paccayānan ti jāti-ādīnam paccayadhammānam. — N?dà- 
nam kathitan ti jarāmaraņ' ādikassa nidānattam 373 kathitam, 
ek' amsiko paccayabhāvo kathito. Tam hi tesam paccaya- 
bhāve 374 avyabhicāritam 375 dassetum ?t7 kho parn 
etan ti ādinā upari desanā pavattā. JVzjyate ti nijjālake. 
Nīggumbe ti nikkhepe. Padadvayenāpi ākulābhāvam eva 
dasseti, tasmā anākulam avyākulam mahantam paccayani- 
dānam ettha kathitan ti Mahāntdānam suttam anīiathābhā- 
vassa abhāvato. 

4. Tesam tesam 37% paccayānan ti tesam tesam 3% jāti- 
ādīnam paccayānam. Yasmā paccayabhāvo 377 nāma tehi 
tehi paccayehi anünádhikeh' eva tassa tassa phalassa 
sambhavato íatho 375 sacco??? tappakaro và, samaggim 
upagatesu paccayesu muhuttam pi tato 3% nibbattana- 
dhammānam asambhavābhāvato. Avttatho avisamvādanako 
visamvàdan' àkàravirahito aüiüadhammapaccayehi aüia- 
dhammānuppattito. Anatnathā 381 t1 vuccati aüiüathabha- 
vassa 32 abhāvato. Tasmā tathkam avīitaiham anatsifiatham 
paccayabhāvam dassetun ti vuttam. | 


(u) Vbh A 203 
369 BMP sādhā- 378 ABGG*M tathā 
370 ABMmGMP omit P omits 
53 BmP omit visesa $7? ABGGmM sabbo 
372 ABGGmM "sangahattaūi Bn taccho 
373 P nidàn' attham 380 BmP tatho 
374 AGm °bhāvo 3831 AGE anaññatho 
375 BmP "cāriti BGM anaññato 
376 ABGGmMP omit 382 BG anañña- 


97 ABGGnM paccayá- 


497, 


497. 


497, 
497. 
497. 
497, 


497, 


497, 


497, 


497. 
497, 


15 


16, 17 


497, 19, 22 
497, 22 


497, 23 
497. 25 


497, 27 


497, 30 


497, 3! 
497, ?9 


497, 34. 35 


124 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Pariyayati?93 attano phalam pariggahetvā vattatiti 
pariyāyo, hetūti āha pariyāyendti kāraņenāti. Sabbena 
sabban ti devatt' ādinā sabbabhāvena sabbā jāti. Sabbatkā 
sabban ti tatthāpi Cātummahārājik” ādisabb' ākārena sabbā, 
nipàtadvayam etam, nipàtafi ca avyayam,?** tari ca sabba- 
lingavibhattivacanesu ek” ākāram eva hotiti paliyam 
sabbena sabbam sabbathā sabban ti vut- 
tam. Atthavacane pana tassa tassa *** jātisaddāpekkhāya 
atthi-atthavuttitam dassetum sabb' ākārena sabbā ti ādi 
vuttam. Iminā va nayendti iminā jātivāre vutten' eva 
nayena. 

Dev' ádisáti àdi-saddena gandhabbayakkh' àdike pàliyam 
āgate, tad antarabhede ca sañganhati. 

Idha nikkhitta-atthavibhajaw atthe 386 ti imasmim ka s- 
saci kimhiciti aniyamato uddesavasena vutt 
atthassa niddisan' atthe jotetabbe nipāto, tad atthajotanam 
nipātapadan ti attho. Tassdti tassa padassa. Te ti dham- 
madesanāya sampadānabhūtam theram vadati. Seyyaihtdan 
ti và te katame ti ce ti attho. Ye hi kassaciti, kim- 
hicíti ca aniyamato vuttā 3%” atthā,**” te katame ti. 
Kathetukamyatāpucchā h’ esā. 

Devabhāvāydti devabhāv’ attham. Khandhajātíti 388 
khandhapātubhāvo,** yathā khandhesu uppannesu devo ti 


aw Aw a 


samaññā hoti, tathā tesam uppādo ti attho. Ten’ āha 


497.35: 498,2 yāydti % ādi. Sabbapadesúti gan dhabbānam vā?! 


498, 1 


498, 2 


498, 3 


gandhabbattāyāti ādisu sabbesu jātiniddesapadesu, 
bhav' àdipadesu ca. Yena hi nayena 892 S23898 ca 383 h; jatíti 
ayam atthayojanā katā, jātiniddesapadeso va bhavo ti ādinā 
bhav' ādipadesu pi yojanà *** kātabbā * ti. Devā ti upa- 
pattidevā Cātummahārājikato patthāya yāva *** bhav' aggā 
dibbanti kàmagun' àdihi kilanti lalanti viharanti jotantiti 
katvà. Gandham abbanti paribhuüjantiti gan d habbà, 


333 AGm °yayo ti ' 989 ABGG" omit khandha 
BGMP "yāye ti | 390 BG yā sā ti ja 
384 AGM avyataūi 331 BmP omit 
BG avyāya 392 ABGGMM yena 
M avyaya 333 ABGGmM sà ba 
385 ABGGMM omit BmP sace 
386 DA nikkhittassa- 394 BmP so kātabbo 
387 BmP vutto attho 335 ABGGnM add ca 


388 BG omit 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ 125 


Dhataratthassa mahārājassa parivārabhūtā. Yajanti Ves- 
savana-Sakk' ādike pūjentiti yakkhā, tena tena vā 
panidhikamm' àdinà yajitabbà püjetabbà ti yakkhā, 
Vessavanassa mahārājassa parivārabhūtā. Atthakathāyam 
pana amanussā ti avisesena vuttam. B%ūtā ti kum- 
bhaņdā, Virūlhassa mahārājassa parivārabhūtā. Atthaka- 
thayam pana ye keci nibbattasattā ti avisesena vuttam. Atthi- 
pakkhā bhamaratumbal” ādayo.s?$ Cammapakkhā jatu-titīl' 
àdayo.9*  Lomapakkhà hamsamor” ādayo. St7?msa- 
f à 399 ahi-vicchika-satapadi-adayo. 

Tesam tesan ti idam na yevàpanakaniddeso ??? viya 
avuttasangah” attham vacanam, atha kho ayevāpanaka- 
niddeso 49 viya vuttasaüngah' atthan ti. Ādi-sadden” eva 
ca àmendit' attho sangayhatiti aha tesam tesam *9* devagan- 
dhabb' ādīnam ti. 

Tathattàyáti tathàbhaàvàya,*? yathàrüpesu khan- 
dhesu pavattamànesu: Devà gandhabba ti lokasamaiitia 
hoti, tathàrüpatayáti attho. Ten' àha devagandhabb' àdi- 
bhāvāyāti. 

Nirodho vigamo ti ca patiladdh' attalabhassa 16? bhango 19 
vuccati, idha pana accantábhavo adhippeto ''sabbaso 
jàtiyà asati" ti avatvaà *5 játinirodhà ti vuttattà 
ti āha abkāvā tt attho ti. 

Phal atthāya hinotiti yathā phalan *6 tato 46 nibbat- 
tati, 1^? evam hinoti 19? pavattati, tassa hetubhāvam upagac- 
chatiti attho. Idam ganhatha nan ti '"idam me phalam, 
gaņhatha nan” ti evam appeti viya niyyādeti *% viya. 
Esa nayo ti avisesam atidisitvā visesamattassa attham 
dassetum Apt cāti ādi vuttam. Nanu cāyam jāti parinip- 
phannā sankhatasabhāvā *1% ca na hoti vikārabhāvato, 
tathà jarámaranam, tassa katham sà hetu hotiti codanam 


396 BMP "tuppal- 403 BmP "laddhattālābhassa 
M hamarakumbal'- 406 BmP bhāvo 

397 AGM jātūtital'- 405 ABGGMMP vatvā 
BGM jatūtital’- 406—406 BG phalattāya hīno 
BnP jatusingāl- 407 B nibbatteti 

395 BmP sarīsapā GM nibbattiti 

399 BG ?niddese 408 ABGGNMMP hīnoti 

49 ABGGnM yamváapanaka- 49 BmP niyyáateti 

«01 ABGGmMP omit 410 BmP sankhatabhāvā 


402 Bm tambhāvāya 


498, 4 
498, 4 


498, 4 
498, 4, 5 
498, 5 


498, 5, 6 


498, 7 


498, 7 


498, 8 


498, 8 


498, 9 
498, 11 


498, 12 
498, 13 
498, 15 
498, 15 


498, 18 


498, 20, 23 


498, 23 


498, 23 
498, 23 


498, 23 


498, 25 
498, 27 


498, 27 
498, 28 


498, 28 
498, 29 
498, 29 


498, 30 
498, 30 


126 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


sandhay' àha jarámaranassa híti adi. Tabbhave bhávo, tad 


. abhàve ca abhàvo jaràmaranassa jàtiyà upanissayata. 


5. Okàsapariggaho ti pavattitthanapariggaho. Ubpžattt- 
bhave *! yujjati t? uppattikkhandhanam *?? yathàavuttat- 
thànam aüfattha anuppajjanato. Idka panāti imasmim 
sutte kamabhavo ti ādinā āgate imasmim thāne. 
Kammabhave *1^ ywjjati kàmabhav' àdicodana *!5 visesato 
tassa jatiya «19 paccayabhàvato ti. Ten? āha So h41 
játtyà wpanissayakotiyáà va paccayo ti. Nanu ca uppatti- 
bhavo *!$ pi jātiyā upanissayavasena paccayo Mhotiti ? 
Saccam 419 hoti, so *?? pana na tatha padhānabhūto, kam- 
mabhavo *?! pana padhanabhüto paccayo janakabhavato ti. 
So hi *?? Jātiyā ti ādi vuttam kāmabhavūpagam **3 kammam 
kāmabhavo. Esa nayo rūpārūpabhavesu pi. 

6. Okásaparigeaho ca *9* kato kimhticttit5 iminā 
sattapariggahassa katattā.t?$ Tzņņam 17 kammabhavānan 
ti kāmakammabhav' ādīnam tiņņam *?7 kammabhavānam. 
Tinnañ ca uppattibhavánan 328 ti kam' uppattibhav' àdinam 
tiņņaūi ca uppattibhavānam.t?? Tatkā sesānt piti ditth” 
upādān” ādīni ses upādānāni pi tiņņam kammabhavānam, 
tinnaü ca uppattibhavanam *?? paccayo ti attho. Itíti evam 
vuttanayena. Dvādasakammabhavā dvādasauppattibhavā 
ti catuvīsaitbhavā vedītabbā. Yasmā kammabhavassa pac- 
cayabhāvamukhen” eva upādānam uppattibhavassa pac- 
cayo nama hoti, na aññatha, tasma upadananam 430 kam- 
mabhavassa ujukam eva paccayabhāvo ti āha ntppartyāyen 
eitha dvādasakammabhavā labbhanitti. Tesan ti kammabha- 
vānam.  Sakajātakotiyā ti akusalassa kammabhavassa 
sahajātam upādānam sahajātakotiyā, itaram anantarūpa- 
nissay” ādivasena upanissayakotiyā, kusalassa kammassa 


411 AGm "bhāve 421 AGmMM add yujjati 
BmP upapatti- BG add yujjati pana padhāna- 
412 AGM yuüjati bhūto kammabhavo yujjati 
413 BmP upapatti- 422 ABGGNMPomt — 
44 ABGGmM °bhavo 423 BGM "ga a 
415 Bm Cādijotanā 424 BmP va; DA omits ` 
416 BGM jati 425 ABGGMMP kassaciti ' 
417 ABGGMMP omit 426 AGM kattā 
418 BmP upapatti- 427 Bm adds pi 
419 AGmM sabbam 428 BmMP upapatti- 
BG saūkham 429 BmP upapatti- 


410 BG vo 430 BmP upādānam 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 127 


pana upanissayakotiyà va paccayo. Ettha ca yathà aiia 
maíiia-nissaya-sampayutta-atthi-avigat'  adippaccayanam 
sahajātappaccayena ekasangahatam dassetum sahajātako- 
tiyā ti vuttam, evam ārammaņūpanissaya-anantarūpanīs- 
saya-pakatūpanissayānam ekajjham gahaņavasena upants- 
sayakotiyā ti vuttan ti datthabbam. 

7. Utādānassdti ettha kām” upādānassa taņhā upanis- 
sayakotiyā paccayo, ses' upādānānam, sahajātakotiyā pi 
upanissayakotiyà pi viüfiàn' ādivedanāpariyosānā vipāka- 
vidhiti 1! katvā. 

8. Yadidam vedanā ti ettha vipākavedanā ti tam 
eva tàva 5? wpanissayakoliyà paccayo, itarakotiyā asam- 
bhavato. Afifà ti kusalàkusalakiriyavedanà. Af£Wathà píti 
sahajātakotiyā pi. 

g. Ettāvatā ti jarāmaraņ” ādinam paccayaparamparādas- 
sanavasena pavattāya ettikāya desanāya. Purimataņhan 
ti purimabhavasiddham tanham. Esa paccayo 
taņhāya yadidam vedanā ti vatvā tad anan- 
taram phassapaccayā vedanā ti itit* kho 
pan etam vuttan ti ādinā vedanāya paccayabhū- 
tassa phassassa uddharanam afüüesu suttesu agatanayena 
paticcasamuppádassa desanàmaggo, tam pana anotaritvà 
samudàcàratanhàdassanamukhen' eva *** navatanhamüla- 
dhamme *35 dassento àcinnadesanàmaggato okkamanto 436 
viya, tañ ca desanam sarasato *? appavattim 43 pasayha 
balakkàrena desento 453? viya ca hotiti aha 440 ¿danfti 440 adi. 

Dve taņhā ti idhādhippetataņhā eva dvidhà bhindanto 
aha. Esanataņhā **! ti bhogānam **?* pariyesanavasena 
pavattanatanha.*3 Esitatanhà *** ti pariyitthesu *t5 bhogesu 
uppajjanataņhā.*1$ Samudācārataņhāyāti pariyutthānava- 


sena pavattataņhāya. Duvidhā p’ esā vedanam Patcca 
431] ABGGNM vipākavīthiti 439 ABGGmM nento 
432 ABGGMM add uddhari 49 ABGGnM omit 
533 ABGGnMP omit 441 AGM esannā- 
444 ABGGMM ?mukhena BGM esanā- 
435 BmP omit nava 44% P bhogādīnam 
4346 ABGGNM ukkamanto 443 BmP pavattataņhā 
437 Bm passato 44 ABGGNM esitaņhā 
P hasato 445 B ?yutthesu 
438 BMP appavattanti 446 BmP uppajjamāna- 


M appavattamtim 


498, 31 


498, 33 


499, 1 
499, 1 
499, 2 


499, 3 
499, 3 


499, 4 
499, 8 
499, 8 
499, 8 
499, 12 
499, 13 


499, 14 


499, 15 


499, 16 
499, 17 


499, 18 


499, 23 


499, 23, 25 


499, 26 


499, 30 
499, 32 
499, 32 


128 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


taņhā nāma vedanāpaccayā ca appatiladdhānam bhogānam 
patilābhāya pariyesana, patiladdhesu *** ca tesu pàtavy' 
apatti-adi hotiti. 

Paritassanavasena pariyesati etāyāti partyesanā. 
Āsayato payogato ca pariyesanā tathāpavatto citt' uppādo. 
Ten' àha /anhàya sati hotiti. Rūp ādi-ārammaņapatilābho 
ti savatthukānam rūp' ādi-ārammaņānam gavesanavasena 
pavattiyam pana apariyittham labbhati, tam pi atthato 
pariyesanāya laddham eva nāma tathārūpassa kammassa 
pubbekatattā eva labbhanato. Ten’ āha so h+ bartyesanāya 
sali hotiti. Sukhavinicchayan ti sukham visesato nicchino- 
titi 49$ sukhavinicchayo,**? sukham + sabhāvato, samuda- 
yato, atthangamato,*! ādīnavato,*? nissaraņato ca yathā- 
vato 43 jànitvà pavattananam, tam sukhavinicchayam. 
Jañña ti jāneyya. Subham sukhan ti ādikam ārammaņe 
abhüt' àkàram vividham ninnabhāvena nicchinoti 454 āro- 
petiti vinicchayo. Assādānupassanataņhāditthiyā pi evam 
eva vinicchayabhāvo veditabbo. Imasmim panasutte vitakko 
yeva agato ti yojanā. Imasmim pana sutte ti Sakkapaiīha- 
sutte. Tattha hi 


* Chando kho devànam inda vitakkanidāno "toO 


āgatam. Idhāti imasmim Mahānidānasutte. Vttakken eva 
vinicchinantíti 55 etena ''vinicchiyati 556 etenáti vinic- 
chayo '” ti vinicchayasaddassa karanasadhanatam $57 aha. 
Ettakan ti ādi vinicchayan” ākāradassanam. 

Chandan’ atthena chando, evam raüjan' atthena rágo ti 
chandarāgo.*8 Svāyam anàsevanataya mando hutvà 
pavatto idhàdhippeto ti àha dubbalaragassádhivacanan ti. 
Ajjhosānan ti taņhāditthivasena abhinivisanam.**? “ May- 


(v! D II 277 

47 BmP laddhesu - 455 ABGM °cchintiti 
418 ABGGNMM vinicchi- Bn °cchinatiti 
49 ABGGmM "nicchiyo G °cchinnatiti 
450 ABGGnM sukhi P ?cchindatiti 
451 ABGGnM atthagamato 16 ABGGmM *?cchinti 

BmP ?gamanato Bm ?cchiyati | 
452 BmP omit 457 BmP ?sádhanam 
453 BmP vāthā- 458 BmP omit 
44 AM cindoti; BG vinoti; 139 P ?*vesanam 


G^? vindoti 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I29 


ham idan "' ti hi taņhāgāho yebhuyyena attagāhasannissayo 
va hoti. Ten’ aha Aham maman ti. Balavasanmitthànan ti 
ca tesam gāhānam thirabhāvappattim àha. Tamnhaditihiva- 
sena pariggahakaraņan ti aham mamar ti balavasannitthāna- 
vasena abhinivitthassa *% att” attaniyagāhavatthuno aīū- 
āsādhāraņam viya katvā pariggahetvā thānam, tathā- 
pavatto lobhasahagatacitt' uppādo. Attanā pariggahitassa 
vatthuno yassa vasena parehi sādhāraņabhāvassa **%! asa- 
hano 462 hoti puggalo, so dhammo asahanatá. Evam vacan 
attham vadant? niruttinayena. Saddalakkhanena 19? pana 
yassa dhammassa 464 vasena macchariyayogato 195 puggalo 
maccharo, tassa bhàvo, kammam 4% và macchariyam, 
macchero dhammo. 

10. Macchariyassa balavabhāvato ādarena rakkhaņam 
ārakkho ti āha dvàra . .. pe... sulthu rakkhanan ti. Attano 
phalam karotiti karanam,*9? yam kifici karanam, adhikam 
karaņan ti adhzkaraņam, visesakāraņam. Visesakā- 
ranaü ca bhogānam àrakkha-dandadan' ādi-anatthasam- 
bhavassáti vuttam àrakkhádhikaranan ti àdi.. Paranisedhan' 
atthan ti māraņ' ādinā paresam vibādhan' attham. Ādiyati 
etenāti ādānam, daņdassa ādanam daywd ādānam, 
āharitvā 19$ paravihethanacitt' uppado. Sattk ādāne 
pi es eva nayo. Hatthaparāmās' ādivasena kāyena kātab- 
bakalaho kāyakalaho. Mammaghattan” ādivasena vācāya 
*kātabbakalaho vācākalaho. Virujjhanavasena virüpam gaņ- 
hati etenāti vzggaho.  Viruddham vadati etenāti 
vivādo. Tuvam iwvaxn ti agāravavacanasahacara- 
ņato tuvam tuvam, sabbe p' ete *% tathāpavattā dosasaha- 
gatacītt' uppādā veditabbā. Ten” āha Bhagavā 


** Aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti '' ti. v? 


18. Desanam  mivattestti tanham paticca pari- 
yesanā ti ādīnā anulomanayena pavattitam desanam 


(w) D II 59 
466 AGM nitthānassa 465 ABGGMM maccharayogato 
461 BG ?ranam- 466 BG kāmam; M tāmamam 
462 BmP asahamāno 467 AGMM kāra- 
465 BmP "Jakkhaņe 48 BmP abhibhavitvā 


464 BG dhammasabhāva 469 BmP te 


499, 33 
499, 34 


499,35, 500,1 


500, 2 


500, 4 
500, 5 
500, 6, 7 


500, 8 
500, 9 


500, 9 
500, 9 
500, IO 
500, II 


500, 13 


500, 15 


500, 16 


500, 15 


500, 16 


500, 17 
500, 18 


500, 20 


500, 21 


500, 2I 
500, 2I 
500, 22 


500, 23 


500, 27 
500, 39 


130 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


patilomanayena puna Ārakkhādhikaraņan ti 
ārabhanto nivattesi. 

Paūcakāmaguņikarāgavasenāti ārammaņabhūtā paīcakā- 
maguņā etassa atthiti paūcakāmaguņiko, tattha rafjana- 
vasena *'% abhiramaņavasena pavattarāgo, tassa vasena 
uppannā raīijanavasena taņhāyanavasena pavattā rūp 
áditanhà va kàmesu taņhā ti kāmataņhā. Bhavati 
atthi sabbakālam titthatiti pavattà bhavaditthi *"! uttara- 
padalopena bhavo, tamsahagatà tanha Bhavatamnha. 
Vibhavati vinassati ucchijjatiti pavattà vibhavaditthi 47? 
vibhavo uttarapadalopena, tamsahagata tanha*'? V 4- 
bhavatanhā ti āha sassatadilihíti adi. Ime dve 
dhammā ti 


' Esa paccayo upādānassa, yadidam tanha " ti 9 


evam vuttà vattamülatanhà ca Tanham paticca 
pariyesanā ti evam vuttā samudācārataņhā cāti ime 
dve dhammā. Vattamūlasamudācāravasenāti vattamūlava- 
sena c' eva samudācāravasena ca. Dvīhi kotthāsehtti dvīhi 
bhāgehi. Dvīhi avayavehi samosaranti nibbattanavasena 
samavataranti *7* ito ti samosaraņam, paccayo, ekam samo- 
saraņam etāsan ti ekasamosaraņā. Kena pana ekasamosa- 
rana ti āha vedanāydti. Dve pi hi taņhā vedanāpaccayā 
evāti. Ten' āha vedanāpaccayena ekapaccayā ti. 

Tato tato 475 osaritvā āgantvā samavasaraņatthānam 476 
osarama-samosaranam. Vedanāya samam saha ekasmim 
ārammaņe osaraņakā pavattanakā vedanā samosaraņā ti 
aha idam sahajātasamosaraņam nāmāti. 

19. Sabbe ti uppattidvāravasena bhinditvā vuttā *77 cha 


fw ^» ae 


pi vipākaphassā *77 evam *'5 vitiiàn' adi vedanapariyosána 


(x) D II 58 
40 ABGGNM rajana- chado vā ti dutiyavesārajjenāti 
471 BG pabhava- khīņ' āsavassa te patijānato ti 
42 ABGGMMP omit vibhava ādinā vuttena vesārajje. 
*3 BGadd:—vivattacchadatàsavà- 474 BG samosaranti : 
sana-sabbakilesappahāņanapub- B2 samam vattanti . 
bakattā Buddhabhāvassa ara- P samavattanti 


ham. vattābhāvenāti phalena *'5 ABGGMM once only 
hetu-anumānadassanam Sammā- *'* BN samavasana- 
sambuddho chadanābhāvenāti P sammasana- . 
hetunā phalānumānadassanam 47-47 BmP savipāka- 
hetudvayam vuttam vivatto vic- 4*8 BmP eva 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I3I 


vipàkavithiti *?? katva. Paticcasamuppàdakathà nàma vat- 
takathā ti āha thatetvā cattāro lok” uttaravipākaphasse ti. 
Bahudhā ti bahuppakārena. Ayam hi paūicadvāre cakkhupa- 
sād” ādivatthukānam paficannam vedanānam cakkhusam- 
phass ādiko phasso sahajāta-aūiiamaīīia-nissaya-vipāka- 
āhāra-sampayutta-atthi-avigatavasena atthadhā paccayo 
hoti. Sesānam pana ek' ekasmim dvāre sampaticchana- 
santīraņa-tadārammaņavasena pavattānam kāmāvacaravi- 
pàkavedanànam cakkhusamphass' àdiko phasso upanis- 
sayavasena ekadhā va paccayo hoti. Manodvāre pi tadāram- 
maņavasena pavattānam kāmāvacaravipākavedanānam sa- 
hajātamanosamphasso tath' eva atthadhà paccayo hoti, 
tatha patisandhi-bhav' anga-cutivasena pavattānam tebhü- 
makavipākavedanānam. Yà pana tà manodvare tadāram- 
maņavasena pavattā kāmāvacaravedanā, tāsam manod- 
vār āvajjanasampayutto manosamphasso upanissayavasena 
ekadhā va paccayo hotiti evam phasso bahudhā vedanāya 
paccayo hotiti veditabbam. 

20. Vedanādīnan ti vedanā-saūīā-sankhāra-vifihdāņānam. 
Asadīsabhāvā $80 ti anubhavana-safijānanābhisankharaņa- 
vijānanabhāvā. Te hi aüüamaünavidhurena vedayit' adi- 
rüpena àkirnyanti paüninayantiti 2k ara ti vuccanti. Te 
yevāti vedanādīnam te eva vedayit' ādi-ākārā. Sadhukam 
dassiyamānā ti sakkaccam paccakkhato viya pakāsiyamānā. 
Tam tam linam attham gamentíti: Arüp' attho *?! àram- 
manábhimukhanaman' attho ti evam àdikam tam tam 
līnam apākatam attham gamenti nāpentiti izngāwst. 
lassa tassa saūjānanahetuto ti tassa tassa arüp' atth' àdi- 
kassa sallakkhanakaranatta.*$?? Nimiyanti anumiyanti ete- 
hiti xzmtttānt. Tathā tathā arūpabhāv ādippakārena 
vedayit' adippakarena ca uddisitabbato kathetabbato 
uddesā. Tasmā tī asadisabhāvā ti ādinā vuttam ev 
attham kāraņabhāvena paccāmasati. Yasmā vedanádinam 
atiiamafiia-asadisabhāvā yathāvutten' atthena ākār' ādayo, 
tasmā ayam idāni vuccamāno ettha pāļipade attho. Nàma- 
samühassáti àrammanábhimukham naman' atthena nàman 


49 BmP "vidhiti 41 AGmM ārup”- 
480 So all MSS. 433 BmP "kkhaņassa kāra- 
DA asadisasabhāvā 


500, 31 
500, 33 


500, 34 
500, 35 


500, 34. 35 
500, 35 


500, 36 


500, 36 
500, 36 


500, 37 


501, I 


501, 1, 2 


501, 3 


501, 6 


501, IO 
501, II 


501, 12 
501, 12 
501, 13 


501, 13 


501, 14 


501, 15, 16 
501, 16 
501, 18 


501, I8, 19 
501, 19 


132 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ti laddhasamafifiassaa vedanádicatukkhandhasanügahassa 485 
arüpadhammapufjassa. Paūtatttti: Nāmakāyo, arū- 
pakalāpo, arūpino, khandhā ti ādikā paūitiāpanā hoti. Cetanā- 
padhānattā sankhārakkhandhadhammānam sankkārānam 


cetandkāre ti ādi vuttam.*$ Tathā hi suttantabhājaniye 


"sankhārakkhandhavibhajane 


'' Yà cetanà saficetanà saficetayitattan 185 "" t1 (! 


cetanā va nidditthā. Asatīti asantesu. Vacanavipallāsena 
hi evam vuttam. Cattāro khande vatthum katvā ti vedanā 
safifià cittam cetanádayo ti ime catukkhandhasaffite 
nissayapaccakkhabhūte dhamme vatthum katvā. Ayaū 
ca nayo paiicadvāre pi sambhavatiti manodvāre ti visesi- 
tam. Adhivacanasamphassavevacano 19$ t1 15? adhivacanamu- 
khena 48 paüfiattimukhena gahetabbattā adhivacanasam- 
phasso ti laddhanàmo. So ti manosamphasso. Pafíicavo- 
kare 4899 hadayavatthum nissāya labbhanato rūpakāye paū- 
ñāyetk eva,** ayam pana nayo idha na icchito *1 vedanā- 
dipatikkhepavasena asambhavapariyāyassa coditattā **? ti 
paūcapasāde vatthum katvā uppajjeyyāti attho vutto. 

Na hi vedanádisannissayena vinà patficapasáde vatthum 
katvà manosamphassassa sambhavo atthi. Uppattitthāne 
asati anuppattitthānato phalassa uppatti nāma kadāci pi n' 
atthiti imam attham yathādhikatassa atthassa nidassana- 
vasena dassento ambarukkhe ti ādim āha. Rūpakāyato ti 
kevalam rūpakāyato. Tassāti manosamphassassa. 

Virodhipaccayasannipāte vibhūtatarā visadis’ uppatti, tas- 
mim và sati attano santāne vijjamānass' eva visadis uppat- 
tihetubhāvo ruppan ākāro. So eva ruppan' ākāro vatthu- 


 sappatigh' ádikam *** tam tam linam attham gametiti 


liùgam. Tassa tassa sañjānanahetuto nimiam.  lathà 
tathā uddisitabbato uddeso ti evam p’ ettha *** ākār’ ādayo 


(y) Vbh 144 
483 BmP "sankhātassa | 199 AGn pafiriayenethava 
14 AGM vutto; BGM vuttā BP "ūūāyat' eva 
45 ABGGWMM cetayitattan DA omits eva 
486 BG *mevacana 41 ABGGmMM h' icchito 
487 BG omit : 492 Bm jotitattà 
488 BG omit adhivacana 493 BGM sampati- 


489 BmP add ca 44 BmPettha 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I33 


atthato veditabbà. Vatth' arammananam aüiüamaffapati- 
hananam ?attigho, tato patighato jàto $aí:gha- sor 20 
samphasso. Ten' aha Sappatighan **5 ti adi. Nàma- sor, 20, 23 
kāyato ti kevalam nàmakàyato. Tassáti patighasamphas- sor, 23 
sassa. Sesam pathamapatīhe vuttanayam eva. 

Ubhayavasenāti nāmakāyo rūpakāyo ti ubhayasannissa- sor, 25 
yassa adhivacanasamphasso patighasamphasso 19$ ti ubhaya- 
samphassassa 19? vasena. | 

Visum visum paccayam dassetvā ti vyatirekamukhena  5o1, 29 
paccekam  nàmakáàya-rüpakàyasaniitam  paccayam  das- 
setvā. Tesan ti phassānam. Avtsesato **% ti visesam akatvā, 501, 30 
sāmaījato. Dassetuxn ti vyatirekamukhen' eva dassetum. sor, 3: 

Es eva*9 hetáti esa chasu pi dvāresu pavatto sor, 33 
nāmarūpasankhāto hetu yathāraham dvinnam pi phassā- 
nam. Idāni tam yathāraham pavattim vibhajitvā 
dassetum Cakkhudvàr' adisu híti adi vuttam. Sampayut- 501, 34, 35 
takā 1 khandhā 5% ti phassena sampayuttā vedanādayo 
khandhā. Āvajjanassāpi sampayuttakkhandhagahaņen' ev” 
ettha gahaņam datthabbam tad avinābhāvato. Parato 59? 
manosamphasse pi es’ eva nayo. Pafcavidho piti cakkhu- 5o01, 36 
samphass' àdivasena paíicavidho pi. So $fhasso ti pati- sor, 35 
ghasamphasso. Bahudhā ti bahuppakārena. Tathā hi 502,5 
vipākanāmam,*?%3 vipākassa anekabhedassa manosamphas- 
sassa sahajāta-aiifiamaīīia-nissaya-vipāka-sampayutta-atthi- 
avigatavasena sattadhā paccayo hoti. Yam pan' ettha 
ahárakiccam, tam ahàrapaccayavasena ; 9 * yam indriya- 
kiccam, tam  indriyapaccayavasena ca paccayo hoti. 
Avipàkam pana nāmam avipākassa manosamphassassa 
thapetvā vipākapaccayam itaresam vasena paccayo hoti. 
Rüpam pana cakkh' ayatan' àdibhedam 9*5 cakkhusam- 
phass’ àdikassa paficavidhassa phassassa nissaya-purejáta- 


45 AGM samghatisan 591 So al] MSS. 
B patighan DA ?yuttakkhandhà with Bm 
G sampati- v.l. ?yuttakà khandhà 

496 BG omit 5? ABGGnM omit 

497 BGM ubhayassa phassassa 503 ABGGNM vipākā- 
P ubhayassa sampha- $4 AGm àhárakiccayavasena 

198 AGm ava- BG ?vipaccaya- 

499 AGM add na M āhārayavipaccaya- 

599 B idam pi 505 AGm "ādivasenabhedam 


G idāni idam pi 


502, 
502, 


$02, 6, 8 


502, 
502, 


502, 


502, 
502, 
502, 
502, 
502, 


502, 
502, 
502, 


5 


5 ç 


8 
8 


II 


14 
16 
18 


I34 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


indriya-vippayutta-atthi-avigatavasena *?% chadhā 59 pac- 
cayo hoti.599? Rūp' āyatan' ādibhedam tassa pafīcavidhassa 
ārammaņa-purejāta-atthi-avigatavasena catudhā paccayo 
hoti. Manosamphassassa pana tāni rūp” āyatan” ādīni 
dhamm' ārammaņaī ca tathà 999 ca 99? ārammaņapaccaya- 
matten' eva paccayo hoti. Vatthurüpam pana mano- 
samphassassa nissaya-purejāta-vippayutta-atthi-avigatava- 
sena paficadha paccayo hoti. Evam nàmariipam assa phas- 
sassa bahudhà paccayo hotíti veditabbam. 

21. Patham' uppattiyam viüiüanam nàmarüpassa visesa- 
paccayo ti imam attham vyatirekamukhena dassetum 
pāļiyam mātukucchim*Y na okkamissathāti 
ādi vuttam. Gabbhaseyyakapatisandhi hi bāhirato mātukuc- 
chim okkamantassa viya *!! hontī pi atthato yathāpac- 
cayam 581? khandhànam tattha patham' uppatti yeva. Ten' 
aha favisitvà ... pe ... nappavattissatháti. Suddhan ti 
kevalam viññanena amissitam virahitam. Avasesan ti 
idam nāmāpekkham, tasmā avasesam nāmarūpan ti 513 
viüüanam thapetvà avasesam nàmarüpam và ti attho. 
Patisandhīvasena okkantan ti patisandhigahaņavasena, mātu- 
kucchim bhav” antarassa *!* và pathamāvayavabhāvena 
otinnam. Vokkamissatháti santativicchedam vināsam upaga- 
missatha, tam pana maranam nàma hotiti àha cutivasenáti. 
Assáti viüfünassa, taü ca kho viññanasamaññavasena 
vuttam. Ten' àha 51 £ass' eva cittassa mirodhenáti, patisan- 
dhicittass' eva nirodhenáti attho. Tío ti patisandhicittato. 
Patisandhicittassa, tato dutiya-tatiyacittànam và nirodhena 
cuti na hotiti vuttam attham yuttito vibhāvetum Pat- 
sandhicittena hīti ādi vuttam. Etasmim antare ti etasmim 
soļasacittakkhaņe kāle. Antarāyo n” atihiti ettha dārakassa 
tāva maraņ' antarāyo mā hotu tadā cuticittassa asam- 
bhavato, mātu pan katham tad '$ ārammaņ' antarāyā- 
bhàvo 56 ti? Tattakam 51? kalam anatikkamitvā 51% tad 


506 BG omit nissaya 513 Bm adds imam; P adds idam 
507 ABGGMM chaddhā $14 BmP okkamantassa 
508 ABGGNM ti 515 ABGGNMM add na 
509 AGm tathaūi ca 8516 A Cantāyābhāvo 
BGM omit BG "antarāyabhāvo 
510 BmP %kucchimhi BmP tadā maran'- 
511 ABGG2M add hoti 5? AGm tattakà; B*P tam tam 


512 BG ?paccaya 518 AGm atikka- 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 135 


antare 519 vyeva cavanadhammāya gabbhagahaņass eva 
asambhavato. Ten' āha Ayam hi anokáso nàmáti, cutiyà 
ti adhippāyo. Patisandhtcttiena 52% saddhim *?1 samutthita- 
rūpāntti okkantikkhaņe uppannakammajarūpāni vadanti.5?? 
Tāni hi nippariyāyato patisandhicittena saddhim samutthi- 
tarūpāni nāma, na utusamutthānāni patisandhicittassa 
uppādato pacchā samutthitattā. Cittaj' āhārānam **3 pana 
tadā asambhavo eva. Yāni patisandhicittena saddhim 
samutthitarūpāni, tāni tividhāni tassa uppādakkhaņe samut- 
thitāni, thitikkhaņe samutthitāni, bhangakkhaņe samut- 
thitāniti. Tesu uppādakkhaņe samutthitāni sattarasamassa 
bhav' angassa uppadakkhane nirujjhanti, thitikkane samut- 
thitàni thitikkhane nirujjhanti, bhangakkhane samutthitàni 
bhangakkhane5?* nirujjhanti. Tattha bhajjamāno 525 dham- 
mo bhajjamànassa ?* dhammassa paccayo hotiti na sakkā 
vattum, uppàde pana thitiyati ca5?6 sakka ti: Sattarasa- 
massa bhav' angassa uppadakkhane, thitikkhane ca dharan- 
tānam vasena tassa paccayam 527 datum 528 sakkontiti.529 
Rüpakayüpatthambhitass' eva hi nāmakāyassa paūcavo- 
kare pavattiti.9?? Tehi rüpadhammehi tassa cittassa bal' 
adhaànam 9?! sandhay' aha satíarasamassa ... pe .. . fa- 
vatti 5? bavattatiti.555 _Paveņi ghatīyatiti atthacattāļīsa- 
kammajarüpapaveni 9* sambandhā hutvā pavattati. Pa- 
thamam hi patisandhicittam, tato yàva solasamam bhav' 
angacittam, tesu ek' ekassa uppaàdathitibhangavasena 535 
tayo tayo khaņā. Tattha ek’ ekassa cittassa tisu tlsu 536 
khaņesu samatimsa samatimsa 95 kammajarüpàni uppaj- 
janti. Iti soļasatikā atthacattālīsam honti. Esa nayo tato 
paresu pi. Tam sandhāya vuttam: Atthacattālīsakam- 


519 BGM anuttare $30 A pattatiti 


530 ABGGnM omnit cittena BGM pavattatiti 

527 ABGGmM omit Gm pattîti 

$22 BmP vadati 531 BG Sadharanam 

$233 Bm "āhārajānam BMP balavataram 

$24 DP thitikkhane 533 ABGGnM omit 

525 BmP bhafja- 533 BG pavattiti 

526 BmP add na na | 54 AGmM "kammajiyarūpa- 
527 BmP add pi 535 AGm ?bhavanga- 

528 BmP add na 53 ABGGnM omnit 


529 BmP add vuttam 


502, 18 


502, I9 


502, 20 
502, 21 


502, 21 


502, 22 
502, 24 
502, 24 
502, 26 
502, 28 
502, 29 
502, 30 
502, 28 


502, 32 


503, 2 


593, 3 


593, 4 


503, 9 
503, 10 


136 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


majassa 5? rüpapaveni $9? sambandhà hutvà pavattatiti. 
Sace $ana 59? ma sakkontíti patisandhicittena saddhim 
samutthitarüpàni sattarasamassa bhav angassa paccayam 
dātum sace na sakkonti. Yadi hi patisandhicittato sattara- 
samam cuticittam siyā, patisandhicittassa thitibhangak- 
khanesu pi kammajarüpam na uppajjeyya, pageva bhav' 
angacittakkhanesu. Tathà sati n' atth' eva **? tassa cit- 
tassa paccayalābho ti pavatti nappavattati, paveņi na 
ghatiyat' eva, aūiīadatthu vicchijjati. Ten” āha vokka- 
manam 541 nāma hottti ādi. 

Itthattāydti itthampakāratāya.1? Yādiso gab- 
bhaseyyakassa attabhāvo, tam sandhāy etam vuttam. 
Tassa ca paficakkhandhà anüna eva hontiti āha Evam 
paribunnapaficakkhandhabhavayáti. Upacchijjissatháti san- 
tànavicchedena  vicchindeyya.9933 | Suddham nāmarūpam 
eváti vitiianavirahitam kevalam nàmarüpam eva. Avaya- 
vānam pāripūri vuddht. Thirabhavappatti vera]. Mahal- 
lakabhāvappatti vepullam. Tāni ca yathākkamam patham' 
ādivayavasena hontiti vuttam patkamavayavasendti adi. 
Vā-saddo aniyam' attho, tena vassasahassadvay' àdinam 5*4 
sangaho datthabbo. 

Vitihāņam eváti niyamavacanam, ito bahirakappitassa 
attano issar' ādīnaiūī ca patikkhepapadam,**5 na avijjādi- 
phass' ādipatikkhepapadam,1%$ patiyoginivattanaparattā 547 
avadhāraņassa. Ten? āha es eva hetudti**$ adi. 
Ayaū ca nayo hetthà pi sabbapadesu yatháraham vattabbo. 
Idāni viūūiāāņam eva nāmarūpassa padhānakāraņan ti imam 
attham opammavasena vibhāvetum Yatkā hiti ādi vuttam. 
Paccekam viya samuditassāpi nāmarūpassa vififiāņena vina 
attakiccásamatthatam 59 dassetum #am nāmarūpam nā- 
māti ekajjham gahaņam. Purecārtke ti pubbangame.* 


537 ABGGmM *kammajiya $15. ABGGmM "*kkhepa 
533 ABGGnM omi! rüpa 546 AGmM "patikkheparam 
59 ABGGmM omit BG ?patikkhepaparam 
540 BG tatth' eva 5; BmP ?padattà | 
$41 AGnm okka- 518 ABGGnM hotiti 

Bm vokkamati $49 AGmM atthikiccá- 
5? ABGGnM idampakàra BG atthikiūcā- 
543 AGNM vicchineyya : 550 AGm °gamo 
544 B °sahassadvadinamdvaya BP add va 


G *sahassadvādīnamdva 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I37 


Viññanam hi sahajātadhammānam pubbangamam. Ten' 
āha Bhagavā: 


** Manopubbanīgamā dhammā ” ti.) 


Bahudhā ti anekappakārena paccayo hoti. Katham? Vi- 
pākanāmassa hi patisandhiyam aīfjam vā viūūāņam 
sahajāta-aiīifiamaīia-nissaya *5!- vipāka-āhāra-indriya-sam- 
payutta **2-atthi-avigatapaccayehi navadhā paccayo hoti. 
Vatthurūpassa patisandhiyam sahajāta-aiifiamaīīia-nissaya- 
vipāka-āhāra-indriya-vippayutta-atthi-avigatapaccayehi na- 
vadhā paccayo hoti. Thapetvā pana vatthurūpam sesarū- 
passa imesu navasu afifiamaiifiapaccayam apanetvā sesehi 
atthahi paccayehi paccayo hoti. Abhisankhāraviūtiāāņam 
pana asaiifiasattarūpassa, paiicavokāre vā kammajassa 
suttantikapariyāyato upanissayavasena ekadhā va paccayo 
hoti. Avasesam hi pathamabhav” angato pabhuti sabbam pi 
vifiiāņam tassa nāmarūpassa yathāraham paccayo hotiti 
veditabbam. Ayam ettha sankhepo, vitthārato pana pac- 
cayanaye 553 dassiyamane sabbà 55* pi Mahapakaranakathà 
anetabba hotiti na vitthāritā. Katham pan' etam paccetab- 
bam " patisandhināmarūpam viiifiāņapaccayā hoti ” ti? 
Suttato yuttito ca. Pāļiyam hi 


** Cittānuparivattino dhammā '' ti (ev 


ādinā nayena bahudhā vedanādīnam viūiāņapaccayatā 
āgatā.**5 Yuttito pana idha cittajena 559 rüpena ditthena 55? 
aditthassápi rüpassa viüüànam paccayo hotíti viünayati. 
Cittehi pasanne appasanne và tad anurüparüpani 558 uppaj- 
jamānāni ditthāni, ditthena ca aditthassa anumānam 
hotiti. Iminà idha ditthena cittajarüpena aditthassápi 


^» ^» a» 


patisandhirüpassa viüünaànam paccayo hotíti paccetabbam 


(22 Dh 1 (al) Dhs P. 5 


$313 ABGGnM add sampayutta hi rūpassa  cittasamutthàna- 
552 ABGGMM vippayutta viññanapaccayata Patthāne 
653 AGM "nayena āgatāti pana 

554 AGmM tabbā BG cittatojana 

555 A āhata; BGGMM āhatā 557 ABGGNM add ditthena 

s56 AGM add:—rūpassa viiiiāņam aditthena 


paccayo hotiti paccetabbam *** BmP anurūpāni rūpāni 
etam kammasamutthānassāpi 


11—K 


503, 13, 14 


503, 15 
503, 15 
503, 20 


503, 2I 
503, 22, 24 


503, 24 


503, 25, 26 


I38 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


etam. Kammasamutthānassāpi *5?% hi rüpassa cittasamut- 
thānassa 56° viya viünanapaccayata Patthāne āgatā ti. 

22. Idha samwdaya-saddo samudāyasaddo viya 
samūhapariyāyo ti aha dukkharásisambhavo ti. 

Ekako ti asahāyo rājaparisārahito. Passeyyāma te rāja- 
bhāvan amhehi vinā ti adhippāyo. Yathāraham parisam 
raūijetiti 5%! hi raja. Atthato ti atthasiddhito avadantam pi 
vadatt viya. Hadayavatthun ti iminà va tannissayo 59? pi 
gahito vāti datthabbam. Nānantariyabhāvato nissayanis- 
sayo pi nissayo t' eva 59? vuccatiti. Patisandhivisisianam 
nāma bhaveyyāst, n' etam thanam vijjatiti attho. Ten' aha 
tasseyyāmāti ādi. Bahudhà ti anekadhā $accayo hota. 
Katham? Nāmam tāva patisandhiyam sahajāta-aūiiamaī- 
fia-nissaya-vipāka-sampayutta-atthi-avigatapaccayehi sat- 
tadhā viūināņassa paccayo hotiti. Kiūci pan” ettha hetupac- 
cayena, kifīci āhārapaccayenāti evam aūnathā pi paccayo 
hoti. Avipakam pana nàmam yathāvuttesu paccayesu 
thapetvā vipākapaccayam itarehi chahi paccayehi paccayo 
hoti. Kifici pan' ettha hetupaccayena, kiūīci āhārapacca- 
yenāti evam #64 aññathā pi paccayo hoti, tañ ca kho pavat- 
tiyam yeva na patisandhiyam. Rüpato pana hadayavatthu 
patisandhiyam vififiāņassa sahajāta-aiifiamaīfia-nissaya-vip- 
payutta-atthi-avigatapaccayehi chadhà 595 paccayo hoti.599 
Pavattiyam pana sahajāta **7-aiiiamaūiiapaccayavajjitehi, 
568 saha purejātapaccayena, teh? eva pañcahi 568 paccayo 
hoti. Cakkh' ayatan' adibhedam pana pañcavidham pi 
rūpam yathakkamam cakkhuviññan adibhedassa viüiàa- 
ņassa nissaya-purejāta-indriya-vippayutta-atthi-avigatapac- 
cayehi paccayo hoti9 Evam nàmarüpam viññanassa 
bahudhā paccayo hotiti veditabbam. 


y ^» a» 


Yvàyam 57?" anukkamena 5?! vinnanassa nàmarüpam,5?? 


559 B kammacittasamu- 5€ M adds va 
G kamma twice 5€? ABGGnM omit : 

56% B kammasamu- s68—-568 BmP paūcahi purejāta- 
G cittakammasamu- paccayena saha teh” 

1 AGM raūjayatīti eva paccayehi 

s62 AGM nantissajoyā se, BmP hotiti 

$$ BmP tveva 570 ABGGNM svāyam 

664 BMP omit 51 ABGGNM anukkanto 


s65 BmP add va 52 ABGG™M add ti 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 139 


patisandhināmarūpassa *73 ca vififiāāņam pati paccayabhāvo, 
so kadāci viiifiāņassa sātisayo, kadāci nāmarūpassa, kadāci 
ubhinnam samaraso *7% ti tividho pi so Ettāvatāti 
padena ekajjham gahito ti dassento viññānņe ... pe ... 
pavattesúti vatvā puna yad 575 idam **5 viūiiāņam nāmarūpa- 
saññitanam pañcannam khandhānam aññħñamaññasannis- 
sayena 78 pavattānam ettakena sabbáyam *?? vatt' uppat- 
titi "" imam attham dassento e/fakena ... fe ... paf 
sandhiyo ti àha. Tattha ettakendti ettaken' eva, na ito 
aīīfiena kenaci kārakavedakasabhāvena attanā, issar” ādinā 
và ti attho. Antogadhávadharanam 578 h’ etam padam. 
Vacanamattam eva adhikiccáti dàs' àdisu Sirivaddhak' 
adi-saddo viya atathatta 57? vacanamattam eva adhikāram 
katvā pavattassa. Ten' āha attham adisvā ti. Vohārassāti 
voharanamattassa.59? Patho ti pavattimaggo pavattiyā 
visayo. Yasmā saraņakiriyāvasena puggalo sato ti vuccati, 
sampajānakiriyāvasena sampajāno ti, tasmā vuttam kāra- 
náfadesavasenáti. Kàranam niddhàretvà vutti 5! sg 47 «t- 
títi. Ekam eva sattam 592 Pand:o ti adinà pakarato 
fiapanato fafifiattíti vadanti. So eva hi pandito ti ca vyatto ti 
ca medhāvī ti ca paūiāpīyatiti. Paņdiccappakārato pana 
fandito, veyyattiyappakàrato vyaito ti paüfiapiyatiti evam 
pakārato paūiāpanato paüüatti. Yasmaà idha adhivacana- 
nirutti-paütiiattipadàni samàn' atthàni, sabbati ca vacanam 
adhivacan” ādibhāvam bhajati,*3 tasmā kesuci 59* vacana- 
visesesu visesena 555 pavattehi adhivacan' àdisaddehi sabbàni 
vacanāni pafiiatti-atthappakàsanasamafüfüena  vuttaniti 
iminā adhippāyena ayam atthayojanā katā ti veditabbā. 
Atha vā adht-saddo uparibhāve, uparivacanam a d k + - 
vacanam. Kassa upari? Pakāsetabbassa atthassāti 
pākato 'yam attho. Adhīnam và vacanam adhi- 
vacanam. Kena adhīnam? Atthena. Tathā tamta- 


873 ABGGMM omit patisandhi 579 ABGGNM atthattā 
574 BmP sadiso $699 BG ?matthassa 
5755 BmP yam idam pi 581 BmP utti 
576 BmP ?mafifianissa- ss: BmP attham 
57? BG saddhàyam vatt'- 555 ABGGnM vajati 
BmP sabbā samsāravattappa-  59* AGm tesuci 
vattiti 585 AGmM visena 
M "vattappantīti BG vacanavisesana 


578 BG ?dhárane; M ?dhàrana 


503, 27 
503, 27— 
503, —29 


503. 29-31 
503, 29 


503. 33 


503, 32, 33 
503, 33 
503, 34 
504, I 
503, 34 
504, 2 
504, 2 


504, 2 


503, 3I 


503, 31 


503, 
504, 


504, 
504, 


504, 


504, 


504, 
504, 


504, 


504, 


504, 


504, 
504, 
504, 


504, 


IO 
IO 


15 


18 


18 
I9 
20 


20 


I40 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


matthappakāsane 86 nicchitam, niyatam vā vacanam 
nirutti. Pathavīdhātu-puris ādi-tamtampakārena iià- 
panato paññattíti evam adhivacan' ādipadānam 
sabbavacanesu pavatti veditabbā. Aiūūathā Sirivaddhaka- 
Dhanavaddhakappakārānam eva * abhilāpānam adhivaca- 
natā, sato sampajāno ti evam pakārānam **7 eva * niruttitā, 
pandito vyatto ti evam pakārānam eva ekam 53? eva attham 
tena tena pakàrena fiàpentànam paüfiattità ca apajjeyyáti. 
Evam tihi pi nàmehi vuttassa vohàrassa pavattimaggo saha 
viūiiāņena nāmarūpan ti ettāvatā va icchitabbo. Ten’ āha 
Itíti adi. Paaya avacaritabban ti paūnāya pavattitab- 
bam, fieyyan ti attho. Ten' àha jāntabban ti. V attan 
ti kilesavattam, kammavattam,*** vipākavattan ti tivi- 
dham pi vattam. Vattatíti*"? pavattati. Ta-y-idam 
jāyethāti ādinā paīīcahi padehi vuttassa atthassa nigama- 
navasena vuttam. Ádi-saddena itthi,5?! puriso ti 5?! àdinam 
pi sangaho datthabbo. Namabaññatt' atthayáti khandh' 
àdi-phass' àdi-satt' àdi-itth' adinàmassa pafifiapan' atthaya. 
Vatthum 592 pi ettàvata va. Ten' aha Khandhapaficakam fi 
ettāvatā "3 paūūāyatiti. Ettāvatā ti ettakena, saha viñña- 
ņena **% nàmarüpappavattiyà ti attho.  Anusandhiyati 
etenāti anusandhi, hetthā āgatadesanāya anusandhāna- 
vasena pavattā uparidesanā, sā pathamapadassa dassitā, 
idāni dutiyapadassa dassetabbā ti tam attham dassento ti? 
Bhagavā ti ādīm āha. 

23. Rūtin=5 ti rūpavantam.*6 Partitan ti na 
vipulam, appakan ti attho. Yasmà attà nàma koci param 
atthato n' atthi, kevalam pana ditthigatikanam parikap- 
panamattam,9?? tasmā yattha tesam attasaiīā, yathā c’ 
assa rüpibhàv' àdiparikappanaà hoti, tam dassento yo ti 
ādim aha. Rūpim partitan ti attano upatthitakasiņa- 
rüpavasena rüpim, tassa avaddhitabhāvena parittam. Paū- 
iāpeti 9% nīlakasiņ* ādivasena nānākasiņalābhī. Tan ti 


$8866 BMP "ppakāsena 59? BmP vatthu 
*...* Bn omits 5933 BmP add va 
587 AGm pakarati meva 5$ ABGGmM viññane 
M pakaranam eva s95 AGGM rūpan 
588 ABGGmM ekam ek’ $36 BG rüpamattam 
5899 ABGGnRM omit $97 AGm *kappanam attham 
590 BmP vatta- BaP ?kappitamattam 


591-591 BmP itthiti purisā ti $598 All MSS pañña- 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I4I 


attānam. Anantan ti kasiņanimittassa appamāņatāya paric- 
chedassa anupatthānato *** anta-rahitam. Ugghātetvā ti 


bhāvanāya apanetvā. Vīmtttaphut' okāsan % ti tena 
kasinanimittena phutthapadesam. Tesdti catusu arūpak- 
khandhesu. Viüfianamattam eva và 


" Vitinanamayo atta " ti (b? 


evamvādī. 

24. Etarahtti sāvadhāraņam idam padan ti tad 
attham dassento idān' evdti vatvā avadhāraņena nivattitam 
attham āha na ito paran ti. Tattha tatth' eva sattā ucchij- 
jantiti ucchedavādī, ten” āha Ucchedavasen etam 99?! vuttan 
ti. Bhāvtu ti sabbadā %? bhāvim *3 avinassanakam, 
ten' aha Sassatavasen' etam vuttan ti. Atathasabhavan 99^ ti 
yathā paravādi vadati, na tathāsabhāvam. Tatkabkāvā- 
yāti %% ucchedabhāvāya vā sassatabhāvāya vā. Aniyamava- 
canam h’ etam vuttam sāmaūiacodanāvasena.*$ Sampā- 
dessāmīti tathabhāvam 99? assa sampannam katvaà dassayis- 
sami, patitthapessamiti 5 attho. Tathā hi vakkhati 
sassatavádasi ca jānāpetvā ti adi. Iminà ti Atatham 99? 
và panáti àdi vacanena.  Anucchedabhāvam pi 
samānam sassatavādino mativasenāti adhippāyo. UŪpakap- 
pessāmīti upecca samatthayissāmi. Evam samānan ti evam 
bhūtam samānam. 

Rūpakasiņajjhānam rūpam uttarapadalopena, adhiga- 
mavasena 91! tam etassa atthiti rüpiti aha Rūt?n t 
rūpakastņalābhim. Paritt attānudīitihtti ettha 
rūpī-saddo pi āvutti-ādinayena ānetvā vattabbo, rūpibhā- 
vam pi hi so ditthigatiko parittabhāvam viya attano 
abhinivissa 9 thito ti. Arūpin ti etthāpi es eva nayo. 
Pattapalāsabahulā %!? gacchasankhepena ghanagahanajatā- 


(b) Taittiriya II 4 1; Mundaka III 2 7 


AGn anutthànato €? ADBGGnm tathā tathā bhāvam 


€9 ABGGnM nimittaput'- M tathā- 

€1 ABGGmM omit 608 Bm ?tthàpe- 

602 BmP sabbam sadā 69 ABGGNMM atha 
603 ABGG*MM bhāvi 610 BmP *gamanava- 
6644 ABGGN athasabhāvan 611 BG ?nivitthassa 
665 ABGGmM tathā- 6122 Bm ?*bahula 

666 ABGGNMM sāmaūiūiavedanā- 


B" sàmaffajotanà- 


504, 22 
504, 23 
504, 23 
504, 24 
504, 24 


504, 30 
504, 30 
504, 30 
504, 30 
504, 32 


504, 32. 33 


504, 34 


504, 34 


505,1; 504,35 


505. 1 
505. 7 


505, 8 
505, 8 


505, 10 
505, 10 


505, 14 


505, 14 


505, 15 


505, 15 


505, 16 


505, 16 


505, 23 


505, 24 


505, 24 


505, 25 


505, 26 
505, 27, 28 


142 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vitānā *!3 nātidīghasantānā vaYt, tabbiparītā latā ti vadanti. 
Appahīn' atthenāti maggena asamucchinnabhāvena. . Kāra- 
nalàbhe *!* sati uppajjanárahata $!5 anusayan' attho.*1e 
Arūpakasiņam nàma kasin' ugghátim àkásam, na paric- 
chinn' ākāsakasiņam.*!7” Ubhayam pi arüpakasinam eváti 
keci. Arūtakkhandhagocaram và %!% ti 918 vēdanādayo arū- 
pakkhandhā attā ti abhinivesassa gocaro etassáti 8!* arüpak- 
khandhagocaro, ditthigatiko, tam 9? arüpakkhandhago- 
caram. Váà-saddo vuttavikapp' attho. Saddayojanà pana 
arüpam arüpakkhandhà gocarabhütà etassa atthiti arüpi, 
tam arüpim.9?? Laübhino cattàro ti rüpakasin' adilábhavasena 
tam tam ditthivàádam 9?! sayam eva parikappetvà tam 
àdàya paggayha pafitiapanaka cattàro ditthigatika. Tesam 
antevāsikā ti tesam lābhīnam vādam  paccakkhato *?* 
paramparāya ca uggahetvā tath' eva **3 nam *** khamitvā 
rocetvā paiīiāpanakā cattāro. Takkikā cattāro ti kasiņaj- 
jhānassa alābhino kevalam takkanavasen” eva yathāvutte 
cattāro ditthivāde sayam eva abhinivissa paggayha thitā 
cattāro. Tesam anievāsikā pubbe vuttanayena veditabbā. 
25. Āraddhavipassako pīti samsādhitavipassano 624 pi, 
tena balavavipassanàyam 9?5 thitam puggalam dasseti. 
Na paūūāpeti eva abahussuto piti adhippāyo. Tādiso hi 
vipassanāya adhippāyo. Sāsaniko pi jhānābhiūnālābhī " na 
pafiiapeti " ti na vattabbo ti so idha na uddhato. Idàni 
nesam apaūiiāpane kāraņam dasseti Etesam 9?9 hít; adina. 
Icceva ñanam hoti, na viparītagāho, tassa kāraņassa dūra- 
samussāritattā. Arūpakkhandhā teceva iiàanam hotiti yojanà. 
Ditthivasena samanupassitvà, na fianavasena. Sá 27 ca 622 
samanupassanà atthato ditthidassanam 9?8 eva. 825 


27. * Vedanam attato samanupassati " t1 (c? 
(c) MI 300; III 17; S III 16 etc. 
7 


$13 AGm omit gahana 622 AGmM "vādi 

614 ABGGmM kāraņā- ` BG ?vadim 

615 ABGGNM add ti hi 622 AGM pakkhato | 

616 B anusandhisan'- $33 ABGGnM tatth' eva na 
G anusandhiyan'- 624 AGM sanghādipatipassano 

617 ABGGNMM "cchinnatāya BNP samparāyikavipassako 
kasiņam 625 BmP ?nàya 

$8 ABGGnM cáti 626 ABGGNM ekaccam 

619—619 M omits . $7? ABGGmnM yáva 


620 AGmM arüpi; BG arüpa 628 BmP ?dassanavasena 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ 143 


evam àgatà vedanākkkandhavatthukā sakkāyadījthi. Itth' 
ādibhedam ārammaņam na patisamvedetiti apfattsam- 
vedano* ti vedakabhāvapatikkhepamukhena saīiijānan' 
ādibhāvo pi patikkhitto hoti tad avinābhāvato ti āha 
iminā rūpakkhandhavaithukā sakkāyadītthi vuttā 9399 ti. 
Attá me vediyatíti iminà appatisamvedanattam 
patikkhipati. Ten’ āha no pi appatisamvedano 
ti. Vedanaàdhammo ti pana imina Vedanà me attà 
ti imam vàdam patikkhipati. Vedanasankhato dhammo 
etassa atthiti hi vedanadhammo ti vedanāya samannāgata- 
bhāvam tassa patijānāti. Ten' āha etassa ca vedanādhammo 
avippayuttasabhāvo ti. Saññasañkhara-viññanakkhandha- 
vatthukā sakkāyaditthi vuttā ti ānetvā sambandho. 
Vedanāsamptayuttattā 31 vediyatiti tamsampayogato tam- 
kiccakatam 6832 aha, yathà cetanàyogato cetana 99? puriso ti. 
Sabbesam pi và *?* sárammanadhammaànam àrammanánu- 
bhavanam $95 labbhat' eva, taíi ca kho ekadesato 999 phut- 
thatāmattato, vedanāya pana visavitaya 637 samibhavena 
ārammaņarasānubhavanan ti. Tassā vasena saūīūādayo pi 
 tamsampayuttattà vediyantiti 99 vuccanti. Tathā hi vut- 
tam Atthasaliniyam :— 


* Árammanarasánubhavanatthànam patvà sesasampayut- 
tadhammā ekadesaīnattakam eva anubhavanti ” ti,(d!) 


„ rājasūdanidassanena vāyam attho tattha vibhāvito.t*? 
Etassdti saīīīādikkhandhattayassa. Avtippayuttasabhāvo +% 
ti iminà avippayogajanitam $*! kifici 9*?* visesam 99? thànam 
dipeti. 

28. Tatthdti tesu — vàdesu.9* Tisu diļthigatikesitti 
Vedanā me attā ti, Appatisamvedano me 
attāti, Vedanādhammo me attā ti ca evam- 


(dl) Dhs A 

629 So all MSS. 637 Bm vissavi- 

DA "vedino 638 Bm vediyatiti 
650 Bm kathità P vedayatiti 
631 m Za uz 639 m 
n Ped S hid ABGG GM "yutto ti sabhāvo 
$33 BmP cetano 641 BmP avisamyoga- 
634 BmP tam 62 BmP kañci 
$35 AGmM "bhāvanam 45 ABGGNM visesā 


636 M "desanato 644 BmP vāresu 


505. 32 
595. 33 


5095. 33 


505, 34 


506, 2 


506, 2 


506, I 


506, 2 


506, 3, 4 


506, 5 


506, 8 
506, 8 
506, 9 


506, IO 
506, 10 
506, 10 
506, IO 
506, 13 


506, II—13 
506, I4, 15 
506, 15 
506, 15 
506, I4 
506, 15 
506, 19, 20 


506, 21, 22 
506, 24 


I44 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vādesu tīsu ditthigatikesu. Tissannam vedanānam bhinna- 
sabhāvattā sukham vedanam attā ti samanupassato, duk- 
kham adukkhamasukham vā vedanam attā ti samanupas- 
sanā na yuttā. Evam sesadvaye piti aha Yo yo yam yam 
vedanam attā tt samanupassatíti. 

29. Hutvā abhāvato ti iminà udayabbayavantatāya 
aniccá ti dasseti; teh 45 tžehtti ādinā anekakāraņa- 
sambhatattā 6 saukhatā ti. Tam tam paccayan ti 
indriyam, ārammaņam vifiiāņam, sukhavedanīyo *17 phasso 
ti evam ādikam tam tam attano kāraņam pafieca nissāya, 
sammā sassat' ādibhāvassa ucched” ādibhāvassa ca abhā- 
vena $18 fiāyena samakāraņena sadisakāraņena 69 anurūpakā- 
ranena «pannā. 

Khayanasabhava 99 ti khayadhamma. Vayana- 
sabhāvā 9*9! ti vayadhammā.  Virajjanasabhava 99? 
palujjanasabhava 93 ti virágadhamma. 5 Nīruj- 
jhanasabhava ti nirodhadhamma.9* Catūhi pi 
padehi vedanāya pabhangurabhāvam $55 eva dasseti. Ten' 
aha Khayo tt... $e... khayadhamma tv adi 958 
vuttan 99 ti. V:gato ti sabhavavigamena vigato. Ekass' 
eváti ekass' eva ditthigatikassa. 77su $1 kàlesáti tissannam 
vedananam pavattikālesu. Eso me*9"? attià ti eso 
sukhavedanasabhavo, dukkha-adukkhamasukhavedanāsa- 
bhàvo me atta ti. K?m pana hotíti ekass' eva bhinnasabha- 
vatam anummattako katham paccetiti adhippayena puc- 
chati. Itaro evam pi tassa 959 hoti yevāti dassento km 999 
na bhavissattti adim àha. 

Vīsesenāti sukh' ādivibhāgena. Sukkaf ca dukkhaī cāti 
ettha ca-saddena adukkhamasukham saüganhàti, sukha- 
sangaham eva và tena katam santasukhabhavato. $99 
Avisesenáti avibhagena vedanasamaüiüena.  Vokinnan ti 
sukh' adibhedena vitimissam.99! Ta tividham pi vedanam, 


€5 ABGGnM na 63 BmP omit 

%% BmP ?sankhatatta 654—654 AGM omtt 

*" BmP sukham veda- 655 BmP bhangabhāvam 

$$ BGM "venam 6566 ABGGmMMP ādinā vuttā 

619 AGm omit 657 ABGGNMM omit 

650 BmP khayasabhāvā 658 BmP add na 

$1 AGmM vanasabhāvā 659 Bm and DA add pana 
BmP vayasabhāvā 660 BmP "sukhumabhā- 


*33 AG virajjātasabhāvā ti 661 BmP vomissakam 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 145 


esa ditthigatiko ekajjham gahetvā attā ti samanupassati. 
Ekakkhaņe ca bahunnam vedanānam uppādo āpajjatt avi- 
sesena vedanāsabhāvattā. Attano hi *%? tasmim sati sadā 993 
sabbavedanàapavattipasangato 99! ditthigatiko 999 agatiyā 
ekakkhane 59$ bahunnam pi vedanānam uppattim pati- 
jāneyyāti tassa avasaram adento na ekakkhaņe bahunnam 
vedanānam uppatti atihīti āha, paccakkhaviruddham etan ti 
adhippāyo. Etena $' etam nakkhamattti etena 
viruddhattasādhanenāpi sabbena sabbam attano abhā- 
vena 99? pi panditànam **$ na ruccati,*$* etam dassanam 
670 na vicārakkhaman ti % attho. 

30. Indriyabaddhe pi rūpappabandhe *7! vāyodhātuvip- 
phāravasena kāci kiriyā nāma labbhatiti, suddharūpak- 
khandhe pi yattha kadāci vāyodhātuvipphāro labbhati, 
tam eva nidassanabhàvena ganhanto £àlavante và vàtapane 
vā ti aha. 

31. Vedanàdhammesáti vedanadhammavantesu. Aham 
asmiti iminà tayo pi khandhe ekajjham gahetvā 
ahamkārassa uppajjan” ākāro vutto. Ayam aham 
 asmíti 9? iminà tattha ekam ekam gahetva ahamkārassa 
uppajjan' ákáro vutto. Ten' àha ekadhammo piti ādi. 

Tan ti aham asmíti ahamkār' uppattim. So hi ca- 
tukkhandhanirodhena anupalabbhamānasannissayā **3 sasa- 
visāņatikhiņatā viya na bhaveyy evāti.t”* Eitāvatā ti 
kittāvatā ca Ānandāti ādinā tant ākula- 
kajātā ti padassa anusandhidassanavasena pavattena 
ettakena desanādhammena. Kāmam hetthā pi vattakathā*”5 
kathitā, idha pana ditthigatikassa vattato sis' ukkhipaná- 
samatthatāvibhāvanavasena 76 micchāditthiyā mahāsāvaj- 
jabhāvadīpanakathā *77 pakāsitā ti tam dassento vaffakathà 
kathitā ti āha. Nanu vattamūlam avijjā taņhā, tā anāma- 
sitvā tato aññathā kasmā idha vattakathā kathitā ti āha 


662 ABGGNM omit 671 AGmMM ruppabandhe và 

665 ABGGMM yadā BG ruppabaddhe vā 

664 AGM saccavedanā- 462 AGmM add pana 

665 AGM "gatito 673 ABGGMM "mānā- 

966 DmP add pi 674 ABmGGnmMP bhaveyyà và ti 
€? ABGGMM bhāvena $35 ABGGnM vattha- 

66 ABGGMM piņditānam BmP add va 

669 ABGGMM ruccanti 676 ABGGNM "ukkhipana- 


670-670 PmP dhīrā nakkhamantiti 677 BmP "dīpaniya- 


506, 24 
506, 25 


506, 26- 
506, -27 
506, 28 


506, 32 


597, 1 


506, 36 


597, I 
597. 7 


507, 7 


507, 8 


507,8, 9 
507, 1I 


507, 13 
507, 15 
507, 19 
597, 25 


507, 26 
507, 28 


597, 29 


597, 33 
597, 33 


507.35; 508,5 
508, 6 


508, 7 


508, 8 
508, 9 


508, 10 


508, 15 


140 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 
Bhagavà híti àdi. Avijjásisenáti avijjam uttam' angam *'* 
katvà, avijjamukhenáti attho. Kofi na pasifiayatiti 


* Asukassa nàma Sammàsambuddhassa cakkavattino và 
kāle avijjā uppannā, na tato pubbe atthiti avijjāya adi 
mariyādā appatihatassa mama sabbaffiutafiàánassápi na 
paūiāyati, avijjamānattā evā "' ti (e? 


attho. Ayam paccayo idappaccayo, tasmà tdatpaccayā 
imasmā àsav' &dikaranà 9? ti attho.  Bhavataghàyáti 
bhavasamyojanabhūtāya taņhāya.  Bhavadithiyà ti sas- 
sataditthiyà. Tattha tattha wppajjanto ii ito ettha, etto **^ 
idháti evam apariyantam aparápar' uppattim dasseti. Ten' 
āha mahāsamudde ti ādi. 

32. Paccay' ākāramūļhassāti bhūtakathanam etam, na 
visesanam. Sabbo pi hi ditthigatiko paccay” ākāramūļho 
evāti. Vivaitam kathento ti vattato vinimuttattā vivattam, 
vimokkho, tam kathento va.99! Karakassáti Satthu ovāda- 
kārakassa, sammāpatipajjantassāti attho. Ten' āha satipat- 
thānavihārino ti. So hi vedanānupassanāya dhammānupas- 
sanāya ca sammāpatipattiyā *%? n’ eva vedanam 
attānam samanupassatiti ādinā vattabbatam *** 
arahati. Ten' āha Evarūpo híti adi. Sabbadhammesüti sab- 
besu tebhūmakadhammesu. Te hi sammasanīyā. Na aññan 
ti vedanaya afifiam satfiniàádidhammam attanam na samanu- 
passatiti. Khandhalok' àdayo ti rūp ādīdhammā eva vuc- 
canti, tesam samūho ti dassetum rūp” ādisu dhammēstūti 
vuttam. a upādiyati ditthi-taņhāgāhavasena. 

“ Seyyo 'ham asmi ” ti 
ādinā pavattamānā maūanā pi tanhà-ditthimafifianà viya 
paritassanarūpā evāti āha taņkā-ditthi-mānaparitassanāya 
piti. 

Sā evam ditthîti sā arahato %%% evampakārā ditthiti yo 


(ee) £ Dhs Ap.11 (1) S III 48 
68 ABGGMM uttamam 682 ABGGMMP sampati- ^ 
69 ABGGMM *kāraņādi 683 AGM *bbam tam 
60 AGM cattho M vattabbam 
BG mattho 684 AGM add ti 
M catto BG add kim 


«1 BmP omit M adds ki 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 147 
vadeyya, tad akallam, tam na yuttan ti attho. 
Evam assa diihíti etthápi 955 evampakàrà assa arahato 
ditthiti-àdina yojetabbam. Evam hi satíti yo vadey- 
ya: Hoti Tathāgato param maraņā iti 
assa ditthíti tassa ce vacanam tath' eváti attho. 
Arahā na ktūci jānātiti vuttam bhaveyya janato tathà ditthiyā 
abhāvato. Ten eváti tathā vattum ayuttattā eva. 
Catunnam $i nayānan ti Hoti Tathāgato ti ādinā 
āgatānam catunnam vārānam. Ādito tīsu vāresu sankhi- 
pitvā pariyosānavāre vitthāritattā avasāne tam kissa 
hetūdti ādim āhāti vuttam. ' Ādito tīsu pi %7 vāresu 
tath' eva desanā pavattā, yathā pariyosānavāre, pāļi pana 
saūkhittā ” ti keci. Vokāro ti 'satto itthi puriso" ti 
ādinā, " khandhā āyatanāni ” ti'ādinā, *' phasso vedanā ” ti 
ādinā vohāritabbavohāro. Tassa pana vohārassa pavattit- 
tnānam nāma sankhepato ime evāti āha khandhā āyatanāni 
dhātuyo ti. Yasmā nibbānam pubbabhāge sankhārānam 
nirodhabhàven' eva paünàyati,959 pannapiyati ca, tasmà 
tassāpi khandhamukhena avacaritabbatā labbhatiti pat- 
ñaya 899 avacaritabbam khandhapaūcakan ti vuttam. Ten’ 
āha Bhagavā :— 

** Imasmim yeva byàmamatte kalebare saññimhi sama- 

nake lokaü ca paíüftaàpemi lokasamudayaü ca lokani- 

rodhaiü ca lokanirodhagaminipatipadaii 999 cà 999 *' tj (gr 


PasÁüs&üávacaran ti và tebhimakadhammànam etam 
gahanan ti khandhapascakan t' eva 9! vuttam, tasmā 
yàvatà pana ti etthàpi lokiyapaüfüaya eva gaha- 
nam datthabbam. Vattakatha h' esa ti. Tathà hi y à- 
vata vattam vattati icceva vuttam. Ten' ev' 
aha tant' ākulakapadass' eva 99?? anusandhi dassito ti. 

33. Yasmā Bhagavā ditthisīsen” ettha vattakatham 
kathetvā yathānusandhinā vivattakatham kathesi, tasmā 


4) SI62; AII48 


e65 ABGGMM add evam 690 BmP "gāminiii ca patipadan 
$6 ABGGmM ti evam $1 Bm tveva 

687 BMP omit Pc'eva 

$$$ BMP omit 62 ABGGNM "ākālaka- 


689 


ABGG"M paíiià 


508, 17 
508, 17 
508, 18 


508, 18 


508, 20 


508, 20 


508, 21 


508, 22 


508, 24 


508, 25 


508, 25 
508, 26 


508,27 


508, 27 


508, 29 
508, 29 
508, 30— 


508, —31 
508, 32 


508, 32 
508, 33 


508, 35 


508, 36 


509, 1 


148 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tant' ākulakapadass' eva anusandhi dasstto ti sāvadhāraņam 
katvà vuttam. Paticcasamuppādakathā pan” ettha yāvad 
eva tassa gambhirabhávavibhàávan' atthàya vitthāritā, 
vivattakathā ** pi samānā idha *9* paccamatthà ti datthab- 
bam. Gacchanto gacchanto 95 ti samathapatipattiyā sup- 
patitthito hutvà vipassanagamanena maggagamanena ca 
gacchanto gacchanto. Ubhohi bhāgehi vimuccanato wbhato- 
bhāgavimutio nāma hoti. So evam asamanupas- 
santo ti vutto vipassanayaniko 9?$ ti katvà yo ca ma 
samanupassatiti vutto ... pe... paūūāvimutto nāma hotīti 
vuttam. Hetthā vuttānan ti Kittāvatā ca Ananda 
attānam na paūūāpento na paūūāpetiti 
ādinā, yato kho Ananda bhikkhu mn eva 
vedanam attānam samanupassatiti ādinā 
ca hettha pàliyam āgatānam dvinnam puthujjanānam t?” 
bhikkhūnam. Niggamanan ti nissaraņam. Nàman ti pañ- 
fiavimutt' adinamam. 

Patisandhivasena vuttā ti nānattakāyanānattasaīnitādi- 
visesavisitthapatisandhivasena 9?! vuttà satta viññanat- 
thitiyo. 99 Tam-tam-sattanikayapatiniyata ° hi nānat- 
takāy' āditā "% tampariyāpannapatisandhisamudāgatā 7^! 
ti datthabbā tad abhinibbattakakammabhavassa 7? tathā 
ayühitatta."?9  Cafasso āgamtissantiti rūpa-vedanā-saīīiā- 
sankhāra-kkhandhavasena catasso viiīfiāāņatthitiyo āgamis- 
santi 

“ Rūpūpāyam vā āvuso vifiiāņam titthamānam titthati ” 

tij (hl) 


ādinā. Vifiüanapatitthànassáti ** patisandhivitinanassa eta- 
(h) D III 228 z S III 53 


693 AGmM ti vattha-; BGtivatta- 7?" BGM "ādinā 


e ABGGmM add na, 71 ABGGM °pariyapannam- 
$5 ABGGmM omit 202 AGmM abhitipinibbattakata- 
696 AGmM ?nàniko kamma- f 
BG vipassanāyā BG ?nibbattakatakamma- 

697 BmP *jjana 793 AGm dyuhikanta (highly 
698 BmP °saññitavisesa- | corrupt) ` 
699-699 AGM "santakanikāya- i B āyūhitattanā 

patinisatāya M āyūhikattā : 

BnmP *nikāyam pati 74 ABGGNMP "patitthānatthā- 


nissayato nassāti 


MAHANIDANASUTTAVANNANA I49 


rahi patitthānakāraņassa. Atthato pana 7%% vyathāvutta- 
visesavisitthà "?$ paiicavokare rüpa-vedanaà-sanfnasankhà- 
rakkhandhā, catuvokāre vedanādayo *?? khandhà veditabbā. 

Satt? àvasabhavam upàadaya Dve ca āyatanānīti dve 
nmvāsatthānāntti vuttam. Nivāsatthānapariyāyo pi āyata- 
nasaddo hoti yathā dev' āyatanan 7% ti. Sabbaxn ti viūnāņat- 
thiti ayatanadvayan 7%? ti sakalam. Kasmā gahitam tattha 
ekam eva agahetvā ti adhippāyo. Pariyādānam anavasesa- 
gahanam na gacchati vattam "7% āyatanadvayānam 7! 
aniamaüfia-antogadhatta.*!? Nzdassan atthe * nipáto, tasmà 
seyyatha pi manussa ti yathà manussā ti vuttam 
hoti. V«seso hot? yeva sati pi bàhirassa kàranassa abhede 
ajjhattikassa bhinnattā. Nānattam kāye etesam, nānatto 
vā kāyo etesan ti nānattakāvyā. lminà nayena sesa- 
padesu pi attho veditabbo. Nesan ti manussānam. Nānat- 
tasaüifia etesam atthiti nànattasaüüino. Sukhasamussa- 
yato?!? vinipàto etesam atthiti vzuzpātzkā sati pi 
devabhāve dibbasampattiyā abhāvato ; apāyesu và gato n' 
atthi nipāto etesan ti vžintīpāttkā. Ten aha catu- 
atāyavinimmuttā "4 ti. 

Dhammapadan ti Satipatthān” ādidhammakotthāsam. 
V:janiyáti sutamayena tāva iiāņena vijānitvā. Tad anusā- 
rena ?!5 yonisomanasikaram paribrühanta ?!9 silavisuddhi- 
ādikam sammāpatipattim apt patibajjema. Šā ca patipatti 
Mmtāyāti ditthadhammik” ādisakalahitāya amhākam styā. 
Idāni tattha sīlapatipattim 217 tāva vibhāgena dassentī 7% 
Pāņesu cāti gātham āha. 

Brahmakaye  pathamajjhānanibbatte  brahmasamūhe 
brahmanikaye và bhava ti brahmakàyskà. Mahā- 
brahmuno parisāya bhavā ti drahmapārisajjā, tassa. paricà- 
rakatthāne thitattā. Mahābrahmuno purohitatthāne thitā 


*5 BmP omit * AGM insert here a lengthy pas- 
s% DBmP omit yathà sage of about 6 ola leaves, which 
"07 BmP add tayo rightly belongs to Mahāparinib- 
708 BmP "āyatanadvayan bānasutta. 
79 AGm āyatanaū ca tan | 7113 ABGGnM *?samussayaceto 

BG āyatanaī ca san 724 ABGGnM "muttakā 
710 AGNM vattham 25 AGmM "ssarena; BG "ssārena 
"1 BG āyati āyatinadvāyānam 7215 BmP ?hanto 
"1? AGm ?maüfüanànto . 47 ABGGNnM *?patti 


718 BmP dassento 


509, 2 
509, 5 
509, 5 
509, 6 
509, II 
509, II 
509, 16 


509, 16 
509, 17 


509, 21 


509, 21, 22 


510, 3 
510, 3 


519, 3 
510, 3, 4 


519, 5 


510, II 
510, IT 


510, 12 
510, 12 


510, 14 
510, 14 
510, 14 
510, 15 


510, 16, 17 


510, 17 


510, 18 


510, 19 
510, I9 


510, 2I 
510, 30, 32 
510, 34 
511,2 
511,2 
511,2 


51I, 5 


I50 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ti brahmapurohità. Áyuvann' àdihi mahanto brahmāno ti 
mahābrahmāno."19 Sati pi tesam tividhānam pi pathamena 
jhānena abhinibbattabhāve jhānassa pana pavattībhedena 
ayam viseso ti dassetum drakmatārisajjā tanāti ādi vuttam. 
Parittendti hīnena, sā c' assa hīnatā chand' ādīnam hīnatāya 
veditabbà, patiladdhamattam và hīnam. Kappassdti asan- 
kheyyakappassa. Hinapanitanam majjhe bhavattà majjhi- 
mena, să c assa majjhimatà chand' adinam majjhimataya 
veditabbā, patilabhitvā nātisubhāvitam ??" và majjhimam. 
U$addhakappo ti asankheyyakappassa upaddhakappo. V:f- 
phārikataro ti brahmapārisajjehi pamāņato vipulataro, 
pabhāvato 7”?! uļārataro ca hoti. Pabhāvasena ”** pi 222 
uļārataro, tam pan” ettha appamāņam. Tathā hi paritt” 
ābhādīnam parittasubh' ādīnafi ca kāye sati pi pabhāve- 
matte ?33 ekattavasen' eva vavatthapiyatiti 224 ekattakaya 
tveva vuccanti. Pamilenáti ukkatthena, sà c' assa ukkat- 
thatā chand'” ādīnam ukkatthatāya veditabbā, subhāvitam 
vā sammadeva vasibhāvam pāpitam paņītam padhāna- 
bhāvam nītan ti katvā. Idhāpi kapto asankheyyakappa- 
vasen' eva veditabbo, paripunnakappassa mahākappassa 
asambhavato. Itíti evam vuttappakārena. Te ti brahma- 
kāyikā ti vuttā tividhā pi brahmāno. Saiiāya ekattā ti 
tihetukabhāvena saiiāya 225 ekasabhāvattā.”?$ Na hi tassa 
sampayuttadhammavasena aīitio pi koci bhedo atthi. 

Evan ti iminà nànattakaàya ekattasaüüino ti dasseti. 
Daņda-ukkāyāti daņdadīpikāya. Saratíti dhàvati viya.??" 
Visaratíti vippakinna viya dhāvati. Dve kappa ti dve 
mahákappà. Ito paresu pi es' eva nayo. Idháti imasmim 
sutte. | Ukkalthaparicchedavasena ābhassaragahaņen eva 
sabbe pi te paritt' ābhā appamāņ' ābhā pi gahitā. 

Sobhanā pabhā subhā, subhāya 7*$ kiņņā subhākiņņā ti 
vattabbe ā-kārassa *?? rassattam, antima-na-kàarassa ha- 
karaü ca katvà subhakinhaà ti vuttà. Atthakathā- 
yam pana niccalāya ekaghanāya pabhāya subho ti pariyāya- 


n9 ABBmGGnM "brahmuno 25 ABGGMMP omii 
0 ABGGMM ti subhā- 726 BmP ekattasa- 

721 BmP sabhāvato 727 ABGGNMM omit 

722 BmP sabhāvena pi hi 728 AM vatāya instead 
733 BmP sabhāvave- Gn vanāya instead 


724 BmP vavatthā- 79 ABGGmM bha-kārassa 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ ISI 
vacanan ti subkena oktņņā viktņņā ti attho vutto. Etthāpi 
antima-ņa-kārassa ha-kārakaraņam icchitabbam eva. Na 
chijjitvā chjjttvā pabhā gacchatt ekaghanattā. 
Catutthawwiüanalthitum *9* eva. bhajanti kāyassa saīiiāya 
ca ekarūpattā. "Vipula-santasukh' àyuvann' ādiphalattā 
vehapphalā. Etthāti vinnāāņatthitivam. Vzvattapakkhe thità 
apunarāvattanato. Va sabbakākikā ti vatvā tam eva asab- 
bakalikattam vibhavetum Raffasatasahassam ptti ādi vut- 
tam. Solasakappasahass' accayena uppannānam suddh' 
àvàsabrahmànam 73! parinibbayanato, aūnesaūī ca tattha 
anuppajjanato Buddhasusifie *9? lohe suññam 233 tam thànam 
hoti. Tasmā suddh' àvàsà na sabbakalika khandhavárat- 
thànasadisá honti suddh' āvāsabhūmiyo. Iminā suttena 
suddh' avasanam satt' āvāsabhāvadīpanen” eva viūiāņat- 
thitībhāvo pi 73% dīpito hoti,?* tasmà suddh' àvàásà pi 


sattasu viüüanatthitisu catutthavisiánatthitim navasu satt’ 


avasesu catulthasati' āvāsam yeva bhajanti. Sukhumattā ti 
sankhārāvasesasukhumabhāvappattattā. Paribyattaviūā- 
nakiccábhàvato « eva wilnÁnánam,?* sabbaso 73% aviūīā- 
nam 236 na hotiti ndviūiāņam, tasmà paripphutaviüa- 
nakiccavantisu 7??? voiiianatthitisu avatvá. 

34. Tai ca viiiāņatthītin ti pathamam viññanatthitim. 
Hetthā vuttanayena sarüpato, manuss' adivibhàgato, san- 
khepato, nāmaīi ca rūpaīi cāti bhedato ca pajānāti. Tassā 
samudayaū cāti tassā pathamāya viññanatthitiya pañca- 
vīsatividham samudayaīi ca pajānāti. Atthangame 738 pi es’ 
eva nayo. Assādetabbato assādanato ca assādam. 
Ayam anicc ādibhāvo ādīnavo. Chandarāgo vinīyati etena, 
ettha và ti chandarāgavinayo, saha maggena nibbānam. 
Chandarāgappahānan ti etthâpi es’ eva nayo. Mānadit- 
thinam vasena Ahan ti vā, taņhāvasena maman ti vā. 
Abhinanditun 739 ti 75% abhinandanā pi mānassa paritas- 


sanà **? viya datthabba. Sabbattháti sabbesu sesesu atthasu 


730 BG catuttham- 736 P omits 

7331 ABGGmM ?brahmunam 7333 AGM ppariputa- 

73% ABGGNM suddha- BG apariputa- 

33 ABGGnM suñña M pariputa- 

734 BmP omit 78 ABGGN*M atthamegame 
"35 AGm add ca 139 BmP omit 


BGM add na ca Ho ABGGMM parittanā 


511, 5 
511,7 


51I, 13 


511,13,14,15 
SII, 10 
SII, 16 


511, 17 
511, I9 
511, 23 


511, 24 
5II, 24, 28 


SII, 28 
SII, 29 
511, 29 
511, 32 


511, 32, 33 


511, 34 
512, 2 
512, 6, 7 
$12, 8 
512, 9 
512, 12 
512, 
512, 


12 . 
13 


512, 14 
512, IS 
512, 17 


512, 17 


512, 18, 19 


512, 20 


512, 2I, 22 


512, 22 
512, 22 


512, 23 


512, 25 


512, 26 
512, 26 


512, 26 


512, 29 


152 DĪGHA-ATTHAKATBĀ-TĪKĀ 
pi vāresu. Tatthâti upari tīsu viūūāņatthitīsu dutiy āya- 
tane %41 ca.”*? Tattha hi rūpam n' atthi. Puna ¿attháti 
patham' āyatane. Tattha hi eko rūpakkhandho va. Etthāti 
ca tam eva sandhāya vuttam. Tattha hi rūpassa kam- 
masamutthānattā āhāravasena yojanā na sambhavati. 
Yato kho ti ettha to-saddo da-saddo viya kāla- 
vacano 


“ Yato kho Sāriputta bhikkhusangho ” ti t? 


ādisu viyāti vuttam yadā kho ti. Agahetvā ti kiüci pi 
sahkhàram: FEtam mamāti ādinā agahetvā. Paññāya 
vimutto ti atthannam vimokkhānam 73 anadhigatattā sāti- 
sayassa samādhibalassa abhāvato paññabalen” eva vimutto. 
Ten' āha atthavimokkhe asacchikatva paffiabalen' evāti 
ādi. Appavattin ti āyatim 71 appavattim katvā. Pajānanto 
vimutto ti và paīūūāvimutto, pathamajjhānaphassena 745 
vinā parijānan” ādippakārehi 7% cattāri saccāni jānanto 
pativijjhanto tesam kiccānam matthakappattiyā nitthita- 
kiccatāya visesena mutto ti vimutto. So ti paññavimutto. 
Sukkhavipassako ti samathabhāvanāsinehābhāvena sukkhā 
lūkhā asiniddhā vā vipassanā etassāti sukkhavipassako. 
Thatvā ti pādakakaraņavasena thatvā. Atfiatarasmin ti ca 
aūifiatar” aūfiatarasmim ek” ekasmin ti attho. Evam hi 
'ssa paficavidhatà siyà. Na kw eva kho attha vimokkhe kāyena 
phusitvā viharatīti iminā sātisayassa samādhibalassa abhāvo 
dīpito. Paiiāya c' assa disvā ti ādinā sātisayassa pafiiāba- 
lassa bhāvo. Paññāya c assa disvā āsavā parikkhīņā honitti 
na āsavā paññāya passanti, dassanakāraņā pana parik- 
khīņā disvā parikkhīņā ti vuttā. Dassan’ āyattaparikkha- 
yattà eva 77? hi dassanam āsavānam khayassa purimakiriyā 
hoti. | 
35. Ekassa bhikkuno ti sattasu ariyapuggalesu ekassa 
bhikkhuno. Viūiāņatthiti-xādinam 7% parijānan” ādivasap- 


av Vin III 9 


1 BmP "āyatanesu "45 ABGGNM pathamam jhānam- 
"^? BmP omit 46 BG "'jānanappa- 
«48 A vimokkhamāna 47 BGM evam 

G9 vimokhamàna 4$ BmP "ādinā 


"4 ABGGnM àyati 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 153 


pavattam 74 niggamanañ 750 ca pañňāvimuttināmañ 751! ca. 
Itarassāti ubhatobhāgavimuttassa. Ime sandhāya hi pubbe 
dvinnam bhikkhūnan ti vuttam. Ken' atthenāti kena sabhā- 
vena. Sabhāvo hi iiāņena yathāvato ?9* araniyato fiātab- 
bato attho ti vuccati, so 75% eva ttha-kārassa "* ttha- 
karam 75 katvā attho ti vutto. Adhimuccan' atthendti 
adhikam savisesam muccan' atthena,?5* etena sati pi 
sabbassāpi rūpāvacarajjhānassa vikkhambhanavasena pati- 
pakkhato vimuttabhāve, yena pana ?*5? bhāvanāvisesena 
tam jhānam sātisayam patipakkhato vimuccitvā pavattati, 
so bhāvanāviseso dīpito. Bhavati hi samānajātiyutte 7% pi 
bhāvanāvisesena pavātti-ākāra-viseso *5? yathà tam saddhà- 
vimuttato 7% ditthippattassa. Tathā paccanikadhammehi 
sutthu vimuttatāya eva 7%! aniggahitabhāvena 7%? nirāsan- 
katāya 72 abhirativasena sutthu adhimuccan” atthena 
pi vimokkho. Ten” āha ārammaņe cāti ādi. Ayam pan 
altho ti ayam adhimuccan” attho pacchime 7%3 vimokkhe 7%3 
nirodhe x' atthi, kevalo vimutt' attho eva tattha labbhati, 
tam sayam eva parato vakkhati.?9* 

Rüpíti yenàyam sasantatipariyāpannena rūpena sa- 
mannāgato, tam yassa jhānassa hetubhāvena visittharūpam 
hoti, yena visitthena rūpena rūpiti vucceyya rūpī-saddassa 
atisay atthadīpanato, tad eva sasantatipariyāpannarūpa- 
vasena patiladdham jhānam idha param” atthato rūpībhā- 
.vasüádhakan ti datthabbam. Ten” āha ajjkattan ti ādi. 
Rüpajjànam R4pam uttarapadalopena. Rūpāníti pan’ 
ettha purimapadalopo datthabbo. Tena vuttam nīlakasiy” 
àdini?95 ryüpàüníti. Rüpe kasinarüpe ?%6 sañña rüpasañña, 


sā etassa atthiti rūpasaūnī, safilasisena jhànam vadati. 


7429 BG "ppattam 759 AGM pavattati ākāram viseso 
«56 BmP nigamanaū BGM "ākāram- 
751 BmP *?vimutta- 760 Bm %muttatā 
152 BmP yāthā- %61 BmP evam 
3 ABGGmM yo **?? M nirāsankhatāya 
*4 AGG?nm tha-karassa aniggahitabhāvena 
BM pa-kārassa 3 ABGGMM pacchimavimokkha 
155 ABGGmM tha-káram 64 AGm cakkhati 
56 ABGGMM muūcan'- 65 BmP "ādi 
757 BMP omit 76 ABGG»M kasiņe- 


AGn *jàátiyante 

BG *jàtiyatthe; M ?yatte ; 
BP "yutto 

II—L 


512, 29 
512, 29 
$08, 32; $12, 3I 


512, 3I 


512, 33, 36 
512, 36 


513, I 


513, 2 


513,2 ` 
513, 3, 4 
513, 5 


513, 8 
513, 14 


513, 26 


513, 27 
513, 27 


513, 28 
513, 28, 3o 


513, 31 
513, 32 
514, 2 
514, 3 


514, 4 


I54 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Tappatikkhepena arüpasaññi. Ten aha azjhattam ma 
rūpasaūūtti ādi. Anto appanāyam subhan tt ābhogo 7%? x 
atthtti iminā pubb' ābhogavasena tathā adhimutti siyà ti 
dasseti. Evam h' ettha tathā vattabbatāpatticodanā 
samatthitā hoti. Yasmà suvisuddhesu nil' àdisu vannaka- 
sinesu tattha katādhikārānam abhirativasena sutthu adhi- 
muccan' attho sambhavati, tasmà atthakathāyam tathā 
tatiyo vimokkho samvannito;  yasmà pana mettádi- 
vasena *99 pavattamàna bhàvana satte 9? appatikülato 
dahanti te??? subhato **? adhimuccitva *?! va??? pavattati, 
tasmā Patisambhidamagge 


** Brahmavihārabhāvanā subhavimokkho " t1 0? 


vuttā, ta-y-idam ubhayam pi tena tena pariyayena vuttattà 
na virujjhatiti datthabbam. Sabbaso ti anavasesato. 
Na hi catunnam arüpakkhandhanam ekadeso pi tattha 
avasissati.7? Visuddhaltà *** tà yathaparicchinnakale niro- 
dhitattā. Uittamo vimokkho nama ariyeh' eva samapajjitab- 
bato 775 ariyaphalapariyosānattā ditthe va dhamme nibbā- 
nappattibhāvato 77% ca. 

36. Ādito 77 patthāyāti pathamasamāpattito patthāya. 
Yàva pariyosanasamàpatti,?7? tāva. Atthatvā ti katthaci 
samāpattiyam atthito 77% eva, nirantaram eva patipātiyā 
uppatipatiya ca samàpajjat' eváti attho. Ten' aha zo c' tto 
ca saicaraņavasena vuitan ti. Icchati samāpajjitum tattha 
tattha samāpajjati. Pavzsattti samapattisamangipuggalo 
tam 7% pavittho viya hotiti katvā vuttam. Dvīht bhāgeht 
vimutto ti arūpajjhānena vikkhambhanavimokkhena, mag- 
gena samucchedavimokkhenāti dvīhi vimuccanabhāgehi, 
arūpasamāpattiyā rūpakāyato, maggena nāmakāyato ti 
dvīhi vimuccitabbabhāgehi ca vimutto. Ten” āha arūpasa- 


0) Pts ? 
'? ABGGmM abhogo 74 AQGm vissatthànakanti | 
7 BG mettāvasena BGM vissatthattā 
79 ABGGNMM sante «5 AGm Messi ji- ` 
22 AGmM add sandhi 7$ AGGmM nidhàna- 
BP tesu tato 7? ABGGnM add pana 
7! AG ?mufcitvà 7* Bm "yosānā- 
73 ABGGN omit «9 ABGGnM atthato 


as BmP avassissati 180 Bm twice 


MAHANIDANASUTTAVANNANA 153 


māpattiyā ti ādi. Vimudtto ti kilesehi vimutto, vimuccanto ca 
kilesānam vikkhambhanasamucchindanehi kāyadvayato vi- 
mutto ti ayam ettha attho. 

Gàthàya ca àkificaüü' āyatanalābhino Upasīvabrāhma- 
ņassa Bhagavatā nāmakāyā vimutto ti ubhatobhāgavimutto 
muni akkhāto. Tattha aitham paletiti "*** attham gacchati. 
Na upeti saùkhan ti asukam nàma disam gato ti vohāram na 
gacchati. Evam muni nāmakāyā vimutto ti evam arūpam 
upapanno sekkhamuni pakatiyā pubbe va rūpakāyā vimutto 
ti,7** tattha 73 catutthamaggam nibbattetvā nāmakāyassa 
pariūiiātattā puna nāmakāyā pi ”** vimutto. Ubhatobhā- 
gavimutto khīņ' āsavo hutvā anupādāya **5 parinibbāna- 
saūkhātam aitham paleti na upeti saùkham. Khattiyo 
bráhmano ti evam àdikam samafifiam na gacchatiti attho. 

Asdatarato vulthayáti idam kim ākāsānaūīc āyatan 
ádisu affiataralabhivasena vuttam, udàhu sabb' àrup- 
palàbhivasenáti ? Yath' icchasi,7?* tathā hotu, yadi sabb’ 
āruppalābhīvasena vuttam na koci virodho. Atha tattha 
aūifiataralābhīvasena vuttam, yato kho Ananda 
bhikkhu ime attha vimokkhe anulomam 
pi samāpajjatīti ādivacanena virujjheyyāti ? Na 77 
virujjheyya.”*” Yasmā arūpāvacarajjhānesu ekassāpi lābhī 
atthavimokkhalābhī t' eva 7%$ vuccati atthavimokkhe ekade- 
sassāpi tamnāmadānasamatthatāsambhavato. Ayam hi 
atthavimokkhasamafifia "9? samudàaye ??? viya tad ekadese pi 
nirūļhā, santatiyam 7% (?) samaiā viyāti. Tena vuttam 
ākāsānaūc" āyatan ādisu aūiatarato vuļthāyāti. Paūcavidho 
hotíti vatvà chabbidhatam 7? pi 'ssa keci parikappenti, tam 
tesam matimattam; nicchito cāyam ??* paüho pubb’ 
ācariyehiti dassetum Kec; panāti ādi vuttam. Tattha 


514, 4 


514, 8 
514, 9 
514, 9 
514, 8 


514, 9 


514, II 


514, IO, I2 


514, I3 
514, 13 ` 


keciti Uttaravihāravāsino Sārasamās' ācariyā ?94 ca.?95 Te 
7381 ABGGnM phale- 791 AGmM sattisiyam 

8? BMP omit BG santisiyam 

785 BmP add ca BmP patti instead ` 
7844 ABGGNM ti Suggested reading ts given in text. 
785 ABGGNMM anupādā 7? BG tabbi- 

786 AGmM yam icchasi 0955 BG táyam; BmP váàyam 

138? DBmP omit 794 AGM sārasamācariyā 

788 BmP tveva P ?samàn'- 

189 ABGGmM ?vimokkhe- 1995 AGm va 


790 BGM *?daye 


514, 14 
514, I5, 16 
514, 18 
514, 18 
514, 2I 


514, 22 


514, 26 
514, 26 


514, 32 


156 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


hi: Ubhatobhāgavimutto ti ubhayabhāgavimutto samādhi- 
vipassanāto ti vatvā rūpāvacarasamādhinā pi ”?*% samādhi- 
paripanthato ?°? * vimuttam "**? maññanti. Evam rūpaj- 
jhānabhāgena arūpajjhānabhāgena ca ubhato 7% * vimutto 
ti Sārasamāse.* Tādisam evāti iminā yādisam arūpā- 
vacarajjhānam kilesavikkhambhane, tādisam rūpāvacara- 
catutthajjhānam piti imam attham ullingeti.*! Ten’ āha 
tasmā ti ādi. Udbhatobhāgavimuttapaīho ti ubhatobhāgavi- 
muttassa chabbidhatam 9?? nissáya uppannapatiho. Van- 
ņam nissāydti yassa  padassa atthavacanam  nissáya. 
Cirendti therassa aparabhāge cirena kālena. V7ntcchayan ti 
samsayacchedakam *%3 sannitthānam patto. 

Tam paūhan ti tam attham. Nātum icchito hi attho 
pañho. Na%%4 kenact sutapubban ti kenaci kifici na sutapub- 
bam, idaüi ca 995 attham $99 jatan 999 ti adhippayo. Kiū- 
cápi upekkhāsahagatam kiūcāpi kilese vikkhambhetīiti 
paccekam kificápi-saddo yojetabbo. Samudacaratíti pavat- 
tati.9? Tattha kàranam aha Ime htti ādinā, tena rūpā- 
vacarabhavanato āruppabhāvanā *?$ savisesam 995  kilese 
vikkhambheti rūpavirāgabhāvanābhāvato, uparibhāvanā- 
bhāvato cāti dasseti.'? Evañ ca katvā atthakathāyam 
āruppabhāvanāniddese yam vuttam 


“ Tass evam 810 tasmim nimitte punappuna *!! cittam 
càrentassa 91? nīvaraņāni vikkhambhanti, sati santit- 
thati ” ti 


ādi, tam samatthitam *'* hoti.*!4 Jdam suttan Puggala- 
paüüattipatham àha. Sabbam hi Buddhavacanam attha- 
sücan' àdi-atthena suttan ti vutto váyam attho. Yam pana 


(k1) 
79$ DP va 806 A attham Janan 
79? P °paripanthito: BGGmM attha janan ' 
?ə8 Jm omutti BmP atthajāta 
*...* Pomits ! "7 ABGGmM omi — 
"3 AGm add bhāga 898 ABGGmM *bhāvanāya visesam 
800 BMP pāyasamāno : 809 BmP add ti | 
$9? BmP ullañ- $10 BG "eva 
so BGM ?bbidham | 311 BmP *ppunam 
803 BmP "cchedaka 812 BGM vāren- 
804 ABGGEM omit 813 ABmGmP *tthatam 


805 BmP omit 814 BmP hotīti 


MAHĀNIDĀNASUTTAVAŅŅANĀ 157 


tattha vattabbam, tam hetthā vuttam eva. Atthannam 
vimokkhānam anulom” ādito samāpajjanena sātisayam 
santānassa abhisankhatattà atthamaü ca uttamam vimok- 
kham padatthānam katvā vipassanam vaddhetvà aggamag- 
gádhigamena 815 816 ubhatobhāgavimuccanato ca imāya 816 
ubhatobhāgavimuttiyā sabbasetthatà pavedità *'? ti dat- 
thabba. 


Mahānidānasuttavaņņanāya Līn' atthappakāsanā. 


815 ABGG"M ?gamanena 817 BmP veditā 
816—816 AM omit 


S16, I 


516, I 


516,2 


516,2 
516, 4 
516, 4 
516, 5 


516, 6 


XVI 
Mahāžarinibbānasuttavaņņanā 


I. 1. Pūjanīyabhāvato, Buddhasampadaīii ca pahāya pa- 
vattattā mahantafī ca tam parinibbānaū cāti makāpart- 
nibbànam ; savāsanappahānato mahantam kilesakkhayam 
nissāya pavattam parinibbānan ti pi mahātartnībbānam ; 
*mahatā kālena mahatā vā guņarāsinā! sādhitam parinib- 
bānan ti pi mahāparinibbānam ;* mahantabhāvāya, dhātū- 
nam bahubhāvāya parinibbànan ti pi mahàparinibbànam ; 
mahato lokato nissatam parinibbānan ti pi mahàparinib- 
bānam ; sabbalokasadharanatta Buddhànam sil' adigunehi 
mahato Buddhassa Bhagavato parinibbānan ti pi mahā- 
parinibbānam ; mahati sāsane patitthite parinibbānan ti pi 
mahātarinibbānan ? ti * Buddhassa Bhagavato parinibbā- 
nam vuccati, tappatisamyuttam suttam Makāpartnibbā- 
nasuitam. 

Gijjhā ettha vasantiti * gijjhakūtam,* tam * etassāti 
Gijjhakūto,$ tasmim7 Gtjjhakūtes Gijham viyāti ? 
và gijhakutam,!? tam etassáti Gijjhaküto, pabbato, tas- 
mim Gjhaküte pabbate.! Ten’ aha g5jhà và ti adi. 
Abhiyātukāmo ti ettha abhi-saddo abhibhavan' 
attho abhivijinātūti'? ādisu viyāti āha abhbhavan atihāya 


eec? - 9? æ 


tam vacanam upādāya Vajjiti laddhanāmā rājāno ; Vajji- 
ratthassa vā rājāno.!* Vajjiratthassa'5 pana Vajjisamaīīiā +° 
tannivāsīrājakumāravasena !% veditabbā. Rā? tddhyā 


ti rájabhavánugatena pabhavena.!* So pana pabhàvo !$ 


*...* Momtts 19 BmP gijjham- 
1 AGm guņānasitanā 11 BmP omit — 
* ABGGPM omit. is AGmimeht 
omi ime 
3 ABGGnM santiti 14 BmP add Vajjirājāno — 
4 BmP gijjham 15 ABGGnM omit Vajji 
5 BmP gijjham kütam 1$ AGm ?sámaífiatantinivàsi- 
6 ABGGmM *?küte BG ?samafüüànan ti nivàsi- 
* AB=GmMP omit M "samaūiātan ti nivāsī- 
8 BmMP omtt 17 BmP sabhā- 
* BmP viya 18 AGmM bhāvo; BP sabhāvo 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 159 


nesam gaņarājūnam 'mitho !? sāmaggiyā loke pākato,*? 
ciratthāyī ca ahositi *! samaggabhāvam kathesīti vuttam. 
Anu 22 anu 22 tamsamangino ** bhāveti vaddhetiti ** anu- 
bhāvo, anubhāvo eva ānubhkāvo, patāpo. Šo pana 
nesam patāpo hatthi-ass' ādivāhanasampattiyā, tattha ca 
susikkhitabhāvena loke pàkato jàto ti etena ... pe .. 
kathestti ** vuttam.  Tajacchiggalenáti kuücikacchiddena.*$ 
Asanan ti saram. Attpātayissanttti*? atikkamenti. Ponkhá- 
nuponkhan ti ponkhassa anuponkham, purimasarassa pon- 
khapadánugataponkham itaram saram katvā ti attho. 
Avirádhitah ti avirajjhitam.?? | Ucchindissámiíti ummüla- 
navasena kulasantatim chindissamiti. 

Ayanam vaddhanam ayo, tappatikkhepena anayo ti aha 
avaddhiyā etam nāman ti. Vīkkhipatiti vidūrato khipati, 
apanetiti attho. 

Gaüngáyan?* ti Gangasamipe. Palítanagáman ti sakatapat- 
tanagāmam.5 3! Āņā ti jānāttti *! āņā vattati. Addhayo- 
janan ti ca tasmim pattane addhayojanatthānavāsino ?? 
sandhāy' etam ** vuttam. Tatrāti ** tasmim pattane. 
Balav' āghātajāto ti uppannabalavakodho. Me ti mayham. 
Gatenāti gamanena. 

4. Sītam vā uņham và w atthi, tāyam velāyam puüi' 
ānubhāvena vā Buddhānam sabbakālam samasit' unhà va 
utu hoti, tam sandhāya tathā vuttam. Adbhiīņhamš 
sanniptātā ti niccasannipātā, tam pana 9 niccasan- 
nipātam *% dassetum džvasassdti ādi vuttam. Sanxn?- 
pātabahulā ti pacurasannipātā. Vosānan ti sanko- 
cam. Yāvakīvan ti ekam ev etam padam aniya- 
mato parimāņavācī, kālo c’ ettha adhippeto ti àha yatta- 
kam kālan ti. Vuddhi yevāti ādinā vuttam attham 


1 AG"M mbitho 139? ABGGnMP ?gayá 
P mito 3? ABGGnM sakatam- 

20 ABGGRM "tā 31-31 BmP āņā only 

2] ABGGNM arahasiti DA āņā only, with v.l. āņā ti 

23 B anūnam anūnam jānāti. The v.l. is better as it 
G anunam completes the meaning. 

?3 BG samanügino 33 ABGGnM ?yojane vàsino 

24 BG vaddhesīiti 33 BMP omtt etam 

25 ABGGmM kathesantīiti 34 ABGGnM tattháti 

26 Bm kuūcikāchi- 35 ABGGnmM abhipnha 

2? ABGGNM *pātessa- *6 AGm omit 


28 ABGG"M ^tum BmP "pātatam 


516, 7 


516, 7 


° 516, 8 


516, II 
516, 12 


516, 12, 13 


516, 15 
516, 15, 16 


516, 2I 
516, 22 


516, 23 
517, 2,7 ` 
517, 7 
517, 14 


517, 17 


517, 17, 19 
517, 21 
517, 22 
517, 23 
517, 23 


517, 24 


517, 26, 32 


517,35; 518,3 


518, 14 
518, 21 


518, 2I 


518, 21 
518, 25 


518, 26, 33 


519, 12 
519, 13 
519, 13 


519, 14, 15 


519, 16 


519, 27, 


519, 29 


519, 29 
519, 30 


28 


160 DIGHA-ATTHAKATHÁA-TIKA 
vyatirekamukhena dassetum abhtnham asanntpatanta ??. híti 
ādi vuttam. Akwlà ti khubhità, na pasanna. BA5jivà ti 
vaggabandhato vibhajja 3? visum visum hutvā. 

Sannibaütabheriyà ti sannipát' àrocanabheriya.?? Addha- 
bhuttā *% cāti sāmibhuttā.t! Osīdamāne ti hāyamāne. 

Pubbe akatan ti pubbe anibbattam. Swnkan ti bhandam 
gahetvà gacchantehi pabbatakhandha *?-naditittha-gaàmad- 
vàr' àdisu ràjapurisanam dàtabbabhagam. Balm ti nip- 
phannasass' adito *3 chabhagam sattabhagan ti ādinā lad- 
dhabbakaram.** Dandan ti dasavīsatikahāpaņ” adikam 
aparādhānurūpam gahetabbam *5 dhanadaņdam. Vajj- 
dhamman *$ ti Vajjirājadhammam. ldāni apaīūiattapaū- 
fiapan' adisu tappatipakkhe *? adinav' anisamse vittharato 
dassetum tesam apaññattan *9 ti àdi vuttam.  Páricariyak- 
khamā ti upatthānakkhamā. 

Kulabhoga-issariy” ādīvasena mahatī mattā pamāņan 
etesan ti mahāmattā, nītisatthavihite vinicchaye thapitā 
mahāmattā vtntcckayamahāmattā, tesam. Denttti niyyā- 
denti. Sace coro ti evamsaüiino sace honti. Papabhirutaya 
attanā ktūci akatvā. Dandanitisaüüite vohàare niyutta ti 
vohārikā, ye dhammatthā ti vuccanti. Suitadharā ti nitisut- 
tadharā, īdise vohāravinicchaye niyametvā thapitā. Param- 
parāgatesu ** atthasu kulesu jātā agatigamanaviratā attha- 
mahallakapurisā atthkakulikā.59 

Sakkāran! ti upakāram. Garubhāvam paccupatthapetvā *? 
ti: Ime amhākam garuno ti tattha garubhāvam pati 53 
pati ** upatthapetvā. M ānenttžti sammānenti, tam 
pana sammānanam 5t tesu nesam sols, ti 
āha manena piyāyanītti. 


Ntpacc' ākāran ti paņipātam. Dassentíti: Ime amhakam 
37 AGM asantivātattā 45 BmP *tabba 
BG asantivāpatantā 15 ABGGnM vajjikadha- 
M asannivātantā 4” BmP tappatikkhepa 
38 ABGGNMM vibhijjitvā 44 ABGGMM omit 
*39 AGm *árocanam- 49 BmP ?parabhatesu 
40 ABGGMM addha- 50 AGM atthangulikā 
41 So all MSS. 51 ABGGMM kāran 
1? BmP ?khanda 52 ABGGmM *patthā- 
43 ABGP nippanna- 55 Bm pati pati 
* AGmM laddha okaram (graphic | ?* AGmM dhammānam 


confusion of bba and o) 


BG sammānam 
B"P laddhakaram ; 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ I6I 


pitāmahā mātāmahā ti ādinā nīcacittā hutvā garum 55 
cittikāram *% dasseti. Santānetun 57” ti sambandham avic- 
chinnam katvā ghatetum.** 

Pasayh' ākārassāti *? balakkārassa. Kāmam vuddhiyā 
pūjanīyatāya vuddhi-hāniyo ti vuttam, attho pana vuttā- 
nukkamen' eva yojetabbo ; pāļiyam vā yasmā vuddhi 
yeva pātikankhā no parihāniti vuttam, 
tasmà tad anukkamena vuddhihàniyo t1 vuttam. 

Vipaccitum aladdh” okāse pāpakamme, tassa kammassa 
vipāke vā anavasaro va devatopasaggo,*? tasmim pana 
laddh” okāse siyā devatopasaggassa avasaro ti āha anup- 
fannam ... pe ... vaddhentiti. Eten’ eva anuppannam 
sukhan ti etthápi attho veditabbo. Balakayassa digunati- 
guņatādassanam, patibhayabhāvadassanan ti evam ādinā 
devatānam sangāmasīse sahāyatā veditabbā. 

Anicchitan ti anittham. Āvaraņato ti nisedhanato. 
61] Dhammato anapetā dhammiyā, sā *? iīdha džkammīkā ti 
vuttā. Migasūkar' ādighātāya sunakh' adinam kaddhitva 9? 
pajanam ** marapnam ** vàjo,9* migava, tattha niyuttà, te 
vā vājenti nentiti vājtkā,*$ migavacarino.9? Cittappavat- 
ian 55 bucchati ; kāyikavācasikapayogena hi sā loke pākatā 
pakāsabhūtā ti. 

5. Dev' āyatanabhāvena citattā, lokassa cittīkārathāna- 
tāya ** ca cetiyam ahost. Kāmakāravasena % kiūici pi na 21 
karaņīyā ! ti akaraņīyā. Kāmakāro " pana hat- 
thagatakaraņavasenāti āha agaketabbā tt attho ti. 

Abhimukhayuddhenáti*? abhimukham ujukam eva sanga- 
makaraņena. Upalātanam sāmadānaīī 73 cāti 7% dassetum 
Alan ti ādi vuttam. Bhedo pi idha upāyo evāti vuttam 


Aūūaira miītihubhedā” ti. Yuddhassa ** pana 
55 ABmGmMP garu 67 BMP migavadhacārino 

55 Bm città-; P citta- 65 ABGGNM "vatti' 

67 Bm sandhāretun $° Bm "tthānattā 

58 BG sametum *9 BmP kàmam- 

59 ABGGmMP pasayhakàra- si BG akaraniyan 

60 M devasaggo ** BGM ?mukhasukhenáti 

61 BmP add yassa 33 BmP sàmam dànaü 

€? BmP ti instead 74 P adds tam 

635 BG khaņdakhaddhitvā ss BmP "bhedāyā 

€i BmP vanacaranam DA ?bhedàya, but; D ?bheda 
65 ABGGNM vādo - 76 ABGGMM dabbassa 


66 BG vāpikā P daņdassa 


520, 4 


520, 8 


520, I7 


520, 25 
520, 28 


520, 33 
520, 35 


521,2,5 


521, 32 
521, 34 
521, 34 
522,2 
522, 3 
522, 4 
522, 7 


522, 


522, 


522, 
522, 
522, 


522, 


523. 
523, 
523, 
523, 
523. 


524, 


524, 


524, 


524, 


524, 14 


9 
9 


12 
25 
25 
35 


13 
30 
31 
31 
34 


8 


9 


9 


13 


162 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


anupāyatā 7” pageva  pakasità. [Idan ti aññatra 
upalāpanāya aūūatra mithubhedā ti” 
idam vacanam. Katkāya ” nayam labhitvā ti Yāva- 
kivañ ca... pe... no parihāniti imāya 
Bhagavato kathāya nayam upāyam labhitvā. Anukampā- 

Kathan ti Vajjīhi saddhim kātabbayuttam ** katham. 
Ujum karissāmīti patirājāno ānetvā pākāraparikhānam 
afiiathabhav' apàdanena ujubhāvam karissāmi. 

Patitthitaguno *! ti patitthit' acariyaguno. 

Issarā sannipatantu: Mayam anissarā, tattha gantvā kim 
karissāmāti Licchavino na sannipbatimsūti yojanā. Stūrā 
sannipatantūti etthāpi es eva nayo. 

Balabherin €? ti yuddhāya balakāyassa utthānabherim.*? 

6. Aparihānāya hitā ti aparihāniyā, na parihāyanti *t 
etehiti vā aparihāniyā, te pana yasmā aparihāniyā kārakā 
nàma honti, tasmà vuttam aparikānikare ti. Yasmā pana 
te parihānikarānam ujupatipakkhabhūtā, tasmā āha vuddh+- 
hetubhūte ti. Yasmà Bhagavato desanà uparüpari fiàn' 
ālokam pasārentī *5 sattānam haday” andhakāram vidha- 
mati, pakāsetabbe ca atthe hatthatale āmalakam viya sut- 
thutaram pākate katvā dasseti, tasmā vuttam candasahas- 
sam...pe...kathaytssāmīti. 

Yasmā Bhagavā tassa brāhmaņassa sammukhe Vajjīnam 
abhinhasannipat' àdipatipattim kathento yeva: Ayam 
aparihāniyakathā aniyyānikā vattanissitā, mayham pana 
sāsane tathārūpī kathā kathetabbā, sā hoti niyyānikā 
vivattanissitā, yāya sāsanam mayham parinibbānato param 
pi addhaniyam assa ciratthitikan ti cintesi, tasmā bhikkhu 
sannipátapetvà 39 tesam aparihàniye dhamme desento ten’ 
eva niyàmena desesi. Tena vuttam tdam Vajjisattake ** 
vullasadisam evāti. Evam sankhepato vuttam attham 
vitthārato dassento Idháfi cáti àdim àha. Tattha Tato ti 


77 ABGGMM anutāyatā 81 BG "hāniyanti 
738 BMP add ca ss BmP pasādentī 
79 AGm tatháyam s6 P "pātetvā 

s» BmpP *tabbayuddha 87 AG ?sattakena 
81 AGm ?gunenáti P Vajjiputtake 


8? AGm balavabhe- DA ?suttake with v.l. ?sattake 
33 BG upatthàna- | 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 163 


ādi disāsu āgatasāsane vuttam 5? tam 88 kathanam. Vzhāra- 
sīmā ākulā yasmā, tasmā wfosathapavarana thità. 

Ohīyamānako *? ti pāļito atthato ca vinassamāno. Uk- 
klūpāpentā % ti pagunabhāvakaraņena, atthasamvaņņanena 
ca paggaņhantā.?! 

Sāvatihiyjam bhikkhu viya pācittiyjam desāpetabbo ti. 
Vajijiputtakā viya dasavatthudīpanena. Gt%tgatāntti gihi- 
patisamyuttānitī vadanti. Gihīsu gatāni, tehi iiātāni 
gilugatāni. Dhūmakālo kālo *? etassāti Dhūmakālikam, 
citakadhūmavūpasamato param appavattanato.?3 

Thrabhāvappattā ti sāsane thirabhāvam anivattibhā- 
vam °% upagatā. 7Tfherakārakehiti therabhāvasādhakehi sil' 
adigunehi asekkhadhammehi. Bahüū ?5 rattiyo 95 ti *5 pab- 
bajitā hutvā bahū rattiyo jānanti. Sil' adigunesu patittha- 
panam eva sāsane pariņāyakatā ti āha tīsu stkkhāsu pavat- 
tenitti. Ovādam na dent1 abhājanabhāvato.*$ Paveņikathan 
ti ācariyaparamparāgatam 9%” sammāpatipattidīpanam ** 
dhammakatham. Sārabhūtam dhammapariyāyan ti sama- 
tha-vipassanā-magga-phalasamāpannena sāsane * sārabhū- 
tam bojjhanga-kosalla-anuttarasītibhāva-adhicitta-sutt' ādi- 
dhammatantim.199 

Punabbhavadānam punabbhavo uttarapadalopena. Itare ti 
ye na paccayavasikā, na āmisacakkhukā, te na gacchantt 
taņhāya vasam. Āraūūakesūti araūiabhāgesu,"! 
arafifiapariyapannesu.!? Nanu yattha katthaci'? taņhā !%4 
sāvajjā evāti codanam '/5 sandhāy āha gām antasen” 
āsanesu hiti ādi. Tena 

* Anuttaresu vimokkhesu piham upatthápayato ” ti 


ettha vuttasineh' àdayo 1° viya àraüiakesu sen' àsanesu 
sálayatà sevitabbapakkhiyā evāti dasseti. 


(a) M III 218 
88 ABGGnM vuttanta .- 98 BmP "dīpanī 
$9 BmP oliyama- 99 BmP omit 
3 ABGGnM °pento 19 ABGGmMP "tanti 
9! ABGGnM ?hanto 19) ABGGmM araññe bhavesu 
92 Bm omits 102 BGGmM araññe 
93 ABGGNM "vattito 103 Bm adds pi 
94 Bm "vattitabhā- 14^ ABGGmM sīt' uņhatā(!) 
95 BG bahu rattim yāti 105 ABGGnM vedanam 
96 BG abhājanā- 106 ABGGmM vuttamahādayo 


9? BmP ?parábhatam 


524, 15 
524, 16 
525, 17, 18 


525, 22 
525, 25, 34 


525,34; 526,1 


526, IO 
526, 10 
526, 11 
526, II 
526, I4 
526, 17 


526, 17 


526, 30, 34 
526, 34 
527, 2 


527. 3 


527, 12. 


527, 23 

527, 28 

527, 28 
527,36; 528,2 
528, 13, 14 
528, 14 

528, 15 

528, 16 

528, 17 


528, 19, 26 


528, 27 


528, 30 


528, 32 


164 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TIKĀ 


Atlanàá 19? : váti *?. sayam eva, tena!9? parehi!?? anussáhi- 
tatam; !!? tam ll sarasen' eva anàgatànam pesalànam 
bhikkhūnam āgamanam,!!? āgatānaūī ca phàsuvihàram !!? 
paccāsimsantiti !!4 dasseti. Imtnā nīkārenāti imāya patīpat- 
tiya. Agahitadhammagahanan 95 ti agahitassa pariyatti- 
dhammassa uggahanam. Gahitasajjhàyakaraman ti uggahi- 
tassa sutthu atthacintanam.!!* Cintan' attho hi sajjhàaya- 
saddo.!!” Entīti !!$ upagacchanti.!!? Nisīdāpentíti 1° āsana- 
paūūāpan' ādinā.?! 

7. Āramitabb' atthena karmmam ārāmo. Kamme ratā, 
na ganthadhure vàsadhure!? và ti kammarata. 
Anuyuttā * ti tapparabhaàvena punappunapasuta.!^ Jf; 
kattabbakamman 125 ti tam tam bhikkhūnam kātabbam 
uccávacakammam civaravicáran' adi. Ten' aha seyyathídan 
ti adi. Ufatthambhanan ti dupatta-tipatt' adikaranam. 
Tam hi pathamapatal àdinam ?* upatthambhanakàra- 
nattà tathà vuttam. Yadi evam katham ayam kamm' 
ārāmatā patikkhittā ti āha Ekacco htti ādi. Karonto yeváti 
yathāvuttatiracchānakatham kathento yeva. Atiracchāna- 
kathābhāve pi tassa tattha tapparabhāvadassan” attham 
avadhāraņavacanam. Partyantakāriti sapariyantam katvā 
vattā. 


** Pariyantavatim vācam bhāsitā ” ti 


hi vuttam. Afpabhasso váti parimitakatho yeva ek’ antena 
kathetabbass! eva kathanato. | Samaàpattisamàápajjanam 
ariyo tunhibhàvo. 


() DIA4 
107 So all MSS. 17 AG ayam jhānasaddo 
DA attano attano BG ayam jjhayasaddo 
108 ABGGm™mM kena M ayam jhayasaddo 
19 AGm purehi 18 BG ettha; Menta 
19 BmP ?*hitàinam 1? BG uggaccha- 
11 BBnGMP omit 120 BmP nisīdanti 
113 BGM gamanam 121 ABGGNM āsanam- 
13 BG "vihārānam 122 BG vāsā i 
114 BG "simsatīti M omits 
15 ABGGnM agahitam- 123 ABGG2nM anu anuyuttà 
DA *dhammá- 14 BmP ?ppunam- 
116 A atthacavantinam 125 Bm katabba- 
G2 antavavathinam DA kātabbam- 


126 BGM ?pathal'- 
Gm pațapațal’- 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 165 


Niddāyali yeváti nidd' okkamane anàdinavadassi nid- 
dàyati yeva. lriyápathaparivattan' àdinà !?? nam vinodeti. 
Evam samsaltho váti vuttanayena ganasanganikaya sam- 
sattho eva wviharati. | Dussilà pap' icchà nàmáti sayam 
nissīlā asantagunasambhàvan' icchàya samannāgatattā 
papa 128 lāmakā !?? icchà etesan ti pàp' iccha. Papapug- 
galehi mettikaranato ? ātļamtttā. Tehi sadā saha 
pavattanena ?ātasahāyā. Tattha ninnatādinā tad 
adhimuttatāya pātasamtavaūkā. 

8. Saddhā etesam atthiti āha saddkāsampannā ti. Āgama- 
niyapatipadaya āgatasaddhā āgamanīyasaddhā, sā 139 sāti- 
sayā mahābodhisattānam paropadesena vinā saddheyya- 
vatthum aviparītato gahetva 9! adhimuccanato ti àha 
sabbaūtubodhisattānam hotiti. Saccasampativedhato !3? āga- 
tasaddha adhigamasaddhà, Süra-Ambatth' àdinam !??? viya. 
Sammāsambuddho Bhagavā ti ādinā Buddh' ādīsu uppaj- 
janakapasādo pasādasaddhā Mahākappinarāj ādīnam viya. 
Evam etan 1 ti okkanditvā !$5 pakkhanditvā saddahana- 
vasena kappanam okatptanam. Duvidhā piti pasādasaddhā 
pi okappanasaddha pi. Tattha pasādasaddhā pharaņey- 
yarüpa !39 hoti,!?? savanamattena pi!3?9 pasidanato. Okap- 
panasaddha saddheyyavatthum ogāhetvā anupavisitvā: 
Evam etan ti paccakkham karonti viya pavattati. Ten' àha 
saddhāvimuito Vakkalitiherasadiso hottti. Tassa hiti okap- 
panasaddhāya samannāgatassa. Hiri etassa atthiti hiri,!** 
hiri mano etesan ti h2zrimamáà ti aha pāpa ... pe 

. cita ti. Pāpato ottappanti '*€ ubbijjanti bhāyantiti 
Ottāpīsm 

Bahum !? sutam suttageyy” ādi! etenàti bahussuto, 


> 


sutaggahanañ 144 c' ettha nidassanamattam, dharana- 


127 BmP add na 135 BmP okkantitvā ; M okkhand- 

128 AGmM pāpam; BG pāpa 136 BmP aparaneyya- 

129 ABGGmM lāmikā 1? ABGG?2M honti 

133 ABGG"M omit 138 BmP omit 

131 BmP ogahetva 133 ABGGnM hirim 
M gāhetvā 10 BmP ottappenti 

132 BmP saccapati- M1 BmP ottappi 

33 ABGGmM  Suraotth' àadinam DA ottàpino with v.l. ottāpī 
(due to graphic corruption) 142 BmMP bahu 
BmP sürabandh' àdinam M43 ABGG?nM suttam- | 
Cp A I 26 M4^ AG" sugattanam 


14 ABGGnM tan BG suttagganam ; M sutaggana 


528, 34 
529, 6 


529, 6, 10 


$29, 1I 
529, 12 
529, 14 
529, 23 
529, 25 


529, 26 
529, 26 
529, 28 


529, 29 


529, 30, 3I 
529, 33 


529, 34 
529, 36 


5309, I, 2 


530, 2 
539. 3 
539, 5 
530. 5 


530, 8 


530, 9 
530, IO 
530, IO 
530, 32, 33 


530, 33 
530, 36 


531, 3. 4 


531, 5 


-166 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


paricaya-paripucchānupekkhana-ditthinijjhānānam p' ettha 
icchitabbattà. Savanamülakattà tesam pi taggahanen' eva 
gahanam datthabbam. Atthakāmena pariyāpuņitabbato,'+5 
ditthadhammik' ādipuris' atthasiddhiyā pariyattabhāvato ca 
pariyaiti, tīņi pitakāni. Saccapattvedho saccānam pativij- 
jhanam. Tad api bāhusaccam,!t$ yathāvuttabāhusacca- 
kiccanipphattito. Pariyatti adhiībpetā saccapativedh” āva- 
hena '*7 bāhusaccena bahussutabhāvassa idha icchitattā. So 
ti pariyattibahussuto. Catubbidho hot: paticamassa pakarassa 
abhāvato. Sabbaithkakabahussuto titī '%% nissayamuccanaka- 
bahussut' àdayo !4? viya padesiko ahutvà pitakattaye sab- 
batthakam eva bāhusaccasabbhāvato 150 sabbassa ca !5! 
atthassa kāsanato '5? kathanato sabbatthakabahussuto. Te 
idha adhippetā patipatti-pativedhasaddhammànam  müla- 
bhūte pariyattisaddhamme suppatitthitabhāvato. 

Āraddhan ti paggahitam.5* Tam pana duvidham pi 
viriy” ārambhavibhāgena dassetum Tatthdti ādi vuttam. 
Tattha ek’ ekā ti ekākino, vupakatthavihārino ti attho. 

Pucchitvā ti pato 154 pucchitva. —Paficchápetun 155 ti: 
Tvam asukanāmo, tvam '% asukanāmo *$ ti vatvā, tehi : 
Ámáti patijanàpetun ti attho. Evam cirakat' àdi-anus- 
saraņasamatthanepakkānam appakasiren” eva sati-samboj- 
rūpe bhikkhū sandhāyāti vuttam. Ten’ ev’ āha Apti cáti 
ādi. 

Bujjhati etāyāti bodhiti laddhanāmāya sammāditthi- 
ādidhammasāmaggiyā ango ti bojjhango, pasattho sundaro 
vā bojjhango sambojjhanūgo. Upatthānalakkhaņo ti kāya- 
vedanā-cittadhammānam asubha-dukkhāniccānattabhāva- 
sallakkhaņasankhātam ārammaņe upatthānam lakkhaņam 
etassāti upatthānalakkhaņo.  Catunnam ariyasaccānam 
pīlan” ādippakārato vicayo upaparikkhā lakkhaņam etas- 
sāti pavicayalakkhaņo. Anuppannākusalānuppād” ādivasena 


m5 AGmM "tabba 131 BmP omit 
BG °tabbam 152 BmP kāyanato 
146 BmP add tena 155 BG panahitam 
M7 AGmM "āvahetabbā M pagehitam 
148 BmPti 144 BmP parato 
G hotiti . | 155 Bm sampati- 
149 B ?muiicanaka- 166 BmP omit 


150. ABGG™M "sambhā- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 167 


cittassa paggaho, pagganhanam !*? lakkhanam 158 etassāti 
paggahalakkhaņo. Pharaņam vipphārikatā 359 lakkhanam 
etassāti pharaņalakkhaņo. Upasamo kāyacittapariļāhānam 
vūpasamanam '% lakkhaņam etassāti wpasamalakkhaņo. 
Avikkhepo vikkhepaviddhamsanam lakkhaņam etassāti 
avikkhepalakkhano. Lin' uddhaccarahite adhicitte pavatta- 
mane paggahanigghasampahamsanesu avyàvatattàa !*! ajjhu- 
pekkhanam patisankhànam, tam lakkhaņam etassāti patt- 
sankhānalakkhaņo. Catūl kāraņehtti satisampajaīīiam,!** 
mutthassatipuggalaparivajjanā, upatthitasatipuggalasevanā, 
tad adhimuttata 9*3 ti imehi catühi karanehi. Chah? kárame- 
hīti paripucchakatā, vatthuvisadakiriyā, indriyasamatta- 
patipādanā, duppaīiiapuggalaparivajjanā, pafifiavantapug- 
galasevana,!9* tad adhimuttatà ti imehi chahi kāraņehi. 
Mahāsatipatthānavaņņanāyam pana ''Sattahi kàranehi " 
ti vakkhati, tam gambhīraiiāņacariyapaccavekkhanā 15 ti 
imam kāraņam pakkhipitvā ti veditabbam. Navaht kāraye- 
hīti apāyabhayapaccavekkhanā,!$6 gamanavīthipaccavek- 
khanà,!9*? piņdapātassa'$ apacāyanatā,!$% dāyajjamahatta- 
paccavekkhana,!9? satthumahattapaccavekkhana,!*? sabrah- 
macārīmahattapaccavekkhaņā !?! kusītapuggalaparivajjanā, 
āraddhaviriyapuggalasevanā, tad adhimuttata ti imehi 
navahi karanehi. Mahàsatipatthànavannanáyam pana āni- 
samsadassāvitā 172? jātimahattapaccavekkhaņā ti imehi 
saddhim ekadasani !?? vakkhati. Dasaht kāraņehtti Bud- 
dhānussati, Dhammānussati,!74 sangha-sīla-cāga-devatā- 
upasamánussati,'5 lükhapuggalaparivajjanà, siniddhapug- 
galasevanā, tad adhimuttatā ti imehi dasahi. Mahāsatipat- 
thānavaņņanāyam pana Pasādaniyasuttantapaccavekkha- 


naya saddhim ekādasāti vakkhati. Sattahi kāraņehiti 
157 ABGGnM *?gganhana 168 AGm piņdāpacāyanā 
158 BGM "lakkhaņe BG piņdapātapaccayanā 
159 ABGGNMM vipphāritā M piņdāpaccayatā 
160 ABGGmM "samana 19 AGm add t imehi saddhim 
161 ABGGNM ?vatato ekādasāni vakkhati 
162 BGM °jañña 170 AGm omit 
163 AGm ?*muttasevana 1 AGm bhattapaccavekkhana 
164 A omits 173 A °dassătinā 
BGGnM paiüià- GM *dassápità 
165 BmP ?cariyà- 173 BmP "dasahiti 
166 AGmM apāyam- 14 ABGGMM dhammam 


16” P gamanavidhipacca- 15 ABGGMM sangham-sīlam-cāgā- 


531, 
531, 
531, 
531, 


531, 
531, 


531, 


531, 


531, 


531, 


6 
6 


7 


8 


IO 


II 


12 


13 


13 


531, 14 


531, 15 


531, 17 


531, 19 


531, I9 
531, 20 
531, 21 
531, 2I 


531, 22, 23 
531, 22 


168 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


paņītabhojanasavanatā, utusukhasevanatā,!76 iriyāpathasu- 
khasevanatā,!7? majjhattapayogatā, sāraddhakāyapugga- 
laparivajjanatā, passaddhakāyapuggalasevanatā, tad adhi- 
muttata ti imehi sattahi. Dasah: káranehíti vatthuvisada- 
kiriyà, indriyasamatthapatipadanà, nimittakusalatà,!?9 sa- 
maye cittassa paggahanam, samaye cittassa niggahanam, 
samaye cittassa sampahamsanam, samaye cittassa ajjhupek- 
khanam, asamāhitapuggalaparivajjanam, samāhitapuggala- 
sevanam, tad adhimuttatā ti imehi dasahi kāraņehi. 
Mahāsatipatthānavaņņanāyam pana jhānavimokkhapacca- 
vekkhaņā ti iminā saddhim ekādasahiti vuttam.!'? Pafcahi 
kāraņehtti sattamajjhattatā, sankhāramajjhattatā, satta- 
sankhārakelāyanapuggalaparivajjanā,!* sattasankhàramaj- 
jhattapuggalasevanà, tad adhimuttata ti imehi paticahi 
karanehi. Yam pan' ettha vattabbam, tam Mahasatipat- 
thānavaņņanāyam āgamissati.  Kàmam  bodhipakkhiya- 
dhammà !! nàma nippariyāyato ariyamaggasampayut- 
tatā 182 eva niyyānikabhāvato.!$$ Suttantadesanā nāma 
pariyàyakatha ti Im:znà vipassanà ... fe ... kathestti 
vuttam. 

10. Tebhūmake sankhāre aniccā ti anupassati etayáti 
aniccānupassanā, tathā pavattā vipassanā, sā pana yasmā 
attanā sahagatasaīīfiāāya bhāvitāya bhāvitā '$£ eva hotiti 
vuttam amiccánupassanàya saddhim wppannasaWüan 95 ti. 
Saññasisena vàyam vipassanàya eva niddeso. Aqnatlasa#- 
fiddisu f$ es' eva nayo. Lokiyavipassanà $1 honti, yasmà 
aniccan ti adina tà pavattanti.!$9 Lokoyavipassanà píti fi- 
saddena missikā 187? p’ ettha santîti 188 atthato āpannan ti 
atth' āpattisiddham attham niddhāretvā sarūpato dassetum 
virāgo ti ādi vuttam. Tattha āgatavasenāti '*%tathā āgata- 
pāļivasena !*9 vzrāgo ntrodho ti hi tattha nibbānam vuttan ti 


176 M omits 185 BmP °sañña 

17 M repeats DA uppannam- 
178 BG ticittakusa- 155 BmP add ti 

179 BmP vakkhati 187 BG missitā 

180 M "saikhārakevalāyana- BP missakā 

1! ABGGnM kodhapakkhiya- 188 A sanatthantiti 
192 BmP "payuttā G7 sanathantiti 
185 BG nīyānika- M santatīti 

184 BmP vibhāvitā 189-189 AGmM "āgatā- 


BG tathāgata- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 169 


īdha virāgasaūnā nirodhasañña ti vutta!9" sanüa nibbàn' 
ārammaņā pi siyum. Tena vuttam dve lok' uttará $1 hontíti. 
rī. Mettā etassa atthiti mettam, cittam. Tamsamutthā- 
nam kāyakammam mettam kāyakammam. Esa 
nayo sesadvaye pi. Imàníti !*! mettākāyakamm' ādīni bhik- 
khünam vasena āgatāni tesam setthaparisabhavato. Yatha 
pana bhikkhunisu pi labbhanti evam gihisu pi labbhanti 
catuparisasādhāraņattā ti tam 192 dassento Biskkhünam 
híti àdim àha. Kàmam ādibrahmacariyakadhammava- 
sena!93? pj mettakayakamm' adi!?* labbhanti,!?5 nippariyà- 
yato !?* pana carittadhammavasena !?? ayam attho icchito 
ti dassento abhisamácàrikadhammapüranan t1 aha. Tepita- 
kam ?1 198 Buddhavacanam paripucchana-atthakathanava- 
sena pavattiyamanam hitajjhasayena !*? pavattitabbato. 

Ā viti* pakāsam, *'! pakāsabhāvo c' ettha ??! yam 
uddissa tam kāyakammam karīyati, tassa sammukhabhā- 
vato ti āha sammukhā ti. Raho ti appakasam, appaka- 
satā ca yam uddissa tam kāyakammam karīyati, tassa 
apaccakkhabhàvato?9? tj aha farammukhà ii. Sahayabha- 
vagamanam tesam purato. Ubhayehtti navakehi, therehi ca. 
Paggayháti pagganhitvà uccam *9* katva. Kāmam mettā- 
sinehasiniddhānam nayanānam ummīlanā, pasannena mu- 
khena olokanaii ca mettam kāyakammam eva, yassa pana 
cittassa vasena nayanānam mettāsinehasiniddhatā, mu- 
khassa ca pasannatà,?"* tam *9 sandhaya vuttam tnettam 
manokammam nāmāti. 

Lābhasaddo kammasādhano: Ko *$ bhavatā *%7 lābho 
laddho ti ādisu viya. So c' ettha dhammaladdhā ti vacanato 
atītakāliko *%% ti āha cīvar ādayo laddhataccayā tī. Dham- 


190 BG vuttam 


191 
192 
193 


194 
19$ 
196 
197 


BmP vutta 

BmP imàni pi 
ABGGnM omit 

AG? "cāriyaka- 

BGM °cariyika- 

Bm ?*dhammassavanena 
P ?cariyikadhammasavanena 
B"P *kammāni 
ABGGnM labbhatiti 
AG" nipphari- 

Bm ?*dhammassavanena 
P ?*dhammasavanena 


II-—M 


198 ABGGmM omit 
199 BG *jjhásavasena 
200 BG avīti 


201-201 AGm "bhāv' ettha 


292 BmP paccakkha- 

205 ABGGMM uddham 

:04 BG pasannā 

205 BG nam 

206 Bm omiis 

207 ABGGM bhagavatā 
Bm lābhā vata iustead 

$68 AGM "kāmako | 
BGM atītakā 


531, 23 
531, 24 
531, 24 
531I, 26 


531, 27 


531, 27, 34 


532, 15 
532, 15 
532, 15 


532, 19 
532, 21 


532, 28 


532, 31 


532, 31 
532, 32 


533; 3 


533. 6 


533. 
533. 
533. 
533. 


533. 


IO 
II 
11-13 


II 


12 


533. 13 


533. 


14 


533. 15 
533. 15 


533, 16 


170 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


mato āgatā ti Dkammtkā. Ten’ āha dhamma- 
laddhà ti. Imam eva hi attham dassetum kuhan’ 
ádíti àdi vuttam. Cittena vibhajanapubbakam kāyena 
vibhajanan ti mūlam eva dassetum evam ctttena vibhajanan 
ti vuttam, tena citt' uppādamattena pi pativibhāgo 2% na 
kātabbo ti ?!? dasseti. Appattvibhattan ti bhāvanapumsaka- 
niddeso, appativibhattam ?!! Jabham bhufijatiti kammanid- 
deso eva và.?!? 

313 N" eva gihinass deti, attano *!* ajivasodhan' attham. 
Na %5 attanā paribhuñjatíti attanà va na paribhufjati : 
Mayham asādhāraņabhogitā  ma*?!* hotūti.  Patrgay- 
hanto *1* ca ... fe .. . passatiti iminā tassa lābhassa tisu pi 
kalesu sadharanato 218 thapanam dassitam. Pahganhanto 212 
ca saūghena sādhāraņam hotiti iminā patiggahaņakālo das- 
sito, gahetvā ... pe... passattti iminā patiggahitakālo, tad 
ubhayam pana tàdisena pubb' abhogena vinà na hotiti 
atthasiddho purimakālo. Ta-y-idam patiggahaņato pubbe 
v’ assa hoti: Sanghena sādhāraņam hotūti patiggahes- 
sāmiti. Patigaņhantassa *!? hoti: Sanghena sādhāraņam 
hotüti patiganhamiti. Patiggahetvà hoti: Sanghena sadha- 
ranam hotüti patiggahitam mayà ti evam tilakkhanasam- 
pannam katvā laddhalābham osānalakkhaņam **% aviko- 
petvā paribhuūjanto sādhāraņabhogī appativibhattabhogī 
ca hoti. Imam?" pana sārāņīyadhamman *** ti imam 
catuttham saritabbayuttadhammam. Na M ... pe... 
gaņhanti tasmā sādhāraņabhogitā eva dussīlassa n” atthiti 
ārambho pi tāva na sambhavati, kuto pūraņan ti adhippāyo. 
Parisuddhasīlo ti iminā lābhassa dhammikabhāvam das- 
seti. Vattam akhandento t1?** iminà appativibhattabhogitam 
sādhāraņabhogitaīī ca dasseti. Sati pana tad ubhaye 
sáàràntyadhammo pürito eva hotiti āha pūrettti. 


209 AGM patibhāge ?315 DA omits 


BG patidho ; M patigo 216 M adds tà 
210 AGm add pi ?? ABGGnmM pati- | 
211 Bmp add và DA pari- with v.l. pati- 
212 BmP omit 218 BG sādhāraņo 2: 
315 Bm adds tam tam 219 M pati- 

P adds tam 220 AGM obhāsana- 
*14 A atta 22] So all MSS. 

G2 atthe DA idam 

BG attho | ?* BmP sàarantya /hroughout 


M attho 223 BG add pi 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 171 


Odissakam katvā ti etena anodissakam katvā pituno 
ācariy' upajjhāy' ādīnam vā ther' āsanato patthāya dentassa 
sārāņīyadhammo yeva hotiti dasseti. Sárániyadhammo pan 
assa na hoti patijagganatthāne odissakam katvā dinnattā. 
Ten” āha palibodhajagganam nāma hotiti ādi. Yadi evam 
sabbena sabbam sáraniyadhammapürakassa odissakadánam 
na vattatiti? No na vattati yuttatthāne *?* ti dassento 
Tena pandti ādim āha. Gilàn' àdinam odissakam katvà 
dānam appativibhāgapakkhikam: Asukassa na dassāmiti 
patikkhepassa abhāvato. Vyatirekappadhāno ?*5 hi pativi- 
bhàgo,??* ten' āha avasesan ti ādi. Adātum piti pi-saddena 
dātum pi vattatíti dasseti, taü ca kho karuņāyanavasena, 
na 227 vattapüranavasena. Sustkkhitāyāti sārāņīyadham- 
mapūraņavidhimhi sutthu sikkhitāya, sukusalatāyāti *** 
attho. Idàni tassā *** kosallam dassetum Sustkklitāya 239 
hīti ādi vuttam. Dvadasahi vassehi pūrati, na tato oran ti 
iminā tassa duppūraņam dasseti. Tathā hi so mahapphalo 
mahánisamso, ditthadhammikehi pi tàva garutarehi phal 
ànisamsehi ?3! anugato. Tamsamangi ca puggalo visesalābhī 
ariyapuggalo viya loke acchariy” abbhutadhammasaman- 
nāgato hoti. Tathā hi so duppajaham dānamayassa sīlama- 
yassa ca puññassa patipakkhadhammam sudüre vikkham- 
bhitam katvà suvisuddhena cetasà loke pākato hutvā 
viharati. Ta-y-idam *3* attham vyatirekato anvayato ca 
vibhàvetum Sace híti àádi vuttam, tam suviüüeyyam eva. 
Idāni 'ssa **3 samparāyike ditthadhammike ** ca ānisamse 
dassetum Evan ti ādi vuttam. JV” eva tssā na macchariyam 
hoti cirakālabhāvanāya **5 vidhūtabhāvato.*$$ Manussānam 
piyo hoti pariccāgasīlatāya visuddhattā.**? Ten āha: 


“ Dadam ?38 piyo hoti, bhajanti nam bahū ” ti 


(c) A III 40 
224 AGmM sutta- 333 BmP tass’ imam 
225 P 9?ppatthàno 233 BmP ye 
33€ ABGGmM patibhago 234 BG omtt 
227 ABGG? omit 235 ABGGNM ?bhávanà 
228 BMP sukusalāyāti 236 AGM vidhūtam- 
229 BG tassa ti 237 ABGG%2 vissutattā 
230 BG sikkhi- M vissutatathà 


231 BmP add ca 238 ABGGH% bhaddam 


533. 17 


533, 18 


533. 19 


533. 20 


533. 23. 27 


533, 28 


533. 29 
533. 33 


533. 34 


534, 9, 10 
534, 11 


534, 
534. 


534, 


534, 


534, 


534, 
534, 


534, 24 


535, 


535, 


535. 


535. 


535, 


535, 


536, 


24 


28 


II, 27 


172 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ādi. Sulabhapaccayo hoti dānavasena uļār” ajjhāsayānam 
paccayalābhassa idh” ānisamsabhāvato?** dānassa. Patta- 
galam *9 assa diyyamānam **1 na khīyati pattagatass 
eva *? dvādasavassikassa mahāsattassa *13 avicchedena **4 
pūritatta. Aggabhaņdam labhati devasikam dakkhiņeyyānam 
aggato patthaya dànassa dinnatta. Bhaye và ... fe ... 
āpajjanti deyyapatiggáhakavikappam 3*5 akatvā attani nira- 
pekkhacittena cirakālam dānasūratāya *1% pasāditacittattā. 
Tatrāti tesu ānisamsesu vibhāvetabbesu. Imānt tamdī- 
panāni vatthūni kāraņāni. 

Alabhantā piti amahāpuūīiiatāya na lābhino samānā pi. 
Bhikkhācāram aggasabhāgan ti sabhāgam **? tabbhāgiyam 
bhikkhācāramaggam jānanti. ?% Anuttariyamanussadham- 
mattā, therānam **$ samsayavinodan” atthafi ca Sārāņīya- 
dhammo me bhante pūrito ti āha. Tathā hi dutiyavatthusmim 
pi therena attā *%* pakāsito ti.**? Manussānam piyatāya 
sulabhapaccayatāya pi idam vatthum eva. Pattagatākhī- 
yanassa pana visesam vibhāvanato Idam tāva ... pe... 
ettha vatthun *51 ti vuttam. 

Gtribhaņdamahāpūjāyāti Cetiyagirimhi sakala-Lankādīpe, 
yojanappamāņe samudde ca nāvā-sanghāt' ādike thapetvā 
dīpa-puppha-gandh” ādīhi kariyamānamahāpūjāya. Parı- 
yàyenáfíti. lesena pi. Anucchavikan ti sārāņīyadhamma- 
pūraņato pi *** idam yathābhūtam pavedanam tumhākam 
anucchavikan ti attho. 

Anārocetvā va palāyimsu corabhayena. Attano dujjīvi- 
kāyāti ca vadanti. 

Vattissattti kappissati. Ther? sáranvyadhammapürikà 
ahosi, therassa pana silatejen eva devataà ussukkam 
āpajji.**3 


239 ABGGNMMP idānisam- 246 BmP dānapūra- 
*49 AGm pattam; BG gatta- 24? BG sabhāgatam 
P pattigan' 248—248 BG anussariyamassa- 
2411 ABGGnM add tam dhammatthero nam 
22 BG *?ganass'- 249 A atta | 
BmP ?gatavasena G" attha 
243 BBmGP maháapattassa 250 BG omit 
244 AG °cchedana 251 DA vatthu 
BM avitacchedena 352 M ti 
G? avipecchadana | 253 BGM āpajjati 


245 AGm deyapatiggāhaka- 
vippakam; BG desapati- 


MAHÁPARINIBBAÁNASUTTAVANNANA 173 


N” atthi etesam khaņdan ti Akhaydāwt. Tam 
pana nesam khandam dassetum yassáti ádi vuttam. Tattha 
upasampannasīlānam *** uddesakkamena ādi antā veditabbā. 
Ten' àha sattasdti ādi. Anupasampannasīlānam ** pana 
samādānakkamena pi ādi antā labbhanti. Partyante 
chinnasātako *5 viyāti vatth'” ante ?*% vā das ante vā 
chinnavattham viya, visadis’ udāharaņam p etam *7 
akhandàníti imassa adhigatatta.?5* Evam sesāni pi udā- 
haraņāni. Khaņditabhinnatā *** khandam, tam etassa 
atthīti khandam,?*? silam. Chiddan ti àdisu pi es' eva nayo. 
Vemajjhe bhinnan vinivijjhanavasena. Visabhāgavaņņena 
gāvī viyāti sambandho. Sabalarahitāni asabalāns. 
Tathā akammāsānt. Sīlassa taņhādāsavyato mocanam 
vivattūpanissayabhāv' āpādanam.**! Yasmā ca tamsaman- 
gipuggalo serī sayamvasī bhujisso ?*%* nāma hoti tasmā pi 
bhujissāni2$ Ten’ ev' àha bhujissabhavakaranato 
bhujissānīti.  Suparisuddhabhāvena pasamsatthā v:fi- 
ūūtasatthāni. Iminā 'ham sīlena devo vā bhavey- 
yam, dev' aūīataro vā, tattha nicco dhuvo sassato ti, 
silena suddhiti ca evam adina Taņhādiithīhi aparāmaithattā. 
Ayam te silesu doso ti catusu vipattisu yaya kayaci vipattiya 
dassanena parámattham ?*! anuddhamsetum. Samádhisam- 
vattanappayojanāni  samādhisamvattanikānt. 
Samānabhāviūpagatasīlā **5 ti silasampattiyà samanabhavam 
upagatasīlā sabhāgavuttikā. Kāmam puthujjanānam pi ?** 
catupārisuddhisīle *$7 nānattam na siyā, tam pana na *** ek 
antikam, idam ek' antikam *% niyatabhāvato ti āha NV” aitht 
maggasīle nānattan ?79 ti. Tam sandhay etam vuttan ti 
tam?" maggasilam 222 sandhāya etam yāni tāni 
sīlāniti ādi vuttam. 


Yayan ti ya ayam mayhañ *75 c' eva tumhākaūī ca 
254 BG "pannassa sī- 65 AGmM bhuūji- 
255 AGNM jinnasāvako 264 BmP "tthum 
256 AGmM natte 265 BG samādhibhā- 
BG tante 266 BmP ca 
257 BMP c’ etam 267 P "sīlena 
255 AGmM adhikatattā 268 AGM omit 
259 ABGGNM khaņditam- 29 ABGGNMM "antikā 
266 ABGGMM khaņda 270 BG nānattatā 
261 G "āpadāmam ?) BmP omit 
262 A bhuiijiso; BG abhujisso 272 ABGGMM maggam- 


Gn bhufijaso; M bhuíijisso 2733 AGM mayai 


536, 29 
536, 29 


536, 29 
536, 29 


536, 31, 32 
536, 31 
537, 2 
537, 3 


537. 4 
537. 5 


537. 5 


537, 8 
537, 11 


537. 13 
537. 14 


537, 14 


537. 14, 15 


537, 16 


537, 16 


537, 18 


537, 19 


537, 22 
537. 23, 24 
537. ?4 
537, 24 


537, 25 
537. ?7 


537, 28 
537, 28 
537, 28 


537. 29 


174 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


paccakkhabhūtā. Dxtthtti maggasammāditthi. N:d- 
dosa 224 ti niddhutadosā,?”5 samucchinnarāg' ādīpāpa- 
dhammā ti attho. VNzyyāttžti vattadukkhato nissarati 
nigacchati. Sayam niyyantim ?78 yeva ??5 hi tamsamangī- 
puggalam ??? vattadukkhato niyyàpetiti vuccati. Yà Satthu 
anusatthi,?/? tam karotiti £a kkaro, tassa yathánusit- 
tham *?? patipajjanakassáti attho. Sasmanaditthibhavan ti 
sadisaditthibhāvam saccasampativedhena abhinnaditthi- 
bhāvam. Vwuddht yevāti ariyavinaye tīhi **% guņehi 
vaddhi *$! yeva, no parihàniti ayam aparihàniyadham- 
madesanà pi?9* attano **? sāsanassa addhaniyatam 283 
ākankhantena Bhagavatā idha desitā. 

12. Asannaparinibbānattā ti katipayamāsādhikena sam- 
vaccharamattena parinibbanam bhavissatiti katvà vuttam. 
Etam yevāti ** I ti sīlan ti ādikam vyeva.*** Iti 
szlam ti ettha iti-saddo pakār' attho parimàn' attho ca 
ekajjham katvā gahito ti āha evam sīlam ettakam sīlan ti. 
Evam silan ti evam pabhedam silam. Ettakam silan ti 
etam paramam, na ito bhiyyo. Catupárisuddhisilan t 
maggassa sambhārabhūtam lokiyacatupārisuddhisīlam. Cttt' 
ek aggatā samādhīti etthāpi es eva ayo. Yasmim ?95 
sīle thatvā ti yasmim lok' uttarakusalassa padatthānabhūte 


“ Pubbe va kho pan” assa kāyakammam vacīkammam 
ājīvo suparisuddho hoti " ti (4) 


evam vuttasile patitthaya.?56 Eso??? ti maggaphalasa- 
mādhi.*$$ Paribhàáwito ti tena silena sabbaso bhàvito pabha- 
vito.**% Mahapphalo hoti mahânisamso ti maggasamādhi 
tava sāmaīiaphalehi mahapphalo, vattadukkhavūpasa- 
mena mahānisamso. Itaro patippassaddhippahānena ma- 
happhalo,??? nibbutisukhappattiya **! mahānisamso. Yamht 


(a) M III 289 


274 BG "sāni | 282 BmP attano pi 

2735 ABGGNM vinidhūta- 288 ABGGNM atthani- 
Bn nidhuta- 284—284 AGM omit D 

276 BmP niyyantass eva t85 ABGGMM yamhi 

277 ABGGM °samañgim- 286 ABGGMM patitthā 

238 Dm anusitthi 287 ABGGMMP so 
P anusittham 288 BG "samādhim 

279 A "sitthi; GM "sitthim 289 BmP sambhā- 

280 BmP omit 290 AG™m add ti 


231 BmP vuddhi 291 BmP "sukh' uppattiyā 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 175 


samādhimhi thatvā ti yasmim lok” uttarakusalassa padat- 
thānabhūte pādakajjhānasamādhimhi ???c' eva vutthàna- 
gāminisamādhimhi **? ca thatvā.*?$ Sā ti maggaphalapañña. 
Tena paribhāvitā ti tena yathāvuttasamādhinā sabbaso 
bhāvitā pabhāvitā.*?1 25 Mahapphalā mahānisamsā tam *5 
samādhimhi vuttanayena  veditabbam. Api ca te*** 
bojjhanga-magg' anga-jhàn' aüngappabhedahetutaya  ma- 
happhalā ; sattadakkhiņeyyapuggalavibhāgahetutāya ma- 
hānisamsā ti veditabbā. Yāya paññaya thatvā ti yas- 
sam??? vipassanāpaūāya,?*?* samathavipassanāpaūiāya ?* 
vā thatvā. Samathayànikassa hi samadhisahagatà pi patina 
maggādhigamāya visesapaccayo hoti yeva. Samma-d-eváti 
sutthu yeva, yathā āsavānam leso pi návasissati, evam 
sabbaso āsavehi vimuccati. Aggamaggakkhanam hi sandhāy 
etam vuttam. 

13. Lokiy' atthasaddānam ** viya abhirantasaddassa 
siddhi *% datthabbā.  Abhirantam abhiratam abhiratiti 
atthato ekam.  Abhiranta-saddo 3?! vāyam abhirucipari- 
yāyo %% na assādapariyāyo. Assādavasena hi katthaci va- 
santassa assādavatthuvigamena siyā tassa tattha 39? anabhi- 
rati, ta-y-idam š% khīņ' āsavānam n' atthi, pageva Budd- 
hānan ti āha Buddhānam ... pe... n atthíti. Abhirativa- 
sena katthaci vasitvā tad abhàvato aüüattha gamanam 
nama Buddhànam n' atthi. Veneyyavinayan' attham ??? 
pana katthaci vasitvà tasmim siddhe veneyyavinayan 
attham 3956 eva tato aüifiattha gacchanti, ayam ettha yatha- 
ruci. Āyāmdti ettha ā-saddo āgacchāti iminā samān' 
attho āha ehi yāmdti. Ayāmdti*7 pana pāthe a-kāro ** 
nipātamattam. Santikdvacarattā theram ālapati, na pana 
tadā Satthu santike vasantānam bhikkhūnam abhāvato. 
Aparicchinnagaņano 3% hi tadā Bhagavato santike bhikkhu- 


292-292 A omits 39) AGm abhiranti- 
2933 AGm thapetva BGM anabhirati- 
29% BmP paribhà- 39 ABGGmM abhirüpapariyàye 
295-295 BmP mahapphalamahāni- 3933 ABGGnM yattha 
samsatà 306 BmP yadidam 

2906 AGm kho; BGM omit 305 AGM vineyavinayan - 
297 BmP yāyam BGM vineyya- 
298 BmP "paitiāyam 306 ABGGNMM vineyya- 
299 AGnM lokantabhantasaddānam 3%” ABGGMM āyāmāti 

BG lokantahantasaddānam 308 ABGGNM ā-kāro 


300 B ditthi 809 BG "gaņanā 


537. 30 
537, 39 
537, 39 


537. 31 


537, 32 


537, 33 


537. 34 


537. 30 
537. 36 
538, I 


538, 3 
538, 7 
538, 4 


538, 5 
538, 5 


538, 7 
538, 8 
538, 9 


538, 23 
538, 23 
538, 23 


538, 25 


538, 25 
538, 25 


538, 30, 31 


539, 5 
$39, 16; 539, 17 


176 |» DIGHA-ATTHAKATHÀ-TIKA 


sangho. Ten āha mahatā bhikkhusanghena 
saddhinti. Ambalatthtīkāgamanatn ti Amba- 
latthikagamanapatisamyuttapatham daha.  Pātaltigāmaga- 
mane 319 ti etthāpi es eva nayo. Uttānam eva anantaram 
hetthà ca samvannitarüpatta.?! 

16. Āyasmā Sāriputto ti ādi pāthajātam. Sampasādaniye 
ti Sampasadaniyasutte. Vztthāritam porāņ' atthakathāyam, 
tasmà mayam pi tatth' eva nam atthato vittharayissamiti 
adhippāyo. 

20. Āgantvā vasanti ettha āgantukā ti āvasatho, tad eva 
agaran 9? ti aha avasathágàram tt àágantukaànam 
āvasathagehan ti. | Dvinnam rājūnan ti Licchavirāja- 
Magadharājūnam. Sakāyakā ti sevakā. Kulānīti kutum- 
bike.313 

21. Santhatan 314 ti santhari,*!5 sabbam santhari, sab- 
basanthari?!$9 tam sabbasantharvt—m.3!* Bhāvana- 
pumsakaniddeso cāyam. Ten” āha yathkā sabbam santha- 
tam 318 hoti evan ti. 

23. Dussīlo ti ettha du-saddo abhāv’ attho, dup- 
pañño ti ādisu viya, na garahan’ attho ti āha asīlo nissīlo ti. 
Bhinnasamvaro ti ettha yo samādinnasīlo kenaci kāraņena 
silabhedam patto, so tàva bhinnasamvaro hoti. Yo pana 
sabbena sabbam asamādinnasīlo ācārahīno, so katham 
bhinnasamvaro nàma hotiti? So pi sādhusamācārassa 
pariharaniyassa ?!? bheditatta bhinnasamvaro eva nàma. 
Vinatthasamvaro *?' samvararahito ti hi vuttam hoti. 
Tam tam sippatthānam. Māghātakāle 3?1 ti 32? evam māghā- 
taghosanam ?**3 ghositadīvase. 

Abbhuggacchati pàpako kittisaddo. 

Ajjhāsayena manku hoti yeva vippatisāribhāvato. Tas- 


319 BG omit gama 317 AGnm sabbam- 
311 AGm samvaccharavannita- P omits 
rūpantā 318 P santharitam 
31? AGm āharan 319 AG add hi | 
BG āgāran BnmP parihāniyassa - 
M āgaran 320 B'mP vissattha- i 
315 BGM kutim- 321 AGm māghāpaņīte hi 
314 BG santhanan M maghapanite 
M santatan P omits 
315 A BGGmM santharitabbam 822 BMP add mā ghātetha pāņino ti 


316 ABGGNM sabbam 323 BmP māghātāti ghosanam 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 177 


sūti dussilassa. Samadáya javaltitthànan 3234 ti utthāya 539, 18 
samutthāya katakāraņam. Āpātham āgacchatiti 3*5 tam 539, 19 
manaso 3*$ upatthāti. Ummīletvā idha lokan ti ummīlana- 539, 19 
kāle attano puttadar' adidassanavasena idha lokam passati. 539, 20 
Nimmiletvà paralokan ti nimīlanakāle gatinimitt upatthā- 539, 20 
navasena paralokam passati. Ten' aha cattàro apáyá ti àdi. 539,20 
Paūcamapadan ti kāyassa bhedā ti ādinā vutto 539, 23 
paūcamo ādīnavakotthāso. Vuttavipartiyāyendti 37 vuttāya 539, 24 
ādīnavakathāya vipariyāyena. Appamatto tam 328 tam š8 
kasīvaņijj ādim yathākālam sampādetum sakkotīti ādinā ; 
pāsamsam silam assa atthiti sīlavā; silasam- 
panno ti sīlena samannāgato sampannasīlo ti evam 
ādikam pana atthavacanam sukaran ti anāmattham. 

25. Pāliwmuttakāyāti 5% sangīti-anārūļhāya dhammaka- 539, 25 
thāya.5? Tatth” evāti āvasathāgāre eva. 539, 31 

26. Issariyamattāydti issariyappamāņena,33! ijssariyena C' 540,5 
eva vittüpakaranena ??? cáti evam và attho datthabbo. 
Upabhogüpakaranàni pi hi loke mattà ti vuccanti. Pafalt- 540, 7 
gāmam nagaram katvā tī pubbe Pātaligāmo ti laddhanāmam 
thānam idàni nagaram katvā. Māžentžti patitthāpenti. 540, 7 
Āyamukhapacchindan” atthan ti āyadvārānam 33% upac- 540, 8 
chedanāya. Sahass' eváti và pàtho, sahasso eva. Ten” āha 540,9 
ek' ekavaggavasena sahassam sahassam hutvā ti. Gharavat- 540, 9, 10 
thūnīti gharapatitthānatthānāni.33+ 

Cittànz9* namantittis tamtamdevatānubhā- 540, 11 
vena tattha tatth' eva cittāni namanti vatthuvtjjātātha- 540, 12 
kānam, yattha yattha tāhi vatthūni pariggahitāni. Stpp' 540, 13 
ānubhāvendti sippānugatavijjānubhāvena. Nagaggaho ti 540, 14 
nāgānam nivàsapariggaho. Sesadvayesu pi es' eva nayo. 
Pāsāņo ti apalakkhanapasano.9?? Khāņuko ti yo koci 540, 15 


34 ABGGNM vattitatthānan 330 ABGGMM samma- 
DA pavattitam thānam with v.l. P dhammi- 
pavattitthānam 331 BGM issaripamā- 

325 AG™m insert here a passage belong- 5? AGM "kāreņa 
ing to Mahànidàna, probably due BG ?karane 
to confusion of leaves. 333 AGm kāya-āyathadvā- 

326 ABGGMM pana thānaso 334 BmP "patitthāpanatthānāni 

327 ABGGNM vuttapari- 335 B mittāni mittā ti 

338 AGm kantam nantam G mittā ti 
BG tam only 356 B nimantīti 
M kantam tantam 331 BmP appala- 


39 ABGGNM "muttikā- 


540, 16 


540, 16 
549, 17 
540, 23 


540, 24 
540, 30 


540,34; 541,2 


541, I 


541, 3 
541, 6 
541, 6 
541, 6, 12 
541, 13 
541, 28 


541, 29 
541, 32 
541, 33 
542, 2 


178 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


khāņuko. Sippam japitvā **% tādisam sārambhatthānam 
pariharitvā anārambhe thāne tāhi vatthupariggahitāhi 3% 
devatāhi saddhim mantayamānā 3% viya tamtamgehāni mā- 
penti upadesadānavasena. Tesan ti vatthuvijjāpāthakānam, 
sabbāsam 3! devatānam. Mangalam vaddhāpessantīti man- 
galam brūhessanti. Paņditadassan” ādīni *** hi uttamaman- 
galāni. Ten’ āha atha mayan ti ādi. 

28. Saddo abbhuggacchati avayavadhammena samuda- 
yassa apadisitabbato yathá “ alañkaro Devadatto ” ti. 
Ariyakamanussānan 343 ti Ariyadesavāsīmanussānam. Rāst- 
vasen? evāti ** sahassam satasahassan ti ādinā rāsivasen” 
eva, appakassa pana bhaņdassa kayavikkayo aūīatthāpi 
labbhat' evāti rāsivasen' evāti vuttam. Vaņijjāya *** patho 
pavattitthānan ti vayitpatho ti purimavikappe 
attho; dutiyavikappe pana vànijànam ?*6 patho pavattit- 
thānan ti vanippatho ?*? ti imam attham dassento vàniànam 
vasanaithānan ti āha. Bhaņdapute bhindanti mocenti 
etthāti 5 putabhedanan?? ti ayam ettha attho ti 
āha bhaņdaputabhede 35% ... pe ... vuttam hotiti. Ca-kār 
attho 351 samuccay' atthe **? vā-saddo.?3 

29. Kālakaņņī sattā ti attanā kaņhadhammabahulatāya 
paresañ ca kaņhavipākānatthanibbattinimittatāya 354 kala- 
kaņņiti laddhanāmā rūpūpaddavakarā appesakkhasattā. 
Tan ti Bhagavantam. 

30. Pubbanhasamayan ti** pubbaņhe ekam 
samayam. Gāmapavisananīhārenāti 35% gāmappavese *57 ni- 
vasan' ākārena. Kāyapatibaddham katvā ti cīvaram pāru- 
pitvā pattam hatthena gahetvā ti attho. 


338 BmP jappitvà 847 AGM vaņijjāpatho 
DA jappetvà with v.l. japitvà BGM vanijjapatho 

33 ABGGmM vatthühi pari- 348 ABGGmM ettbápi 

340 BG matthantayamānā 33 ABGGnM *?bhedan 

34 AGmM saddhàna 350 Bm bhandapute 
BG sabbānam P bhandaphute 

32 ABGGmM "dassanāni DA ?bhedena 

343 AGM ariyakāmanussan 331 P "atthe hi - 
BGM ariyakamanussan 352 Bm ?attho um 
DA ariyamanu- 333 ABGGmM ca-saddo : 

344 AGm rāsi vāso nevāti ss4 AGmM "vipākanibbatti- 
M "vāsen'- BG ?vipákanimantinimitta- 

345 Bm vāņijāya 355 ABGGRM add và 

316 ABGGNMP vaņijjānam s56 ABGGm*mMP gāmam- 


357 BmP ?ppavesana 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 


179 


31. Eltháti etasmim vàsam ?*? kappitapadese. Saale 35? 


ti samma-d-eva yate *%% susamvutakāyavācācitte. Pattim 
dadeyyáti attanà pasutam ?9! puiüiüam tàsam devatànam 


anupadajjeyya. 


Pájià ti àdisu tad eva ?9? pattidanam 


pūjā, anāgate eva upaddave ārakkhasamvidhānam patipūjā. 
T Yebhuyyena nātimanussā iiātipetānam pattidān” ādinā 
ime pana aññātakā pi 3% 
samānā tathā karonti, tasmā tesam sakkaccam ārakkhā 


pūjanamānanāni *% karonti ; 


samvidhātabbā ti 


aññamaññam sampavāretvā devatā 


tattha ussukkam àpajjantiti dassento Ime ti adim àha. 
* Balikammakaraņam mānanam, samāpatitaparissayahara- 
nam ?95 patimanan ti dassetum Ete 368 ti 366 ādi vuttam.* 
Sundaráni bassalíti sundarani itthani eva passati, na anit- 
thani. 


33. Āniyo 387 kotietvā ti lahuke dàrudande gahetvā 


kavātaphalake viya  aüüamaüüam sambandhe kātum 
āņiyo 3% kottetvā. Nāvāsankhepena katam ulum? a m. 
Veļunal” ādike sangharitvā valli-ādīhi kalāpavasena ban- 


dhitvā kattabbam Ž «uilam. 
34. Udakatthānass etam adhivacanan ti yathāvuttassa 


yassa kassaci udakatthānassa etam aņņavan ti adhi- 
vacanam, na *%% samuddass' evāti 7% adhippāyo. Saran 
ti idha nadī adhippetà sarati sandatiti katva. Gambhira- 
vitthatan 371 tī agādh atthena gambhīram, sakalalokatta- 


yavyāpitāya vitthatam. 
va.322 


Vssajjáti anásajja appatvà 
Pallalān? tesam ataraņato. 
Vienā yeva kullenāti īdīsam udakam kullena īdisena vinā 


eva. TItņņā medhāvino jana, taņhāsaram pana ariyamag- 
gasankhātam setum katvā nittiņņā 33 ti yojanā. 


358 
359 
360 
361 
362 


363 
364 
365 


Pathamakabhāņavāro.374 


BmP vāsa 

ABGGmMP samyate 

Bm saññate; P samyate 

Bm pasuta 

BG add pana 

ABGGnMP?P insert here passage 
marked with * ...* 

BmP ?maànan' àdini 

AGm piya 

ABGGxmM sampattipari- 

Bm sampati uppannaparissaya- 


366 
367 
368 


379 
371 


372 
373 
374 


ABGGnM iti; P imehi 
BGM āniyā 

ABGGnM āniyā 
BBNGP omtt 

BG samuddayass'- 

So all MSS. 

DA gambhīram- 

BmP omtt 

ABGG^nM na tiņņā 

Bn Pathamabhànavàravannanàá 
nitthità 


542, 3. 4 
542, 6 


542, 6 


542, 6 


IO 
16 


542, 
542, 


542, 18 


542, 


542, 
542, 22 
542, 22 
542, 23 


542, 25 
542, 25 
542, 29 
542, 29 


542, 31 


542, 33 


542, 33 


542. 35 
543. 3 
543. 4 
543. 7 
543, 6 


543, 6 


543, 10 


543, 11 
543, 1I 


IS0 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


2. 1. Mahāpanādassa raūtio. Pāsādakotiyam ! katagàmo * 
ti pāsādassa patitathüpikaya patitthitatthàne nivitthagamo. 

2. Ariyabhāvakarānan 3 ti ye pativijjhanti, tesam ariya- 
bhāvakarānam * nimittassa kattubhāvūpacāravasen” eva 
vuttam. Tacchāvipallāsabhūtabhāvena saccānam. Anu- 
bodho pubbabhāgiyam itāņam, pativedho maggatiāņena 
abhisamayo. Tattha yasmā anubodhapubbako pativedho 
anubodhena vinā na hoti, anubodho 5 pi ekacco pativedha- 
sambandho,* tad ubhayābhāvahetukati ca vatte samsara- 
ņam, tasmā vuttam pāļiyam ananubodhā... pe... 
tumhākaū cāti. Patisandhigahaņavasena bhavato ” 
bhav' antarūpagamanam sandhāvanam, aparāparam cavan’ 
uppajjanavasena 5 safüicaranam sassaraman ti aha bhavato 
ti ādi. Sandhāvita-samsaritapadānam kammasādhanatam 
sandhāy” āha mayā ca tumhehi cáti pathamavikappe. 
Dutiyavikappe pana bhāvasādhanatam hadaye katvā 
mamaū c' eva tumhākaū cdti yathārutavasen' eva vuttam. 

3. Nayanasamaithà ti pāpanasamatthā, dīgharajjunā 
baddhasakuņam * viya rajjuhattho puriso des antaram 
taņhārajjunā baddham '* sattasantānam '! abhisankhāro 
bhav' antaram neti etāyāti!* bxhavanētt+t, taņhā, sā 
ariyamaggasatthena sutthu hatà chinna ti Bhavanet- 
tisamūhatā. 

sg. Dve gāmā Nàtikà!?? ti laddhanāmā,!t iia-kārassa 
cáyam na-kàr' àdesena niddeso 


* Animittà na nayare !5 " t1 () 
ādisu viya. Ten’ āha ñātigāmake ti. Gifüjaka vuccanti 
itthakā, gifijakāhi eva kato āvasatho ti gifjak āva- 


(à Vsm I 236; SA I 40 


1 ABGGNM *kotiyā 9 A khandhāsa- 
I D. V p D 
ato- andhasa- 
3 So all MSS. 19 P bandham 
DA °karanan 1 ABGGAM "satānam 
* BGM ?karanam 12 BG netāyāti 
5 AGm ?bodhà 13 AG fiāņikā 
€ BnmP ?vedhena sam- BGM ñātikā 
? BGGN bhagavato 14 AGm "nāmam 
$ BmP cavanüpapajjana- Bm ?*nàmo 


15 BGM fiayare 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA ISI 


satho. So kira àvàso yathà sudhaparikammena payo- 
janam !5 n' atthi, evam itthakàhi eva cinitvā chādetvā kato. 
Tena vuttam ifthakāmaye āvasathe ti. Tulādaņdakavāta- 
phalakāni pana dārumayān' eva. 

7. Oram vuccati kāmadhātu, paccayabhāvena tam oram 
bhajantiti orambhāgtyāni, orambhāgassa !” vā hitāni orxam- 
bhāgiyāni. Ten' āha hetthā bhāgiyānan ti ādi. Tīht maggehīti 
hetthimehi '* tihi!? maggehi. Tehi pahātabbatāya hi nesam 
samyojanānam orambhāgiyatā.'?  Orambhafijyani?9 và 
orambhāgiyāni vuttāni niruttinayena. Idàni vyatirekamu- 
khena tesam orambhāgiyabhāvam vibhāvetum Tattkāti 
ādi vuttam. Vikkhambhitāni samatthatāvighātena puthuj- 
janānam, samucchinnāni sabbaso abhāvena ariyānam, 
rūpārūpabhav” uppattiyā *! vibandhāya na hontiti vuttam 
avikkhambhitāni asamucchinnāni vā 22 ti. Nibbatiivasenāti 
patisandhigahanavasena. Gantum na dentt mahaggatagā- 
mikamm' āyūhanassa vinibandhanato.*$ Sakkāyadīithi- 
ādīni tīņi samyojanāni kāmacchandavyāpādā** viya mahag- 
gat' uppattiyā ?* avinibandhanabhūtāni *% pi kāmabhav 
uppattiyā 2” visesappaccayattā iattha mahaggatabhave ** 
nibbattam pi tannibbattihetukammaparikkhaye ** kāma- 
bhav' uppattipaccayataàya 9° mahaggatabhavato 3! ānetvā 
puna idk eva kāmabhave eva nibbattāpenti, tasmā sabbānt pi 
pañca pi samyojanāni orambhāgiyānt eva. 

Patisandhivasena anāgamanasabhāvā 3? ti patisandhigaha- 
ņavasena tasmā lokā idha na? āgamanasabhāvā.* Buddha- 
dassana-theradassana-dhammasavanānam pan' atthāy assa 
āgamanam anivāritam. Kadāct *5 uppattiyā paviral” ākā- 


16 BMP sampa- 26 BM āvi- 


17 AGM orabbhagāragārassa Bn ?bandhabhü- 

M orabbhāgassa P Ybandhabhūtānam 
18 ABGG™ omit ?: BmP °bhavûpapatti- 
19 AGmM orabbhā- 28 P "bhāve 

BGP ?yanà *9 M ?yena 

Bm °Syaka 39 BG "uppattiyā pacca- 
20 BG orambhagiyani BmP ?bhavüpapatti- 

M orabbhaiji- 531 B *bhavato 
21 BmP ?bhavüpapatti- 33 ABGGnM *?sabhávo 
22 Bm omits 33 BGM pana 
28 ABGGNM viban- P omits 
*4 BG ?pàdatà 34 ABGGNM "sabhāvo 
25 BMP mahaggatūpapattiyā P anāga- 


35 Bm adds karahaci 


543, 11 


543, 12 
543, 12, 14 


543, 14 


543, 15 
543, 17 
543, 18 


543, 18 
543, 18 
543, 18 
543, 19 
543, 19 
543, 20 


543, 2I 


543, 22 
543, 24, 25 


543, 26 
543, 28 
543, 29 
543, 29 
543. 29 
543. 35 


543. 30 


543, 36 


544. 1 


182 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ratā ; 5% pariyutthānamandatāya 37 abahalatā ti dvedhā pi ** 
tanubhāvo. Abhiņhan ti bahuso. Bahalabahalā % tibba- 
tibbā.*? Yattha uppajjanti tam santānam maddantā pha- 
rantā *! chādentā 22 andhakāram karontā uppajjanti, dvīhi 
pana maggehi pahinattà tanukatanukā mandamandā uppaj- 
janti. Puttadhītaro hontīti idam akāraņam. Tathā hi anga- 
paccangaparāmasanamattena pi te honti. Ida» ti rāga- 
dosamohànam tanuttà ti idam vacanam. Bhavatanu- 
kavasenáti appakabhavavasena. Tanti Mahāsīvattherassa ** 
vacanam fatikkhiltan ** ti sambandho. Ye bhavà *5 ariyà- 
nam labbhanti, te paripunnalakkhanabhavà eva. Ye 9 na 
labbhanti, tattha kīdisam tam bhavatanukam, tasmā 
ubhayathā pi bhavatanukassa asambhavo evāti dassetum 
Sot' āpannassdti ādi vuttam. Aižhame bhave bhavatanukam 
— atthi atthamass' eva bhavassa sabbaso abhāvato. Sesesu 
pi es' eva nayo. 

Kāmdvacaralokam sandhāya vuttam itarassa lokassa vasena 
tathā vattum asakkuņeyyattā. Yo hi sakadāgāmī devama- 
nussalokesu vomissakavasena nibbattati, so *? kamabhava- 
vasen' eva paricchinditabbo. Bhagavatā ca kāmaloke 
thatvà Sakid eva imam lokam āgantvā ti 
vutam. Imam lokam āgantvā ti ca iminà 
paiicasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā eko va gahito. 
Ekacco hi idha sakadāgāmiphalam patvā idh’ eva parinib- 
bāyati, ekacco idha patvā devaloke parinibbāyati, ekacco 
devaloke patvà tatth' eva parinibbayati, ekacco devaloke 
patvà idhüpapajjitvà parinibbàyati; ime cattáro idha na 
labbhanti. Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukam 
vasitvà puna idhūpapajjitvā parinibbāyati, ayam idha 
adhippeto. Atthakathàyam pana imam lokan ti kàmabhavo 
adhippeto ti imam attham vibhavetum Sace híti àdinà 
afifiam yeva catukkam dassitam. 


3$ BmP savi- 42 BmP sādhentā 

37 BGM "manātāya 13 BG "tthera 

m Do am X s bn 
atanu- abhāvā 

3. ABGGmM bahalā- BG bhagavā 

4 ABGGnM tibbā- 46 ABGGNM na ye 

41 AGmM tharantā “4 BMP add pi 


BG parantā 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 183 


Catusu ... pe ... sabhāvo it atiho apāyagamanīyānam 
pápadhammáànam sabbaso pahinattà. Dhammaniyamenáti 48 
maggadhammaniyamena.t$ | Niyato*? uparimaggādhiga- 
massa avassabhávibhaàvato. Ten' aha Sambodhspa- 
rāyano ti. 

8. Tesam tesam 59 ñanagatim ti tesam tesam sattānam : 
Asuko sot’ āpanno, asuko sakadāgāmîti ādinā tamtamñā- 
nâdhigamam.’5: Ñānúpapattim ūāņābhisamparāyan ti tato 
param pi niyato sambodhiparāyano sakid 
eva imam lokam āgantvā dukkhass 
"antam karissatiti ādinā ñāņasahitam 5 uppatti- 
paccayabhāvam.*3 Olokentassa tiāņacakkhunā pekkhantassa 
kāyakilamatho va, na tena kāci veneyyānam*1 atthasiddhiti 
adhippāyo. Cittavthesā ti cittakhedo, sā kilesūpasamhitat- 
tā ** Buddhānam n' atthi. Ādīyati *% ālokīyati attā etenāti 
ādāsam, dhammabhūtam ādāsam dhkamm ādāsam, 
ariyamaggafiànass' etam adhivacanam. Tena 57 ariyasā- 
vako 5 catusu ariyasaccesu viddhamsanasammohattā ** 
attānam pi yathāvato % iiatvā yathāvato *! vyākareyya, 
tappakāsanato pana dhammapariyāyassa suttassa dhnamm' 
ādāsatā veditabbā. Yena dhamm' ādāsenāti idha pana 
maggadhammam eva vadati. 

9. Avecca yathāvato 9? janitva 9? tannimittam ** uppan- 
napasádo 5 aveccappasádo, maggādhigamena up- 
pannapasádo, so pana yasmā pāsāņapabbato viya niccalo, 
na ca kenaci kāraņena vigacchati, tasmā vuttam acalena 
accutendti. Paūcasīlāniti gahatthavasen' etam vuttam tehi 
ek” antapariharanīyato. Ariyānam pana sabbāni sīlāni 
kantān’ eva. Ten’ āha Sabbo pi pan’ ettha samvaro labbhati 
yeváti. 


1$ pm Cniyāme- 57 ABGG*M add hi 

49 A tintiyato 5$ BmP °savaka 
BGG2M niyamato 59 Bm viddhastasammo- 

50 ABGGNM omit P viddhamstasammo- 

531 BmP "gamanam 60 AGm vāvathāvato 

52 AGM saūhitam BB%GM yāthā- 
BGM °saññitam €! BBm=mGM yāthā- 

5% ABGGNM uppattim- *3 BBnGMP yathà- 

š4 ABGGN vineyyā- 63 ABGM netvā; GM netthā 
M vinayānam 64 AGM na nimitta 

55 ABGGnM "saūifiitattā Bm ?mitta; P ?mittà 


së ABGGmM àdasan ti $$ AG uppannam- 


544. 8 
544. 9 
544, 10 
544, 10 


544, 13 


544. 13 


544. 14 
544. 14 
544. 15 
544. 15 
544, 16 


544, 17 


544, 22 


544, 23 
544, 26 


544, 28 


544. 31 


544, 31 


544. 34 


545. 32 
545. 3 


545. 5 
545. 5 


545. 9 
545. 9 

545, 10 
545, 10 
545, 13 
545, 14 
545, 14 


545. 15 
545, 16 


184 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


10. Sabbesan ti sabbesam ariyānam. Skkhāpadūviro- 
dhenáti ** yathà bhütarocan' àpatti **(?) na hoti, evam. 
Yuttatthāne ti vyākātum * yuttatthāne. 

11. Tadā kira Vesāli iddhā ** phità *? sabb' ahgasampanna 
ahosi vepullappattā, tam sandhay' aha khandhake vutta- 
nayena Vesahya samtannabhāvo veditabbo ti. Tasmim 
kira bhikkhusanghe paficasatamatta bhikkhü navà acirapab- 
bajitā ahesum osannaviriyā ca. Tathā hi vakkhati Tattha 
kira ekacce bhikkhii osannaviriyà ti adi. 

13. Satipaccupatthātan” atthan "| ti tesam satipaccupat- 
thàpan' attham."? Sarattti kay' ādike yathāsabhāvato 
fiāņasampayuttāya satiyā anussarati upadhāreti. Sampajā- 
nātīti samam pakārehi jānāti 23 avabujjhati. Ayam ettha 
sankhepo, vitthāro pana parato Satipatthānavaņņanāyam 
āgamissati. 

15. Sabbasangāhikan ti sarīragatassa c' eva. vatthálanka- 
ragatassa cāti sabbassa nīlabhāvassa saūgāhikavacanam.”t 
Tass’ evāti nīlā ti sabbasangāhikavasena vutta-atthass 
eva 75 vibhāgadassanan 7% ti pabhedadassanam. Yathā te 
Licchavirājāno apīt” ādivaņņā eva keci vilepanavasena pīt' 
ādivaņņā khāyimsu, evam anīl” ādivaņņā eva keci vilepana- 
vasena nīl ādivaņņā khāyimsūti vuttam na tesam pakati- 
vanno nilo ti adi. 

Nilo mani etesūti nīlamanī, indanila-mahánil ādinīla- 
ratanavinaddhā 77 alankāra. Te kira suvaņņaviracitā "? 
pi ”* maņi-obhāsehi ekanīlā viya khāyanti. Nīlamayt- 
khacitā ti nīlaratanaparikkhatā.”? Nālavatthaparikkhiitā % 
ti 9? nilavattha-nilakambalaparikkhepa. Nīlšavammavammi- 
tehiti ! nīlakankataparikkhittehi.*?* Sabbapadesūti pītā 
hontiti ādisabbapadesu. 


66 ABGGMM "padavi- 5 ABGGMM vuttam- 

67 AGM bhūto- 76 So all MSS.; DA "dassanā 

65 BMP kātum 7 AGmM "vinatthā 

© ABGGnM ittha BG "viladdhālam 

10 ABGGnM pità 38 Bm ?viracitehi 

"21 ABGGnM "atthā P "viracitā hi 
BmP ?patthàn' 73 Bm ?parikkhitta 

?? BG ?patthàn'- M ?parikkhátà 

73 A dānāni P "parikkhittā ti 
GM dān' ādīni 8 ABGG®M omit 

"4 ABGGnM ?gàhaka- 81 BmP nilavammikehiti 


Bm ?gáhakam-; P ?gáhikam- 8? BmP nīlakaghatapari- 
8 P 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 185 


16. Pativaitesiti*3 patighattesi.4! Āharanti imasmā 
rājapurisā balin ti ** āhāro, tappattajanapado ?9 ti aha 
Sáharam t sajanapadagm. | Angulipphoto hi angu- 
liyà calanavasen' eva hotiti vuttam angultm cālesun ti. 
Ambakaya ti màtugàmena.  Upacāravacanam h’ 
etam itthīsu, yadidam ambakā mātugāmo jananikā ti. 

17s. Avaloketháti*?? apavattitva 9$ oloketha. Tam 
pana apavattitva olokanam 8? anu anu dassanam hotiti aha 
punatpuna passatháti. Upanethāti: Yathāyam Licchavirā- 
japarisā sobhātisayena yuttā, evam Tāvatimsaparisā ti 
evam upanayam karotha. Ten' àha Tāvaivmseht samake 
katvā passathāti. 

Upasamharatha bhikkhave Licchavi- 
parisam Tavatimsaparisan ti na-y-idam 
nimittagāhe niyojanam, kevalam pana dibbasampattī- 
sadisā etesam rājūnam issariyasampattiti anupubbikathā- 
ya?? saggasampattikathanam viya datthabbam. Tesu pana 
bhikkhusu ekaccānam tattha nimittaggāho pi siyā, tam 
sandhàya vuttam mimiltlaggáhe miyojetíti.» | Hitakàmatàya 
tesam bhikkhünam yathà āyasmato Nandassa hitakāmatāya 
saggasampattidassanam. Ten' àha Tatra kiráti adi. Osan- 
navīiriyā ti sammāpatipattiyam ?? avasannaviriya, ossattha- 
viriya,?? ossatthaviriy àrambhà ?* ti?5 attho. Aniccalak- 
khanawtbhàvan' atthan ti tesam rajünam vasena bhikkhünam 
aniccalakkhanassa ?9 vibhavan' atthan ?" ti. 

21. Samīte pādagāmo * ti pubbaņham vā sāyaņham vā 
gantvā nivattanayogye * āsanne thāne nivittho parivāra- 
gāmo. | 

22. Saūgammdti samāgantvā.!!? Assáti Bhagavato. 


23. Pharuso ti kakkhalo, garutaro ti attho.  Vssabhà- 
53 Bm pari-; P pati- 99 BG ānupubbi- 
84 BG patipati- 91 Bm uyyojetiti 
BP pati- , 9* BG ?pattiya 
M patipatighandesi 3 BGM omit 
85 BG add ākārā te kira ** BmP omit 
suvaņņaviracitā pi :5 BmP và ti 
mani-obhasehi 96 BmP ?*lakkhana 
$6 ABG tabbhanta-  . 97 BmP vibhūtabhāv' atthan 
Gm tabbanta-; M tabbhatta- 35 Bm Velàvagamo 
87 ABGGMM apalo- P Pātalīgāmo 
88 BmP add olokanam | 9 BGm "yogo 
$9 ABGG"M lokanam 100 BMP sammā gantvā - 


II—N 


545. 18 
545, 20 
545, 21 
545, 22 
545, 24 


545. 25 


545. 29 


545, 32 
545. 32, 33 


545. 36 


546, 13 


546, 15, 23 


546,31 


546, 34 


546, 34 


546, 35, 36 


547, I 
547, 1,2 
547. 3 
547. 3 
547. 4 


547. 5 
547, 6 
547, 6, 8 
547, 24 


547. 8 
547, 12 
547, 15 


186 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


garogo ti dhātuvisabhāgatāya samutthito bahalatararogo, 
na!! ābādhamattam. Nāņena paricchindītvā ti vedanānam 
khanikatam, dukkhatam,'?? attasuñňñatañ ca yāthāvato 193 
fànena paricchijja paritületva. Adhtvāsestti 19 tā 194 abhi- 
bhavanto !5 yathāparimaddit” ākārasallakkhaņena attani 
āropetvā vāsesi, na tāhi abhibhuyyamāno."$ Ten' àha 
Avihaūūamāno ti ādi. Adukkhlyamāno ti cetoduk- 
khavasena adukkhiyamàno, kayadukkham pana n' atthiti 
na sakkà vattum.  Asati hi tasmim adhivasanaya eva 
asambhavo ti. Anāmantetvā ti'?? anālapitvā. 
Anataloketvā tī avissajjetvā.'$ Ten' āha ovādānu- 
sāsanim 1%% adatvā ti vuttam hotíti. Pubbabhāgaviriyenāti 
phalasamāpattiyā parikammaviriyena. Phalasamāpatttvtri- 
yenāti phalasamāpattisampayuttaviriyena. Vikkhambhetva- 
ti vinodetvā. Yathā nāma pupphanasamaye campak' ādi- 
rukkhe vekhe dinne yāva so vekho nápaniyati, tàv' assa 
pupphanasamatthatā vikkhambhitā vinoditā hoti, evam eva 
yathāvuttaviriyavekhadānena tā vedanā satthu sarīre 
yathàparicchinnam kālam vikkhambhitā "° vinodità !!! 
ahesum. Tena vuttam Vikkhambhetvā ti vinodetvā ti. 
Jīvitam pi jīvitasankhāro kammanā !!?* sankharīyatīti !!3 
katvā. Chijjamānam virodhippaccayasamāyogena. payoga- 
sampattiya ghafetvà thapīyati. Adhitthāyāti adhit- 
thānam katvā. Ten' āha Dasamāse mā uppajjttthāti samā- 
faitim samápajjíti. Tam pana adhitthànam !* pavattanan 
ti ca vattabbatam arahatiti vuttam Ad/otittlutvā pavat- 
lelva 15 ti. Khaņtkasamāpatitti tādisam pubbābhisankhāram 
akatvā thānaso samāpajjitabbasamāpatti. Puna sarīram 
vedanā ajjhottharati savisesam '!$ pubbābhisankhārassa aka- 
tattā. Rūpasattaka ''7-arūpasattakāni !!$ Visuddhimagga- 


13 ABGGmM pana 11% BmP kammunā 
192 ABGGNM dukkham 13 AGnM sankhariratiti 
193 So all MSS. BG yam karīyatīti . 
106 BG "vāseti nītā P saünkhayatiti š 
105 ABGGmM adhibha- 14 AGn adhinitthanam 
166 ABGGmM abhüyamano BGM adhititthanam 
19? ABGGnM add và 15 ABGGnM omit 
108 BmP avissajjitvā 16 BmMP *?sesa 
19 So all MSS. 1? B omits 

DA °sasanam 18 ABGGNM "ttaka 


119 ABGGnM ?bhita Gentis 
11 BG vinodaniyam 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 187 


samvannanasu M? vittharitanayena  veditabbàni.  Swuffhu 
vikkhambhett pubbābhisankhārassa sātisayattā. Idāni tam 
attham upamāya vibhāvetum Yathā nāmāti adi vuttam. 
Apabbūlho 129 ti apanīto. Cuddasah” ākārehi sannetvā 1?! 
ti tesam yeva rūpasattaka-arūpasattakānam !?? vasena cud- 
dasahi pakārehi vipassanācittam, sakalam eva vā attabhā- 
vam visabhāgarogasaīijanita - lūkhabhāvanirākaraņāya '?3 
sinehetvā na uppajji yeva Sammāsambuddhena sātisaya- 
samāpattivegena suvikkhambhitattā. 

= 24. Gilāno hutvā puna vutthīto ti pubbe gilāno hutvā puna 
© tato gilànabhàvato vutthito. Madhurakabhàvo nàma sari- 
rassa thambhitattam, tam pana garubhavapubbakan ti āha 
saūjātagarubhāvo | sasijátathaddhabhavo. | Nànàákàranato na 
upatthahantíti iminà disasammoho pi me ahosi sokakkhale- 
náti!** dasseti. Satipatthánadhammaà ti kayánupassan' ādayo 
anupassanādhammā pubbe vibhūtā hutvā LE pi 
idāni mayham pākatā na hontt. 

25. Abbhaniaram karoti nāma attani yeva āras. 
Puggalam abbhantaram karoti nāma samānattatāvasena 
dhammena 125 tassa sangaņhanato. Dakarakāle ti attano 
daharakāle. Kassact akathetvā kassaci attano antevāsikassa 
upanisābhūtam '?$ gantham akathetvā. Mutthim katvā ti 
mutthigatam  viya rahassabhütam !?? katvà.  Yasmim 
vinatthe !?$ sabbo tammülako dhammo vinassati, so tádiso 19 
mülabhüto dhammo mussati vinassati dhammo etena 
natthenāti mutthi, tam tathārūpam mutthim katvā partha- 
"và lihapitam  kiüci n’ atthiti dasseti. Aham | eváti 
avadhāraņam bhikkhusanghapariharaņassa aiiiasādhāraņ” 
icchādassan” attham,!*? avadhāraņena !?! pana vina 
Aham?"?? bhikkhusanghamn ti ādi bhikkhusangha- 
pariharaņe ahankāramamankārābhāvadassanan ti datthab- 
bam. 


Uddisttabb” atthenāti Satthā ti uddisitabb” atthena. Mā 
119 AGm "magganasam- 135 BmP add pubbe 
BGM ?maggatamsam- 126 BmP upanigūhabhūtam 
120 BmP apabyūļho 17 BmP rahasibhū- 
121] AGm santetvā 128 BmP vā natthe 
13? AGm rüpasantaka-arüpa- 1399 BmP ādito 
santakā- 130 BG "sādhāraņanicchā- 
123 BmP ?bhàvanirogakaranaya 131] A(Gm ?dhàrane 


124 BmP sokabalenāti 133 ABGGnM àha 


547, 17 


547, 18 
547, 19, 23 


547. 27 


547, 28, 30 
547, 31 


547. 31 
548, I 
548, 4 
548, 7 
548, 7 
548, 10 


548, 10 
548, 12 


548, II - 


548, 13, 15 


548, 18 


548, 19 


548, 20 


548, 20, 24 


548, 26 


548, 29 
548, 30 


548, 30, 32 


548, 32 
548, 32 


548, 33 


188 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


vā 133 afiesuīm bhikkhū ti adhippāyo. Mā vā ahositi vā 
pātho. Evam na hotíti Aham bhikkhusangham 
pariharissāmiti ādi ākārena cittappavatti na hoti. 
Pacchimavaya-anuppattabhàvadipan'! attham vuttan ti iminā 
vayo 134 viya Buddhakiccam pi pariyositakappan "5 ti 
dipeti. Sakatassa bàhappadese !3* daļhibhāvāya '*7 vekha- 
dànam !38 bàhabandho. Cakkanemisandhinam !3? daļhibhā- 
vàya vekhadànam M9? cakkabandho. Tam atithan ti V ekha- 
missakena maūūe ti vuttam attham. Rūp' 
ādayo eva dhammā saviggahā '*3 viya upatthānato rūpa- 
nimitt' ādayo, tesam r4panimitt! àdinam.  Lokiyānam 
vedanānan ti yāsam nirodhena !** phalasamāpatti samā- 
pajjitabbā, tāsam nirodhā phāsu hoti, tathā bāļhavedanā- 
bhitunnasarīrassāpi. 

26. Tad atthāyāti phalasamapattivihar' atthàya.!5$ Dvihi 
bhāgehi āpo gato etthāti dī?o, oghena parigato hutvā 
anajjhotthato bhūmibhāgo, idha pana catūhi pi oghehi, 
samsáramah' oghen' eva và anajjhotthato atta M9 dīpo ti 
adhippeto. Ten' àha mahásamuddagatà 4? tí adi. Attasa- 
raņā ti attapatisaraņā. Attagatikā vāti attaparāyanā va.'** 
Mā "8 aūūagatikā !% ti aññam kiñci gatim patisaraņam 
parāyanam mā cintayittha. Kasmā? Attā nām’ ettha 
param' atthato dhammo abbhantar' atthena, so evam !*? 
sampādito tumhākam dipam tànam saranam !?! gati para- 
yanan ti. Tena vuttam dkammadīpā ti adi. Tathà 
c' aha :— 


* Attà hi attano nàtho, ko hi nàtho paro siya " ti. 


(5) Dh 162 

133 AGM omit 142 ABGGNMM mañño 
134 ABGGMM va nayo 143 BmP ?ggaho 
135 BmP ?kamman 144 BmP "dhanena 
136 AGm hi báhuppa- 145 BGM *?pattim- 
137 AGM Ybhāvā 146 AGM attha 
138 AGM dekha-; BG cekadānam BGM atta 

Bm vethadánam ; M mekha- 147 So all MSS. 
133 ABGGmM cakke- DA "gatam 


140 AGm dekha-; BG cekadānam 148 ABGGmM dhammā 
Bm vethadáànam ; M mekha- 19 AQGnm gatikàni 
141 AGGm cekami- ; B? vethami- 180 ABGGNRM eva 
D vegha- with v.l. vekha-, veļu” !5! BMP omit 
and vedha- 
DA vegha- with v.l. vetha- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 189 


Upadesamattam eva hi parasmim patibaddham, aiia 
sabbà 152 sampatti purisassa attādhīnā eva. Ten’ āha 
Bhagavā :— 


'*Tumhehi kiccam ātappam, akkhātāro Tathāgatā 
ti. (0 


Tam agge!5* ti tamayogassa !** agge, tassa atikkantà- 
bhāvato. Ten' ev' āha Ime aggatamā ti ādi. Mamāti "5 
mama sāsane. Sabbesam '*% sikkhākāmānam !?? caíusati- 
patthānagocarā 15% vāti 15% catubbidham satipatthānam bhā- 
vetvā brūhetvā tad eva gocaram attano pavattitthānam 
katvā thitā eva bhikkhū agge bhavissanti. 


Dutiyakabhāņavāro.!? 


3. I. Anekavāram Bhagavā Vesāliyam viharati,! tasmā 
imam Vesālippavesanam niyametvā dassetum kadā pāvtstti 
pucchitvā āgamanato patthāya tam dassento Bhagavā 
kiráti àdim àha. Agatamaggen' eváti pubbe yàva Beluva- 
gāmakā * āgatamaggen' eva patinivattanto.* Yatkāpartc- 
chedenáti yathāparicchinnakālena. Tao ti phalasamā- 
pattito. Ayan ti idāni vuccamān” ākāro.* Divātthān' 
olokan' ādi parinibbānassa ek' antikabhāvadassanam. 


Ossattho ti vissattho àyusankhàro: Sattáham eva maya 
jivitabban ti. 

Jetthakaņitthabhātikānan 5 tī sabbe va sabrahmacārino 
sandhāya vadati. 


Patipādessāmīti maggapatipattiyā * niyojessāmi.” May+- 


phalake* ti maņikhacite pamukhe atthataphalake. Tam 
(e) Dh 276 

1533 BGM saddhà 1 ABGGnM add ti 

153 AGm magge * BmP Veluva- 
DA tama-agge 3 AG ?vatto 

154 BGM "yoggassa BBnGMP *?vattento 

158 So al] MSS. * AGnm vuccati màn'- 
DA mamam 5 BG ?bhàgitànam 

156 Bm sabbe pi te M %bhāgikānam 

157 Bm omits 6 BG "patipātiyā 

158 ABGG"M 'gocaro 7 AG add ti 

159 So all MSS; DA ca $ So all MSS. 


160 Bm ?*yvàravannanà nitthità DA maņipallanke 


548, 34 
548,34: 549,1 
549, 2 


549, 3 


549, 7 
549, 8 
549, 10 
549, 15 
549, 16 
549, 16 


550, 2I 


550, 29 


551,4, 6 
551, IO 


551, 21 
551, 25 


551, 32, 


552, 3 


552, 17 
552, 31 
552, 32 


553, 23 
554, 18 
554, 18 
554, 21 
554, 21 
554, 22 


554, 22 
554, 22 


34 


anganaūī ca, 


190 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 
pathamam dassanan ti yam Veļuvane paribbājakarūpena 
āgatassa siddham dassanam, tam pathamadassanam. Yam 
vā Anomadassissa Bhagavato vacanam saddahantena tadā 
abhinīhārakāle paccakkhato viya tumhākam dassanam 
siddham, tam pathamadassanam. 

Paccāgamanacārikan ti paccagaman' attham ? carikam. 

Sattáhan ti accantasamyoge upayogavacanam. Therassa 
jàt' ovarakageham kira itaragehato vavakattham,!? vivat 
tasmā devabrahmanam ! upasankamana- 
yogyan ti jāt' ovarakam patijaggathātī vuttam. So ti Upare- 
vato. 

Tam pavattin ti tattha vasitukāmatāya vuttam tam. 


'* Jānantā pi Tathāgatā pucchanti ” ti €*' 


iminà nihàrena Tero: ke tumhe ti pucchi. 

Tvam catūhi mahārājehi mahantataro !? ti puttho attano 
mahattam '3 Satthu upari pakkhipanto '* Ārāmikasadisā 
ele upāsike amhākam Satthuno ti aha. Sāvakasampatti- 
kittanam pi hi atthato Satthu sampattim yeva vibhāveti. 

Sot” āpattiphale patitthāyātī therassa desanānubhāvena, 
attano ca upanissayasampattiyā iiāņassa paripakkattā sot' 
āpattiphale patitthahitvā.!* 

Ayan ti yathāvuttā. Etthdti Vesālim piņdāya 
pāvisiti etasmim Vesālippavese. Ānwpubbikaihā 1% ti 
anupubbadipani !? kathā. 

2. Udenayakkhassa cetiyatthāne ti Udenassa nāma yak- 
khassa āyatanabhāvena itthakāhi cite !$ mahájanassa citti- 
katatthane. Kaíawhàro ti Bhagavantam uddissa katavi- 
hāro. Vuccatiti purimavohārena U denacetiyan "ti 
vuccati. Gotamak' ādisu piti Gotamakacetiyan *? ti evam 
ādisu pi. Es’ eva nayo ti cetiyatthāne katavihārabhāvam 
atidisati. 

(a) Vin III 6 


° ABGGm=mM ?gamanamattam 15 P *tthapetvà | 
19 BmP vivekattham 16 ABGG2M anupubba- 
1 ABGGnM ?brahmünam BmP anupubbi- 

12 ABGGmM mahantate 17 BM anu- 

18 ABGGm mahantam 18 ABGG2NM citte 

M AGn parikkhapanto 1? ABGG? Udenam- 


BGM parikkhi- 20 ABGGMM Gotamakam- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA IQI 


3. Vaddhitā ti bhāvanāpāripūrivasena paribrūhitā. Pu- 
nappunakatā ti bhāvanāya bahulīkaraņena aparāparam pa- 
vattitā. Yuttayānam 21 uya 22 kata ti yathā yuttam àjafiiia- 
yānam chekena sārathinā adhitthitam yathārucim** pavat- 
tati,evam yathārucipavattirahatam ** gamitā. Patitth atthe- 
ndti *5 adhitthān' atthena. Vatthu ?$ viya katā ti sabbaso 
upakkilesavisodhanena iddhivisavitāya *?' pavattitthàna- 
bhāvato suvisodhitaparissayam ** vatthum ** viya katā. 
Adhitthità ** ti patipakkhadüribhavato subhāvitabhāvena 
tamtam-adhitthānayogyatāya thapitā. Samantato citā ti 
sabbabhāgena * bhāvanūpacayam gamitā. Ten” āha swvad- 
dhità ti. Sutihu samāraddhā ti iddhībhāvanāya sikhāp- 
pattiyà 3! samma-d-eva samsádhita.?? 

Aniyamendti 3 yassa kassaciti aniyamavacanena. 
Niyametvā % ti Tathāgatassāti sarūpagahaņena * niya- 
metvā. Āyuppamāņan ti param' āyuppamāņam vadati, 
tass’ eva gahaņe kāraņam Brahmajālasuttavaņņanāyam 
vuttanayena veditabbam. Mahkāsīvatthero pana mahābo- 
dhisattānam carimabhave patisandhidāyino kammassa ** 
asankheyy' āyukatāsamvattanasamatthatam?” hadaye tha- 
petvā Buddhānam ** āyusankhārassa parissayavikkhambha- 
nasamatthatā pāļiyam āgatā evàti ¿mam bhaddakappam °° 
eva tittheyyāti avoca. Khandicc' adihi abhibhuyyatiti etena 
yathā iddhibalena jarāya na patighàto,'^ evam tena mara- 
nassa pi na patighato '* ti atthato ápannam eváti. "Kva*! 
saro khitto,** kva ca 8 nipatito ** " ti afiiatha vutthitenápi ^5 
theravādena atthakathāvacanam eva samatthitan ti dat- 


3! ABGGNM yuttā- 34 So all MSS. 
32 AGM vinaya DA niyāme- 
233 BmP "ruci 35 BmP sarüpadassanena 
234 AGM "rucim 36 B kappassa 
BG "?rucippattarahitam 31 AGm *kheyyayuttāsamvattanā- 
25 Bm patitthàn'- BGM *vattanāsamatthatā 
26 ABGGNM vatthum 38 BGM vuddhā- 
27 BmP "visayatāya 39 BG bhaddam- 
ss BmP "parissayavatthu 40 For patihato ? 


19 So all MSS. 4 ABBGmM tvam 
DA adhititthita 4 ABGGmM citto 
. A °bhavena 4 Acim; Gm ci 
1 AGM sikkhā- ** AG" nipato 
32 BmP samsevitā 45 BGGN vuddhite- 


ABGGnM aniyā- 


554, 23 
554, 24 


554, 25 
554, 25 


554, 26 
554, 26 
554, 27 
554, 27 


554, 28 
554, 28 
554, 30 


554. 33 


555.2 
555. 3 


555. 10 


555. 12 


555. 13 
555. 14 


555, 15, 


555, 17 


555, 17 


555, 22 
555. 23 


555. 25 


555. 25 
555, 25 


I92 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 
thabbam. Ten' àha so pana *9 vuccatt ** ... fe ... 
milan ® ti. 

Pariyutthitacıtto ti yathà kiüici atthānattham 
sallakkhetum na sakkā, evam abhibhütacitto. So pana 
abhibhavo * mahatà udak' oghena appakassa udakassa 
ajjhottharaņam viya ahositi vuttam  ajjhotthaftacito ti. 
Atūo piti therato ariyehi vā añño pi yo koct puthujjano. 
Puthujjanagahaņaīi c' ettha yathā sabbena sabbam appahī- 
navipallāso 5 mārena pariyutthitacitto kaīīci *? attham 
sallakkhetum na sakkoti, evam thero Bhagavatā katam 5? 
nimitt’? obhāsam sabbaso na sallakkhesiti dassan' attham. 
Ten’ aha Māro hīti ādi. Cattāro vipallāsā ti asubhe*% subhan 
ti saūūāvipallāso,** cittavipallāso, dukkhe sukhan ti saü- 
iāvipallāso, cittavipallaso ti ime cattàro vipallasa. T'enáti 
yadi pi itare atthavipallāsā pahīņā, tathā pi yathāvuttānam 
catunnam vipallāsānam appahīnabhāvena. Assdti therassa. 
Maddatíti phusanamattena maddanto viya hoti, aiīiathā 
tena maddite sattānam maraņam eva siyā. Kxm sakkhtssatt, 
na sakkhissatiti adhippāyo. Kasmā na *5 sakkhissati, nanu 
esa aggasāvakassa kucchim pavittho ti? Saccam 56 pa- 
vittho.*” Tai ca kho attano ānubhāvadassan” attham, na 
vibādhanādhippāyena.** Vibādhanādhippāyena pana idha 
kim sakkhissatiti vuttam hadayamaddanassa adhikatat- 
ta. Nzmitt obhāsan ti ettha Titthatu? Bhagavā 
kappan ti sakalakappam avatthānayācanāya Y assa 
kassaci Ānanda cattāro iddhipādā bhā- 
vità ti àdinà aünáàpadesena attano catu-r-iddhipādabhā- 
vanánubhàvena kappam avatthanasamatthatavasena safii' 
uppādananimtiitam, tathà pana pariyàyam muficitva ujukam 
yeva attano adhippāyavibhāvanam *' obhāso. Jānanto yevāti 
Mārena pariyutthitabhāvam jānanto eva. Attano aparā- 


niya- 


1$ Bm na 54 AGmM sanghasaūūovi- 


47 Bm ruccati BGM saññovi- 
DA ruccati with v.l. vuccati s5 ABGGN*M omit X 

4 Soal MSS. 56 ABGGMM sabbam 
DA niyā- P omits 

4 AGm abhihate và 98? P omits 

$9 ABGGnM "hīnam- $88 AGmM omnit 

5! BBmGMP kiü- 59 BmP adhigatattā 

52 AGm karana 66 AGM titthantu 
BGM karan 61 BG "ppāye- 


5 ABGGnM subhe 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA I03 
dhahetuko 9? sattànam soko tanuko hoti, na balavā ti āha 
dos’ àropanena sokatanukaranm' atthan *? ti. Kim pana thero 
mārena pariyutthitacittakāle pavattim pacchā jānātīti ? 
Na jānāti sabhāvena, Buddh' ānubhāvena pana jānāti.*+ 

7. Anatthe niyojento guņamāraņena māreti, virāgavi- 
bandhanena vā jātinimittatāya tattha tattha 95 jàtam 
jātam $6 marento viya hotiti māretíîiti māro ti vuttam. 
Ativiya papataya ? āt?tmā.  Kaņhadhammasamannā- 
gamato *7 Kayho. Virāg' ādiguņānam, antakaraņato antako. 
Sattānam anatth' āvaham 95 patipattim na muticatiti 
namuci.® Attano mārapāsena pamatte bandhati, pamattā 
vā bandhū etassāti bamattabandhu. Sattamasattāhato param 
satta ahāni sandhāy” āha atthame sattāhe ti, na pana pallan- 
kasattāh” ādi viya niyatakiccassa atthamasattāhassa nāma 
labbhanato. Sattamasattāhassa hi parato Ajapālanigro- 
dhamüle Mahabrahmuno, Sakkassa ca devaraüíio patiüüa- 
tadhammadesanam  Bhagavantam iatvā:  Idàn' esa " 
satte dhammadesanaya mama visayam atikkamāpetiti 7! 
safijātadomanasso hutvā thito cintesi: Handa 'dānāham 
tam upāyena parinibbāpessāmi, evam assa manoratho 
anfathattam gamissati, mama manoratho ijjhissatiti. Evam 
pana cintetvā Bhagavantam upasaūkamitvā ekam antam 
thito Parinibbātu dāni bhante Bhagavā 
ti ādinā parinibbānam yāci, tam sandhāya vuttam aithame 
sattāheti ādi. Tattha ajjāti āyusankhār” ossajjanadivasam 
sandhay' àha. Bhagavà c' assa atisandhànam ?? jananto pi 
tam anāvikatvā parinibbānassa akālabhāvam eva pakāsento 
yācanam patikkhipi. Ten āha Na taàváhanm ti ādi. 
Maggavasena viyattā 73 ti saccasampativedhaveyyattiyena 74 
vyattā. Tatk eva vinītā ti maggavasena kilesānam 
samucchedavinayanena vinītā. Tathā visāradā ti ari- 
yamaggádhigamen' eva Satthu sàsane vesàrajjappattiyà 


62 BmP "hetuto 70 A idān’ evasa 

es AGm ?karanan Gn idàn' eva 

“ BmP anujā- "! Bm ?pessatiti 

65 AGM omit 72 BmP abhisandhim 
66 ABGGnM omit 33 ABGGnM vyattā 
67 BmP *dhammehi samannāgato P byattā 

$$ AG anatthavāham 24 AGM omit sacca 


69 ABGGMM namuūci BGM sabbasam- 


555, 28 


555. 29 


555. 
555. 
555. 


29 
30 
3I 


555. 
555, 
555. 


31 
32 
33 


555. 33 
556, 1 


556,2 
556, 4 
556, 4 
556, 5 


556, 5 


556, 6 
556, 6 
556, 6 


556, 7 
556, 10 
556, 11 


556, 12 


550, 13 
556, 13 


556, 13 
556, 13 
556, 14 


556, 14 


194 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


visāradā, sārajjakarānam "5 ditthi-vicikicchādipāpadham- 
mānam vigamena visāradabhāvam pattā ti attho. Yassa 
sutassa vasena vattadukkhato nissaranam sambhavati, tam 
idha ukkatthaniddesena sutan ti adhippetan ti āha teprtaka- 
vasenáti. Tinnam pitakanam samüho iepstakam, tīņi vā 
pitakāni tipitakam, tipitakam eva tepttakam, tassa vasena.”% 
Tam eváti yam tam tepitakam sotabbabhāvena suttan 7” 
ti vuttam, tam eva. Dkamman ti pariyattidhammam. 
Dhārenttti suvaņņabhājane pakkhittasīhavasam ”* viya avi- 
nassantam katvà suppaguņasuppavattibhāvena ”* dhārenti 
hadaye thapenti. Iti pariyattidaammavasena bahussuta- 
dhammadharabhāvam dassetvā idāni pativedhadhamma- 
vasena pi tam dassetum Atha vå ti ādi vuttam. 

Ariyadhammassáti*? maggadhammassa,?! navavidhassápi 
vā lok” uttaradhammassa. Anudhammabhūtan ti adhiga- 
māya anurūpadhammabhūtam. 

Anucchavikapatipadan ti ca tam eva vipassanādhammam 
aha, 8? cha pi và visuddhiyo.?? 

Anudhamman ti tassà yathavuttapatipadaya anurüpam 
abhisallekhitam app” icchatādidhammam. Caraņasīlā ti 
samādāya pavattanasīlā.** Anumaggaphaladhammo etas- 
sāti *% vā anudhammo,5 vutthānagāminīvipassanā, tassā 
caranasila. 

Attano ācariyavādan ti attano ācariyassa *% Sammāsam- 
buddhassa vādam. Sadevakassa lokassa acārasikkhāpanena 
ācariyo,** Bhagava. Tassa vādo catusaccadesanā. Ā cik- 
khissantīiti vā ādito kathessanti, attanā uggahitani- 
yàmena pare uggaņhāpessantiti attho. Desessantiti 
vàcessanti, pàlim samma pabodhessantiti attho. Pai- 
iāpessantīti pajānāpessanti, sankāsessantiti *” attho. 
Patthapessantiti pakārehi thapessanti, pakāses- 
santiti attho. Vivarissantiti vivatam karissanti. 
Vibhajissantīiti vibhattam karissanti. Uttān1- 


75 ABGGNM ?katanam 81 BmP maggaphaladha- 

76 AGm add bahussutena meváti 82-82 BPmP chabbidhā visuddhiyo vā 
77? BBmP sutan ss ABGGnM vattana- 

*$ AGm parikkhi- $4 Bm etissáti 

79 BG *?suppatti- $5 Bm *dhammà 

89 So all MSS. 86 AGm acári- 


DA ariyassa dha- 87 BmP sankāpess- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA I95 
karissantiti anuttànam gambhiram uttānam pāka- 
tam karissanti. 

8. Saha dhammenáti ettha dhammasaddo kàrana- 
pariyàyo 

“ Hetumhi iiāāņam dhammapatisambhidā ” ti ®* 


ādisu viyāti āha sahetukena sakāraņena vacanenāti. 

Satptātihāriyan ti sanissaraņam, yathā para- 
vādam bhaūjitvā sakavādo patitthahati, evam hetūdāha- 
raņehi yathādhigatam attham sampādetvā dhammam 
kathessanti. Ten” āha niyyānikam katvā dhammam deses- 
santíti, navavidham lok' uttaradhammam pabodhessantiti 
attho. Ettha ca paññā paūūūāpessantīti** chahi 
padehi cha atthapadàni dassitàni, adito pana dvihi padehi 
cha vyaiijanapadāni. Ettāvatā tepitakam Buddhavacanam 
samvaņņanānayena sangahetvā dassitam hoti. Vuttañ h’ 
etam Nettiyam 


'* Dvādasapadāni suttam, tam sabbam sabyafijanaü ca 
attho cá "' ti.(c? 


Sikkhāttayasangahitan 5% ti adhisīlasikkhādisikkhāttayasan- 
gahaņam.*? Sakalam sāsanabrahmacariyan ti anavasesam 
satthusāsanabhūtam setthacariyam.! Samtddhan ti samma- 
d-eva vaddhitam. J/hàm' assadavasenáti tehi tehi bhikkhühi 
samadhigatajhanasukhavasena.  Vuddhwppattan ti uļāra- 
panitabhavüpagamena ?? sabbaso parivuddhim upagatam. 
Sabbaphāliphullam ? viya abhiūiiāāsampattivasena ?* abhiñ- 
iiāsampadāhi sāsanābhivuddhiyā matthakappattito. Pat- 
thitavasendti patitthānavasena, patitthāpattiyā ti attho. 
Pativedhavasena bahuno janassa *5 hitan’ ti Bāhujañ- 
ñam. Ten àha bahujanábhisamayavasenáti.?9 Puthu 
puthulam bhütam jàtam, puthu và puthuttam bhütam 


(b) Vbh 293 (c) Nett 1 
$8 AGnm ?pentiti s: BnGm ?pàli-; P pullam 
89 BmP sikkha- DA *phālipullam 
90 BmP ?sikkha- 9*4 AGM omit 
ABGGNM %saūgaham BGM *samāpatti- 
3! ABGGNM *caritam 95 M hitassa janan 
93 Bmp ?bhávagamanena se So all MSS. 


DA mahājanābhi- 


556, 16 


556, 16 
556, 17 


556, 17 


556, 18 
556, 19 
556, 19 
556, 20 
556, 20 


556, 20 
556, 22 


556, 23 
556, 24 


556, 24 
556, 27 


556, 33 


556, 34 


556, 34 


556, 37 


556, 35 
557, 1 


557, 1 


196 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pattan ti puthubhüūtam. Ten’ aha sabb' ākāra ... 
pe... paitan ti. Sutthu pakāsitan tī sutthu samma-d-eva 
ādikalyāņ' ādibhāvena paveditam. 

10. Satim sūpatthitam ?* katvā ti ayam kāy ādivibhāgo ** 
attabhāvasaūito dukkhabhāro mayā ettakam % kalam 
vahito, idàni pana na vahitabbo, etassa avahan' attham 
hi !%% cirataram kālam ariyamaggasambhāro sambhato, 
sváyam ariyamaggo patividdho, yato ime kāy ādayo 
asubh' adito samma-d-eva pariüfüàta,!?! catubbidham pi 
sammāsatim yathātatham !?? visaye sutthu upatthitam 
katvā. Nāņena paricchinditvā ti yasmā imassa attabhāva- 
safifüüitassa dukkhabhārassa vahane payojanabhūtam atta- 
hitam tava mahābodhimūle 93 eva parisamāpitam, parahi- 
tam pana Buddhaveneyyavinayanam !'* parisamàpitakap- 
piyam !5 tam idàni màsattayen' eva parisamapanam 
pàpunissati, tasmà abhasif Visakhapunnamáà- 
yam parinibbayissamiti; evam Buddhaiiāneņa 
paricchinditvā sabbabhāgena nicchayam katvā. Ayusankhà- 
ram vissajjiti āyuno jīvitassa abhisaūkhārakam '%” phalasa- 
māpattidhammam na samāpajjissāmiti vissajji tamvissajja- 
nen’ eva 8 tena abhisankhariyamànam 19% Jivitasañkharam : 
Nappavattessàmiti vissajji. Ten' àha Tattháti adi. Thàna- 
mahantatàya !!? pi pavatti-àkaramahantataya !!! pi mahanto 
pathavikampo. Tattha thānamahantatāya !!? bhümicálassa 
mahattam '!3 dassetum tadā kira ... pe ... kampitihāti 
vuttam. Sā pana játikkhettabhütà !!* dasasahassī lokadhātu 
eva, na. 115 yā kāci, yā mahābhinīhāra-mahābhijāti-ādīsu !!6 
pi kampittha. Tadà pi tattikaya !" eva kampane kim 


?! AGm supatitthitam 196 AGm agami 
M supatitam x BGM anagami 
98 P ?bhàvo 19 AGm ?khara- 
9 AG" ettam 19 AGmM "nena va 
BG etta BG ?nena ca 
100 BmP omit 109 AGm °khāriya- 
191 AGmM paññata 119 ABGGmM °mahantatta 
102 AGm yathayatha 111 S ABGGmM °Smahantattaya 
BGM yathayatham 13 AGm "mahantāya 
199 ABGGnM omit mahà 13 ABGGnM mabhantam 
104 AGn omit Buddha 14 B ?bhümaka; G *bhūmatā 
105 AGmM "kappatam 115 A tà; Gm nà 
BG ?samàpitam- 16 BmP ?mahiajati- 
Bm ?samapitabbam 17 ABG kattikāya 


P *pitam kamnam GmM kantikāya 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 197 


kāraņam? Jātikkhettabhāvena tass' eva adito pariggahassa 
katattā. Pariggahakāraņaīī !!$ c' assa dhammatāvasena 
veditabbam. Tathā hi purimabuddhānam pi tāvatakam !!* 
eva jātikkhettam ahosi. Tathā hi vuttam:— 


'* Dasasahassī lokadhātū, nissaddā honti !?% nirākulā !?! 
ds D6 dex 
mahāsamuddo ābhujati,!?? dasasahassī pakampati " ti (9? 


ca ādi. Udakapariyantam katvā chappakārapavedhanena 13 
avītarāge bhimsatiti '** bhimsano, so eva bhimsanako 
ti āha bhayajanako ti. Devabheriyo ti devadundubhisaddassa 
pariyāyavacanamattam.l?5 Na 1?6 c' ettha !?$ kāci bherī 
devadundubhiti adhippetā, atha kho uppātabhāvena lab- 
bhamāno àkàsagato nigghosasaddo. Ten' aha devo ti ādi. 
Devo ti megho. Tassa hi acchabhāvena ākāsassa 127 vas- 
sābhāvena '*$ sukkhagajjitasaūite sadde niccharante deva- 
dundubhisamaīīā. Ten' āha devo sukkhagajjitam 1? gajjiti. 
130 Pītivegavissaithan ti: Evam cirataram kālam vahito '*! 
ayam attabhavasaññito 132 dukkhabhāro, idāni na cirass 
eva nikkhipiyatiti 133 saūijātasomanasso Bhagavā sabhāven' 
eva pitivegavissattham udānam udānest. Evam pana 
udānentena ayam pi attho sādhito hotiti dassan' attham 
atthakathāyam kasmā 134 ti ādi vuttam. 

Tulīyatiti tulan ti tula-saddo kammasādhano ti dassetum 
tulitan ti vuttam. App” ānubhāvatāya paricchinnam. 
Tathā hi tam parito'?* khaņditabhāvena parittan ti vuccati. 
Patipakkhavikkhambhanato 6 dīghasantānatāya vipula- 
phalatāya ca na tulam na paricchinnam. Yehi karanehi 137 
pubbe avisesato 33 mahaggatam atulan ti vuttam, tàni 


(0 J 1 17-18 
118 BmP "karaņaūi 128 ABGGmM vannabhà- 
119 A tāvakatam 129 So all MSS. 
BGGnM tà ca katam DA "gajjanam 
120 AGNM hoti 130 P adds tasmim 
131 AGm tekula; BGM te kulā 131 ABGG2nM gahito 
122 ABGGNM ābhuūijati 133 P °samaññito 
123 ABGGNM ?ppakàram- 133 BmP *pissatīiti 
124 Bm bhimsetiti 134 ABGGmM tasma 
125 A(Gm ?matthà | 135 ABGGnmM parato 
126 BG tam ettha 136 ABGGM "bhana 
127 ABGGm àkàsavannassa 137 BG add na hi; M kāraņena 


M ākāssavannassa 138 ABGGM ont 


557, 2 
557. 2, 3 


557. 4 


557. 4 
557, 10 


557, 10 


557, 6 


557. 13 


557» 14 


557. 17 
557. 17 
557. 17 


557, 18 


557. 25 


557, 26 
557, 27, 28 


557, 28 


557, 28, 30 


557. 32 


557. 36 


558, 12 
558, 12, 13 


198 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


kāraņāni rūpāvacarato āruppassa sātisayāni !*? vijjantiti 
arūbdvacaram 1% atulan ti vuttam, itaraūī ca tulan ti; 
appavibàkan ii!*! tisu pi kammesu yam tanuvipákam !*? 
hinam, tam 1? tulam. Bahuvipākan W4 ti yam 145 mahavi- 
pàkam 445 panitam, tam atulam. Yam pan' ettha majjhi- 
mam, tam hinam ukkatthan ti dvidha 146 bhinditva dvisu 
bhàgesu pakkhipitabbam. Hinattikavannanayam 147 vutta- 
nayena 148 vā 18 appabahuvipākatam niddhāretvā tassā 149 
vasena tulâtulabhāvo veditabbo. Sambhavati etasmà ti 
sambhavo ti àha sambhavassa 9 hetubhütan ti. Nayak 
ajjhattarato ti sasantānadhammesu vipassanavasena gocar' 
āsevanāya ca nirato. Savipākam pi '5! samānam pavattīivi- 
pākamattadāyikammam !9* savipāk” atthena sambhavam. 
Na ca tam kàm' àdibhavábhisankharakan !53 ti tato visesan' 
attham sambhavan ti vatvā bhavasaūkhāran ti 
vuttam. Ossajíti ariyamaggena avassaji.!?* Kavacam viya 
attabhāvam pariyonandhitvā thitam attani sambhūtattā 
aitasambhavam kilesaūi ca abhidāti "5 kilesabheda- 
sahabhāvikamm' ossajjanam dassento tad ubhayassa kāra- 
nam avoca ajjhattarato samāhito ti. Trento ti: 


'* Uppādo bhayam, anuppādo kheman "' ti (4? 


ādinā vīmamsanto. Tūlento tīrento ti ādinā sankhepato 
vuttam attham vitthārato dassetum Paicakkhandhā ti ādi 
vatvà bhavasaünkhárassa avassajan' akàram !5$ sarüpato 
dassesi. Evan ti àdinà pana Udànavannanàya 157 adito 
vuttam attham nigamanavasena dassesi. 

I3. Y a n ti karane và adhikarane và paccattavacanan 
ti āha yena samayena yasmim và samaye ti. Upakkhepa- 


(d1) Pts I 12, 59 


1 ABGGmM °sayä 149 ABmGmP tassa 
0 ABGGNM rūpā- 156 ABGG2 ?bhava 
141 Bmp omit M ?bhà 2 
142 ABGG=M tanavi- MI BSP omit 
13 ABGGnM omit 152 ABGGmM "mattaka- 
14 ABGGZM bahum- 133 AGnm ?bhav' adihi saü- 
15 ABGGmM add tam 14 BmP *ssajji 
146 AGM dvādhā 155 BmP abhinditi 
147 AGH hīnantiva- 156 Bm avassajjan'- 

BGM hinantika- P avasajjan'- 


4$ BmP "yen' eva 157 BmP "yam 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 199 


kavātā 15% ti udakasandhārakavātam upacchinditvā !5? thitat- 
thānato khepakavātā. Satth ... pe ... bahalan ti idam 
tassa vātassa ubbedhappamāņam eva gahetvā vuttam, 
āyāmavitthārato pana dasasahassacakkavāļappamāņam !* 
pi udakasandhārakavātam upacchindati!%! yeva. Ākāse ti 
pubbe vātena patitthit' okàse.19? Puna vāto ti ukkhepaka- 
vàte!9* tathà katvā vigate udakasandhārakavāto puna 
ābandhitvā gaņhati 1%4 yathà tam udakam na bhassati, evam 
utthambhentam !95 àtàánavitànavasena !$$ bandhitvà gan- 
hati.!94 Tato udakam uggacchatíti tato abandhitva gahanato 
tena vàtena utthambhitam !*? udakam uggacchati upari 
gacchati. Hot; yeváti antar' antarà hoti yeva. Bakalabkā- 
venti 168 mahāpathaviyā mahantabhāvena. Sakalā hi 
mahāpathavi tadā  ogacchati!9? uggacchati ca, tasmā 
kampanam na paññāyati. 

14. Ijjhanassáti icchit' atthasijjhanassa.!"? Amubhavitab- 
bassa issariyasampatti-àdikassa. Partittā ti patilad- 
dhamattā nātisubhāvitā. Tathā ca bhāvanā balavatī na 
hotiti āha dubbalā ti. Saiīiāsīsena hi bhāvanā vuttā. 
Apttamāņā ti paguņā subhāvitā. Sā hi thirā daļhā !”! 
hotiti àha dalavā ti. Parittā pathavisaūnā 
appamāņā āposaūīā ti desanāmattam etam,'”* 
aposafihàya pana subhàvitàya !?? pathavikampo sukhen' 
eva ijjhatiti ayam ettha adhippāyo veditabbo. Samvejento 
dibbasampattiyā pamattam Sakkam devarājānam. Vīmam- 
santo vā tāvad eva samadhigatam attano !** iddhibalam. 
Mahāmoggallānattherassa pāsādakampanam pākatan ti tam 
anāmasitvā Sangharakkhitasāmaņerassa pāsādakampanam 
dassetum So kz” àyasmá ti àdi vuttam. 


Pütimisso gandho etassáti pütigandham,!'* pütigandhen’ 
1586 BMP ukkhe- 19? ABGGnM utthapitam 
159 ABGG" ucchin- 16 ABGGMMP bahubhā- 
16 ABGGM add kotisatasahassa- 199 BmP ogga- 
cakkavāļappamāņam 17  AGnm icchitass'- 
161 AGm ucchin- BG "atthanijjhā- 
168 ABGGNM "ākāse 171 BmP daļhatarā 
165 A upekkhe- 172 BmPeva 
BGP *vāto 173 ABGGN subhāvitasubhāvitāya 
164 Bm gaņhāti 14 AGmattha; BG atta 
165 ABGGWM upattham- 175 AGM omit 


166 BmP ābandhanavi- BmP *?gandho tena 


558, 14 
558, 16 
558, 17 
558, 18 
558, 18 
558, 21 
558, 22 
558, 23, 24 
558, 25 
558, 25 


558, 25 
558, 25 


558, 26 
558, 27 


558, 29 
558, 35 


558, 3S 
559, 2 


559, 6 
559, II 


559, 11 


559, II 


559, 12 


559, 29 


200 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


eva adhigatamátukucchisambhavavissagandhen' eva!?$ sī- 
sena, ativiya dārako evāti attho. Ācariyan ti ācariyūpade- 
sam. Iddhābhisankhāro nāma iddhividhapatipakkhābhi- 
bhavane!?? icchitabbo, so ca upāyakosallassa !*$ tattha !*? 
na sammā uggahitattā na tāva sikkhito ti āha astkAAitvà va 
yuddham pavittho 'sīti. Ptlavantan ti iminā sakalam eva 
pāsādavatthum udakam katvā adhitthātabbam,!*% pāsādo 
ca 11 tattha pilavatiti dasseti. Adhitthānakkamam pana 
upamāya dassento tāta ... pe ... jānākiti āha. Tattha 
katallapūvan ti āsittapūvam,'*?* tam pacantā !*$ kapāle 
pathamam kifici pittham thapetvā anukkamena vaddhen- 
tā 184 ant antena paricchindanti pūvam samantato paric- 
chinnam '$5 katvà thapenti, evam  àpokasinavasena 385 
pāsādena patitthitatthānam udakam hotūti adhitthahanto 
samantato pāsādassa yāva pariyantā yathā udakam hoti, 
tathā adhitthātabban ti upamāya upadisati. 
Mahāpadāne vuttam evāti 


“Dhammatā esā bhikkhave, yadā bodhisatto Tusitā 
kaya cavitva matukucchim okkamati "' ti (e? 


vatva 


“ Ayañ ca dasasahassi lokadhatu sankampati, sampakam- 
pati sampavedhati ” ti; 0 


tatha 


* Dhammata esà bhikkhave, yadà bodhisatto mātukuc- 
chimhà nikkhamati " ti 9 


vatva 


*' Ayaíi ca dasasahassī lokadhātu sankampati sampakam- 
pati sampavedhati ” ti (h) 


(e) D II 12 (n Ibid «) D II 15 (h) Ibid 


176 BmP ?sambhavam viya gan- 131 ABB=GGMP va 


dhen' eva 182 BmP āsittakapū- 
177 AGm *patikkhábhi- 185 ABGGmM pavattā 

BmP "pakkh' ādibhāvena 184 BGM "nto; BMP vaddhetvā 
175 BmP upāye 185 AGM parittam 
179 BmP attanā 186 A(3m ?kasinan ti vasena 


180 BmP *tabba 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 20I 


ca mahābodhisattassa gabbh' okkantiyam abhijatiyaiü ca 
dhammatāvasena Mahāpadāne pathavikampassa vuttattā 
itaresu pi catusu thanesu pathavikampo dhammatàvasen' 
evāti Mahāpadāne '57 atthato vuttam evāti adhippāyo. 
Idāni tesam pathavikampānam '*$ kāraņato pavatti-ākārato 
ca vibhagam dassetum It mesti ādi vuttam. Dhātuko- 
penāti !%% ukkhepakadhātusankhātāya 1% vāyodhātuyā pa- 
kopena. Iddhānubhāvenāti tiāņ” iddhiyā vā kammavipākaj' 
iddhiya và pabhàvena,?! tejenáti attho.  Pusüatejenáti 
puññ'anubhavena, mahàabodhisattassa putitiabalenáti attho. 
Naànatejenáti pativedhanàn' ànubhàvena. Sadhwukàáradàna- 
vasenáti yathà anannasadharanena pativedhanan' ànubhaà- 
vena abhihata mahapathavi abhisambodhiyam akampittha, 
evam anaīiasādhāraņena desanāiiāāņ” ānubhāvena abhihatā 
mahāpathavi akampittha, tam pan” assā sādhukāradānam 
viya hotiti sādhukāradānavasenāti vuttam. Yena pana 
Bhagavā asīti-anuvyafijanapatimaņdita-dvattimsamahāpu- 
risalakkhaņavicitrarūpakāyo '?? sabb' ākāraparisuddhasīlak- 
khandh” ādi-guņaratanasamiddhadhammakāyo '93 puñña- 
mahatta-thāmamahatta-iddhimahatta-yasamahatta-paūīiā- 
mahattānam '9* param” ukkamsagato asamo asamasamo 
appatipuggalo araham Sammāsambuddho attano attabhā- 
vasaūiūitam khandhapaīīcakam kappam vā kappāvasesam 
và thapetum samattho pi saūkhatadhammam '?5 parijiguc- 
chan' ākārappavattena fiāņavisesena tiņāya '** pi 197 amañ- 
famāno āyusankhār” ossajjanavidhinā nirapekkho ossaji.!?% 
Tad anubhāvābhihatā mahāpathavi āyusanīkhār” ossajjane 
akampittha, tam pan’ assā !° kārufiiasabhāvasaņthitāya *% 
hotiti vuttam kāruttiasabhāvenāti. Yasmā Bhagavā pari- 
nibbānasamaye catuvīsatikotisatasahassasankhā 201 sama- 


1831 AGm add vāti Mahāpadāne 193 BmP "samiddhi- 
188 BMP *kampanam 194 ABGGM mahanta for mahatta 
189 So all MSS. in entire compound. 


DA dhātukkhobhena with v.l. 1295 ABGGmM °dhamma 


°kopena 196 ABG tināya 
190 ABGGMM vāta for dhātu GnM tinaya 
P upakkhepakadhātusankhāra- 197 AGm ti 
taya, 198 BmP ossajji 
191 M pabha- 199 M napassā 
P sabhā- 200 BG ?thitam yam 
19? AGmM battimsa- BnmP *?thità viya 
AG *?vicittarüpa- 19! BmP ?sankhyà 


II—O 


559, 29, 30 


559, 30 
559. 31 


559, 31 


559, 32 


559. 32 
559, 33 
560, 4 
560, 5 


202 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pattiyo samāpajji *? antar” antarā phalasamāpattim sa- 
māpajji ; *%?* antar' antarà phalasamāpattisamāpajjane 298 
tassa2% pubbabhage sàátisayam tikkham süram vipassanā- 
āņam *%5 pavattesi: Yad atthaü ca mayā evam suciram 
kālam anaūiasādhāraņo param” ukkamsagato iiāņasam- 
bhāro sambhato, anuttaro ca vimokkho samadhigato, tassa 
vata me sikhāppattaphalabhūtā accantanitthā anupādi- 
sesanibbānadhātu ajja samijjhatiti bhiyyo *% ativiya soma- 
nassappattassa Bhagavato pitivipphar' adigunavipulatar' 
ānubhāvo *7 parehi asādhāraņaiiāņātisayo udapādi, yassa 
samāpattibalasamupabrūhitassa iiāņātisayassa ānubhāvam 
sandhāya idam vuttam 


'* Dve 'me*'% piņdapātā *%% samasamaphalā *!9 samasama- 
vipākā 219 ” t; (O) 


ādi; tasmā tassa ànubhávena samabhihatà mahàpathavi 
akampittha. Tam pan” assā tassam velāyam ārodan 
ākārappavatti *!! viya hotiti attkhamo ārodanenāti vuttam. 

Idāni sankhepato vuttam attham vivaranto Mātukucchim 
okkamanie ti ādim aha. Ayam pan' attho ti sādhukāradāna- 
vasenāti ādinā vutto attho. Pahavidevatāya vasenāti ettha 
samuddadevatā viya mahāpathaviyā adhidevatā 222 kira 
nāma atthi. Tādise kāraņe sati tassā cittavasena ayam 
mahāpathavi saūkampati sampakampati sampavedhati,?'* 
yathā vātavalāhakadevatānam cittavasena vāto *!t vāya- 
ti,?!4 sīt' uņha-abbha-vassa-valāhakadevatānam cittavasena 
sit ādayo bhavanti. Tathā hi visākhapuņņamāyam 
abhisambodhi-attham bodhirukkhamūle ?!5 nisinnassa loka- 
náthassa ?!* antaráyakaran' attham upatthitam marabalam 
vidhamitum *?!? 


. DIII 35 
202—207 PmMP omit. 211 AGnm ?ppattiti E 
203 BmP ?pajjanena BnmP ?ppatti 
204 BmP tassa 212 AGm ādidevatā 
105 BmP add ca For adhivatthà devatā ? 
20¢ ABGGmM yo 213 ABGGmM add ti ca 
207 ABGGM pitivitthar'- 214 BmP vata vayanti 
208 ABGGmM omw . 215 BG bodhimūle 
209 AGm "pātassa. 216 AGm lokassa nā- 


310 BG samaphalā samavipākā 21” ABGGMM "mitvā 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 203 


" Acetanáyam pathavi?!5 aviüniiaya sukham *!? dukham 219 
sā pi dānabalā mayham sattakkhattum pakampathā ” 
ti 0) 


vacanasamanantaram mahāpathavi bhijjitvā saparisam 
māram parivattesi.??% Etan ?*! ti sādhukāradān' ādi. Yadi 
pi n” atthi acetanattā dhammatāvasena pana vuttanayena 
siyā ti sakkā vattum. Dhammatā pana atthato dhamma- 
sabhāvo,??* so pufīīadhammassa vā tiāņadhammassa vā 
ānubhāvasabhāvo ti. Ta-y-idam sabbam vicāritam eva, 
evañ ca katvā 


'*]me dhamme sammasato sabhāva-sarasa-lakkhaņe 223 
dhammatejena vasudhā dasasahassī pakampathā ” ti %) 


adi vacanaiü ca samatthitam hoti. 

Nidditthanidassanan ti nidditthassa atthassa niyyata- 
nam, nigamanan ti attho. E//avatà ti pathavikamp' àdi- 
uppadajananena ?^^ c' eva pathavikampassa Bhagavato 
hetunidassanena ??5 ca. Addhà ajja Bhagavatā āyusankhāro 
ossattho tt sallakkhest pārisesaīiāyena.*?*$ Evam hi tadā thero 
tam attham vīmamseyya : **” Nāyam bhūmikampo dhātup- 
pakopahetuko,??$ tassa apaüiayamanarüpatta;  bahirako 
pi isi ?*% evam mahānubhāvo Buddhakāle n' atthi ; sāsaniko 
pana Satthu anārocetvā evam karonto nàma n' atthi; 
sesānam paficannam idāni asambhavo ; *%% evam bhūmi- 
kampo cāyam *$! mahābhimsanako salomahamso ahosi, 
tasmā pārisesato **? aha ajja Bhagavatā āyusaūkhāro ossattho 
ti sallakkhesīti. Okāsam adatvā ti Titthatu bhante 
Bhagavā kappan ti ādinayappavattāya therassa 
āyācanāya avasaram adatvā. Aūdiāni pt atthakāni sam- 
pindento hetu-atthakato *3$ aiīiiāni parisābhībhāyatanavi- 


a JI47  % Jl2s 


35 ABGGnM puthuvi 226 AGM pariyesa-; BGM pari- 
319 P sukhadukkham 227 AGm sesi 
1210 ABGGMM pativattesi 1335 BG ?hetuto 
221 ABGGmM ekan 133 ABGGnmM omit 
122 ABGGMM dhammabhāvo 130 AGm "bhāvo 
135 ABGGNMM "saralakkhaņe 2331 AGm add mahāmāyam 
324 ABGGnN "jānanena 232 ABGGDM pariyesato 
M "jānane va 333 AGM hetu attha idāni asam- 


125 ABGGNMM "niddisanena bhavo kate 


560, 6 


560, 7 
560, 8 


560, 8 


560, 8 
560, 10 


560, 10 


$60, 1I 


560, 13 


$60, 12 


560, 13 


560, I5 
560, 15, 18 


560, 19 


560, 22 
560, 23, 25 
$60, 28 
560, 32 


560, 33. 34 


560, 34 
561, 4 


204 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


mokkhavasena 2* tīņi atthakāni *** sangahetvā dassento 
attha kho imā*$ ti ādim āha. Āyasmato Ānandassa 
sok' uppattim pariharanto vikkhepam karonto ti keci. 
Sahasā bhaņite balavasoko uppajjeyyāti. 

22. Samāgantabbato, samāgacchatiti vā samāgamo, pa- 
risà. Bimbisārapamukho samāgamo Bimbisārasamāgamo. 
Sesadvaye pi es' eva nayo. Bimbisāra . . . pe „samāgam” 
ādisadisam **” khattiyaparisan ti vojanā. Aññesu cakka- 
vāļesu $i labbhati yeva *9* Satthu ? khattiyaparis’ ādi- 
upasankamanam. Ādito tehi saddhim Satthu bhāsanam 
álàpo. Kathanapatikathanam sallāpo. Dhammūpasam- 
hitā pucchà patipucchā dkammasākacchā.  Saņthānam 
paticca kathitam **% saņthānapariyāyattā vaņņasaddassa 


* Mahantam hatthirājavaņņam abhinimminitvā " ti ®© 


ādisu viya. Tesan ti padam ubhayapadāpekkham : :— 
tesam pi?*! lakkhanasanthanam ?*! viya Satthu sarirasanthà- 
nam, tesam kevalam paiinayati evàti. Na 242 pi **? àmutta- 
manikundalo Bhagavā hotiti yojanā. Chtnnassarā ti dvidhā- 
bhūtassarā. Bhaggassarā **3 ti jajjaritassarā.*** Bhās an- 
taran ti tesam sattānam bhāsato aiīūīam bhāsam. Vīmamsā 
ti cintanā. Kim attham ... pe ... desetíti idam nanu 
attānam Jānāpetvā dhamme kathite tesam sātisayo pasādo 
hotiti iminā adhippāyena vuttam ? Yesam attānam ajānā- 
petvā va dhamme *t5 kathite pasādo hoti, na jānāpetvā, 
tādise sandhāya Satthā tathā karoti. Tattha payojanam 
āha Vasan atthayáti. 246 Evam suto pîti aviññātadesako 
aviññāt’ āgamano pi suto dhammo attano dhammasudham- 
matāy” eva anāgate paccayo hott sunantassa. 

23. Ānandāti ādiko sangīti-anārūļho pāļidhammo eva 


tathā desito. Esa nayo ito paresu pi evarūpesu thānesu. 


(0 S I 104 

1 AGm parisiyabháya- 21 AGnM milakkhānam saņthā- 
235 M "katāni BG milakkho tam saņthā- 
135 ABGGnmM imàni 22 BmP nāpi 
337 ADBGGHmM orit àdi | 343 ABGGnM babbharassarā 
238 ABGGMM sesa vatthu | BNP gaggarassarā 
19 So all MSS. "4 M pajjari- 

DA allāpa «5 ABGGRM omit 


3460 BmP kathanam *4$ AGM vās atthā- 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 205 


24. Abhibhavatiti abhibhū, parikammam nànam vā. 
Abhibhū āyatanam etassāti abhibkdyatanam, jhā- 
nam. Abhibhavitabbam vā ārammaņasankhātam āyata- 
nam etassāti abhibháyatanam.^" — Árammaná- 
bhibhavanato abhibhü ca tam āyatanaī ca yogino sukhavi- 
sesānam adhitthānabhāvato, man' āyatana-dhamm' āyata- 
nabhāvato vā *% ti *4$ pi sampayuttam ?*? jhànam a d%%- 
bhāyatanam. Ten' āha abkibhavanakāraņāntti adi. 
Tami hīti abhibhāyatanasaūnitāni jhānāni. Puggalassa 
ūāy uttariyatāyātī idam ubhayatthāpi **% yojetabbam.** 
Katham? Patipakkhabhāvena paccanīkadhamme abhi- 
bhavanti, puggalassa fian' uttariyataya ārammaņāni abhi- 
bhavanti. Nāņabalen' eva hi ārammaņābhibhavanam viya 
patipakkhābhibhavo piti. 

25. Parikammavasena ?1 ajjhaitam rūbasaūnī, na appanā- 
vasena. Na ?5? hi patibhàganimitt ārammaņa appanā 
ajjhattavisayā sambhavati, tam pana ajjhattaparikamma- 
vasena laddham kasiņanimittam avzisuddham eva hoti, na 
bahiddhāparikammavasena laddham viya suddham.?53 

Parittānīti yathāladdhāni suppasarāvamattāni. Ten' āha 
avaddhitānīti. Paritiavasen' evāti *** vannavasena abhoge ?55 
vijjamāne pi parittavasen' eva ** idam abhibhâyatanam 
vuttam. Parittatā h' ettha abhibhavanassa kāraņam. 
Vaņņ' ābhoge sati pi asati **% pi *5% abhibhāyatanabhāvanā 
nàma tikkhapaññass' eva 257 sambhavati, na itarassáti 
aha šā” ultariko ?**9 5uggalo ti. Abhibhavitvà samàpajjatíti 
ettha abhibhavanam samàpajjanaü ca upacàrajjhanádhi- 
gamasamanantaram eva appanājjhān” uppādanan ti aha 
saha nimiītt' uppāden' ev' ettha aptanam pāžetīti. Sahanimūītt 
uppadenáti ca appanāparivāsābhāvassa lakkhaņam *** etam. 
Yo khippābhiūto ti vuccati, tato pi itāāņ' uttarass eva ** 
abhibhāyatanabhāvanā. Etthdti etasmim nimitte. Afpanam 
pápetíti bhàvanam appanam neti. 


347 AGM abhibhav' āyatanam 1354 AGm parivatta- 

148 BmP cáti 255 ABGGMM abhoge 

249 BmP sasampa- 256 AGM omit 

150 ABGGnM "yattha niyoje- 257 AGmM tikkham- 

331 AGM kammavasena BG tikkhatikkham- 
BG parikammam- 56 ABGGNM "uttariyako 

2152 AGM omit 259 T3mP akkhanavacanam 


155 BmP visuddham 260 P viūnāņ 


561, IO 


561, 10 
561, II, I2 


561, 14 


561, 23 


561, 28 


561, 28, 29 
561, 29 


561, 33. 35 


561, 36 


561, 36 


561, 36 
561, 36 


562, 3, 4 


562, 6 


562, 6 
562, 8 


562, 14 


206 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Ettha ca keci: Uppanne upacārajjhāne tam ārabbha ye 
hetthim' antena dve tayo javanavārā *$! pavattanti, te 
upacārajjhānapakkhikā eva, tad anantaram bhav' aüga- 
parivàsena, upacár' àsevanàya ca vinā appanā hoti, saha 
nimitt’? uppàden' eva appanam pàpetiti vadanti. Tam 
tesam matimattam. Na hi parivāsikaparikammena appanā- 
vāro icchito, nāpi mahaggat' appamāņajjhānesu viya upacā- 
rajjhāne ek” antato paccavekkhaņā icchitabbā, tasmā 
upacárajjhànádhigamato ?9? param katipayabhav' agacit- 
tāvasāne appanam pàpunanto saha nimiť uppāden ev 
eltha appanam pápetíti vutto. Saha nimitt' uppáden! eváti 263 
ca adhippāyakam *** idam vacanam,?95 na ?99 nit' attham. 
Adhippāyo vuttanayen' eva veditabbo, na antosamāpatti- 
yam ?*? tadā tathārūpassa abhogassa asambhavato. Sam- 
apattito vutthitassa ābhogo pubbabhāgabhāvanāvasena 265 
jhānakkhaņe pavattam abhibhavan” ākāram ** gahetvā 
pavatto ti datthabbam. Abhidhamm' atthakathāyam pana 


“ Iminā tassa ?7° pubb’ ābhogo *”%2 kathito ” ti (m) 


datthabbam. Antosamāpattiyam tada?'! tathā ābhogā- 
bhāve kasmā JjhànasafWiaya *'? 5íti vuttan ti āha abhibha- 
vana ... pe... atthiti. 

26. Vaddhitabpamāņāniti ipdppanāāniti attho, na 
ek' anguladv” aūgul” ādivasena vaddhim pāpitāni, tathā 
vaddhanass' ev' ettha asambhavato. Ten' àha mahantàntti. 

Bhattavaddhitakan ?*? ti bhuüjanabhajanam vaddhetva 
dinnam bhattam ek' àsane purisena bhufjitabbabhattato 
upaddhabhattan ti attho. 

27. Rüpe sañña rüpasañüña, sa assa atthiti rüpasaññi; na 
rūpasaūnī ar&jasadüfsi, saññāsīsena jhanam vadati, 


rūpasaūiiiāya anuppādanam ev” ettha alābhitā. 


(m) DhsA p. 188 


2641 AGM janāvārā 268 BmP "bhāvanāyava- 
BGM chandavārā 260 BG "ākāraņam | 

362 BmP °gamanato 270 ABGGmM 'ssa 

263 ABGGMM "uppādenāti t708 DhsA ābhogo only 

2644 BmP "yikam 271 BmP omit 

265 BG vacana 272 A ñāņasaññāya 

3*6 A omits Gm jäņasaññāya 


$29; AGm ?pattiyà; M °pattiya 273 ABGGnM *?vaddhikan | 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 207 


28. Bahiddhā va uppannan ti bahiddhā vatthusmim yeva 
uppannam. Abhidhamme pana 


w “w m 


“ Ajjhattam arūpasaññī *”* bahiddhā rūpāni passati 
parittāni ?75 suvaņņadubbaņņāniti ... pe ... appamā- 
nàni ??* suvannadubbannani ” ti tn) 


evam catunnam abhibháàyatananam ??5 àgatatta Abhi- 
dhamm' atthakathāyam (o) “ Kasma 272 pana ??? yathā sut- 
tante: Ajjhattam rüpasaüfüi eko bahiddha 
rüpàni passati parittaniti adi vuttam, evam 
avatvà idha catusu pi abhibháyatanesu *?? ajjhattam 
arūpasaiīūitā va vuttā'” ti codanam katvā " Ajjhatta- 
rüpànam anabhibhavaniyato " ti kāraņam vatvā, " Tattha 
vā hi idha và bahiddhà rüpàn' eva abhibhavitabbàni, tasmà 
tàni niyamato ?9' vattabbàni" ti tatrápi idhāpi vuttāni. 
Ajjhattam rūpasaūūiti*! idam pana Satthu 
desanāvilāsamattam evāti vuttam. Ettha ca vann' àbho- 
garahitāni,*** sahitāni ca sabbāni parittāni*** parit- 
tāni suvanņadubbaņņāniti vuttāni, tathā 
appamāņāni appamāņāni suvaņņadubbaņ- 
nàníti. Atthi hi so pariyāyo parittāni abhibhuyya tāni 
ce kadāci vaņņavasena ābhuūjitāni *** honti, suvaņņadub- 
baņņāni abhibhuyyāti. Pariyāyakathā hi** suttanta- 
desanā ti. Abhidhamme pana nippariyayadesanattà vann' 
ābhogarahitāni visum vuttāni, tathā sahitāni. Atthi hi ubha- 


502, 17 


yattha abhibhavanaviseso ti. Tathā idha pariyāyadesanattā _ 


vimokkhānam pi abhibhavanapariyāyo atthiti ajjhat- 
tam rūpasaūiti ādinā pathamadutiya-abhībhā- 
yatanesu pathamavimokkho, tatiyacatuttha-abhibháyata- 
nesu dutiyavimokkho, vannábhibháyatanesu tatiyavimok- 
kho ca abhibhavanappavattito sangahito. Abhidhamme 
pana nippariyāyadesanattā vimokkhābhibhāyatanāni asan- 
karato dassetum vimokkhe vajjetvā abhibhāyatanāni kathi- 


(m) Dhs 224-245 (9) DhsA p. 189 


24 ABGGNM rūpa- 280 BG niyato 

25 ABGGNM twice 281] BGM rūpasaūni-arūpasafiiī 
2726 ABGGNM "yatanam 282 ABGGMM vaņņabhoga- 

277 ABGGnM omit 133 AGmM omit; BG parivattàni 
18 ABGGMMP omit 384 BmP ābhujitāni 


179 BG add pi 285 ABGG"M ti 


562, 20 
562, 25 
562, 26 


562, 27 
562, 30 
562, 33 
562, 34 
563, I 


208 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tani, sabbani 286 ca vimokkhakiccani jhanàni vimokkhade- 
sanaya ?9? vuttani. Tad etam ajjhattam rüpa- 
saniiti agatassa abhibháyatanadvayassa Abhidhamme 
abhibhāyatanesu avacanato*$$ rūpi rūpāni pas- 
satîti ādīnañ ca sabbavimokkhakiccasadharanavacana- 
bhāvato vavatthānam katan ti viñňāyati. Ajjhattarū- 
pānam anabhibhavanīyato ti idam katthaci pi ajjhattam 
rūpāni passatiti avatvā sabbattha yam vuttam bahiddhā 
rūpāni passatîti, tassa kāraņavacanam, tena yam aññā- 
hetukam, tam tena hetunā vuttam. Yam pana desanā- 
vilāsahetukam ajjhattam arūpasaññitāya eva Abhidhamme 
vacanam, na tassa aññam kāraņam maggitabban ti dasseti. 
Ajjhattarūpānam anabhibhavanīyatāya *** ca tesam bahid- 
dhā rūpānam viya abhibhūtattā. Desanāvilāso ca yathāvut- 
tavavatthānavasena veditabbo vineyy' ajjhāsayavasena ** 
vijjamānapariyāyakathanabhāvato.*! Suvaņņadubbaņņā- 
niti eten' eva siddhattà na nil' ādi abhībhāyatanāni vattab- 
bàniti ce? Tam ?*? na, nil' àdisu katádhikarànam ?9? nil' 
ādibhāvass eva abhibhavanakāraņattā. Na hi tesam 
parisuddhāparisuddhavaņņānam parittatā appamāņata vā 
abhibhavanakaranam, atha kho nil' adibhavo eváti. Etesu ??4 
ca paritt' adikasinarüpesu yam yam caritassa imàani abhibhá- 
yatanāni ijjhanti, tam dassetum Imesu panāti ādi vuttam. 

29. Sabbasangaáhtkavasenáti *5 sakalanilavanna-nilanidas- 
sana-nīlanibhāsānam %68 sādhāraņavasena. Vayņavasenāti 
sabhāvavaņņavasena.?*?7 

Nidassanavasenáti passitabbatavasena cakkhuvitiian' adi- 
viūiiāņavīthiyā gahetabbatāvasena. Obhāsavasenāti sappa- 
bhāsatāya avabhāsanavasena. Ummātutthan*? ti 
atasipuppham.?*? Nīlam eva hott vaņņasankarābhāvato. 
Bārāņasti-sambhavan ti Bārāņasiyam samutthitam. 

Ekaccassa ito bāhirakassa appamāņam ativitthāritam 


286 ABGGNM omit 294 AGM tesu | 

287 BmP "nāyam 295 ABGGM "sangahitavase- 
288 ABGGNMM avacana M sabbam sangahita- 

289 BmP "nīyatā 26 ABGGMM omit sakala 

399 Bm veneyy'- 297 ABGGMM sabhāgavaņņa- 
291 PmP kathābhāvato 298 Bm umā- 

292 ABGGNMP omtt 299 BGE asati 


293 M "kāraņam G athasi 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 209 


kasinanimittam olokentassa bhayam uppajjeyya: Kim nu 
kho idam sakalam lokam abhibhavitvā ajjhottharitvā gaņhā- 
titi. Tathāgatassa pan” etādisam bhayam vā sārajjam vā 
n' atthiti abhītabhāvadassan' attham eva ānītānt. 

33. Ūttān” atthā yeva hetthā atthato vibhattattā.300 
Ekaccassa vimokkho ti ghoso pi bhay' avaho vattábhirata- 
bhāvato. Tathāgatassa pana vimokkhe upasampajja vi- 
harato pi tam n' atthiti abhītabhāvadassan” atthawm eva 
ānītānt. Ñ 

39. Bodhin ?" ti sabbaññutañāņam. Tam hi catumag- 
ganāņapativedhan t' eva 322 vuttam sabbaññutañanapati- 
vedhassa tam-mūlakattā. | 

Evam vuitabhāvan %3 ti Ākankhamāno Ānanda 
Tathāgato kappam vā tittheyyāti evam 
vuttabhāvam. 

41. Tam $1 olarikanimittam ?** katam tayā 3% mārena 
pariyutthitacetasā 5% xa battviddham na sallakkhitam. 

48. Ādikehīti evam ādīhi mittāmaccasuhajjāhi. Piyāyi- 
tabbato $:yeh:. Manavaddhanato manāptehi. 
Jātiyā ti jati-antarüpagamanena.?" Nānābhāvo vi- 
sumbhāvo asambaddhabhāvo. Maraņena vinābhāvo 
ti cutiyā ten' attabhāvena apunarāvattanako %% vippayogo. 
Bhavena aūtīathābhāvo ti bhav antaragahaņena 
purim” ākārato aū' ākāratā: Kāmāvacarasatto rūpā- 
vacaro hotiti ādinā tatthāpi: Manusso devo hotiti ādinā pi 
yojetabbo. 

Kut eitha labbhā ti kuto kuhim kismim nāma 
thāne ettha etasmim khandhappavatte yam tam 
jātam... pe... mā palujjiti laddhum sakka, 
na sakkā eva tādisassa kāraņassa abhāvato ti āha N' 
etam thànam vijjatíti. Evam acchariy' abbhu- 
tadhammam Tathágatassápi sariram, kim aga pan' aüfüiesan 


ti adhippāyo.  Paccávamissatíti*?* n etam 
300 ABGGMM avibha- 305 BmP tassa 
301 BmP bodhi 306 BmP "cetaso 
302 BmP tveva 307 BG jāni-anta- 
305 AGm vuttāhatvan BP jāti-anurūpagamanena 
BG vuttā saddahasi tvan 308 BmP ?vattanato 
M vuttā bhavan 309 ABGGMM paccāgami- 


34 A(GmM onurika- 


563, II 
563, 18 
563, II 


563, 30 
563, 31 


504, 1 
564, I 
564, 4 
564, 4 
564, 5 
564, 5 


564, 5 


564, 6 


564, II 
564, 13 


564, 18 


564, 24 


564, 25 


564, 27 
564, 27 


565, I 


210 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


thānam vijjati, satim sūpatthitam *'% katvā iiāņena paric- 
chinditvā āyusankhārānam ossatthattā, Buddhakiccassa 
pariyosāpitattā. Na h' ettha māsattayato param Buddhave- 
neyyā labbhantīti. 

50. Sāsanassa ciratthiti nāma sasambharehi ?!! ariyamag- 
gadhammehi na kevalehiti āha sabbam lokiyalok uttaravasen 
eva kathitan ti lokiyāhi silasamādhipaūtāhi vinā lok’ 
uttaradhammasamadhigamassa 3!? asambhavato. 


Tatiyakabhanavàro.?!3 


4.1. Nāgdpalokiian! ti nàgassa viya apalo- 
kitam, hatthināgassa apalokanasadisam * apalokanan * ti 
attho. Ākaccdti phusitvā.* Ankusalaggāni * viyāti anku- 
sakāni viya afifiamafifiasmim laggāni āsattāni hutvā thitāni. 
Ek abaddhàníti aüüamafiam ekato ābaddhāni avimut- 
tàni Tasmá ti? giv' atthinam " ekaghananam viya ek' 
ābaddhabhāvena thitattā,$ na kevalam gīv' atthīni ?* yeva, 
atha kho sabbāni pi tāni Buddhānam thapetvā bāhusandhi- 
ādikā dvādasamahāsandhiyo, angulisandhiyo ca, itarasan- 
dhīsu ek' ābaddhāni hutvā thitāni, yato nesam pakatihat- 
thinam kotisatasahassabalappamanam !? kayabalam hoti. 
Vesālinagarābhimukham akāsi kanthakaparivattane ! viya 
Kapilavatthunagarābhimukham.'? Vadi evam katham * 
tam '* nāgāpalokitam !* nàma jatam? Tad ajjhāsayam 
upādāya. Bhagavā hi nāgāpalokitavasen” eva '5 apaloketu- 
kāmo jāto, puū' ānubhāvena pan' assa patitthitam 
thànam parivatti, tena tam nàgápalokitan tveva vuccati. 

Idam!* pacchimakam Ānanda Tathāga- 


319 ABGG^ supatitthi- ? AGm tihi navatthinam 
311 ABGG? sambhā- BG dvīhi vatthīnam 
312 ABGGNMM omit dhamma 8 BMP omit 
313 pm Tatiyabhāņavāravaņņanā 9 BnP ?atthinam 
nitthitā 10 Bm omits sata 
P Tatiyabhānavāro 11 A katthaka-; BG katthanapari- 
1 BG ?lokanan BNP kantaka- 
* A apalokitasa- Gn katthapakapari- 
Gm omits; BG twice 12 Bm kapilanagarâbhi- 
3 BG omit; G™ apalokitan P kapilapuranagarâbhi- 
4 AGM pussitvā 13 AGNM kannā; BGM kathan tā 
BGM phussi- 14 ABGGMM *kita I 
s BBmGP añkusaka- 15 BG ?vasena vasenaneva 


€ BnP omit 16 AGm add pana 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 21I 


tassa Vesālidassanan!'” ti na-y-idam Vesāliyā 
apalokanassa kāraņavacanam anekantikattā, bhūtakatha- 
namattam pan' etam.!? Maggasodhanavasena tam das- 
setva aññad ev' ettha apalokanakaranam dassetukamo 
Nanu cáti àdim aha. Tam tam pacchimadassanam eva 
anukkamena kusinàram ?! gantvà parinibbātukāmatāya 
tato tato nikkhantatta.?! Jmnacchariyattà ti iminà yathā- 
vuttam anekantikattam pariharati, ta-y-idam maggasodha- 
namattam. Idam pan' ettha aviparitam karanan ti dassetum 
Api cāti ādi vuttam. Na hi Bhagavā sāpekkho Vesālim 
apalokesi: Idam pana me gamanam apunarāgamanan ti, 
dassanamukhena bahujanahitāya ?? bahujanasukhaya lokā- 
nukampāya ** apalokesi. Ten” āha Ap? ca: Vesālirājāno 
ti ādi. 

3. Antakaro ti sakalavattadukkhassa sasantāne ** para- 
santāne ca vināsakaro abhāvakaro. Buddhacakkhu-dham- 
macakkhu-dibbacakkhu-mamsacakkhu-samantacakkhusan- 
khātehi patcal cakkhūh cakkhumā. Šavāsanānam kilesānam 
samucchinnatta sátisayam *5 ktlesaparinibbānena | jarinib- 
buto. 

7. Mahā-okāse ti mahante okase. Mahantani dhammassa 
patitthāpanatthānāni. Yesu patitthāpito dhammo nic- 
chiyati ?* asandehato, kāni pana?*” tāni*”? Agamana- 
visitthàni sutt' otaran' àdini. Dutiyavikappe apadisantiti ?5 
apadesā, Sammukhà me tam Bhagavato 
sutan ti àdinà kenaci àbhatassa ? dhammo ti vinic- 
chinane kāraņam. Kim pana tan ti? Tassa ° yathá- 
bhatassa sutt' otaran' ādi eva. Yadi evam katham ?! 
cattāro ti? Yasmà dhammassa dve sampadaya ?? Satthà 
sāvakā ca, tesu ?* sávakaà sangha-gaņa-puggalavasena tivi- 


17 AGm Vesāliyadassa- 25 ABGGMM add ti 
BGM Vesāliyam dassa- 26 AGM na vacchīyati 
BNP Vesāliyā dassa- 2? ABGGMM pattāni 
18 BG pan' esā 28 ABGGMM apadisīyantīti 
19 Bm adds sabbam P apassantiti 
20 BGM "nārā 29 ABGGMM āgatassa 
21 AG™m nikkhamantanta ` 30 BG yassa 
2? ABGGmM omit 31 ABGG®M katam 
23 ABGG®M "kampakāya 3? BmP samparāyā 


*4 BmP sakasantàne 33 BaP add ca 


565, 


565, 


3.5 


6 


565, 8 


565, 8 


565, 


565, 


565, 


565, 


565, 


565, 16 
565, 19 


565, 20 
565, 25 


565, 27 
565, 27 
565, 27 
$65, 28 


565, 29 


565, 29 


212 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


dhā, 3% evam: Tumhākam,* mayà 'yam dhammo patig- 
gahito ti apadisitabbànam bhedena cattāro. Ten' àha 
Sammukhà me tam àvuso Bhagavato 
sutan ti ādi. Tathā ca vuttam Nettiyam 


“ Cattāro mahāpadesā Buddhāpadeso, sanghāpadeso, 
sambahulattherāpadeso,5* ekattherāpadeso. Ime cattāro 
mahāpadesā ” ti.) 


Buddho apadeso etassāti Buddhāpadeso. Esa nayo sesesu pi. 
Ten' āha Buddk ādayo... pe... mahākāraņānīti* 

8. N' eva?! abhinanditabbatn ti na sampatīc- 
chitabbam. Ganthassa 3% sampaticchanam ** nāma savanan 
ti āha na sotabban ti. 

Padabyaūjanāniti padāni ca byaüjanàni ca, 
atthapadàni byaijanapadàni cáti attho. Pajjati attho 
etehiti padāni, akkhar' ādīni byafijanapadāni. Pajjitabbato 
padāni, sankāsan” ādīni atthapadāni. Atthakathāyam pana 
padasankhātāni * byaūijanānīti ** byañjanapadān’ eva vut- 
taniti 22 keci. Tam na, attham byañjentîti 35 byaüjanani,*4 
byaūjanapadāni, tehi byafījitabbato byafijanani; atthapa- 
dāniti ubhayasaūgahato. Imasmim thāne ti ten ābhatasut- 
tassa imasmim padese. Pāļi vuttā ti kevalo pāļidhammo 
pavatto. Attho vutto ti pāļiyā ** attho pavatto niddittho. 
Anusandhi kathitā *% ti yathāraddhadesanāya upari desa- 
nāya *7 ca anusandhānam kathitam, sambandho kathito. 
Pubbáparam kathitan ti pubbenāparam avirujjhanaīi c’ eva 
vises' ādhānai ca kathitam pakāsitam. Evam pāļidhamm 
ādīni samma-d-eva sallakkhetvā gahaņam sādhukam ug- 
gaņhanan *$ ti āha sufthu gahetvā ti. Sutte otare- 


(à) Nett 21 
34-34 A evam mbumahaà 4 AGm sankhatàni 
B evambumhā | BG °sañkhato ti 
G evadhumhà 41 BG "janapadāniti 
GnM evambumahā 42 AGM vuttenānīti 
35 BG sambahulappadeso BGM vuttoniti 
36 AGm mahākāruņāniti 48 ABGGNM omit; P byaūjanti 
BGM mahākaruņānitti *4 ABGGn add ti 
37 ABGG*MP na M adds ti byaūjanāni 
38 ABGGNM gaphassa 45 BG pāļiyam 
33 AGm ?paticchinna 46 All MSS kathito 
BGM *paticchitan 4 AGm desanänañ; BGM °yañ 


1$ BmP uggahanan 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 213 


tabbānčtti iiāņena sutte *? ogāhetvā tāretabbāni.** Tam 
pana ogāhetvā taraņam *! tattha otāraņam ** anuppavesa- 
nam hotiti vuttam sutte otāretabbāntti. Samsandetvā das- 
sanam sandassanan ti àha Vimaye sandassetab- 
bāntti. 

Kim pan” etam *3 suttam, ko vā vinayo ti vicāraņāya ** 
ācariyānam matibhedamukhena tam attham dassetum 
Ettha cdti ādi vuttam. V:nayo ti Vibhangapātham aha. So 
hi matikasaññitassa suttassa atthe 59 sücanato suttan ti 
ca 59 vattabbatam arahati. Vividhanayattā visitthanayattā 
ca Vinayo, Khandhakapātho. Evan ti evam suttavinayesu 
pariggayhamanesu Vinayapitakam pi na pariyādīyati 57 
Parivārapāļiyā asangahitattā.5$ Suttantābhidhammapitakānt 
vā suttam atthasūcan” ādi-atthasambhavato.5? Evam piti 
Suttantābhidhammapitakāni suttam, Vinayapitakam vinayo 
ti evam suttavinayavibhage 99 vuccamàne pi. a tāva 
pariyādīyantīti na tāva anavasesato pariggayhanti, kasmā*! 
ti €! ce *! āha Asuttanāmakam hīti. Yasmā suttan ti imam 
nāmam anāropetvā sangītam 9? pi 5 Jatak' adi-Buddhava- 
canam atthi, tasmà vuttanayena ** tini pitakāni na pariyā- 
dinnāniti. Suttanipāta-Udāna-Itivuttak” ādīni *5 Dīghani- 
kày' àdayo viya suttanàmam āropetvā asangītāniti adhip- 
pāyen' ettha *% Jātak” ādīhi saddhim tāni pi gahitāni. 
Buddhavamsa-Cariyāpitakānam pan” ettha agahane kāra- 
nam maggitabbam. Kim và 9? tena *? magganena ? Sabbo 
pāyam vaņņanānayo theravādam 99 dassanamukhena patik- 
khitto eváti. 

Atthiti kim atthi, asuttanamakam Buddhavacanam n' 
atthi evāti dasseti. Tathā hi Nidānavaņņanāyam $9? amhehi 


49 AGM suto 6e AGm "vibhāgesu 
50 AGm vāre-; BGM cāre- 61 Bm omits ce 
531 AGmM vāraņam M kasmā ci te 
BG cāraņam 62 B "gīti 
52 BmP otara- Gm ?gitim 
53 BmP pana tam $ ABGGnM omit 
5t ABGGmM ?nàyam 64 AG sutta- 
55 ABGGmM attha % ABGGmM °vuttakani 
še BmP omit 66 BmP adhippāye pan' ettha 
57 A paridīyati $? ABGG" cápi ekena 
Gn! paridisati M cápi ekena ekena 
58 BGM āsan- € ABGGnM ?vàda 


59 P "bhāvato . ° B kim dānavaņņanā- 


565, 29 
565, 30 


565, 32 


565, 33, 34 
565. 34 
565, 38 
566, 2 

565, 38 
566, 2 


566, 2 


566,8; 565,32 


566, 9 
566, 9 
566, 9 
566, 11 
566, 
566, 
566, 
566, 
566, 


I2 
13 
I4 
I5 
16 
566, 21 
566, 
566, 


22 
23 


566, 23 
566, 24 
566, 25 
566, 25 


566, 26, 27 


214 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 

vuttam '' Suttan ti sáàmatiiiavidhi,?? visesavidhayo pare "' ti. 
Tam sabbam patikkhipitvāä t1?! Suttam t. Vinayo ti 
ādinā vuttasamvaņņanāyam ?? nāyam attho idhādhippeto 
ti patisedhetvā.”3 Vineti etena kilese ”* ti Vxxayo, kilesavina- 
yanūpāyo, so eva ca ”* nam "5 karotiti kāraņan ** ti aha 
Vinayo tana kāraņan ti. 

Dhamme ti pariyattīdhamme. Sarāgāydti sarāgabhāvāya 
kāmarāga-bhavarāgaparibrūhanāya.”” Samyogāyāti ** bha- 
vasamyojanāya:”? Sa-upādānāyāti *% caturūpadānūpasam- 
hitāya.s? Mak ticchatāydti mah” icchabhāvāya. Asantuf- 


'thiyā ti asantutthabhāvāya.** Kosajjāyāti kusītabhāvāya. 


Sanganikāydti *? kilesagaņasangaņavihārāya.** Ācayāydti ss 
tividhavattūpacayāya.*$ 

Virāgāyāti sakalavattato virajjan” atthāya. Vtsamyo- 
gāydti 3? kāmabhav' ādīhi visamyujjan” atthāya. ** Anupā- 
dānāydti sabbassāpi kammabhavassa agahaņāya.** Ap? 
tcchatāyāti paccay” app' icchatādivasena ** sabbaso icchá- 
pagamāya. Santutthiyā ti dvādasavidhasantutthibhāvāya. 
* Viriy' ārambhāydti kāyikassa c' eva cetasikassa ca viriyassa 
paggahaņ' atthāya.*? * Pavivekāyāti pavivittabhāvāya, kā- 
yavivek' ādi-tadangavivek' ādivivekasiddhiyā. ** Apacayā- 
yáti sabbassápi?! vattassa?! apacayanāya, nibbānāyāti 
attho.** Evam yo pariyattidhammo uggahana-dharana- 
paripucchā-manasikāravasena yoniso patipajjantassa sarág' 
ādibhāvaparivajjanassa kāraņam hutvā virāg ādibhāvāya 
samvattati, ek' amsato Eso dhammo. Eso vinayo samma-d- 


710 ABGGmM samañña- 

"1 BmP omit 

7? BmP vuttam sam- 

73 ABmGn *?sodhetvà 

74 AGM kilesehi 

75 AGM vacanam 

76 ABGGR*M karaņam 

77 P paribyūhanāya 

78 Bm saūnogā- 

739 Bm adds ācayāyāti vattassa 
vaddhan” atthāya 

80 Bm omits 

81] Bm omits; P ?samhitatàya 

82 BmP *?tutthi- 

$3 BG sanganhika- 

84 BmP kilesasaūgaņagaņavihārāya 

83-84 Bm places this phrase before 

kosajjayáti 


85 AGmM acariyayáti 
$6 AGm tividhamadhupaücadhàya 
P ?vattápa- 
85-86 Dm yeads instead 
Dubbharatāyāti dupposatāya 
87 Bm visariüiogà- 
88-88 Bm Apacayāyāti sabbassāpi 
vattassa apacayanaya 
$9 ABGGnM ^icch' adi- . 
9! AGmM pagganhan' atthà 
BG pagganhan'- 
*...* Bm reads after next sentence. 
9! AGm ?vattakassa 
BG sabbaso pi vattassa 
P sabbassa vivattassa | 
**..,** Bm reads insiead Subha- 
ratàyáti sukhaposan' 
atthāya 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 215 


eva apày' àdisu apatanavasena dhàranato,?* kilesanam 
vinayanato, Satthu Sammāsambuddhassa ovādānusitthi- 
bhāvato ?3 etam ** satthu-sāsanan ti jāneyyāstti,** avabuj- 
jheyyāsiti attho.?* 

Catusacc' atthasücanam ?? suttan ti aha S«wtte & 
tepitake Buddhavacane ti. Tepitakam * hi Buddhavacanam 
saccavinimuttam ?? n' atthi. Ràg' àdivinayanakaranam 1° 
tathágatena !?! suttapadena pakasitan ti aha Vznaye 
ti elasmim 19? vag! ádivinayakárane ti. 

Sutte avacaranaii!9? c' ettha tepitake Buddhavacane 
pariyāpannatāvasen'” eva veditabbam, na aüüathaà ti àha 
Suttapatipātiyā katthaci anāganivā ti. Challim 4 uftha- 
tetvā 195 ti arogassa 196 mahato rukkhassa titthato upakka- 
mena challiyà sakalikaya papatikaya và utthapanam 197 
arogassa 198 sāsanadhammassa titthato vyaiijanamattena 
tappariyāpannam viya hutvā challisadisam pubbāpara- 
viruddhatādīdosam '% utthapetvā "9 paridīpetvā. Tādisāni 
pana ek'” amsato Gūļhavessantar” ādipariyāpannāni hontiti 
aha Gülhavessantara ... pe ... paññāyantíti 1! attho ti. 
Ràg' àdivinaye ti rag! àdinam vinayan’ atthe. Tad ™? 
ākāratāya !!? na paūttāyamānāni na dissamānāni chaģģetab- 
bāni vajjetabbāni '!3 na gahetabbāni. Sabbatthāti sabbavā- 
resu. 

II. Imasmim pana ihàne!* ti imasmim mahápadesa- 
niddesatthàne. 

Sutte cattāro mahāpadesā ti ādinā vuttam pi avuttena 
saddhim gahetvā pakiņņakakathāya mātikam uddisati. 


92 BG sādhāra- 198 AGm āvaratanai 

93 AGM ovādānuvāsatthabhāvato BP osaraņaīi 
BGM *satthi- M āvataraņam 

96 ABGGM evam : 14 AGm jallikam 

$5 AGGmM jàneyyatiti 19 So al] MSS; DA utthā- 
BMP omit ti i 16 AP ārogassa 

96 AGM apatthā 107 AGM upattha- 

97” BMP "saccassa sūcanam BG utthahanam 

95 AGM te only 19 ABGGnM āro- 

99 AGn sabbavatimuttam 19 A(m ?paruddhatádi- 
BG sabbāni muttam BGM *?param viruddha- 
M sabbavàni muttam 19 ABGGnM utthā- 

199 AGm ?yinayanayakara- 111 BG ?yanto ti 
BG vinayakára- 1? ABGGnM anadākāra- 

11 ABGGnM yatháha tena 13 BmP vajji- 


102 ABGGMM tasmim 114 GM patthàne 


$66, 27 


$66, 28 


566, 28 


566, 31, 32 


566, 32 
566, 34 


566, 34, 35 
566, 36 


567, 2 


567, 4 


567, 4 


567, 5 
567, 5, 6 
567, 6 


567, 7 
567, 8 
567, 15 


567, 17 
567, 17 
567, I8 
567, 18 
567, 19 
567, 20 


567, 24— 
567, -28 


567, 29 


216 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Nātum icchito attho pafho, tassa vissajjanàni fafiha- 
vyākaraņāni.!!5 ^ Atthasücan' ādi-atthena suttam, pāļi, 
suttam !!$ anulometi anukūletiti suttānulomam, mahāpa- 
deso. Ācariyā !!7” vadanti '!? samvaņņenti pāļim etenāti 
ācariyavādo, atthakathā. Tassa tassa therassa attano eva 
mati adhippāyo ti attano mati. Dhammavinicchaye patte ti 
dhamme vinicchitabbe !!$ upatthite.!!? Ie ti anantaram 
vuttā cattāro mahāpadesā. Pamiyati !?*? dhammo paricchij- 
jati vinicchiyati !?! etenáti famáànam.? Ten' aha yam ettha 
sametiti ādi. Itaran ti mahápadesesu asamentam. Puna 
itaran ti akappiyam anulomentam kappiyam patibahantam 
sandhay' aha. 

Ek' amsen' eva byàkatabbo vissajjetabbo 23 Ek' amsavyā- 
karaņīyo. Vrbhajjdti !?* pucchitam '*5 attham avadhāraņ' 
ādibhedena '?$ vibhajitvā. Pattpucchāti pucchantam pug- 
galam patipucchitvā. Thapanīyo ti tividhā !?? pi avissajja- 
niyattà 128 vyākaraņam akatvā thapetabbo. Cakkhum antc- 
can ti paīīhe uttarapadāvadhāraņam sandhàya ek' amsen' 
eva 12% vyākātabban ti vuttam, niccatāya 13 Iesassāpi '%! tattha 
abhāvato. Purimapadāvadhāraņe pana vibhajjavyākara- 
niyatà cakkhusotesu vises' attha-samafiti' atthànam asaádhà- 
ranabhàvato.3? Dvinnam tesam "3 sadisatācodanā pati- 
pucchanamukhen' eva vyākaraņīyā  patikkhepavasena 
anuññatavasena 134 ca vissajjitabbato ti aha Yathaà cakkhu, 
tathā sotam ... fe ... Ayam patipucchavyákaraniyo 55 pañho | 
ti. Tam jam tam sarīran ti ļīvasarīrānam anaīīia- 
tāpaiīho.'€ Yassa yena anaññatācoditā, so eva param 


15 BmP paūhā- 129 So all MSS. 

116 BmP tam suttam DA omits eva 

117 AGm ācarivādan ti l 130 ABGGnM nibbattāya 

18 ABGG? ?tabbo 131 BG loke sassápi 

119 BG ?to 132 AGM asādhāraņe sādhāraņam 

120 BG samīyati bhāvato 

12] ABGGNMP vinicchayati ` BG asādhāraņasādhāraņa- 

122 BG samānam bhāvato 

123 Bm adds ti M asādhāraņe sādhāraņa- 

124 BG vibhajjāyāti bhāvato 

125 BG opucchi- 133 BG sesam 

126 AGmM ādhār' ādi- 134 ABGGMM anuūūāvasena 
BG ādhār' ādhi- 135 BBmGP *pucchā- 

1? BmP tidhà 136 AGm °pañha 

128 Bm adds thapantyo BGM *pafiham 


P adds thānīyo 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 217 


atthato nūpalabbhatiti vaūījhātanayassa matteyyatākitta- 
nasadiso ti avyākātabbatāya thapanīyo vutto.!$? Imānt 
cattāri paūhavyākaraņāni pamāņam tena 133 ten' eva nayena 
tesam pañhānam vyākātabbato. 

Vinayamahápadeso !3 kappiyânulomavidhānato nippari- 
yāyato 140 anulomakattiyam nāma, mahāpadesabhāvena 
pana tam-sadisatāya '*! suttantamahāpadesesu pi anuloma- 
kappiyan ti ayam atthakathāvohāro. Yadi pi tattha tattha 
Bhagavatà pavattita 4? pakinnakadesana !? va 114 attha- 
kathà, sà pana dhammasangahakehi pathamam tini pita- 
kàni sangayitvà tassa atthavannanánurüpen' eva 145 vāca- 
nàmaggam āropitattā ācariyavādo ti vuccati, ācariyā 16 
vadanti !1$ samvaņņenti pāļim '*7 etenāti. Ten” āha ācarvya- 
vādo nāma atthakathā ti. Tisso sangītiyo ārūļho eva Buddha- 
vacanassa atthasamvaņņanābhūto kathāmaggo Mahāma- 
hindattherena 14$ Tambapannidipam àbhato,!*? paccha Tam- 
bapanniyehi mahātherehi Sīhalabhāsāya thapito nikāy 
antaraladdhisankarapariharan' attham.!59? A/fano mati nàma 
theravādo. ayaggāhendti sutt' ādito labbhamānanaya- 
gahaņena. Anubuddhiyā ti sutt' ādīniyeva anugatabuddhiyā. 
Attano patibhānan 151 ti attano eva 1682 tassa 352 atthassa 
vuttanayena upatthānam, yathā-upatthitā atthā eva tathā 
vuttà.  Samentam eva gahetabban ti  yathà  suttena 
samsandati, evam mahāpadesato atthā uddharitabbā ti 
dasseti. Pamādapāthavasena ācariyavādassa kadāci pāļiyā 
asamsandanā pa siyā, so na gahetabbo ti dassento aha Acari- 
yavādo pi suiiena samento yeva 153 gahetabbo. ti. Sabbadub- 
balā puggalassa sayam patibhānabhāvato. . Tathā ca sā pt 
gahetabbā. Kīdisī? Suttena samentā yevāti yojanā. Tāsiti 
tisu sangītīsu. Āgatam eva pamāņan tī iminā Mahākassap' 
ādīhi sangītam '*% eva suttan ti idhādhippetan ti tad aū- 


187 BmP add ti 147 BGGm pāliyam 

138 BmP omit M8 BMP omit mahā 

19 BG add ca 49 ABGGnM āgato; M abhāto 
10 BG "yāyavidhānato 150 AGmM laddhim pariharan'- 
141 ABGGmM "tāyam BG ?pariháran'- 

M? BmP °ta 133 AGmM pari- 

143 BG "desanāya 152 ABGGNMM etassa 

14 BG ca 1533 ABGGmM evam 

M5 ABGGNM "vaņņanārūpen - 154 AGm sañgaham 


14 BGM acariyavadan ti BGM sañgahitam 
11—P 


567, 32 


567, 35 
567, 35 


567, 35 
567, 35 


567, 36 
567, 36 
567, 36 
567, 37 


568, I1 


568, 1 
568, 3 
568, 3 
568, 3, 5 
568, 5 


568, 6, 7 


568, 6 


568 


568, 
568, 
568, 


568, 


568, 


568, 


I3 


14 


14, 


17 


18 


25 


13 


218 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


fiassa suttabhāvam eva patikkhipati. Tad atthà eva hi 
tisso sangītiyo. Tatthāti gārayhasutte.ē5 Na č eva 
sutte otarantt 5%? na ca? vinaye sandis- 
santtti 28 veditabbānti tassa asuttabhāvato; tena anulo- 
makappiyam suttena samentam eva gahetabban ti vuttam 
ev' attham nigamanavasena 15° dasseti.16° Sabbattha na 
ttaran ti vacanam tattha tattha gahitāvadhāraņaphaladassa- 
nam datthabbam. 

17. Sūkaramaddavau ti vanavarāhassa mudu- 
mamsam. Yasmā Cundo ariyasāvako sot' āpanno, alīfie ca 
Bhagavato bhikkhusanghassa ca āhāram patiyādentā !%! 
anavajjam eva patiyādenti, tasmā vuttam pavattamamsan 
ti. Tam kirdti nātitaruņassāti ādīnā vuttavisesam. Tathā 
hi tam mudut 1%? c' eva siniddhasi cáti vattam. Mudumam- 
sabhavato hi abhisankharanavisesena ca maddavan ti vuttam. 
Ojam pakkhipimsu: Ayam Bhagavato pacchimako āhāro 
ti puūiiavisesāpekkhāya. Tam pana tathāpakkhittadibb' 
ojatāya !%% garutaram jātam. 

19. Aiīūiesam !** dujjiram, tam ajanantà kassaci adatvā 
vinàsitan ti pare!9* upavadeyyun ti parüpavadamocan' 
attham Bhagavā VNākam tan ti ādinā sīhanādam 
nadi.!6ē6 .— | 

20. Katham panāyam sīhanādo, nanu tam Bhagavato pi 
sammāpariņāmam na gatan ti? Na-y-idam evam datthab- 
bam. Yasmā samma-d-eva tam Bhagavato pariņāmam 
gatan ti vattum arahati tappaccayā uppannassa vikārassa 
abhàvato, afifiapaccayassa ca vikārassa mudubhāvam āpā- 
ditattā.!$? Ten” āha na ana bhuttappaccayā 1% ti ādi. Na 
hi Bhagavā, aiīīe và pana khīņ' āsavā navavedan' uppāda- 
navasena āhāram paribhuüjanti, atth' ahgasamannagatam 
eva katvā āhārassa upabhuüjanato. Yadi evam kasmā 
pāļiyam Bhattam bhuttāvissa kharo ābā- 
dho uppajjiti ādi vuttam? Tam bhojan uttara- 


155 AGM rāgassa sutte 153 BG ?parikkhitta- 
156 A ovaranti 1644 BmP aūūie yam 
17 ABGGUM omit 165 Bm omits 

155 AGn santindissantiti 166 BmP nadati 

159 BGM nigamanam eva 16” M āpāvaditattā 
166 BmP nidasseti 168 So all MSS. 


161 ABGM *dento | DA ?paccayena 
162 BmP mudu 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 219 


kālam uppannattā vuttam. Na fana bhuttappaccayá 199 ti 
vutto vāyam attho atthakathāyam. Kat' upacitassa laddh' 
okāsassa kammassa vasena balavati pi roge uppanne 17° 
garusiniddhabhojanappaccayà !?! vedanāniggaho !”* jāto, 
ten’ āha yadı híti adi. 

Patihitatthāne +73 ti icchitatthane, iccha c' assa tattha 
gantvā vinetabbavineyyāpekkhā 174 datthabbā. Gāthāyam 
pi sutan ti iminā sutamattam, paresam vacanamattam 
etam, na pana bhojanappaccayā ābādham phusi dhīro ti 
dasseti. 

22. Pasannabhāvena udakassa acchabhāvo veditabbo ti 
aha Acchodikā!'? ti pasannodikā !7$ ti. Sādurasat- 
tā !77 sātatā ti āha madhurodikā ti. Tanukam eva salilam 
visesato sitalam, na bahalan ti àha tanusītalasalilā !*% ti. 
Nikkaddamā ti setabhāvassa kāraņam āha. Pankacikkhall” 
ādivasena hi udakassa vivaņņatā,!”? sabhavato pana tam 
setavaņņam evāti. 

26. Dhuravāte ti patimukhavāte.!9 

27. Dighapingalo ti dīgho hutvā pingalacakkhuko.!*1 
Pingal akkhiko hi so Álaro ti paūnāyittha. Evarūpan 
ti dakkhiti,!*? karissati, bhavissatiti īdisam. Īdisesdti yatra 
yaīī cāti evarūpanipātasaddayuttatthānesu. 

28. Vicarantiyo meghagabbhato niccharantiyo viya hon- 
titi vuttam Niccharantīsūdti vicarantīsūti.!*? 
Navavidhāyāti navappakārāya. Navasu hi pakāresu eka- 
vidhā pi '** asani '5 tappariyāpannatāya !?5 navavidhā 
tveva !86 vuccati. Īdisī '$7 hi esā rūļhi atthavimokkha- 
satt’ isi 188 samaññā !8° viya. Asaññam karoti, yo !*9 tassà 


169 So all MSS. 181 AGG™M *cakkhu 
DA ?paccayena P *cakkhu pi 
17 M uppannena 183 BmP dakkhati 
171 AGmM guru- DA dakkhissati 
172 AGM "niggāho D dakkhiti 
13 ABGGNMP pattita- 188 ABGGnM omit 
174 BmP "veneyyā- 184 AGmti 
BG "vinayā- 165 AGM anippariyā- 
175 Bm acchodakā 186 AGm eke; BGM ete 
176 Bm pasannodakā 187 AGM īdisā; BG īdisiti 
177 ABGGMM "rasatā 186 BmP *vimokkhapatti pi 
178 So all MSS. 189 AGm ssaññaya 
DA anusitala- BGM samaññaya 
1799 ABGGNM vivannabhavato 190 BG so 


189 BG mukhavāte 


568, 25 


568, 25 
568, 29 


569, I 
5069, 2 
569, 2 
569, 7 
569, 18 


569, 18 


569, 19 
559, 2o 


569, 23 


569, 23 
569, 24, 25 


569, 25 
569,26 


569, 27 


569, 27 


569, 28 


569, 32 


569, 32 
569, 33 


569, 35 


569.36: 570,7 


570, 9 


220 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


saddena tejasà ca ajjhotthato.  Ekam !?! cakkan 92 ti 
ekam !? mandalam.  Sankaram !?* tirenti!?5 paricchin- 
danti 1?5 viya dassetíti saterà. Gaggarāyamānā ti gaggarāti- 
saddam karonti.?? Anuravadassanam h' etam. Kaptsīsā ti 
kapisīs' ākāravatī. Macchavilolikā '** ti udake paripphanda- 
mānamaccho !?* viya vilulit ākārā.  Kwkkwfasadisà ti 
pasāritapakkhakukkut” ākārā. Nangalassa kassanakāle *% 
kassakānam 2% hatthena gahetabbatthāne maņikā ** hoti, 
tam upādāya nangalam daņģarīaņikā ti vuccati, tasmā 
dandamaņik” ākārā daņdamaņikā. Ten āha nangalasadisā 
ti. Deve vassante pi sajotibhūtatāya udakena atemetabbato 
mahāsani sukkkdsaniti vuttā. Ten’ āha patitaithānam *3 
samugghātetīti.*04 | 

31. Bhusdgāre*5 ti bhusamaye agārake. Tattha 
kira mahantam palālaputījam abbhantarato palālam nik- 
kaddhitvā sālāsadisam pabbajitānam padhānayoggatthā- 
nam ?* katam, tadā Bhagavā tattha vasi. lam pana 
khalamaņdalam *'7 sālāsadisan ti āha kkalasālāyan ti. 

32. Etthāti hetumhi bhummavacanan ti āha etasmim kāraņe 
ti, asanipātena channam janānam hatakāraņe **% ti attho. 

So 2 ivam ?1? bhante ti ayam eva ?!! pātho. 

35. Sihgi nàma kira uttamam ativiya pabhassaram 
Buddhànam chavivann' obhásam devalokato àgatasuvan- 
nam. Ten' ev' àha singisuvannavanuan ?* ti. Kun. pana 
thero tam ?1* baliganhíti ** sayam eva puccham samuttha- 
petvà ?!5 tattha karanam dassento kizicápíti adim aha. Ten 
eva káranenáti upatthaàkatthànassa matthakappatti,?!* pare- 


191 So all MSS; DA eka 206 BmP ?gghatetiti 
19? AGm cakkavan 205 AW MSS "gārake 
193 BmP eka 206 AM paccana- 
14 BmP sankaram G? paccanayoga- 
195 P tireti BP vasanayogga- 
196 BG ?cchindenti 3? ABGGm ?mandala 
Bn *?cchijjanti M ?mandalà 
P ?cchijjati 208 ABGGnM °Skarana - 
17 ABGGNM add ti 209 BG sā * 
P karoti 210 DA tam; D tvam 
198 ABGGNM *vilolità 211 BmP add vā 
199 AGmM viparippha- 212 AGmMP singinikkhasuvanno 
BG vippharippha- BG singisuvanno 
200 BGM kasaņa- 2213 AGm kim; BGMP omnit 
201 BG kassanakā- 214 Bn ganhiti 
202 BGM ?^kam 215 Bm *tthā- 


?:3 ABGGM patitthitatihànam 24 ABGGRM add ti 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 221 


sam vacan' okásacchedanam,?" tena vatthena Satthu 
pūjanam, Satthu ajjhāsayāvattanan ti iminā ten eva yathā- 
vuttena catubbidhena kāreņena. 

36. Thero ca távad eva tam singivannam mattadussam 218 
Bhagavato upanàmesi ''Patiganhatu?!? me??? bhante 
Bhagava imam mattadussam, tam 221 mam' assa digharat- 
tam hitāya sukhàyà"' ti. Patiggahesi Bhagavà, patig- 
gahetvà ca??? nam paribhuiüji. Tena vuttam Bhagavà pi 
tato ekam mivàsesi, ekam pārupíti. Tavad eva kira ??3 tam ??? 
bhikkhū ovattikaraņamattena *** tunnakammam nittha- 
petvà??5 therassa upanesum. Thero Bhagavato upanāmesi. 

Vītf accikam vtiydti patihatappabham,*** viya- 
saddo 227 nipātamattam.  Bhagavato hi sarīrappabhāhi 
abhibhuyyamānā tassa vatthayugassa pabhassaratā nā- 
hosi.?28 Amat' anten' eváti ?**? anto anto eva, abbhantarato ?39 
eváti attho.21 Ten” āha bahi pan’ assa pabhā n’ atthîti. 

37. Pasannarūpam *? samutihapetīti 3 etena tassa āhā- 
rassa bhuttappaccayā na so rogo ti *** ayam attho dīpito. 
Dvīsu kālesu evam hoti dvinnam nibbānadhātūnam samadhi- 
gamasamayabhavato.?35 

38. Ubavattane, Antarena yamakasālā- 
nan ti ettha vattabbam parato āgamissati. 

41. Sabbam suvaņņavaņņam eva ahosi ativiya parisud- 
dhāya pabhassarāya ekaghanāya Bhagavato sarīrappa- 
bhāya ?35 nirantaram abhibhūtattā. 

Dhamme? ti pariyattidhamme. Pavaitā ti pāva- 
canabhāvena desetā.?**$ Purato va ntsīdt ovādapatikaraņa- 
bhāvato.*s? 


217 A "okāsanacchada- 229 AGm antar' antaren' evāsi 
BmP "okāsapacche- BGM antaranten' evāti 
Gn ?ccháda- 230 BGM add vā 

28 BmP mattha throughout ?3 BG omit 

319 ABmGmMP *?ganhatu 332 ABGGMM pasannam- 

220 ABGGNM omit 233 BmP "tthā- 

21 ABGGMM yam 234 ABGGmM add hoti 

22 BmP va 235 ABGGMM "gamassa bhāvato 

223 BG kiraņam; M kira 236 AGM sarīsappabhā 

224 AGM ovatthitakāramattena BGM sarīrassa pabhā 
BGM ovatthita- 237 So all MSS. 

225 Bm nitthà- DA dhammo 

226 ABGG*M patigata- 238 ABGGM desanā 

227 BGM viya-dasso 239 AGmM ?patikarabhavato 


228 ABGGNMM sāhosi BG ?patikarabhà- 


570, 22 


570, 23 


570, 23 
570, 24 
570, 30 
571, 6 
571, 7, 8 
571, 12 


571, 18, 19 
571, 21 


571, 23 
571, 24 
571, 28 
571, 29 


571, 28, 29 


571, 31, 32 


571, 31, 35 


572, 1 


222 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


42. Dàn' ànisamsasankhata làbhà ti vannadàna-baladàn' 
ādibhedā dānassa ānisamsasaūnitā ditthadhammikā, sam- 
parāyikā ca lābhā ** icchitabbā. Te alābhā ti te sabbe 
tuyham alābhā, lābhā eva na honti. Ditth' eva **! dhamme 
paccakkhabhüte imasmim yeva attabhāve bhavā dzittka- 
dhammikā. Samparetabbato pecca gantabbato samparāyo 
ti laddhaname paraloke bhavā samparāytkā. Ditthadham- 
mikà ca samparayika ca diffhadhammikasamparayika. Dān' 
āntisamsalābhā ?**? t1 dàn' ànisamsabhütaà labha. 

Sabbathā samam eva hutvā samam phalam etesam, na 
ekadesenāti samasamaphalā. Piņdapātā ti tab- 
bisayam dánamayam putiriam ?*? àha.?*3 Yadi khettavasena 
tesam samaphalatā adhippetā, sati pi ekasantānabhāve 
puthujjana-arahantabhavasiddham nanu tesam khettam 
visitthan ti dassetum Nanu cáti adim aha. Parinibbàna- 
samatāyāti kilesaparinibbāna-khandhaparinibbānabhāvena 
parinibbānasamatāya. Partbhutūjitvā jarimibbuto ti etena 
yathà paņītapiņdapāta-parībhogūpatthambhita-rūpakāya- 
sannissayo dhammakāyo sukhen” eva kilese parīccaji, 
bhojanasappayasamsiddhiyà ?** evam ?** sukhen' eva khan- 
dhe pariccajiti evam kilesapariccagassa,?*$ khandhaparic- 
cāgassa *" ca sukhasiddhinimittataya ubhinnam piņda- 
pātānam samaphalatā coditā.?*$ Pindapatasisena ca pinda- 
pātadānam coditan 249 ti vutto váyam attho. Yathà hi 
Sujatàya: Imam ahàram nissaya mayham devataya vanna- 
sukha-bal” ādiguņā *5% samma-d-eva sampajjeyyun ti uļāro 
ajjhāsayo tadā ahosi, evam Cundassāpi kammāraputtassa : 
Imam āhāram nissāya Bhagavato vaņņa-sukha-bal” ādi- 
guņā **% samma-d-eva sampajjeyyun ti uļāro ajjhāsayo ti 
evam pi nesam ubhinnam samaphalatā veditabbā. Sati pi 
catuvīsatikotisatasahassasamāpattīnam devasikam valafija- 
nasamāpattibhāve **! yathā pana abhisambujjhanadivase 
abhinavavipassanam patthapento rūpasattak” ādīvasena 


240 ABGG™M lābhānam 24 BG omit 

*1 ABGGnM dittha 248 AGM veditā 

242 Bm "ānisamsasankhātā lābhā BNP jotitā 

243 ABGGmM puūiamhā 249 BmP jotitam 

*4 AGm ?sampáya 250 P "phal' ādi 

245 ABGGnM eva 3314 AGMM valaūjasamāpattibhāvo 


246 BG kilese- BG ?bhàvo 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 223 


cuddasah' àkárehi sannetvà *5? mahāvipassanāmukhena tā 
samāpattiyo samāpajji, evam parinibbānadivase pi sabbā tā 
samāpajjiti evam samāpattisamatāya pi ** tesam **? 
samaphalatā.*** Cundassa tāva anussaraņam uļārataram 
hoti 255 Bhagavato  dinnabhavena  affiathattábhavato, 
Sujātāya pana katham devatàya dinnan ti? Evam 
saūnibhāvato ti āha Suwjātā *5% cāti **% ādi. Aparabhāge ti 
abhisambodhito aparabhàge. Puna afarabháge ti parinib- 
bànato parato. Dhammasisan ti dhammānam matthaka- 
bhütam nibbānam. Me gahitan ti mama vasena gahitam. 
Ten' àha mayham kiráti adi. 

 AAdhipatibhavo àádhipateyyan ti aha jetthakabhā- 
vasamvatianiyan ?9? tj. 

43. Samvare *8 ti sīlasamvare. Veran ti pāņâtipātť 
ādi-paūcavidham veram. Tam hi veridhammabhāvato vera- 
hetutāya ca veran ti vuccati. Kosallam vuccati fiāņam, tena 
yutto kusalo ti āha kusalo pana fiáàmasampanno ti. Nànasam- 
pada nama *5? jiāņapāripūrī, sā *%% aggamaggavasena vedi- 
tabba. Aggamaggo ca niravasesato kilese pajahatiti āha 
ariyamaggena ... pe ... jahātiti. Evam?* pāpakam 
jahitvā ti dànena tàva lobhamacchariy' ādi-pāpakam, 
sīlena pànátipat' adi-papakam  jahitvà tadangavasena 
pahàya tato samathavipassanādhammehi vikkhambhana- 
vasena, tato maggapatipàtiyà samucchedavasena anava- 
sesam pāpakam pahāya. Tathā pahīnatta eva rāg 
ādīnam khayā kilesanibbānena sabbaso kilesavūpasamena 
nibbuto parinibbuto ti sa-upādisesāya nibbānadhātuyā 


desanāya kūtam ganhanto Itt Cundassa ... pè ... sam- 
passamāno *% udānam udānesi.?%3 
Catutthakabhāņavāro.**4 
1533 ADBGGmM santetvà 358 Cp DA 572 footnote 1. Perhaps 
1533 M pi te samvare thitassāti is the correct 
P visesam reading. 
24 ABGGm phala 159 BG omit 
M samaphalā 260 ABGGMM yā; BMP add ca 
355 BmP hotu 261 Pm imam 
156 So all MSS. 262 ABGGMM passamāno 
DA Sujátà pi DA pasamsamāno 
157 BGM jesaka- (graphic 23 BmP add ti 
corruption) 266 Pm Catutthabhāņavāravaņņanā 


DA and B9! ?nikan nitthità; P Catubhāņavāro 


572, 7, 8 
572, 13 
572, I4 
572, I4 
572, I4 
572, 19, 20 


572, 22 
572, 22 


572, 23 


572, 24, 26 


572, 26 


572, 27 
572, 27 


573, 6 
573, 6 


573, 7 
573. 9 


573, II 


573, 1I 


573, 18 


573. ?3 


573; 23 


573, 24 


224 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


5. I. Evam tam Kusinārāya ' hotiti yathā Anurādha- 
purassa Thūp' ārāmo dakkhiņapacchimadisāyam, evam 
tam uyyànam Kusinārāya * dakkhiņapacchimadisāyam 3 
hoti.* Tasmā ti yasmā nagaram pavisitukāmā uyyānato 
upecca vattanti gacchanti etenâti Upavattanan ti vuccati, 
tam sālapantibhāvena thitam sālavanam. 

Antarenáti vemajjhe. Tassa kira maticakassáti 
tattha paiifiāpiyamānassa tassa maicakassa. T'aírápi* ... 
$e ... eko pādabhāgassa, tasmā antarena yama- 
kasālānan ti vuttam. Samsibbitváà ti añňamañña *- 
āsatta 7-vitapasākhā *-pasākhatāya ?* thito !? samsībbitvā 
viya. T/htasākhā "! tt p1 vuttam atthakathāyam. Yam pana 
pāļiyjam uttarasīsakam maūcakam paūnūa- 
pehíti vuttam, tam pacchimadassanam datthum āga- 
tānam devatānam '?* datthum vyogyatāvasena '$ vuttam. 
Keci pana: Uttaradisavilokanamukham !* pubbadisāsīsa- 
kam !5 katvà maifcakam pafifiapehiti attho ti vadanti, tam 
tesam matimattam. 

Ete nāgānam uttamā ii ete gottato gocari-ādināmakā 
hatthināgesu balena setthatamā.!$ Majjhim' atthakathāyam 
pana keci hatthino !? ito afifiathà agatà, so pana nesam 
nāmamattakato bhedo datthabbo. Parzbhuitakālato pat- 
thāyja...te... parikkhayam gatam, na pana paribhuttap- 
pacayā ti hetthā vuttanayen” eva attho datthabbo. Carga- 
vāre ti usmiyam.!$ Kat' okāsassa !? kammassa vasena ?? 
yathāsamutthito rogo ārogyam abhimaddatīti *! katvā etam 
attham dassento viyáti vuttam. Yasmā Bhagavā hetthā 


1 BmP "rāyam 12 AGM omit 

3 BG *rāyam 13 BG yogatà- 

3 AGM "disā 14 AGm ?yilokànam sukham 
BG °disayato BGM °vilokanam sukham 
M °disaya, 1$ AGm pubbadisam- 

* BG omit 16 AGM hetthātamā 

5 ABGGMM tatthāpi BGM setthā- 

6 AGM °maññam 17” AGmM āhatthino 

* BG āsatti BG ahatthino 

8 AGM "sākhā 18 ABGGMM usmimyam 

LE ses «As 

omi okassa 
1^ ABGG? temite BGM °okasakassa 
Bm omits 20 A vayena `: 
M tecite BGG™M ca yena 


11 So all MSS.; DA thitasālā 31 A abhisammaddatiti 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 225 


vuttanayena kappam vā kappāvasesam vā thātum samattho 
eva tattakam kālam thāne payojanābhāvato āyusankhāre 
ossajjitvā tādisassa kammassa okāsam adāsi, tasmā etam 
attham dassento viyāti ?? pi vattum yujjati yeva. 

Kusalam kātabbam maūūtissanti: Evam mahapphalam, 
evam mahánisamsam, mahánubhaàvam etam ?? kusalan ti. 
Ekassápi sattassa vattadukkhavüpasamo * Buddhanam 
garutaro ?! hutvaà upatthati atidullabhabhavato, tasmà 
Aparam $1 bassatíti adi vuttam. Sváyam ?9 attho Magandi- 
yasuttena ?? dipetabbo. Tatiyam pana kàranam sattànam 
uppajjanaka-anatthapariharanan ti tam dassento puna 
Aparam $1 passatíti adim aha. | 

Sīhaseyyan ti ettha sayanam seyyā, sīhassa viya seyyā,** 
tam sihaseyyam. Atha và sihaseyyan ti setthaseyyam, 
ta-y-idam atthadvayam parato āgamissati. Vāmena pas- 
sena sentiti evam vuttà ?? kàmabhogiseyyà,?? dakkhinapassena 
sayano nāma m' atthw dakkhinahatthassa sarīragahaņ' 
adipayogakkhamato,?! purisavasena ?? c' etam vuttam. 
Ekena fassena sayitwm na sakkonti dukkh' uppattito.*? 
Ayam 34 sīhaseyyā ti ayam evam vuttā sihaseyya. Tej 
ussadattā ti iminā sīhassa abhīrubhāvam dasseti. Bhīrukā 
hi sesamigā attano āsayam pavisitvā santāsapubbakam 35 
yathā tathā sayanti, sīho pana abhīrubhāvato satokārī 
bhikkhu viya satim upatthapetvā 3% va sayati. Ten” āha 
dve 37 purimatāde ti ādi. Dakkhine purimapāde vāmassa 
purimapādassa thapanavasena dve "purimatāde ekasmim 
thāne thapetvā. Pacchmapāde ti dve pacchimapāde. Vutta- 
nayen' eva idhápi ekasmim ?* thàne thapanam ?? veditab- 
bam. Thit' okasasallakkhanam abhirubhaven' eva. Szsam 
fana ukklipitvà ti àdinà vuttà sihakiriya *" anutrastapa- 


** ABGGNM ti only 3? ABGGnM purimava- 
25 BmP ca tam 33 ABGGnM dukkhappa- 
** AGm *dukkhüpasamo ** ABGGnM add hi 

BG ?dukkham vüpa- 33 AGm "tāsupu- 
25 AGM garukaro 36 Bm ?tthà- 

BGM garum kāro ? BmP omit 
*6 AG" yasma 'yam 38 ABGGnM etasmim 
?? ABGGmMP Māgandika- 39 BmP pādatthapanam 
28 BGM omit 19 AGm °kirāyâti 
29 ABGGMM vuttam BG *kirā 
š0 BG "seyyam M *kirāyā 


3! Bm "ādiyoga- 


574. 3 


574. 4 


574, 1I 
574, 18 


574. 21 


574, 24 
574. 26, 27 


574, 27 
574. 27 
574, 28 


574. 3? 


575, 4 


575, 6 


575, 13 
575. 14 
575. 14 


226 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


bujjhanam *! viya abhirubhávasiddha-dhammatávasen' evá- 
ti? veditabba. Sihavijambhitavijambhanam ativelam ek' 
ākārena thapitànam sarīrāvayavānam gaman' ādi-kiriyāsu 
yogyabhāv' āpādan” attham.** Tikkhattum sīhanādana- 
danam appesakkhamigajāti-paritrāsapariggahaņ attham.tt 
Seti avyāvatabhāvena *5 pavattati etthāti seyyā,** catut- 
thajjhānam eva seyyā Catutthajjhānaseyyā.*? Kim pana tam 
catutthajjhānan ti? Ānāpānacatutthajjhānam, tattha *š 
hi thatvā *$ vipassanam vaddhetvā Bhagavā anukkamena 
aggamaggam adhigantvā Tathāgato jāto ti. " Ta-y-idam 
padatthānam nāma, na * seyyā, tathā pi yasmā catutthaj- 
jhānasamanantarā Bhagavā parinibbāyiti * vakkhati, tasmā 
lokiyacatutthajjhānasamāpatti eva Tathāgataseyyā " ti keci. 
Evam sati parinibbānakālikā va Tathāgataseyyā *! āpaj- 
jati, na ca Bhagavā lokiyacatutthajjhanasamāpajjanaba- 
hulo vihāsi. Aggaphalavasena pavattam pan' ettha catut- 
thajjhànam veditabbam. Tattha *? yathā sattānam niddū- 
pagamalakkhaņā *3 seyyā bhav” angacittavasena hoti, sā ** 
ca nesam pathamajātisamanvayā ** yebhuyyavuttikā,* 
evam Bhagavato *7 ariyajātisamanvayam yebhuyyavutti- 
kam aggaphalabhūtam catutthajjhānam Tathāgataseyyā ti 
veditabbam. Sīhaseyyā nāma setthaseyyā ti āha uttama- 
seyyā ti. 

N' atthi etassa *$ utthānan ti anutthānā,*? seyya, tam %° 
anutihānaseyyam.% Ito utthahissāmiti manasikārassa abhā- 
vato utthànasaüifiam manasikaritvà ti na vuttam. Etithdti 
etasmim anutthānaseyyūpagamane. Kayavasena amulthà- 
nam, na cittavasena ; cittavasena *' ca anutthànam nàma 


*1 AGmM anustrastapabujjhanā 1*9 ABGGnM omit 
BG anusatastapabujjhana 50 AGm "bbāsisiti 
Bn anutrása- 531 Bm adds ti 
P anutrāsta- 5 BGM twice 
42 ABGGmM °siddham 5 ABGG™M niddāpa- 
Bn °siddhā Bm °gamana- 
4 AGm "bhāvapādān" attha 54 ABGGNM tam sā 


“4 Bm *migajātapariharaņ' attham — 55 BG °yo 
P "migarājāti-paritrāsa-pariha- P °ya 
5 


ran' attham $ P omits yebhuyya 
15 M ?vatà 57 BG Bhagavā 
44 ABGGMM seyyo 58 Dm etissa 
* AGm?9jjhànam-; BGM omit 59 ABGGnM "tthāna 
18-45 Dm tato hi vutthahitvà € ABGGnM omit 


P tato vutthahitva 61 ABGGNM omit 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 227 
niddūpagamanan ti tad abhāvam %? dassetum Nzddāvasenāti 
adi vuttam. Bhav' angassāti niddūpagamanalakkhaņassa 
bhav' angassa.9? 

Sabbaphàalsphullà ti sabbatthakam eva vika- 
sanavasena phullā, na ekadesavikasanavasena. Ten’ āha 
sabbe samantato putphitā ti. Ekacchannā ti samphullapup- 
phehi ek' ākārena sabbatth” eva chāditā. Ullokatadumāntti 
hetthā olokentani viya titthanapadumāni. Moraptijaka- 
lāpo % viya paticavaņņapupphasaīchāditattā.%5 

Nandaptokkharaņisambhavāntti 66 Nandapokkharaņitīra- 
sambhavani.9?? Mahātumbamattan ti āļhakamattam. Pavtt- 
thàáníti $9 khittani. 

Sariram eva okirantíti sariram eva ajjhokiranti. 

Devatānam upakattanacandanacuņņāniti satthīm % pi 
paliüasam pi yojanàni vàyanakasetavannani *" candana- 
cunnàni. Dtbbagandhajātacuņņānīti " dībbagandhadibba- 
cuņņāni.”? Harstāla-atijana-cuņņy” ādīni 73 pi dibbāni para- 
masugandhāni evāti veditabbāni. Ten' ev' āha sabbagandha- 
vāsavikatiyo ?* ti. 

Ekacakkavàle sanmipatituà antalikkhe vaj3jamnta?* 
mahābhinikkhamanakāle viya. 

Tāti devatā. Ganihamānā 7+ vāti mālam  racentiyo eva. 
Aparinitilmtā vāti yathādhippāyam apariyositā eva. Hat- 
thena hatihan ti attano hatthena parassa hattham. Gīvāya 
gīvan kaņthaggāhavasena attano gīvāya parassa gīvam. 
Gahetvā ti āmasitvā. "5 Sahāya he sahāya he *8 ti àmendita- 
vasena ?? afifiamafifiam 3? àlapanavacanam. 

3. Mahantam ussāhan ti Tathāgatassa pūjāsakkāra- 
vasena pavattiyamānam *! mahantam ussāham dzsvā. 


62 
63 
64 
65 


33 BG ?cunnàni 

DA "afijanasuvaņņāni 
^ Bm sabbadibbagandha- 
75 So all MSS. 


ABGG?n aüngabhávam 
BG omit 

Bm *9piüicha-; P ?piüjha- 
AGn *sajatitatta 


BGM "saūijātitattā DA vajjenti 

66 So al MSS. D vajjenti with v.l. vajjanti 
DA Nandana- *6 AP gandha- 

6* BG °bhavāpāni 77 AGm mālā 

** BGM pavittàniti 78-78 BmP mahāyaso twice 

6 BmP satthi 9 AGmM āmosita- 


70 
71 
72 


B"P ?*vanna 
BmP ?gandhajála- 
BmP ?gandhadravyacunnàni 


BmP amedita- 
$9? BmMP "maūna 
$1 AG? pavattiyasamanam 


575. 15 
575, 16 


575. 20 


575, 20, 21 


575. 27 
575. 39 


575. 38 
576, 1,6 


576, 9 
576, 11 


576, 15 
576, 15 
576, 15 


576, 22 


576, 27 


577, 18, 20 


577, 21 


577, 21, 24 


577, 30 
577. 30 


578, 
578, 


578, 
578, 
578, 


578, 


578, 


579. 


22 
22 


26 
26 


27 


27 


37 


4 


579. 8 
579, 13 


579, 


579, 


28 


30 


580, 3 


580, 


580, 15, 24 
580, 


12 


34 


581,2 


228 l DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


.Sá yeva 82 bana *3 patipadā ti pubbabhāgapatipadā eva. 
Anucchavikattā ti adhigantabbassa navavidhalok' uttara- 
dhammassa anurūpattā. 

Sīlan ti vārittasīlam ** āha. Ācārapaūūattin *5 ti cārit- 
tasīlam. Yāva gotrabhuto ti yāva gotrabhunanam, tava 
pattetabbā % samathavipassanā sammāpatipadā. Idāni tam 
sammāpatipadam vyatirekato anvayato ca vibhāvetum 
Tasmā ti ādi vuttam. tnakālasuttan ** ti. Jinamahavad- 
dhakinā thapitam chaddetabba **-gahetabba-dhammasan- 
dassanakālasuttam ** sikkhāpadamariyādam. Upāsakopā- 
sikāvāresu gandhapūjam mālāpiūjam karotīti ? vacanam 
cārittasīlapakkhe *? thatvā karaņam ** sandhāya vuttam, 
tena bhikkhubhikkhuninam pi tathākaraņam anuññatam 
evāti datthabbam. Ayam hīti dhammānudhammapati- 
padam sandhāya vadati. 

4-5. Apanestti thitapadesato yathā apagacchati, evam 
akàsi, na pana nibbhacchi.?* Ten' āha Ānando ti ādi. 

Vuttasadisáà váti samacittapariyāyadesanāya *^ vutta- 
sadisā eva. 

Āvārento ti chādento. 

Yasmā Kassapa-Buddhassa?5 cetiye ārakkhadevatā ahosi, 
tasmā thero va tej’ ussado, na aññe arahanto ti ānetvā 
yojanā. Idāni āgamanato patthāya tam attham vitthārato 
dassetum ?* Vipassī-Sammāsambuddhe kirāti %6 ādi ārad- 
dham. Cātummahārājikā devatā ti idam gobalivaddaiiāyena 
gahetabbam bhummadevatādīnam pi?” tappariyāpannattā. 
Tesam manussānam. Tatthāti Kassapassa Bhagavato cetiye. 

6. Adhivāsentīti rocenti. 

Chinnapāto ** viya % chinnapapāto,'% tam Ck?nna- 


32 ABGGNMP eva 
83 ABGGNMP omit 
84 BmP cāritta- 


91] ABGGnmM "pekkhe 
92 AGM kāra- 
93 So all MSS. 


855 AGmM "pannattin 


86 
87 
88 
89 


90 


BG °pannatti 

P °pannatti 

AGm pavatte 

BG °tabbam 
ABGGnM *kalaka- 
BP vajjetabba 
AG "sanāsassakālam- 
M "sanāsassana- 
ABGGnM karontiti 


91 BG "desanā 
BNP "desanāyam 
95 BmP Kassapassa- 
96—96 Pm Vipassim pi kira 
Sammāsambuddhe ti 
? BG add tappariyā sammādeva- 
tādīnam pi 
% BG ?papáto 
99 AGM omit 
100 AGMomit; B"P chinnapāto 


MAHAPAR!NIBBANASUTTAVANNANA 229 
papātam,% bhavanapumsakaniddeso 'yam. Ā vat- 
. tantíti abhimukhabhàvena !?? vattanti. Yattha patitā, 
tato katipayaratanatthànam !9? vattanavasen' eva gantvà 
puna yathàpatitam eva thànam vattanavasena !?' àgac- 
chanti. Ten' àha vafíaniiyo 95 pattatthamam 19% eva āgac- 
chaniííti. Vivattanítíti yattha patità, tato vinivat- 
tanti. Ten’ āha patvtatthānato parabhāgam 397 vattamānā 
gacchantíti. Purato vattanam avattanam, itaram tividham 
pi vivattanan ti dassetum 4$ cáti àdi vuttam. 

Devatā dhāretum na sakkoti, udakam viya osidanato. 
Ten' āha Taíitháti adi. Tatthāti pakatipathaviyam. Devatā 
osīdanti dhātūnam saņhasukhumasukhumālabhāvato.!9$ Pag- 
ihaviyam pathavim māpesun ti pakatipathaviyam attano 
sariram dhāretum samattham iddh” ānubhāvena pathavim 
māpesum. 

Kāmam domanasse asati pi ekacco rāgo hoti yeva, rāge 
pana asati domanassassa asambhavo evāti tad ek' attha- 
bhāvato ti āha Vītarāgā t pahīņadomanassā ti. 
Stlātthambhasadisā ītthānitthesu nibbikāratāya. 

Apara-Gangāyāti 1%% Gangaya orabhāge.!!? Sankārachaģ- 
dakasammajjantyo "11 gahetvā ti ādi attano attano vasanat- 
thāne vattakaraņ' ākāradassanam.!!?* Evam dvīsu™ kālesiti 
ādi nissit' atthapaccāmasanam,'' tam h' ettha adhigatam.!!5 

 Kammasādhano sambhàvan' attho bhàvaniya- 
saddo ti àha snanasá bhàvite 119 sambhawite 216 ti. Dutiyavi- 
kappe pana bhàvanam vaddhanai ca patipakkhapahàanato!!? 
ti àha Ye và ti adi. 

8. Buddh adisu tisu vatthusu 
maphalasaddhāmattena. Sā c' 


fasannacitiassa, na kam- 
assa H$ saddhasampada 


101 
102 
103 
104 


AGmM Chinnapātam m 
ABGGnM àmukha- 
ABGGmM ?ratanam- 


BGM ?vasen' eva 


A ?sammajatiyo 
BG ?sammaiijaniyo 
Bn ?chattaka- 
GM ?sammajatiyo 


195 Bm avatta- 1? ABGGnM *?passanam visum 
196 AGm panatatiyatthanam 113 DA adds pi 
BG patipatthānam 14 AGm pitthit' attha tattha- 


BnmP nidassan' attha 
ABGGnM adhikatam 
AG? bhāvito sambhavato 
AG=M pavikkha- 

BG parippakkha- 
ABGG™M c’ assam 


M patisatthānam 
AGm %bhāvam 
BGM ?bhàga 

DA aparabhāgam 
B"P omit sukhuma 
Bm apàra- 

BmP orambhage 


107? 115 
116 
117 
108 
109 


110 


118 


581, 4 


581, 4 
581, 5 
581, 5 


581,6 
$81, 10 
581, 


581, 12 


581, 
581, 


14 
15 


581, 20, 22 


581, 31 


581, 35 
581, 53 


581, 35 
582, 13 


IO, II 


582, 13 
582, 17 


582, 17 
582, 20, 24 


582, 26, 27 


582, 29 


582, 36 
583. 2 
583. 3 
583, 4 
583, 6 
583, 7, 1I 
583, II 


583, 19 
583, 20 
583, 24 
583, 26 
583, 31 


583, 25 


230 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


evam veditabbà ti phalena hetum dassento vattasampan- 
nassáti àha. Samvego nàma sah' ottappafianam,!!* 
abhijatitthàn' adini pi tassa uppattihetūni bhavantiti āha 
samvegajanakàntti. 

Cetiyapūjan” attham cārikā cettyacārtikā. Sagge 
patitthahissanti yeva Buddhaguņ ārammaņāya 1% kusala- 
cetanāya saggasamvattaniyabhāvato. 

g. Eitháti ?! màtugame.!? Ayam uttamā patipatti, yad 
idam adassanam, dassanamūlakattā tappaccayānam sab- 
bānatthānam. Lobko ti kāmarāgo. Cittacalanà patipatti- 
antaràyakaro !?? cittakkhobho. 

Patapatāpetvā ??* ti sa-atthikam katvà khàádane anurava- 
dassanam. Aparimitam kālam dukkhānubhavanam apartc- 
chinnadukkhánubhavanam. | Vissáso ti visanko!?5 yantanáà- 
bhāvo.!?$ Otāro ti tattha cittassa anuppaveso. 

Asihatthena verīpurisena. Ptsācendpt khāditukāmena. 
Áside ti akkaman' adivasena bàdheyya. Assāti mātugā- 
massa. Pabbajitehi kamman '?? ti āmisapatiggahaņ” ādi 
pabbajitehi kātabbam '** kammam. 

Satīti vā kāyagatāsati upatthapetabbā.t 

10. Atantibaddhā 13% ti abhāravahā.!! 

Pesitacittā ti nibbānam pati pesitacittā. 

ir. Vihatenáti  kappāsavihananadhanunā pabbajatā- 
nam !*? vijatanavasena hatena. Ten” āha supojkītenāti,!? 
amsu-amsukaranavasena !?* sutthu bheditenáti 95 attho. 

I3. Dassaniya-samvejaniyatthanakittanena ca vasanat- 
thànam kathitam. 

Theram adisvā āmantestti tattha adisvā āvajjento therassa 
thitatthànam pavattii ca fiatvà àmantesi. 


119 AGn savohattappa- 127 Bm kattabbakamman 

120 ABGGNM "ārammaņatāya 128 ABPGMP "tabba 

121 So all MSS. 129 BmP upatthā- 
DA etam 130 AGM ataniba- 

122 ABGGMM "gāmo BG attaniba- 

123 ABGG2 "anantarāyakaro ti M anataniba- | 

124 AGM papatāpe- 131 A agáravà ; BGM āgārapā; 
B"P murumurāpetvā Gn agaravà 

125 A vissamehā 133 ABGG"M sabba- 
BGGnM vissambho 133 ABGGNM *potthi- 
BnmP visango BnP ?pothi- 
Reconstructed reading is given 134 AG amsu-asu- 
above. See Introduction. BmP asankarana- 


126 BmMP ghattanābhāvo 135 BmP pothitenáti 
g po 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 231 

14. Kāyakammassa hitabhāvo '3$ hitajjhāsayena pavat- 
titattà 137 ti àha Xttavuddhiyā 135 katenāti. Sukhabhāvo 
kāyikadukkhābhāvo,'? cetasikasukhasamutthitatā 149 cáti 
vuttam sukhasomanassavasena katendti.  Āvi-rahovibhā- 
gadvayābhāvato tt Advayendti imam attham das- 
setum yatkā ti ādi vuttam. 

Satthu khettabhāvasampattiyā, therassa ajjhāsayasam- 
pattiyā ca ettakam idan ti pamāņam gahetum asakkuņeyya- 
tāya pamāņavirahitattā 4? tassa 4? kammassáti àha Cak- 
kavāļam fíti adi. Evam pavattitendti evam odissakamettā- 
bhāvanāvasena '?t pavattitena. 

Vivattüpanissayabhütam katam upacitam pufifiam ete- 
nāti Katatuūūo, arahattādhigamāya katādhikāro ti 
attho. Ten' àha abhinihàrasampanno 'síti 5 dassetíti. 

IS. Kattha ci sankucitam hutvā thitam mahāpathavim 
pattharanto uta, patisamhatam hutvā thitam ākāsam 
vitthārento 4% viya, catusatthádhikayojanasatasahass' ubbe- 
dham Cakkavālagirim adho osādento!t? vyya, atthasatthi- 
yojanasatasahass' ubbedham !1$ Stnerum ukkhipanto viya, 
satayojan” āyāmavitthāram mahājambum 14% khaudhe 149 
gahetvā cālento viyāti paūica'?% pi upamā 5% therassa guna- 
kathāya '5! mahantabhavadassan' atthaü c' eva aūiīiesam 
dukkarabhávadassan' atthaü!5? ca abhatàa.!53 

Eten! eva cáti ca-saddena 


* Aham etarahi araham Sammàasambuddho " (9) 


* Sadevakasmim lokasmim n' atthi me patipuggalo ” 
ti (b) 


ca evam ādīnam sangaho datthabbo. 


(a) D II 3 (0) M 1 171 

ABGGnM kassa 

AG *bhāvanā ti 

BmP *bhàvanàya vasena 


136 
13? 
138 


BGM sahita- 143 
BG ?tatthà; P vavatthitatta 144 
ABGGnM ?buddhiya 


133 Bm adds cetasikasukhabhavo 16 ABGGmM ti 
P adds cetasikadukkhābhāvo M6 BG vipphāre- 
cetasikasukhabhāvo M7 BmP osārento; DA uppādento 
140 BmP *tthitattā M8 BmP "satthādhika- 
141 BG acirahovibhāgadvayambhā- 1⁄4 ABGGmM *^jambukkhandhe 


BmP ?vibhagato advayabhā- 
vato 

AGM samaànavirahitatáya 
BG *?virahitatà 


150-150 Bm paiicahi upamáhi 
151 Bm ?kathà 

153 BmP dukkata- 

153 BmP āgatā va 


142 


584, 29 


584, 29 
584, 31 
584, 31 


584, 35 
585, 7 


585, 8 
585, 8 
585, 14 
585, 15 


585, 15 


585, 16 
585, 16 


585, 20 


585, 22 
585, 22 


585, 33 


586, 21 


586, 22, 24 


586, 24 


586, 26 
586, 29 
586, 30 


587, 5 


587, 5, 6 


587, 7 


587, 10 - 


587, 11 
$87, 1I 


232 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Vyatto ti khandhakosall” ādisankhātena veyyattiyena 
samannāgato. Medhāvī ti medhāsankhātāya sābhā- 
vikapaññaya 151 samannagato. 

I6. Patisanthavadhawmam ti pakaticarittavasena vuttam, 
upagatanam pana bhikkhünam bhikkhuninañ ca puccha- 
vissajjanavasena c' eva cittarucivasena ca yathākālam 
dhammam deseti yeva, upasaka-upasikanam pana upanisin- 
nakathāvasena. 

17. Kudda-saddo !*5 patirūpavācī, ka-saddo app' attho ti 
āha Kuddanagaraket # nagarapatirupake sam- 
bādhe khuddakanagarake 56 ti. Dhūsaravisātasaņthānatā- 
ya 7? tam ujjangalanagarakan ti vuttan ti āha 
visamanagarake ti. Aññesam mahānagarānam ekavātap- 
pamāņatāya !5$ sākhāsadise. Ettha ca kuddanaga- 
rake!? ti iminā tassa nagarassa appakabhāvo vutto, 
ujjangalanagarake ti iminā bhümivipattiyà ni- 
hīnabhāvo, sākhānagarake ti iminā appadhāna- 
bhāvo. 

Sāratpattā ti vibhavasār ādinā sāramahattam pattā. 
Kahāpaņasakatan ti ettha dvikumbham sakatam. Kumbho 
pana das” ammaņo! ti vadanti. Dve pavtsanitti 19! 
kahāpaņasakatāni āyavasena pavisanti. 

Subhikkhàá ti sulabh' àhàra, sundar’ āhārā ca. 
Ten' āha khajjabhojjasampannā ti. Saddam karonte 1%? ti 
yavas’ ādinā '% tutthabhāvena kuūcanādam '*t karonte. 
Avtvtitā ti asuñña. 

Kadaci ratho pathamam gacchati, tam añño anubandhan- 
to gacchati, kadaci dutiyam vuttaratho pathamam gacchati, 
itaro tam anubandhati, evam aññamaññam anubandhamānā. 
Ettháti Kusāvatīnagare. Tassa mahantabhāvato c eva 
iddh' ādibhāvato niccapayojitān” eva 1%5 bheri-ādīnt turiyām. 


14 AGmM sabha- 158 BmP ekadesappa- 
BG sabhā- 159 BmP khuddaka- 
BmP sammábháàvitàya paüüaya 16 BmP "ambaņo : 

155 BmP khuddaka- 11 ABGGnM pavissa- 

15$ A chuddanaga- 162 AGmMM karonto 
BG khuddanaga- BG karonti 
GM cuddanaga- 168 BmP ravasārinā 
M vuddanaga- 14 ABNGMP koūca- 

187” AGM "thānam kāya 165 BmP niccam- 
BG dhurasara- i DA niccā- 


M "visāthasanthānakāya 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 233 


Samma sammāti vā aññamaññam  piy' ālāpasaddo 
samma-saddo. Kamsatàl ādisabbatāļāvacarasaddo 
tālasaddo. Kūtabherisaddo kumbhathūnasaddo. 

Evarūpā saddā honti kacavar” ākiņņavīthitāya, araīīie 
kanda-müla-pann' àdigahanàya, tattha dukkhajivikataya 
cáti yathàkkamam !€6 yojetabbam. Na idha evam ahosi 
devaloke viya sabbaso paripunnasampattikatàya. 

I9. Mahantam kolàhalan ti saddhanam !$?* pasannànam !5? 
devatànam, upàásakànaíi ca vasena purato purato mahati 
ugghosanā hoti. Tattha Bhagavantam uddissa katassa 
vihàrassa abhàvato, bhikkhusanghassa ca mahantabhāvato 
ie āgantvā ... pe... pesesi. Pesento ca katham hi nāma 
Bhagavā pacchime kāle attano pavattim amhākam n 
ārocesiti, nesam domanassam māhositi Ajja kho 
Vāsetthā ti ādinā sāsanam pesesi. 

21. Agham !$$ dukkham àventi !9 pakasentiti ag hà - 
7in10,* pikatibhütadukkha ti aha uppannadukkhā ti. 

22. Nàtisalohitabhavena kulam parivattati etthāti kuja- 
parivattam.  'Tamtam-kulinabhávena !?! thito sattanikāyo 
kulaparivattaso ti vuttan ti àha kulapariattan ti. 
Te pana tamtamkulaparivattaparicchinnà Mallarajàno tas- 
mim nagare vithi-adisabhàgena vasantíti vuttam vithisa- 
bhāgena c' eva racchasabhàgena cáti. 

.-23. Kankha !? eva zat khàdhamm o. 

Ekato váti bhümim avibhajitvā !”5 sādhāraņato va. 
Bījato !7* aggam gahetvā āhāram sampādetvā dānam dēj 
aggam. Gabbhakāle ti sassānam ''5 gabbh' ādhānato 176 
param khīragahaņakāle. Ten' āha gabbham phāletvā khīram 
nīharitvā ti ādi. Puihukakāle !77 ti sassānam nātipakke 
puthukayogyaphalakāle.!”$ Daàyane!?? dàyam' aggan 9? ti 
pakkassa sassassa !$! lavane lavan” ārambhadānam adāsi. 


166 ABGGN yathākammam 174 BmP add ca 
M yathākamma 15 BWP omit 
167 BmP saddhāsampannānam 176 BmP gabbhadhāraņato 
168 ABGGmM appam | 177 ABGGNMM puthukāle 
19 ABGGmM ācenti ` 178 AGmM ?phalanià- 
170 A āsāvino; GM ākāsāvino; BGM "palanā- 
M asappāvino 19 BmP omit 
171 BmP °bhagena DA lāyane 
12 AGMM kaīcā 180 BmP lāyan'- 
173 AG avibhuritvā DA làyan'- 
BGM ?bhuiji- 131 ABGGnMP sassa 


II—9Q 


587, 13 
587, 14 
587, 21 


587, 21 


587, 30 


537, 31-33 


587, 35 
597, 35 
588, I 


587,38; 588,1 


588, I 


588, 4 

588, 8 

588, 10 
588, 10 
588, 14 
588, 15 
588, 15 


588, 16 
588, 16 
588, 16 
588, 17 


588, 17 
588, 17, 18 
588, 21 


588, 22 
588, 24 


589, 5 
589, 6 
589, 6 
589, 7 
589, 7 


589, 7 


589, 8 
589, 11 
589, tI 


589, 12 


234 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 
Lünassa sassassa venivasena bandhitvà thapanam venit- 
karaņam. Tassa ārambhe dànam vem' aggam. Veniyo pana 
ekato katvā rāsikaraņam &aláfo. Tattha aggadànam kalaf' 
aggam. Kalāpato niharitvà maddane aggadanam khal' 
aggam. Madditam opuņitvā !*? dhaünassa rásikarane agga- 
dànam Kkhalabhand' aggam.?  Dhaffassa khalato kotthe 
pakkhipane aggadānam Rotth” aggam. Uddharītvā tī kotthato 
uddharitvā. JVava aggadānāni adāstti iminā: Katham nu 
kho aham satthusantike aggato va 184 mucceyyan ti agg’ 
aggadānavasena vivattūpanissayassa kusalassa katūpaci- 
tattā, fiànassa ca tathà !55 paripakam gatattà aggadham- 
madesanāya tassa bhājanabhāvam dasseti. Ten” āha ¿mam 
aggadhammam tassa desessāmīti ādi.  Okīyitvā sankocam 
āpajļitvā.!*$ 

25. Nātukāmo va na sanditthiparāmāsī.!7 

26. Abbhaūamsūti '*% sandehajātassa pucchāvacanan ti 
katvà jánimsáti!* attham āha. Ten” āha pāļiyam sabbe 
va na abbhaūūamsūti. Nesau ti Pūraņ ādīnam. 
Sà patifiüà ti 

'* Karato !*? kho maharaja kārayato ” ti t° 


*9 ^» “w m 


àdinà patinfata,!?! sabbaññupatiñña eva và. Nayyanaha ti 
sappātihāriya, tesam và siddhantasaünkhàta 92 patiñña 
vattato nissaran' atthena niyyanika ti. Sasanassa sam- 
pattiyà tesam sabbaññutam, tabbipariyayato ca asab- 
baūūūutam gacchatiti 3 datthabbam. Ten” āha iasmā ti 
ādi. Aithābhāvato !*1 ti Subhaddassa sādhetabba-atthābhā- 
vato.!?5 Okāsdbhāvato ti tathā vitthāritam'?$ katvā dham- 
mam desetum avasarābhāvato. Idāni tam eva okāsābhāvam 
dassetum Pafhama-yàmasmin ti àdi vuttam. 


(c) D I 52 

182 Bm ophu- 190 BmP karoto 
133 So all MSS.; DA omits khala 191 ABGGMM patiūiiā sā sā patiririà 
184 ABGGmM omit 192 BG pasiddhatta- P 
185 ABG tattha; Gm satthà 193 ABGGmM pucchatiti 

M tatthā 194 A(Gm etthabhà- 
158 ABGGnM àvajji- BG attabhā- 
18? AGm *?ditthaka- M attā- 


Bm °ditthim; Gm ?*dattham DA abhavato 
188 Bm abbhaūnim- 195 ABGGMM sāvetabba- 
189 M jānimsu na jānimsūti | 199 ABGGRM "rikam 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 235 


27. Yesam ?? samanabhavakaranadhammanam sampā- 
danena samano, te pana ukkatthaniddesena ariyamagga- 
dhammā ti catumaggasamsiddhiyā pāļiyam cattāro samaņā 
vuttā ti, te bāhirasamaye sabbena sabbam n' atthiti das- 
sento pathamo sot' ābannasamaņo ti ādim āha. 

Purimadesanāydti yasmiū! ca kho Subhadda 
dhammavinaye ti ādinā vuttāya desanāya. Bya- 
tirekato anvayato ca  adhippeto attho  vibhàviyatiti 
pathamanayo p' ettha burimadesanāyāti padena sangahito 
vāti datthabbo. Attano sāsanam niyamento āha ĮI mas- 
mim kho ti yojanā. 

Āraddhavipassakehiti samsādhitavipassakehi,'** sīkhāp- 
pattavipassake ?" sandhàya vuttam, na patthapitavipas- 
sane.) Apare pana: ''Bàahirakasamaye vipassanáram- 
bhassa gandho*? pi n' atth' evāti avisesavacanam etan ” ti 
vadanti. 

Adhigatatthànan ti adhigatakaranam,?? tad attham pub- 
babhàgapatipadan ** ti attho. Yena sot' āpattimaggo 
adhigato, na uparimaggo, so sot' àpattimagge thito akup- 
padhammatàya tassa, tattha vā thito *%5 thitapubbo bhū- 
tapubbagatiyā ti sot' apattimaggattho sot' àpanno, na 
sesa-ariyà ?'* bhüm' antar' uppattito.?" Sot” āpanno hi 
attanà *9 adhigatattháànam sot” āpattimaggam aūīiassa 
kathetvà sot’ àpattimaggattham kareyya, na atthamako 
asambhavato. Esa nayo sesamaggalthesáti etthápi iminà va 
nayena attho veditabbo. Pagwnunakammalthanan *? ti attano 
pagunam vipassanákammatthànam,?!? eten' eva. avisesava- 
canan ti vàdo patikkhitto ti datthabbo. 

Sabbaisisiutafünam ?** adhippetam. Tam hi sabbaiieyya- 
dhammávabodhane kusalam chekam nipuņan ti vuccati, 


19? ABGGnM omit 205 BmP siddhito 

198 ABGGNM tasmiūi 206 ABGGMM settha-ariyā 

199 Bm samādhikammikavipassa- 207 AGM bhumm' antarapp- 
kehi BGM bhumm' antarayāpp- 
P samādhikavipassa- | 208 ABGG*M attano 

200 ABGGM add na ?09 Bm pagunam- 

201 BGM pattharīta- t10 AGM vippasantā- 

202 BmP gantho 211 AM sabbaññe dhamm- 

303 BmP "gatassa- BG sabbaüüe va dha- 
M adhigakārānam G^ sabbam ye dhamm- 


204 BG "bhāgam- 


589, 
589, 


589, 
589, 


589, 


589, 


589, 


22 


26 


30 


589, 31 


590, 


4 


590, 7 


590,7, 8 


590, 9 


590, 11 
590, 1I 


590, 16, 17 


590, 29 
590, 30 


590, 35, 36 


590, 36 


591, 4 
591, 4 


59I, 6 


236 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


tattha ?!? yathà asambhavam 212 appatihatam pavattatiti 
katvā. 

Samadhikāni ekena vassena. Nāyanti etena 
catusaccadhammā *!3 yathāvato *!4 pativijjhīyantiti 215 
iāyo,*1% lok” uttaramaggo ti āha artyamaggadhammassdti. 
Padissati etena ariyamaggo paccakkhato *!” dissatīti 
padeso, vipassanà ti vuttam padese *!$ vtbassanā- 
magge 219 ti. 

Samamno pīti ettha pi-saddo padesavattiti **9 etthápi 
ānetvā sambandhitabbo ti āha jfadesavatti ... pe ... m 
atthíti vuttam hotíti. 

30. So ti tathāvutto antevāsī. Tendti ācariyena. Atiano 
tháne thapito hoti parapabbājan' ādisu **! niyuttattā. 

Sakkhisávako?? ti _paccakkhasāvako,*?** sam- 
mukhasāvako **? ti attho. B/agavat: dharamāņe ti dhara- 
māņassa Bhagavato santike. Sesadvaye pi es eva nayo. 
Sabbo bt so ti 223 sabbo 223 so 223 tividho pi. Ayam pana... 
pe ... arahaitam patto, tasmā paripuņņatāya matthakap- 
patto pacchimo sakkhtsāvako ti. 


Paīīcamo *** bhāņavāro.??1 


6. 1. Tan ti bhikkhusanghassa ovādass” ārambham,! 
tam dassetum ... fe ... vuttam dhammasangāhakehīti 
adhippāyo. 

Suttābhidhammasangahitassa dhammassa anisajjanam 
pabodhanam ? desanà, tass' eva pakárato nàpanam veney- 
yasantàne ? thapanam pafüiüapanan ti dhammo $i desito c' 


212-212 BmP asanga only 221 ABGG™M param- 
213 BmP °dhammam 222 BG bhāvato for sāvako 
214 Bmp yāthā- Due to graphic corruption. 


19 


45 BNP "vijjhantiti 23 ABGGNM omit 
zs DA fu probably a mis-  *" Bm Paücamabhànavàravannana 


print nitthità 
27 AGmM *kkhate tà 1 AGmM ovādassarambha 
BG paccavekkhanto BGM ovādassaram- 
218 So all MSS; DA padesa BmP ovādak' angam 
319 AGm °mante; M °matte * BmP sambodhanam 
DA °matte | 3 AGNM vinaya- 
220 A ?vannáti BGM vineya- 
BG *?vatthiti P vineyya- 


Gn ?vannati 
M "vattīpi 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 237 


eva paññallo cáti vuttam.* Tathà vinayatantisangahitassa 
kāyavācānam vinayanato vinayo ti laddhādhīvacanassa 
atthassa atisajjanam * pabodhanam desana, tass’ eva pakā- 
rato fiapanam asankarato thapanam pafinapanan ti vonayo 
$i desito c' eva paūūatto cāti vuttam.* Adhisilasikkhanid- 
desabhāvena * sásanassa mülabhütattà vinayo pathamam 
sikkhitabbo ti tan tāva 7 ayam 8 uddeso $ sarüpato dassento 
Mayā hi vo ti àdim &ha. Tattha sa apattikkhandhava- 
senāti sattannam āpattikkhandhānam avītikkamanīyatā- 
_vasena. Satthukiccam sādhessati *: Idam vo kattabbam, 
idam na kattabban ti kattabbākattabbassa vibhāgena 
anusāsanato. 

Tena ten! ákárenáti tena tena veneyyanam 109 ajjhāsayā- 
nurüpena pakarena. Ime dhamme ti ime sattatimsabodhipak- 
khiyadhamme.'! Tappadhānattā suttantadesanāya suttanta- 
pitakam '? desitan ti vuttam. Saithukiccam sādhessat1 13 
tamtamcariyānurūpam sammāpatipattiyā anusāsanato. Ku- 
salākusalābyākatavasena !* nava hetu. Satta phassā ti ādi 
sattavififiánadhátusampayogavasena 15 vuttam. PDhammā- 
nulome tikapatthān” ādayo cha, tathā !* dhammapacca- 
nike,!? dhammánulomapaccanike, dhammapaccanikánulome 
ti catuvīsati samantapatthānāni etassáti catuvisatt samanta- 
patthānam. Tam pana paccayānulom” ādivasena vibhajiya- 
mānam aparimāņanayam evāti !* āha anantanayamahā- 
patthānapatimaņditan ti. Satthukiccam sádhessatíti khandh' 
ādivibhāgena fiàyamánam catusaccasambodh' āvahattā 
 Satthàrà Sammàsambuddhena kátabbakiccam nipphādes- 
sati. Ovadissanti anusásissanti ovàdánusasanakiccanippha- 
danato.?9 

2. Cārittan ti samudācāram,*! navesu piy ālāpam, 


4 ABGGMMP vutto 15 A "sappāyoga- 

* BGG" anisajj- BGGnM *?sappayoga- 

* BGM "niddesā- 146 ABGGnM omit 

* BG tà 1! Bm ?paccaniya for ?nika 

* ABGGnM ayath' uddesam throughout 

* ABGGnM sádhessanti 18 ABGGMM eva vā 

10 AGm vinayā-; BGM vineyā- 19 AGM anantaranam yamaka- 
H ABGGnM ?bodha- patthàna- 

13 P suttantam và pitakam M anantaraņam yamahā- 

13 AGn sādhessanti 20 ABmGnmMP "sāsanī- 

1 ABGM *kusalā na vyākata- 21 BG samācāram; B"P "cārā 


Gn ?kusala na vyákata- M samuccāram 


591, 7 


591, 9, 13 
591, 16 
591, 19 
59I, 20 
591, 20 


591, 22 


591, 24 


591, 29 


591, 29 
591, 32 


592, 4 


592, 16 
592, 17 


593.4; 592,26 


593. 4 


238 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


buddhesu gārav' ālāpan ti attho. Ten' āha bhante* 
ti vā āyasmā ti vā ti. Gāravavacanam h’ etam 
yadidam bhante ti vā āyasmā ti vā. Loke pana tatra 
bhavan ti ?? devànam piyo ti ca gāravavacanam eva. 

3. Ākankhamāno samūhanatūti** vutte na ākaūkhamāno 
na samühanatüti pi vuttam eva hotiti aha vikappavacanen' 
eva thapestti. Balan ti fianabalam. Yadi asamühananam 
dittham, tad eva ca icchitam, atha kasmā Bhagavā 
ākankhamāno samūhanatūti avocāti? Tathā- 
rūpapuggal' ajjhāsayavasena. Santi hi keci khuddānukhud- 
dakāni ** sikkhāpadāni samādāya vattītum *% anicchantā, 
tesam ?* tathà ?" avuccamàne ?? Bhagavati vighato uppaj- 
jeyya, tam tesam bhavissati dīgharattam ahitāya dukkhāya, 
tathà pana vutte tesam vighāto na uppajjeyya : Amhākam 
evāyam doso, amhesu eva keci samūhananam na icchantiti. 
Keci: Sakalassa pana sāsanassa sangh” āyattabhāvakaraņ' 
attham 28 tathā vuttan ti vadanti. Yaū ca kinūci Satthārā 
sikkhāpadam paññattam, tam  samana Sakyaputtiyā 
sirasā sampaticchitvā jīvitam viya rakkhanti. Tathā hi 
te khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni 
ākankhamāno sangho samūhanatūti vutte 
pi na samühanimsu, aíiiadatthu Satthu purato viya tassa 
accaye pi rakkhimsu evāti satthusāsanassa sanghassa ca 
mahantabhāvadassan” attham pi tathā vuttan ti datthab- 
bam. Tathā hi āyasmā Ānando aīūīie pi vā bhikkhu: “ Ka- 
tamam pana bhante khuddakam, katamam anukhuddakan "' 
ti na pucchimsu samūhanan” ajjhāsayass eva abhāvato. 
Na tam evam gahetabban ti Nāgasenatthero khuddūnukhud- 
dakam jānātiti*? ādinā vuttam tam tesam?? vacanam evam 
iminā vutt' ākārena ** na? gahetabbam adhippāyassa 
aviditattā.*? Idāni tam adhippāyam vibhāvetum Nāgasenat- 


22 ABGGmM bhadante ?9 AGm ajaníti 
P bhaddante BGM janiti 

23 ABGGNMM add vā P jānissatīti 

ž4 ABGGMM add pi 39 BmP nesam 

25 BG ?khudda 31 A vuttakārena only 

26 BmMP samvatti- Gmm corvects vuttakāraņena 

27 ABGGMM so tesam yathā to vuttakārena. 
avuccamāno P omits na 

28 BG sappāyanantabhāva- 3? BG adhicitatta 


M sappāyantabhāva- 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 239 
thero hīti ādi vuttam. Yasmā Nāgasenatthero paresam 
vādapathopacchedan" attham sangītikāle dhammasangāha- 
kamahātherehi gahitakotthāsesu antimakotthāsam eva 
gahetvā Milindarājānam saiīāpesi ; ** Mahākassapatthero 
pana ekasikkhāpadam pi asamūhanitukāmatāya tathā 
kammavācam sāvesi; tasmā tam ** tesam vacanam tathà 
na gahetabbam. 

s. Dvelhakan ti dvidhā gāho, anek' amsagāho *5 ti attho. 
Vimatíti samsay āpatti. Ten aha vinicchinitum 
asamatthatā ti. Tam vo vadāmtti tam samsayavantam bhik- 
khum sandhāya vo tumhe vadāmi. 

6. Nikkaūkhabhāva - paccakkhakaraņafāņam 38 yewáti 36 
Buddh' ādīsu tesam bhikkhūnam nikkankhabhāvassa pac- 
cakkhakāri yathāvato 37 tam attham pativijjhitvā thitam 
sabbaiiiutaiiāāņam eva. Ettha etasmim atthe. 

7. Appamajjanam attamādo, so pana atthato 
fiāņūpasamhitā sati, yasmā tattha satiyā vyāpāro sātisayo, 
tasmà satt-avippavāsenāūti vuttam. | Afpamadapade yeva 
pakkhipitvā adāst, atthato ** tassa sakala-Buddhavacana- 
sangaņhanato.s? 

Jhān' ādīsu citte ca param” ukkamsagatavasībhāvatāya : 
Ettake kāle ettikā ** samāpattiyo samāpajļitvā parinib- 
bāyissāmiti kālaparicchedam katvā samāpattisamāpajjanam 
parinibbānaparikamman ti adhippetam. 

8. Thero ti Anuruddhatthero. 

9. Ayam ?t cdti yathāvuttapaūīcasatthiyā *! jhānānam 
samāpannabhāvakathā ** pi sankhepakathā eva. Kasmā ? 
Yasmà Bhagavà tadà pi devasikam valafijanasamapattiyo 
sabbà pi aparihapetva samapajj eváti dassento N?bbàna- 
$uram *3 bavisanto ** ti adim aha. 

Imāni dve $4 samananiarün eva paccavekkhaņāya pi 
yebhuyyena ** jhàn' antariyatàya ** jhanapakkhikabhavato. 


BmP pañña- 40 BmP ettakā 

34 ABGGMM omit 4! ABGGNM "vuttā- 

35 AGMM anekasaūgaho 42 BG ?bhàvam 

36 ABGGMM "paccakkhakāraņaņ ti 55 ABGGnM nibbànam puram 
P ?paccakkhakaranan ti santo 

37 BmMP yāthā- | 44 BmP yebhuyyenānantariya- 

38 AGn etthato : kataya 

* BmP sakalassa Buddhavaca- 


nassa sangaņhanato ca 


593, IO 
593, IO 
593, 14 


593, 25 


593, 26 
593, 31 


593, 31, 34 


594, I 
594, 6 
594, 24 
594, 24 


594, 25 


594, 35 


595, I 
595. 5 


595, 8 

595. 9 

595, 14 
595, 18 
595, 20 
595, 22 
595, 26 
595. 34 


596, 2 


596, 15 
596, 15 


596, 20 


596, 25 


240 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Yasmā bhav' angacittam sabbapacchimam, tato bhavato 45 
cavanato cutiti vuccati, tasmā na kevalam ayam eva 
Bhagavā, atha kho sabbe pi sattā bhav' angacitten'” eva 
cavantíti dassetum ye hi kecíti adi vuttam. 

10. Patibhāgapuggalavirahīto *$ ti sīl ādiguņehi asadi- 
satāya sadisapuggalarahito. 

Sankhàrà vüpasamanti *? ettháti v 4 p asamo ti evam- 
sankhatam fianam kathitam nibbānam. 

Yan ti paccatte upayogavacanan ti aha yo kàlam akaríti. 

Suvikasiten' evāti *$ pītisomanassayogato sutthu vikasitena 
pamudiītena.*? 

Vedanam adhivāsesi sabhāvasamuday” ādito *% sutthu 
parinünatatta. 

Anņāvaraņavimokkho sabbaso *? nibbutabhāvato. 

Ākaronti attano phalāni samān” ākāre karontiti ākārā, 
kāraņāni.. Sabb akáravarápete ti sabbehi 
ākāravarehi uttamakāraņehi sīl ādiguņehi samannāgate 5? 
ti attho. 

Il. Katham-bhūtāti kīdisābhūtā. 

12. Cullakaddhānan 5% ti parittam kālam dvattināļikā- 
mattam velam. 

I3. Kamsatal' àdi 55 tàlam avacarati ettháti tāldvacaran 
ti 6 vuccati ātat' ādivāditabhaņdam.5” Ten' àha sabbam 
turiyabhaņdatn tī. 

14. Dakkhiņadisābhāgen” evāti aīiiena disābhāgena anā- 
haritvā *$ yamakasālatthānato *? dakkhiņadisābhāgen eva, 
tato pi dakkhiņadisābhāgam haritvā netvā. 

Jetavanasadise ti Sāvatthiyā Jetavanasadise thāne, Jeta- 
vanasadise 9? thāne ti pi*' pātho. 


45 AGM Bhagavato 535 ABGGnM "gato 
BG bhav' aüngato 54 Bm culla-; P cüla- 

1€ ABGGnMP ?puggalarahito DA cullakandànam, perhaps due 
DA "viharato, evidenily a mis- to confused calligraphy. 


reading. 55 AM kamsaka- j 
* M ?sammanti 56 ABGGNM omit 
4$ AGm ?kathiten'- 57 AGm attadivadinnagandam 
DA sucikasinen' eva BmP ātat' ādituriyabhaņdam 
49 BmP muditena $8 ABGG^ àhari- 
$59 AGm ?samudayáti tato M ahari- 
BmP abhāvasamudayo kato 59 BMP "sālānam thānato 
M "samudāy- 60 BGM jotivana- 


$3 BG sabbato $$ ABGGnM và 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 


nņamangalasālāya.*3. 


15. Pasādhanamaupalasālāydti *? abhisekakāle alankara- 


I6. Devadāntyo ti tassa corassa *! nàmam. 

19. Paávàáyáti Pàvà nagarato. 

Āvajjanapatibaddhattā *5 jānanassa anāvajjitattā Satthu 
parinibbānam ajānanto Dasabalam passissámáti thero cin- 
tesi. Satthu sarīre vā Satthusaīūiam uppādento tathā cin- 


tesi. Ten' ev' àha Bhagavantam ukkhifpitva ti. 


4A3ja 


Dhuvam parinibbuto bhavissatíti cintest pàrisesanayena. $9 
Jànanto *? pi thero àjivakam 9$ pucchi yeva, pucchane pana 
kàranam sayam eva pakāsetum K:m panāti ādi āraddham. 
sattāhatartnibbuto ti 


patilomato sattame ahani ** parinibbuto. 


ti patibhānavante. 


bayāgu. 
Tassāti Subhaddassa buddhapabbajitassa. 


ādinā 


62 
63 
€4 
65 
«6 


67 
68 
69 


(a) Dhs I 


ABGGnM "sālāyan ti 
ABGG2M *sālāyam 
ABGGnM onmit 

P *bandhattā 

AG parisesaiiiia- 


BG pariyesaiiüià- 


M Not clear 

ABGGnM ajànanto jánanto 
BGM ājīvikam 

AG" āhāni 

BGM ahāni 


70 


72 
73 


74 


15 


20. Nàliyà *? vàpakenáti *? naliyà c' eva thavikaya ca. 
Mafüjuke ti mafijubhanine *!* madhurassare. Pafttbhàáneyyake 


Bhuūjitvā pātabbayāgūti pathamam bhufüjitva pivitab- 


Ārādhitasāsane ti samsādhitasāsane.”?* Alan ti samattho. 
Pāto ti pāpapuggalo. Osakkāpetun ti hāpetum antaradhā- 
petum. 

Paūhavārā * ti paīihavissajjanāni,?* 


'" Yasmim samaye kàmávacaram kusalam cittam uppan- 
nam hoti ” ti %9 


" Yasmim samaye rüpüpapattiyà * maggam bháàveti " 
ti (b 


(6) Dhs 499 


ABGGnMP nàli avapakenáti 


ajjadivasato 


596, 37 


597, 15 
597, 27 


597. 35 


597, 23 
598, 17 


598, 25 
599, 17 


599, 32 
600, 2, 3 


600, 21 
600, 27 
601, 20, 22 


601, 22, 23 


601, 32 


DA nàaliyà và pasibbakena và 


with v.l. nāliyā vāpakena 
AG "bhāni; BG ?bhànike 
BP samāhitasāsane 

BG pañña- 

P pafihavaraniti 

Bn pafhà viya vissajj- 

P paiihà piya vissajj- 
ABGG»M rūp' uppattiyā 


601, 32- 
Gor, —34 


Gor, 33 


601,33; 602,4 


602, 5 


602, 19 
602, 32 


603, 26 


603, 27 


603, 35 


604, II 


604, 12 
604, 19 


242 ^ DIGHA-ATTHAKATHÁA-TIKA 


ādinā ca pavattāni. Eka-dve *$ bhumm' antarāni 7" ... pe 
... mūle natthe pisācasadisā *9 bhavissámáti yathà rukkhe 
adhivattho pisāco tassa sākhāparivāre natthe khandham 
nissāya vasati, khandhe natthe mūlam nissāya vasati, 
mūle pana natthe anissayo va hoti, tathā bhavissāmāti 
attho. Atha vā mūle naithe tī pisācena kira rukkhagacch' 
ādīnam kiiūcid eva mūlam chinditvā attano puttassa 79 
dinnam,8? yàva tam tassa hatthato na vigacchati, tava so 
paresam $! adissamānarūpo vicarati. Yadà pana tasmim 
kenaci acchinnabhàvena và sativippavàasena 82 và natthe 
manussānam pi dissamānarūpo vicarati, tam sandhay' aha 
mūle natthe pisācasadisā bhavissāmāti. Mam *3 kāyasakkhim 9* 
katvā ti tam patipadam kāyena sacchikatavantam tasmā 
tassā desanāya sakkhibhūtam mam katvā. Patiechāpest 8% 
tam paticchāpanam Kassapasuttena dīpetabbam. 

21. Candanaghatikābāhullato candanacītakā. 

Tam sutvā ti tam āyasmatā  Anuruddhattherena 
vuttam devatānam adhippāyam sutvā. 

22. Dasātantu vā *% ti palivethita-ahatakāsikavatthānam 
dasatthànena ?? tantumattam 98 pi và.  Darukhandam ** 
vā ti candan' ādicitakadārukhaņdam. 

23. Samudāyesu pavattavohārānam avayavesu dissa- 
nato °% sarīrassa avayavabhūtāni atthīni sarīrāntti 
vuttāni. 

Na vippakirimsūti sarūpen” eva thitā ti attho. esa 
vippakirimsáti vatvà yathà pana tā vippakiņņā ahesum, 
tam dassetum Taitháti adi vuttam. 

Udakadhārā nikkhamītvā nibbāpesum *! devat' ānubhā- 
vena. Evam-mahatiyo bahū udakadhārā kim atthāyāti ** 


76 ABGGNM ekam- 86 BmP dasikatantam 
77 BNP bhūm- 87 BmP dasathā- 
78 BG pi sākhāsadisā 88 BmP tanta- 
7 AGMM vuttassa; BG tassa 89 BmP dārukkhandham 
80 A omits DA dārukhandham with v.l. 
BGG"M dinne dārukhaņdam ki 
81] BG tam padesam 90 AGmM na dassanato 
82 BmP ?vasavasena BG dassanato 
83 So all MSS. M danassanato 
DA mam ñeva sakkhim ?91 BmP add ti 
84 BG ?cchàdesi 92 ABGG* atthiyāti 


85 So all MSS. 
DA disvā 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 243 


āha Bhagavato citako mahanto ti. Maha hi so visaratana- 
satiko.?3 

Attha-dantakehīti nangalehi ** atth” eva hi nesam danta- 
sadisāni potthāni *5 honti, tasmā atthadantakāniti *% vuc- 
cati. Dhammakathā va pamāņan ti ativiya acchariy abbhuta- 
bhāvato *7 passantānam *% sunantānaī ca sátisayam pasad' 
āvahabhāvato, savisesam Buddh' ānubhāvadīpanato. * Pari- 
nibbutassāpi** Buddhassa Bhagavato * evarūpo ānubhāvo ti 
tam pavattim kathentānam dhammakathikānam attano 
nanabalánurüpam pavattiyamànaà dhammakatha ev' ettha 
pamāņam vaņņetabbassa atthassa 1%% mahāvisayattā. Tasmā 
vaņņanābhūmi nām” esā ti adhippāyo. Catwjāttyagandha- 
paribhaņdam 1 kāretvā ti tagara '%2-kunkuma-yavanapup- 
pha-tamaàlapattàni pisitvà !!? katagandhena paribhandam 
karetva. Khacītvā "4 ti tattha tattha olambanavasena 
racetvā. Gandhavatthūni gahetvā ganthitamālā gandhadā- 
mānt, ratan'” āvaliyo ratanadāmām. Bahikilanjaparikkhe- 
passa, antosaniparikkhepassa !95 karanena sāņtkilaūjaparik- 
khepam 199 kàretvà. Vātagāhiniyo patākā vātapatākā. Sara- 
bharūpapādako pallaūko, tasmim sarabhamayapallanke. 

Sattihatthā purisā sattiyo tamsahacaraņato, yathā kuntā 
va 1? carantiti,!" tehi samantato rakkhāpanam paīfijara- 
karaņan '%% ti àha sattthatthehi 19 purisehi qarikkhipápetva ti. 

Dhanūntti ? etthàpi es' eva nayo. Sannáhagavacchitag 9 
viya katvā nirantarávatthita-arakkhasannahena HM? gavac- 
chijālam !!3 viya katvā. 


*3 ABGGm visam- 106 BG sālini- 
v4 AGM patinanga- 19? BmP pacarantiti 
BGM jatinanga- 19 BmP pafcakara- 
95 ABGGnM pottani 19 AGmM satthi- 
9$ AGmM °K’ adini; BG ?kani 19 AGm vuccatiti 
?' BG acchariyabhüta- BGM vaddhuniti 
9 AGM pasannānam BmP dhanühiti 
9 BmP "tassa hi 11 AGM santāvacchitam 
*...* AGn omit BG sattāha- 
108 AGM māhatthassa Bn ?cchikam 
BG mahantassa; M cāhantassa M sannāgava- 
1 AGm catumajà- N? ABGM "taravaddhita- 
BnMP catujjā- or "taravattita- 
19? AGmM tathangakura M "tarāvaddhita- 
BG kālāgaru oy "tarāvattita- 
103 BG pimsi- | (Same letter €) 1s used for both 
104 ABGGNM khacetvā ddha and tta.) 


105 AGm "sātini- H3 ABGGnM *?ccha- 


604, 19 
604, 25 


604, 32 


604, 34 


604, 36 
604, 36 
604, 36 
605, 2 


605, 10 


605, 14 
605, 20, 2I 


605, 27 


605, 35 


606, 1 


606, 10 


606, 12 


606, 24 


607, II 
607, 29 
607, 30 
608, I 


244 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Sadhukilikan ti saparahitasadhan' atthena !!* saàdhu, 
tesam  kilakam !5  ulàrapuüüapasavanato, samparāyik” 
atthávirodhitam !!* kilaviharan ti attho. 

24. Iminā va niyāmenāti yena nīhārena mahātale nisinno 
kafici parihàram akatvā kevalam iminā niyāmena.!!? 

Suptnako ti dussupinako. Dukūladupattam !!5 nivāsetvā 
ti dve dukülavatthàni!? ekajjham katvà nivàsetvà. Evam 
hi tàni sokaparavasassápi !?? abhassitva titthanti. 

Abhisekapithikaà 91 ti rajjábhiseke abhisekamangalapi- 
thika !?? uttamamangalabhāvato. 

Visaūūī 123 jāto yathā tam Bhagavato guņavisesāma- 
tapānarasaīutāya !** avatthitapemo !*5 pothujjanikasad- 
dhàya patitthitapasādo  katüpakàrataya  saijanitacitta- 
maddavo. Swvannabimbakavannan??9 ti suviracita !??-apas- 
sayanasadisam.!?9 

Kasmà pan' ettha Pàveyyaka 1? pāļiyam sabbapacchato 
gahità, kim te Kusinārāya āsannatarā pi sabbapacchato 
*utthità? Ama sabbapacchato* utthita!9 ti dassetum 
Tattha Pāveyyakā ti ādi vuttam. 

25. Dhāt upāsan' atthan 11 ti Satthu dhātūnam payiru- 
pāsanāya. Tesam pakkhā ahesum: Nāyena tesam santakā 
dhātuyo ti. Doņagajjitam nāma avoca Satthu avatthat- 
taya 332 pasamhitam.? Etad attham eva hi Bhagavā 
maggam gacchanto: Pacchato āgacchanto Doņo brāhmaņo 
yàva me padavalafjam passati, tàva ma vigacchatü ti 
adhitthàya afifiatarasmim rukkhamüle nisidi. Dono 9? pi 


14 AGnm sapahita-; BG sapari- 126 AGM suvaņņan 
115 BmP kīļitam BG suvaņņapiņdika- 
16 BmP ?dhikam BmP ?bimbisaka- 
117? BmP ?men' eva M ?bindika- 
18 ABGGmM *?duppa- 1? AGnm omit 
DA dukūlapattam 128 AGM appassayana- 
119 ABGGMM dukūlapattāni Bn apassena- 
120 AGm "parivassāpi P apassana- 
BmP sokasamappitassāpi 129 AGmM Pāthe- 
121 ABGGnm ?pithaka *...* BG omtt 
BmP °sekasiñcako 139 BG ucchitā 
M "pitthikā 181 AGm "upāyān- 
122 AGG"M *pitthikā M "upāyan'- 
BmP ?mangalasificako P dhātvapā- 
133 ABGGmMP °ñño DA ?posan'- 
124 BG ?visesamanapàna- 13? AGm vatth- 
BmP omit pàna BmP *?ttayüpasatihitam 


120 AG mM "tthitamepemo 133 Cp A II 37 


MAHAPARINIBBANASUTTAVANNANA 245 


kho bràhmano : Imàni sadevake loke aggapuggalassa padàni- 
ti sallakkhento padānusārena Satthu santikam upagacchi,'1 
Satthà pi 'ssa dhammam desesi, tena so Bhagavati nivittha- 
saddho ahosi. Etad avoca, kim avacáti aha Sunantu . . . pe 
. . . Qvocáti. 

Kāyena ekasannipātā !*5 vācāya ekavacanà 136 abhinna- 
vacanā !37 evam samaggā hotha. Tassa pana idam kāraņan ti 
aha Sammodamānā ti. Ten’ āha cittenâpi aññamañ- 
fiam modamanaà hothāti., 

T'esam 98 tato tato 3? samagatasaYghanan ti tato tato attano 
vasanatthānato samāgantvā sannipatitabhāvena samāgata- 
saūghānam. Tathā samāpatitasamūhabhāvena samāgataga- 
nānam.14 Vacanasampaticchanena patisunstvā.!4! 

Yakkhagāho 12 devatāveso. Klupģanakam 143 dhātukkho- 
bham uppādetvā khipitakarogo.'!t Ārocanako 145 āhārassa 
aruccanarogo. 

Sattame dīvase ti sattavassa-sattamāsato parato sattame 
divase. Balánurüpenáti vibhavabalànurüpena. 

Pacchā sangītikārakā ti dutiya-tatiya-sangiti-karaka.!1e 
Dhātūnam antarāyam disvā ti tattha tattha cetiye yathā- 
patitthāpitabhāven' eva !*7 thitānam dhātūnam micchādit- 
thikānam vasena antarāyam disvā, mahādhātunidhānena 
sammad eva rakkhitànam anāgate Asokena dhammaraifna 
tato uddharitva vittharikabhave 14$ kate sadevakassa lokassa 
hitasukh' āvahabhāvaīi ca disvā ti adhippāyo. 

Paricaraņamaitam '1% evāti gahetvā paricaritabbadhātu- 
mattam !*% eva. Rājūnam hatthe jxapetvā, na cetiyesu. 
Tathà hi pacchā Asokamahārājā cetiyesu dhātu 5! na 
labhati.!? 


133 AGm ?gaiichi 144 AGm khipataka- 
135 BG ?pataya BG khipanaka- 
136 M "nāya M5 AGmM ārocako 
137 AGm "vācanā M6 AGm omit 
BGM omit BnmP dutiyam tatiyam- 
138 BmP omit 1? BmP tathā- | 
133 So al] MSS; DA once only 18 BmP vitthārita- 
140 ABGGNM "gatagahanānam M9 ABGGnM *caranaka- 
M! BmP patissu- DA ?mattakam 
142 BmP "ggāho 150 ABGGMM "*mattakam 
M3 Bm khipitakam 151 BmP dhātūnam 
P khipatakam 15? ABGGmM labbhati 


DA khipana 


608, 7 


608, 27 
608, 28 


608, 35 


608, 36 
608, 36 
610, 26 
610, 26 


610, 34 
GII, I 
GII, 5 
611, 6 


OII, 15 
611, 16 


GII, 30 


612, 7 


612, 14 


612, 26 


612, 27, 32 
612, 33 


613, 5 


613, 5 
613, 8 


613, 8 


613, 31 


614, 9 


246 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 

Purimam 53 purimam katassa gahanayogyam P* pac- 
chimam pacchimam kārento att atthaharicandan ada- 
maye 155 karaņde 15% ihūpbe ca kāresi.? Lohitacandanamay' 
ādisu pi es’ eva nayo. 

Manikarandesúti lohitaůka-masāragalla - phalikamaye 158 
thapetvā avasesamaņivicittakesu 59  karandesu. Thüp’ 
ārāme 1% cetiyappamānan ti Devānampiyatissamahārājena 
karitacetiyappamanam. 

Màlà mà milàyantáti '' Yava Asoko Dhammarājā bahi 
cetiyāni kāretum ito dhātuyo uddharissati, tāva mālā mā 
milāyantū” ti...pe...adhitthahitvā. Āviūjanarajjuyan 1% 
ti aggalāviūijanarajjuyam.!** Kwfcikamuddikan 19? ti dvāra- 
vivaran' attham kuīīcikaī c' eva 19! muddikaii ca. 

Vàlasanghátayantan ti kakkhalam !55 patibhayadassanam 
aüfiamafifiapatibhaddhagaman' āditāya — sanghatitam 16$ 
rüpakayantam !9' yojesi. Ten' āha Kaitharūpakāntti 65 adi. 
Aniyà bandhitvá ti anekakattharüpavicittam !*? tam yan- 
tam attano dev' ànubhàvena ekàya eva àniyà bandhitvà 
Vissakammo devalokam eva gato. Samaníato ti àdi pana 
tasmim dhātunidhāne '”% Ajātasattuno kiccavisesānutthā- 
nadassanam.!*?! 

Asukatthàne nama dhātunidhānan ti rañña  pucchite 
"'Tasmim sannipāte visesalabhino náhesun 7?" ti keci. 
" Attànam nigühento !?? tassa buddhatarassa vacanam 
nissāya vimamsento !** jànissatíti na kathesun ” ti apare. 

Yakkhadásake ti upahàr' àdividhinà devatávesanake !?* 
bhütádhiggahake.!*$ 


153 AGm omit 165 BmP kukkulam 
BGn purimā 166 BmP "ghātita 
BmP purimapurima 1* AGm rüpaka-; BGM ^yantà 
154 BG ?yogam 168 BG katthakarūpikāniti 
BNP gaņhana- 19 ABGGNM anekattha- 
155 ABGGNM omit àdi 170 Bm ?nidane 
156 BG ?ndake 171 AGM kiccasesānuttānam- 


157 So all MSS. or kiccasesānuddhānam- 


DA kārāpesi BGM kiccasesánuttháànam- 
188 DP ]ohitanga- 1722 AGM na hesun 
159 AGmM "vicittika BG no hesun 
BG *Yvicittaka 173 BmP nigūhitvā 
166 BmP "ārāma 174 BmP ?santo 
161 BmP aviūchana- 175 M ?vesenake 
162 BmP aggaļāviūīchana- 176 Bm bhūtāviggāhake 
263 So al] MSS; DA ?muddiyam M bhūtam dhiggā- 
161 BG eva P bhūtā pi gāhake 


MAHĀPARINIBBĀNASUTTAVAŅŅANĀ 247 


Imam padan ti Evam etam bhūtapubban ti 615, 15, 13 
dutiyasangītikārehi thapitam imam 177 padam. Mahādhā- 
tunidhānam pi tassa attham katvā Tatvyasaūgītikārā pt 615, 14 
thapaywnsa. 


Mahāparinibbānasuttavaņņanāya Līn' atthappakāsanā. 


177 AGmidam 


616, 3, 5 
616, 13 


616, 15 


616, 15 
616, 17 


616, 23 
616, 24 


616, 25 
616, 26 
616, 26 
616, 26,27,28 
616, 28 


617, 4, 5 
617, 5 
617, 6 
617, 7 
617, 8 


XVII 
Mahasudassanasuliavannana 


I. 4. Sovaņņamayā ti suvaņņamayā. Ayam pākāro ti 
sabbaratanamayo ! pākāro. Tayo ? ti anto ca tayo, bahi? 
ca 3 tayo ? ti tayo tayo. 

5. Esikatthambho * indakhilo nagarasobhano alankarat- 
thambho. Angiyati fiàyati * puthulabhavo etenáti angam, 
parikkhepo.  Tiporisa-angam * etissà ti T?por:s anga. 
Ten' àha ienáti àdi. Tena paūcahatthappamāņena tipo- 
risena. 

6. Pannaphalesu ? piti sabbaratanamayānam tālānam 
pannaphalesu $ pi. Es' eva nayo ti " Pannesu? ekam pat- 
takam !? sovannamayam, ekam !! rüpimayam.!? Phalesu pi 
eko lekhabhàgo!? sovannamayo, eko rüpimayo ?" ti 
àdiko ayam attho atidittho. Pākār antare ti dvinnam 
dvinnam pākārānam antare. Ek' ekā hutua thua talapanti. 
Cheko ti patu suvisado,!* so c' assa patubhávo manoharo !5 
ti āha sundaro ti. Raūjetun ti rāgam uppādetum. Khamat 
evāti rocat' eva. Na '* nibbhacchetīti !7 na 1% tajjeti, sota- 
sukhabhāvato piyāyitabbo ca 18 hoti. Kumbhathūna-dad- 
darik' ādi ekatalam 1 turiyam. Ubhayatalam pākatam eva. 
Sabbato pariyonaddham ** caturassa-ammaņakam, paņav 
ādi *? ca. Vams' āditi ādi-saddena sankha-sing lādi ** 
sangaņhanti.** Sumucchitassdti sutthu pariyattassa.?* 

Pamāne ti nātidaļha-nātisithilatāsankhāte majjhime muc- 


!1 AG" add so 1? BmP rüpiyamayam 
3 BN iwice 13 ABGGNM lekham- 
3 AGM bahuvacanayo 14 ABGGRM "sato 
4 ABGGNM esikā- 15 BmP manosāro 
5 AGm ndāyati due to graphic '* ABGGmM omit 
corruption. Bm bibhacchetiti 
* BmP tiporisam- 1$ ABGG?M ava 
7 DA pattaphalesu 19 AGm "tāla; BGM "tala 
$ BG ?phale 20 P *nandham 
* BG omit 21 AG" pamanavádi 
19 ABGGnM pavatta- 22 BmP sankh' àdikam 
11 A eva 23 BmP "gaņhāti 
M evam 24 ABGGnM "yantassa 


248 


MAHASUDASSANASUTTAVANNANA 249 


chanappamane. ?5 Hattham vā pādam vā cāleivā *5 tī hattha- 
layapādalaye sajjetvā. (Vaccantā ti sākhānaccam naccantā. 

7. Uposatham vuccati atth' angasamannāgatam sab- 
badivasesu ** gahatthehi rakkhitabbasilam, samādāna- 
vasena tam etassa ?? atthiti uposathiko, tassa uposa- 
thikassa. Ten' aha samádinna-uposath' argassáti. 

Tadā ti tasmim kale. Kasmim ** pana kāle ti? Yasmim 
kāle cakkavattibhāvasamvattaniya-dānasīl” ādi-puūiiasam- 
bhārasamudāgamasampanno pūritacakkavattivatto *9 kāla- 
dīpa-desa-visesapaccājātiyā 3% c' eva kula-rūpa-bhog' ādhi- 
pateyy ādiguņavisesasampattiyā ca tad anurūpe attabhāve 
thīto hoti, tasmim kāle. Tādise hi kale cakkavattibhavi- 
purisaviseso 3! yathāvuttagunasamannāgato rājā khattiyo 
muddhāvasitto visuddhasīlo anuposatham satasahassavis- 
sajjan” ādinā sammāpatipattim patipajjati, na yadā cak- 
karatanam uppajjati, tada eva. Ime?? ca? visesà sabbacak- 
kavattinam sādhāraņavasena vuttā. Ten' āha pāto va... 
pe... dhammatā ti. Bodhisattanam pana cakkavattibhav' 
āvahaguņā pi cakkavattiguņā pi sātisayā va honti. Vuttap- 
pakārapuūūakammataccayan ti cakkavattibhāv” āvaha-dāna- 
dama-samyam' ādipuūīiakammahetukam. Nīlamaņtsaūghā- 
tasadīsan 33 ti indanīlamaņisaīīcayasamānam. 

Dtbb' ānubhāvayuttattā ti dassaneyyatā, manufifiaghosatà, 
ākāsagāmitā, obhāsavissajjanā, appatighātatā, rañño icchit' 
atthanipphattikāraņatā ti evam ādīhi dibbasadisehi ānubhā- 
vehi samannāgatattā, etena dibbam viyāti dzdbawx ti 
dasseti. Na hi tam devalokapariyapannam. Sahassam 
arà?* etassáti và sahassáram. Sabbehi ākārehīti 
sabbehi sundarehi paripunnávayave lakkhanasampanne 
cakke icchitabbehi ākārehi. Parzfpéran ti paripun- 
ņam, sã c’ assa *5 pàripüri ?* idàn' eva vitthàriyati.?? 


38 Panāļtti chiddam.  Suddha-stnīddha-danta-panivyā 3% 
25-235 ABGGMM hatthavāra- 33 BmP "sanghāta- 
padavāre gahetvā 34 A atha; BG aram; GmM ata 
26 BGM pabba- 35 BmP c' assā 
27 BmP tassa 36 ABGGmM pari-; BmP °pürim 
28 ABGGMM tasmim 32 BmP vitthāressati 
*? BG *?vattivitto 33 ABGGNMM add sā 
30 BG ?pacchà- 39 AGm daniddhani for siniddha 
31 ABGGnM ?bhàva- BG suddaniddandadanta- 
33 BGM meva M suddaniddhadanta- 


11——R 


617, 13 
617, 13 


617, 15 
617, 15 
617, 18 


617, 19— 
617, —24 
617, 24 
617, 25 


617, 29 


617, 29 
617, 30, 3I 
617, 32 


617,35; 618,1 


617, 35 


618, 


618, 


618, 
618, 
618, 
618, 
618, 


618, 
618, 


618, 
618, 


618, 
618, 
618, 


618, 


618, 20, 22 


618, 


2,3 


4 


8 
8 


9 
9 
9 


12 
12 


13 
16 


16 
17 
19 


20 


24 


250 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


nibbivarāyāti adhippāyo. Tassā pana panāļiyā samantato 
passassa * rajatamayattā *' sā *? rajatamayā vuttā. Yasmā 
c' assa cakkassa rathacakkassa viya antobhāvo nāma n' 
atthi, tasmà vuttam ubhosu pt bāhir antesdti. Kataparik- 
khepā hoti panāliti yojanā. Nābhibanāliparikkhepapattesūti 1 
nābhiparikkhepapatte ** c” eva nābhiyā panāļiparikkhepa- 
patte ** ca. Tesan ti aránam. Ghataká nāma alankārabhūtā 
khuddakaghatā.*5 Tathā maņikā *% nāma mutt' āvalikā. 
Paricchedalekhā tassa tassa paricchedadassanavasena thità 
paricchinnà lekhà. Adi-saddena dàhikà-phalika-malaàkamm" 
ādī *? sangaņhāti.*$ Suvibhattàn' eváti afiiamafifiam asankin- 
nattà sutthu vibhattàni.*? 

Surattāti ādisu surattagahaņena mahānāmavaņņatam 
patikkhipati, suddhagahanena saükilitthatam, sinīddhaga- 
hanena lükhatam. Kàmam tassa cakkaratanassa nemi- 
mandalam asandhikam eva nibbattam, sabbatthakam eva 
pana kevalam pavalavannena ca sobhatiti pakaticakkassa 
sandhiyuttatthāne suratta-suvaņņapatt ādimayāhi *% vat- 
taparicchedalekhahi paíitiayamànàhi sasandhikā viya dis- 
satíti 5! aha sandhisu pan” assā tī adi. 

Nemimaņdalapitthiyan ti nemimaņdalassa pitthipadese. 
Ākāsacāribhāvato ** hi 'ssa tattha vātagāhī pavāļadaņdo 
hoti. Dasannam dasannam arānam 3 antare ti dasannam 
dasannam arānam antare samīpe padese.5* Chiddamaņdala- 
khacito 5 ti maņdalasaņthānacchiddavicitto. Swkusalasa- 
mannāhatassdti *% sutthu kusalena sippinā *7 pahatassa,** 
vàditassáti attho. Vaggáti manoramo. Rajaniyo ti sunan- 
tānam* rāg' uppādako. Kamanīyo ti kanto. Samosarita- 
kusumadámáti olambitasugandhakusumadàma.9? Nemipa- 


40 ABGGMMP phass- 50 ABGGNM *?patth'- 
41 AGM omit 51 AGm dissantiti 
42 AGm omit; BmP sara 52 BG ācārabhāvato 
43 AGM nābhipanāli only 5 BG āra throughout 
BGM °patthe- 54 ABGGnM dese 
*  ABGGnM *?patthe 55 ABGGnM ?mandalikacitto 
45 BMP khuddakapuņņaghatā P chinna- € 
46 BG mani 56 ABGGNMM ?samannáàgatassáti 
47 AGM "phalakā- 57 AGmM sippinda 
B» mālākamm' ādim only BG sippita 
P gahitā phalakā mālākamm' 58 ABGGNMM pabhavassa 
ādim 59 A susunantā 
** BG ?ganhati BGGnM sunantā 


49 ABGGN"MP vibhattā 60 ABGGNM omit kusuma 


MAHĀSUDASSANASUTTAVAŅŅANĀ 251 


rikkhepassāti nemipariyantaparikkhepassa. Nabhipanaliya 

dvinnam passānam vasena dvinnam pi nābhipanāļīnan 9! 618, 25 
ti vuttam. Ekā eva hi sā panàli. Yehíti yehi dvihi sihamu- 618, 26 
khehi.? Puna yehíti yehi muttàkalapehi.93 618, 29 

Odhāpayamānan ** ti sotum avahitàni kurumànam.*? 619, 5 

Cando purato cakkaratanam pacchaà ti evam $wbbápari- 619, 15 
yena pubbāparabhāvena. 

Antepurassāti Anurādhapure raūīio antepurassa.*$ Uttara- 620, 2 
sīhapaūjarasadise ti tadā raīīo pāsāde tādisassa uttaradisāya 
sihapafijarassa labbhamànattà vuttam. Sukhena sakkā ti 620, 3 
kifici * anaruhitvà, sarīraū ca anullanghetvā 99 yathà- | 
thiten” eva hatthena pupphamutthiyo khipitvā sukkena 620, 3 
sakkā hoti ° pūjetum. Nānāvirāga-ratanappabhāsamujjalan 620, 5 
ti nānāvidha-vicittavaņņa-ratan' obhāsapabhassaram. 

8. Ākāsam abbhugganivā pavatte ti āgantvā thitatthānato 620, 16 
upari ākāsam ubbhuggantvā pavatte. Rāj āyuttā "" ti 620, 33 
raiifio kicce ayuttakapurisa. 

Sinerum vàmapassena ?* katvà tassa dürataram ?? gac- 
chanto vāmapassena sinerum pahāyâti vuttam. V:ntb- 621, 21, 23 
bedhendti tiriyam vinivijjhanavasena. Sanntvesakkhamo "* 621, 24 
khandhāvārasannivesayoggo.”* Sulabh” āhārupakaraņo "5 621, 24 
sukhen' eva laddhabba-dhaūiia-gorasa-dāru-tiņ' ādi bhojana- 
sādhano. | 


9. Paracakkan ti parassa rañño sena, ana va. 621, 34 
Agamananandano àgamanena ** nandijanano. Gamanena 622, 13 
socatiti gamanasocano. 622, 13 


Ugakappetháti uparüpari kappetha, samvidahatha *? upa- 622, 16 
nethāti attho. Upaparikkhitvā ti hetuto pi sabhāvato pi 622, 18 
phalato pi ditthadhammika ?*-samparaàyik' ādi-ādīnavato 


$1 BG ?panàliyan | 11 ABGGNM "passe 


6 BMP omtt sīha 73 BmP dhura- 
$3 BGGmP mutta- *3 AGm santisakkhamo 
64 AGModā-; BG *mānāhan BG ?vesanakkhamo 
$$ AGm ?màni ^^ BmP ?yogyo 
66 So all MSS. 75 BG "āhārumpa- 
For antepurassa viya ? 6 AGMāgamane; BG omit 
€ ABGGmM kafci 77 ABGGMM samvida 
68 BmP ?ghitvà 78 AGm ditthidhammi 
69 ABGGNMP honti BG ?*dhamma 
*0 AGM rājam yuttā M ?dhammi 


BGM rājayuttā; DA rājayuttā 


622, 27 


622, 33, 


623, 2 
623, 6 


623, 9 


623, 27 
623, 35 


624, 9 
624, 14 


624, 19 
624, 23 
624, 24 


624, 28 


624, 28 
624, 30 


625, I 


34 


252 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pi vīmamsitvā. Vibhàventi paüfüaya attham vibhütam 
karontīiti vibkāvino, paiiiiāvanto. Anuyultā " ti anuvattakā, 
anuvattakabhàven' eva pana rafitio ca mahánubhavataya * 
jigucchanavasena *! pāpato anoramantā pi ekacce ottappa- 
vasena oramantiti veditabbam. 

10. Ogacchamānan ti osīdantam. Yojanamaitan ti vitthā- 
rato yojanamattam padesam. Gambhīrabhāvena pana 
yathā bhūmi dissati, evam ogacchati. Ten āha mahāsamud- 
datalan ti ādi. Ante cakkaratanam udakena senāya anajjhot- 
tharaņ' attham. Puratthimo mahāsamuddo ** pariyanto 
etassāti puratthimamahāsamuddapariyanto, tam purat- 
thimamahāsamuddapariyantam, puratthimamahāsamuddam 
pariyantam katvā ti attho. 

11. Cātur-antāyāti catusamudd” antāya, puratthimadi- 
sádi-catukotthas' antaya và. Sobhayamànam viyāti viya- 
saddo nipātamattam. Attano acchariyaguņehi sobhentam *? 
eva hi tam titthati. Pāļiyam pi upasobhayamā- 
nan tveva ** vuttam. 

12. Haricandan ādīhiti ādi-saddena catujatiyagandh' 
ādim sangaņhāti.** Āgamanam cintethāti vadanti cakkavatti- 
vattassa 39 püritatiya paricitattā.*” Kālatilak” ādīnam 
abhāvena visuddhasetasariro. Sattapatittho ti bhümiphusana- 
kehi vāladhi, var” angam, hattho ti imehi 8$ tihi, catūhi 
pādehi cāti sattahi avayavehi patitthitattā sattapatīttho. 
Sabbakanittho ti sabbehi chaddantakulahatthīhi hino. 
Uposathakulā sabbajeitho ti uposathakulato āgacchanto 
tattha sabbappadhāno āgacchatiti yojanā. Vuttanayenāti 
mahādānam datvā ti ādinā vuttena nayena. Cakkavattīnam, 
cakkavattiputtànafi ca cakkavattim uddissa cintayantā- 
nam āgacchati. Apanetvā ti attano ānubhāvena apanetvā. 
Gandham eva hi tassa apare hatthi na sahanti. 

Gharadhenuvacchako 9? viya ghare paricitadhenuyàa tatth' 


ABGGnMP *?ganhati : 


? Bm ?yantà 85 

$9 Bm ?bhaàvena; P ?bhàvetà 86 AGm ?vattivannassa 

$31 ABGG™M digu- BGM ?vatti- 

82 ABGGMMP samuddo foy 8" ABGGnM parividitattā 
mahāsamuddo 88 BMP add ca 

85 BMP sobhan- 89 BG *vacchakā 


s AGm to va; BG t' eva 


MAHĀSUDASSANASUTTAVAŅŅANĀ 253 


eva vijāta-samvaddhavacchako % viya. Sakalapathavin *! ti 
sakalam *? Jambudīpasaīititam ** pathavim. 

13. Sindhavakulato ti Sindhav' ass” ājānīyakulato.** 

14. Sakatanābhisamapariņāhan ti pariņāhato mahāsaka- 
tassa nābhiyā samappamāņam. Ubhosu antesūti hetthā 
upari cāti dvīsu antesu. Kayņņikapariyantato ti dvinnam 
kaiicanapadumānam kaņņikāya ** pariyantato.** Muttā- 
jālake thapetvā ti suvisuddhe muttāmaye jālake patītthā- 
petvā.*5 Arun uggamanavelāya ** viydti aruņ uggamana- 
sīsena suriya-udayakkhaņam ?7 upalakkheti. 

15. Iithiratanam pātubhavatīti ** vatvā kuto * tassa °” 
pātubhāvo ti dassetum Maddarājakulato vā 1% ti ādi vuttam. 
Maddarattham kira Jambudīpe abhirūpānam itthīnam 
uppattitthànam. Tathā hi Safijayamaharájassa !!! devi, 
Vessantaramahárájassa devi, Bhaddakāpilāniti evam adi 
itthiratanam Maddaratthe eva uppannam. Put” ānubhā- 
vendti cakkavattirañño puūiatejena. Saņthānapāripūriyā ti 
hatthapād' ādisarīrāvayavānam susaņthitatāya.'?? Avaya- 


. ° 


vapāripūriyā hi samudāyapāripūrisiddhi. Rūpan ti sarīram 
“ Rüpan 193 tveva 10% saūkham gacchati" ti (9? 


àdisu viya. Dassanīyātti surūpabhāvena passitab- 
bayuttā.!?* Ten' āha Dissamānā vāti ādi. Somanassavasena 
cillam pasādeti yoniso cintentānam kammaphalasaddhā- 
vasena.!9 Pasad' āvahattā ti kāraņavacanena yathā pāsā- 
dikatāya vaņņapokkharatāsiddhi '%7 vuttā ; '%% evam das- 
sanīyatāya pāsādikatāsiddhi, abhirūpatāya ca dassanī- 
yatāsiddhi vattabbà ti nayam dasseti. Patilomato và 


(à) MI 190 

90 AGm jāta- 100 BmP omit 

BG ?samvaddha- 190 Bm siücaya-; P siüjaya- 
91 BG sakalam- 192 BmP "saņthitāya 
92 BmP sakalaJambudipasatitiita 103 BG rüpanettheva 
93 BG "assajātiya- 1944 AGM dassanāyā 
** ABGGnM kannikàapariyantito BG ?nitiyà 
95 AGMM "ttha- 105 A passiddhayuttā 
9s AGm omit; BGMP ^velàyan ti BGGNM passiyuttā 
9?! Bm süriya- 106 BmP "saddhāya vasena 
s8 ABGGnM ?bhavantiti 19” ABGGMM "tāya siddhi 


99 BMP kut'assā 108 G adds yeva 


625, II 
625, 21 
625, 33 
625, 33 
625, 34 
626, 2 

626, 5 


626, II 
626, I2 


626, 13 
626, 16 


626, 17 


626, 19 


626, 17, 19 


626, 20 


6 ,22 


6, 25 
626, 29 
626, 29 
626, 30, 3I 


626, 34 


627, I 


627, 7 
627, 8 


627, 10 


627, 11 


627, (14?) 
627, 18, 21 


254 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vaņņapokkharatāya pāsādikatāsiddhi, pāsādikatāya das- 
sanīyatāsiddhi, dassanīyatāya abhirūpatāsiddhi yojetabbā. 
Evam sarīrasampattivasena abhirūpatādike dassetvā idāni 
sarīradosābhāvavasena '?? pi te dassetum Adhirūpā! vā ti 
ādi vuttam. Tattha yathā pamāņayuttā, evam ''! āroha- 
pariņāhayogato !!? ca pāsādikā nātidīghatādayo,'!? evam 114 
manussānam dibbarūpatā "5 atftattā dzbbavay- 
nan1 ti vuttam. Ārohasampatti vuttā ubbedhena pāsā- 
dikabhāvato. Pariņāhasampatti vuttā kisathūladosābhā- 
vato. Wayņasampatti vuttā vivaņņatābhāvato.!!” Kāya- 
vipaitiyā ti sarīradosassa. 

Satavāravihatassdti !!$ sattakkhattum vihatassa, satavā- 
ravihatassáti !5 ca idam kappāsapicuvasena vuttam, tūla- 
picuno pana vihananam !? eva n' atthi. Kunkuma-tagara- 
turukkha-yavanapupphāni catujjāti. Tamāla-tagara-turuk- 
kha-yavanapupphāniti apare. 

Aggidaddhà viydti āsanagatena agginā daddhā viya. 
Pathamam evāti rājānam disvā pi kicc' antarapasutā 
ahutvà kicc' antarato pathamam eva, dassanasamakalam 
evāti attho. Raüüo nisajjàapa ?* pacchā nipātanam !?! 
nisidanam  silam etissā ** ti pacchāntpātinī. 
Tam tam attana rañño kaàtabbakiccam: Kim karomiti 
pucchitabbataya !*3 kim karaņam 124 patisāvetīti K +1 k ā 1 a - 
patisāvinī. 

Matugàmo nàma yebhuyyena sathajātiko,'* itthiratanas- 
sa 126 pan' etam '?! n' atthiti dassetum Svāssā !?8 ti ádi vuttam. 
Guņā ti rūpaguņā c' eva ācāraguņā ca. Purimakamm ānu- 
bhávenáti!?9 tassa!*? purimakamm' ànubháàvena itthirata- 


109 BmP sarīre- 120 ABGGNM nissa- 
110 AGm *rüpa 121 ABGG™M nipata- 
111 ABGGnM eva 122 AGM tassā; BGM etassā 
12 ABGGmM ?nàhakanhagocaratà 123 BGM "tabbāya 
113 AGm nam ati- 131 AGmM karanam 
BGM na ati- BG karana, 
14^ ABGGmM eva, DA karam 
115 BmP add sampatti 1358 AGmM sattha- 
116 ABGG"M dibbam- B hattha- Bm 
17 AGM vivaņņābhā- 126 ABGGNMM "ratanasamsa 
us ABGGMMP omit vāra 1? BmP pana tam 
DA satavārā- with v.l. satavi- !?8 Soall MSS. | 
hatassa For DA 1dàni tassa 'yam ? 
19? A vihatattam 129 AGM omit 


Gn vihatattham 130 AGM omit; B"P katassa 


MAHASUDASSANASUTTAVANNANA 255 


nassa tabbhàvasamvattaniyassa purimakammassa ānubhā- 

vena. Cakkavattino pi parivárasampattisamvattaniyam ??! 
puūfiakammam tādisassa phalavisesassa upanissayo hoti 

yeva. Ten' āha cakkavattino pufifiam wpanissayáti. Etena 627, 20 
sesesu pi savifiánakaratanesu attano kammavasena nibbat- 

tesu pi tesam tesam visesānam tad '*?* upanissayatā 132 
vibhāvitā evāti datthabbā. Pubbe ekadesavasena labbha- 

mānā pāripūri raūfio cakkavattibhāvūpagamanato patthāya 

sabb' ākāraparipūrā '3% jātā. 

16. Pakatiyā vāti sabhāven' eva cakkaratanapātubhāvato 627, 27 
pubbe pi. Yādisam rafíio cakkavattissa puffiabalam 
nissāya yathāvuttā cakkaratan” ānubhāvanibbattā,!?* tādī- 
sam eva 135 tassa !35 pufifiabalam nissaya gahapatiratanassa 
kammavipākajam dibbacakkhum '6 nibbattatiti 7” aha 
Cakkaratan ānubhāvasahitan 133 ti. Kāraņassa hi ekasanta- 627, 29 
tipatitatāya,!** phalassa ca samānakālikatāya tathāvaca- 
nam. 

17. Ayam dhammo, ayam! adhammo !tt ti ādinā 
kammassakatāvabodhanasankhātassa paņditabhāvassa !*? 
atthitāya pandito. Bāhusaccabyattiyā byaito. Sabhāvasid- 628, 4 
dhāya medhāsaūkhātāya 43 pakatipañňāya atthitāya me- 628, 4 
dhāvī. Attano!t yāthāvabuddham '5 attham paresam vi- 
bhāvetum pakāsetum samatthatāya vibhāvī. Vavatthapetun 628, 4, 7 
ti nicchitum.146 

20. Vipaccanam '*7” vipāko, vipāko eva vepāko yathā 
vikatam 14$ eva vekatan !*$ ti. Samam '** nātisīta-nāc- 
cuņhatāya !*% avisamam bhuttassa vepāko etissā atthiti 
samavepākinī, tāya samaveftākinītyā. 628, 13 

22. Janarāsim kāretvā tena janarāsinā khaņitvā na 628, 19, 20 
māžest. Kiti carahiti āha rafīo panāti ādi. Tattha kāraņam 628, 20 — 
parato āgamissati. Ekāya vedikāya parikkhittā pokkhara- 628, 22, 23 


131] BmP "niya 141 ABGG" omit; MP dhammo 

132 ABGGWmM tadanūpani- 142 AGmM paņditassabhāvassa 

133 AM "pāripūri 143 AGm medhā; BGM medhāya 
BGG™ ?paripüri 14 AGm ttànà; BGM attanà 

1344 Bm °nibbatti; P ?nipphatti 145 AGm yacabuddham 

135 BmP etassa BGM yāhācabuddham 

136 ABGGnM *?cakkhu 146 BGM nicchinitum 

137 BmP "ttetiti 1? ABGGnM vipaca- 

135 ABGGnM "bhāvahitan 148-148 AGmM vitakkam eva 

19 ABGGNM "patitāya katameva katan 


140 ABGGN omtt 149 BG samaņā nisinnāccuņhanāya 


628, 
628, 
628, 
628, 
628, 
628, 
629, 
629, 
629, 
629, 
629, 
629, 


629, 
630, 


630, 


630, 


23 
23 
25 
29 


31 


35 


20 
9, 10 


I2, 16 


16 
18 


14, I5 


256 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


niyo. Parwenapartcchedapariyante ti ettha parivenam nàma 
samantato vivat' ahganabhutam pokkharaniya tiram, tassa 
paricchedabhüte pariyante ekāya vedikāya parikkhittā 
pokkharaņiyo. 

23. Etad'% ahostti etam yannūnāham 
imāsu pokkharaņīsūti ādikam ahositi. Sabb- 
otukan 351 ti sabbesu '? utūsu pupphanakam. Nānāvanņa- 
uppalabīj ādīntti rattanīl ādi-nānāvaņņapuppha 153-pup- 
phanaka-uppalabij' àdini. /alaja-thalaja-mālan 154 ti jalaja- 
thalajapupphamālam.!!t Parzcāravasenāti tankhaņikapari- 
caravasena, idaü ca pathamam patthapitaniyāmena !5 
vuttam, pacchā pana yānasayan' ādīni !98 viya 15? itthiyo pi 
atthikānam pariccattā eva. Ten” āha Iitthīht piti ādi. 
Pariccāgavasenāti nirapekkhapariccāgavasena. Dīyatiti dā- 
nam, deyyavatthum.!$ Tam aggīyati nissajjīyati etthāti 
dān apgam, parivesanatthānam. Tādzsānt atthiti yādisāni 
ratiio dàn' agge khomasukhum' àdini vatthàni nivatthani,!5? 
tadisani yesam attano santakàni santi. Ohàáyáti pahàya, 
tatth' eva thapetva. Attho 16° atthi yesam te ti aithikā. 
Evam anatthīkā 151 pi datthabbā. 

24. Kalahasaddo piti pi-saddena dānādhippāyena gehato 
nihatam puna geham pavesetum na yuttan ti imam attham 
samuccinoti.|!? Ten' aha Na kho etam amhakam 
patirüpan ti àdi.!9? 

28. Unhisamatthake!9* ti sikhapariyantamatthake. Paric- 
chedamaithake ti pāsād” anganaparicchedassa matthake. 

30. Harattti ativiya pabhassarabhāvena cakkhūni!'*5 pati- 
pahanantam !99 duddikkhatàaya !9?* ditthiyo harati, apanen- 


150 ABGG"M etam 11 ABGGnM n' atthikà 
P evam 162 BmP samucceti 
181 AGn sabbesatan G samutthinoti 
BG saddhāsan 163 AGn add vayanayassáti 
M saddhānan adhitthānassa 
152 BGM sasabbesu BGM add cayanassāti 
1533 BmP *vannapupphena adhitthānassa 
14 ABGGMMP omtt thalaja P adds pasannassāti 
155 BmP ?niyamen' eva adhitthānassa 
156 BG yānassa yān' ādīni 14 ABGGNM ?kená 
157 ABGGnmM omit 165 ABGGnM cakkhu na 
158 ABGn desavatthum 166 A ?pabhanantam 
G deya- BG ?pahantam 
159 ABGGRM omit BnmP patiharantam 


19 ABGGmM omit 1 ABGGmM dunikkhataya 


MAHASUDASSANASUTTAVANNANA 257 
tam viya hoti. Tam pana haranam tesam paripphanda- 
nenāti āha phandāžettti. 


Pathamabhāņavāravaņņanā 188 nitthita.168 


2. 1. Mahatiyā iddhuya ti mahantena icchit' atthasamij- 
jhanena. Tesam yeva icchit' icchit' atthānam. Anubhavt- 
tabbānan ! ti iminā ānubhāva-saddassa kammasādhanatam 
dasseti. Pubbe sampannam katvā deyyadhammapariccā- 
gassa * katabhāvam dassento sampaitipariccāgassāti āha. 
Attānam dameti etenāti damo. Assāti Mahāsudassana- 
ranno. 

2. Eko thero ti appatiiato namagottato aüfüataro puthuj- 
jano thero. Theram disvà ti aüfiatarasmim rukkhamüle 
nisinnam disva. Katth' attharanan? ti katthamayam attha- 
ranam,? dàruphalakan ti attho. 

Paribhogabhājanan ti pānīya-paribhojanīy” ādi-paribho- 
gayogyam * bhājanam. Ārakaņtakan * ti sūcivijjhanaka- 
kaņtakam.* Pipphalakan ?* t1 khuddakasatthakam.? Uda- 
katumban ? tī kuņdikam. 

Kūtāpāradvāre yeva nivattestti kūtāgāram pavitthakālato 
patthaya !? tesam micchāvitakkānam pavattiyā okāsam 
nādāsi. | 

3. Kasimam eva pafiüiayati mahapurisassa tattha tattha 
katádhikaratta, tesaü ca padesanam suparikammakata- 
kasinasadisatta. 

4. Cattāri jhānāntti cattāri kasiņajjhānāni. Kasiņajjhān” 
appamaññanam 11 yeva 12 vacanam 18 tasam 14 tada 15 adara- 
garavavasena 16 nibbattitattā. Mahābodhisattānam hi arū- 


ABGGmM omit 
BG ?tabban 
2 AGm °dhammam- 
BGM deseyyadhammam- 


9° AG" udakumban 

10 BG pacchāya 

1 AGm Cjjhānapaūnānam 
M ?appamaüüa 


168 
1 


3 ABGGnM attharakam 12 AGM omit 

* AGm ?paribhogyam BG ye 
BG ?bhogayojya 13 AGm omit 

5 AGNM ārākaņthakan 14 BG nāsanam 
BG ārā- 15 M omits 


16 


6 AGm Skanthakam 
* BGM pipphalan 

Bm and DA pipphalikam 
s ABGGmM khujjaka- 


AG? ragapavavasena (!) 
BG ādaravasena 
M ādaragāpavasena 


630, 17 


630, 29 
630, 30, 31 


630, 33 
630,34; 631,2 
631, 4 
631, 6 

631, 12 
632, 2 
632, 2 


632,2, 3 


632, 19 


632, 25 


632, 27 


632, 28 


633, 2, 5 


633, 10 


633, 18 
633, 21 
633, 21 


633, 28 
633, 28 


633. 33 
634, 2 
634. 3 
634, 4 


634. 8 


634, 18 


258 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 

pajjhānesu àdaro n' atthi, abhiüüapadatthànatam pana 
sandhāya tāni pi nibbattenti, tasmā mahāsatto tāpasa- 
paribbājakakāle yattake lokiyaguņe nibbatteti, te sabbe 
pi tadā nibbattesi yeva. Ten” āha Makāpurtso panāti ādi. 

6. Abhiharitabbabhattan ti upanetabbabhattam. Ntbad- 
dhavattan 1? ti pubbe upanibaddham '$ pākavattam.!? 

7. Āvattetvā ti &visitvà.? Yam yam rañño icchitam 
dānūpakaraņaī c' eva bhogūpakaraņaī ca, tassa tassa tath’ 
eva samiddhabhàavam ?! ditthavati.?? 

IO. Sace pana rájà jivite chandam janeyya, ito param pi 
cirakālam ** tittheyya ** mah” iddhiko mahānubhāvo ti 
evam ?5 mah' ajjhāsayā *5 devī bhoge ** va *” jīvite ca 
rājānam sāpekkham kātum vāyami. Tena vuttam mà 
h’ eva kho rājā ti ādi. Ten' ev' āha tassa kālaktri- 
yam anicchamānā ti adi. Chandam janehiti ettha 
chanda-saddo taņhāpariyāyo ti àha femam uppādehūti. 
Apekkhati ārammaņam etāya na vissajjetiti apekkhā, 
taņhā. 

I2. Garahitāti ettha kehi garahitā, kasmā garahitā 
ti antolinam ?$ codanam vissajjento Bwddhehíti adim àha. 
Tena viüüügarahitatta, duggatisamvattaniyato ca sápek- 
khakālakiriyā parivajjetabbā ti dasseti. 

13. Ekam antam gantvā ti raūfio cakkhupatham vijahitvā. 
Sonassáti Kolivisassa Sonassa. Ekā bhaltapatiti ekam * 
bhattavaddhitakam.  Tādisam bhattan ti tathārūpam 
garum ** madhuram siniddham bhattam. Bhuttānan ti 
bhuttavantānam. 

IS. Dāsamanussā ti dāsā c' eva āyuttakamanussā 31 ca. 

Idāni yathāvuttāya raiīfio Mahāsudassanassa bhogasam- 
pattiyā kammasarikkhatam 3? uddharanto Etāni panāti 3? 
ādim āha, tam suvifiieyyam eva. 


17 ABGGNM "vattan oy "vaddhan 27 BmP omit 
2 


P nibandha- 3$ BmP lina 
18 Bm ?baddha; P ?bandha 29 AGMekā 
19 AGmomit; BGM pākabaddham BGM eka 
20 BmP ativisitvā 30 ABGGnM guru 
2] ABGGMM samijjhabhāvam 3] ABGGMM ayuttaka- 
22 BmP vitthavati 33 AGM "sarīrasakkhattam 


23 BWP ciram- 

24 ABGGmM dittheyya 

25 BGM evam ajjhāsayā ? 
26 PBmP bhogesu 


BG ?sarirakkhukatam 
M *sarīrakkhakatam 
So all MSS. 

DA Etāni kira 


to 


MAHASUDASSANASUTTAVANNANA 259 


16. Ādito patthāydti samudāgamato 3 patthāya. Yattha 
tam puññam āyūhitam, yato sā sampatti nibbattā, tato 
tatiy attabhāvato 55 pabhuti. Mahāsudassanassa jātaka- 
desanā hi tadā samudāgamato 3% patthāya Bhagavatā 36 
desita ?? ti. Pamsvāgārakīļam 5% viyāti yathā nāma dārakā 
pamsūhi vāpi-geha-bhojan” ādīni dassentā yathārucim ° 
kīļitvā gamanakāle sabbam tam  viddhamsentà *? gac- 
chanti, evam eva Bhagavā Mahāsudassanakāle attanā 
anubhūtam dibbasampattisadisam acinteyy” ānubhāvasam- 
pattim *! vittharato dassetvà, puna attano desanam ādīnava- 
nissarana-dassanavasena vivattābhimukham viparivattento, 
sabbā sā sampatti aniccatāya ** vimathiītā *% viddhamsita 
ti dassento Pass Ānandūdti ādim āha. Vipari- 
natā ti vipariņāmam ** sabhàvavigamam *5 gata. Ten' 
aha fakativijahanenáti** adi. Pakati hi*? sabhavadhamma- 
nam udayavayaparicchinno kakkhalaphusan” ādisabhāvo, 
so bhangakkhaņato patthāya jahito, pariccatto *$ sabbaso 
n' atth' eva. Ten' aha mibbutapadipo viya apaññattika- 
bhāvam *? gatà 59 ti. 

Ettāvatā ti ādito patthāya pavattena ettakena desanā- 
maggena. Anekāni vassakotisatasahassāni yeva ubbedho 
etissāti ! anekavassakolisatasahass' ubbedhā. *? Sampattim 
ārūļhadesanākkamena 5? antccalakkhaņam ādāyāti tam sam- 
pattigatam aniccalakkhaņam desanāya gahetvā vibhā- 
vetvā. Yathā nissenimuccane 5? tàdisam 9? satahatth' ub- 
bedham rukkham pakatipurisena ** ārohitum na sakkā, 
evam aniccatāvibhāvanena tassā sampattiyā apekkhānis- 


si BmP "gamanato 46 AGM pakatijanenāti 
35 AGmM tatiyayattabhávato BGM pakatijaha- 
36 BG Bhagavā 4 BmPti 
37 ABGGNM omit 48 A parittanettā 
35 DA ?kilanam BmP pariccajanto 
33 BmP ?ruci Gm pariccanetta 
40 AGMM "santā * ABGGnM apannattika- 
BG "setvāna tà P apannattika- 
BmP vidham- so AGmM bhagavato(!) 
41 ABGGNMM "ānubhāvam- BG gato 
42 BG anicchitāya šī AGm etassáti 
4 BG vimatitā 52-52 BmP omit 
BnP viparinatà 53 AGm muñcento disam 
*! ABGGn ?nama BM muicanto digham 
45 BG sabhāvam- Gn muficento digham 


s BG patti- 


634. 35 


634. 36 


635, 1, 2 


635, 2 


635. 3 


635. 5 


635, 8 
635, 10 


635, IO, II 


635, 11 
635, 19 


635, 27 


636, 4 


631, 3 
635, 26 


260 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


senimuficanena 5 kenaci àarohitum na **% sakkā ti āha 
aniccalakkhaņam ādāya nissenim 57 muñcanto 5 viyāti. Ten 
eváti yathāvuttakāraņen” eva, ādīto sātisayam kāmesu 
assādam dassetvā pi upari nesam Pass Ānandāti 
ādinā ādīnavam, okāram, sankilesam, nekkhamme ānisam- 
saiī ca vibhāvetvā nitthāpitattā. Pubbe ti atītakāle. Vasa- 
bharājā ti Vasabhanāmako Sīhaļamahārājā. Udakabubbul' 
ādayo tī ādi-saddena tiņ' agge ussāvabindu-ādike saīgaņhāti. 
17. Mahāsudassanassa j$anáti pana-saddo vises attha- 
jotano, tena Mahāsudassanamahārājā jhānābhiiiāsamā- 
pattiyo nibbattesi, tad aggena parisuddhe samaņabhāve 59 
patitthito, yato *9 vidhūya *! (?) eva kāmavitakk ādisama- 
ņabhāvasankilesam ** suiiiāgāram pāvisi, evambhūtassāpi 
tassa kàlakiriyato 93 sattame divase sabbà cakkavatti- 
sampatti antarahità, na tato param. Aho acchariyamanusso 
anafifiasádharanagunaviseso ti imam visesam dasseti. Amnàá- 
rūļhan % ti Rājā kira pubbe gahapatikule nibbattīti ādinā, 
puna theram āmantestti ādinā ca vuttam attham sandhāy” 
āha. So hi imasmim sutte sangiti-anarülho,95 anfattha 
pana agato imissà desanàya pitthivattakabhavena.9$ Yam 
pan' ettha atthato na vibhattam tam suvifiüieyyam eva. $7 


Mahāsudassanasuttavaņņanāya Līn” atthappakāsanā.** 


55 BmP "muccane 62 ABGGNM "ādisambhāsamkilesam 
56 ABGGMM omit M "ādisamahāsamkilesam 
57 BGM "ni 65 BmMP kālam- 
58 AG muiice- 64 AGM pāļi ārūļhan 
59 AGM sambhāve BGMP pāļi anā- 
BGM add ca 65 Bm sangītim- 
60 BG gato $$ ABGGNM "vattaka- 
61 Bm vidhuya 6” Bmevāti 


M vidūya € AGmnM add nitthità 


XVIII 
Janavasabhasuttavaņņanā 


I. I. Pariío ti padam yathā samant atthavācako,! 
evam samip' atthavācako pi hotīiti samantā sāmantā ti attho 
vutto. Āmeņditena * pana samant” attho jotito.* Kassa 4 
pana sāmantā janapadesu, Nādike? viharatiti 
vuttattā Nādikassāti viūūāto 'yam attho. Yassa parito 
janapadesu vyākaroti, tattha paricārakānam * vyākaraņam 
avuttasiddham,? nidassanavasena ?* và tassa * vakkhamā- 
nattà parito parito janapadesu icceva vuttam. 
Paricārake ti upāsake. Ten” āha Buddhadhamma- 
saūghānam paricārake ti. Uppattīsūdti'? niībbattīsu.!! 
Nāņagatipuūūānam uppattīsūtiī '? ettha nanagatüpapatti 
nàma tassa tassa maggaiiāņagamanassa nibbatti.'? Yam 
sandhāya vuttam paūcannam orambhāgiyā- 
nam parikkhayā ti ādi. Puūiūūpapatti nāma 
tamtamdevanikāyūpapatti.!? ^Sabbattháti Vajji-Mallesūti 
ādike sabbattha catusu pi padesu. Pwrimesáti paliyam vutte 
sandhāy” āha. Dasasu yevāti tesu eva dasasu janapadesu. 
Paricārake byākaroti byākātabbānam bahunnam tattha 
labbhanato. Nādike bhava N a dz h z y a.14 

2. Natthangata 5 ti nittham niccayam upagatà. 

4. Yasmà sanghasuppatipatti nàma dhamma-sudham- 
matàya, dhamma-sudhammatà !* ca Buddha-subuddhatàya, 
tasmà aho dhammo aho sangho ti dhamma-sanghaguņakit- 
tanà pi atthato Buddhagunakittana eva hotiti Bhaga- 


1 ABGGNM "vācakam 9° ABGG? tattha 
* B" àmeditena 19 BmP upapatt- 
P āmethitena u AG nippattisum 
* AGm jotiko BGM nipphattisum 
4 BmP yassa 12 AGmM nippatti 
G tassa BG nipphatti 
5 BMP Nātik- ihroughoui 13 BG "nikāy' uppatti 
$ Bm ?cárakarakànam 14 AGmM *kiriyā 
P parivārakārakānam 15 AGM titthatātiganittham (kžgkly 
* ABGG2M avuttam- corrupt) 
8 AGMM niddisana- BGM nitthagatā 
BG niddissana- 16 ABGGnM omit 


201 


637, 2 
637, 3 


637, 3 
637, 4 
637, 4 


637, 7 
637, 9 
637, 9 


637, 10 
637, 13 


637, 17 
637, 17 


637,17. 


637, 24 


637, 24 
637, 27 
637, 27 
637, 27 


638, I 

638, 12 
638, 12 
638, 13 
638, 14 
638, 22 


638, 23 
638, 24 


638, 27 
638, 29, 30 


262 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


vantam kittayamānarūpo!? tī padassa aho 
dhammo ti ādinā attho vutto. 

7. Nànagatin!$ ti paicannam orambhàgiyà- 
nam samyojanānam parikkhayā ti ādinā 
āgatam pahātabbappahānavasena pavattam maggafiāņaga- 
manam. Yasmā tassā !? eva fiāņagatiyā vasena tassa tassa ari- 
yapuggalassa opapātikatādīviseso, tasmā tam tādisam tassa 
abhisamparàyam sandhày' aha siànábhtsamparáyam eváti. 

8. Upasantam ?? padissati ** ālokīyatiti*t «pasan- 
tapadtsso* Upasantadassano * upasantam pati *3 
ālocīyatiti upasantappattiyo.*t* B hātt-r-tžvdti ettha 
ra-kāro padasandhikaro, iva-saddo bhus attho ti āha 
attviya bhātiti. 

9. Jetthabhavena janesu ** vasabhasadiso ti Jawa- 
vasabho ti assa devaputtassa nāmam ahost. 

10. Ito devalokā ?9* cavitvā sattakkhattum *” manussaloke 
rājabhūtassa. Manussalokā ** cavitvā sattakkhattum deva- 
bhūtassa. Etih” evāti *? etasmim yeva Cātummahārājika- 
bhāve, tatthāpi 3% Vessavanassa sahavyatāvasena. 

Āsimsanam 5! āsā”! patthanā. Āsāsīsena c' ettha 
kattukamyatā 3? kusalacchandam vadati. Ten’ ev’ āha 
Sakadàgáamimagg' atthayáti adi. 

II. Yadagge ti ettha agga-saddo ādi-pariyāyo ti āha 
tam divasam ādim katvā ti. Purima  .. . pe.. . avinipāäāto ** 
ti idam yathà **tattakam % kālam sugatiyo sugatůpapatti 


17 AGm kittamayānarūpo 35 Bm jane 
BG kittanasamānarūpo 16 AGm "loko yà 
BmP "rūpā BG "loko yāva 
18 BmP ?gati M "lokāya 
1 ABGGMM tasmā 27 P sattakkhum kere and below 
20 AGM upasampadissati 28 ABGGMM 'lokato 
BGM upasantappadissati 1? BG "etáti 
B"P upasantam pati sammati 30 BmP etthāpi. 
21] AGmM ālocīyatiti 31 ABGGM āsimsanassa māsā 
BG āloyacīyatīti 32 GmM kattum- | 
22 AGM upasantacappadisso ti 33 BP purimam t 
BGM upasantacivappadisso ti ** ABGGnMP "pātā 
Bm ?patiso; P ?patito **...** ABGGnM omit | 
*...* BMP upasanta-ussanno Probably a whole leaf was missing 
25 BG piti tn parent copy. 
34 AGMM "santampattiyo 35 P tattha kam 


ABGGnM add upasantadassa 
These two sentences are highly 
confused and corrupt. 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 263 


yeva ahosi, tathā katūpacitakusalakammattā. Phussassa 
Sammāsambuddhassa kālato pabhuti hi sambhata-vivattū- 
panissaya-kusalasambhāro esa devaputto. 

Anacchartyatn ti anu anu acchariyam. Ten” āha 
punattunam acchariyam evāti. Sayam *% parisāyan 8? ti 
sakāya parisaya. Bhagavato ?9 ditlhasadisam eváti àvajjana- 
samanantaram yathà te Bhagavato ?? catuvisatisatasahassa- 
mattā sattā nànagatito dittha, evam tumhehi ditthasadisam 
eva. Vessavanassa sammukhā sutam mayā ti vadati. 

12. Vassüápanàyikasangah atthan ti vassūpanāyikāya 
arakkhasamvidhanavasena bhikkhünam saüngahan' attham : 
Vassüpagata bhikkhü evam sukhena samaņadhammam 
karontiti. Pavāraņasangaho pan' assa pavaretva Satthu 
santikam gacchantanam bhikkhünam antaràmagge paris- 
sayapariharan' attham. Dhammasavan' attham *? dürattha- 
nam gacchantesu pi es' eva nayo. Attanà pi āgantvā dham- 
masavan' attham sannipatati9 yeva.  Etth  ettháti ettha 
ettha ayyānam vasanatthāne. Tadā j$íti Purimaàni 
bhante divasāniti vuttakāle pi. Eien' eva kāra- 
ņenāti vassūpanāyikanimittam eva. Ten” āha pāļiyam 
tadahuposathe pannarase vassūpanā- 
yikāyāti ādi.  Ásane pi nisajjāya Sudhammāya 
devasabhāya pathamam devesu Tāvatimsesu nisinnesu 
tassā catusu dvāresu cattāro Mahārājāno nisīdanti, idam 
nesam āsane nisajjāya cārittam hoti. 

14. Yen atthemáti yena kiccena, yena payo- 
janena. Arakkh' atthan ti ārakkhabhūtam attham. Vuttam 
vacanam etesan ti vuttavacanā. 

IS. Attkhamitvà ti abhibhavitvā. 

17. Abhisambhavitum adhigantum asakkuneyyo ana- 
bhīsambhavanīyo. Ten” āha appattabbo ti ādi. 
Cakkhu yeva patho rūpadassanassa maggo upāyo ti cak- 
khupatho, tasmim cakkhutathasmitn ti āha cak- 
khupasāde ti. Cakkhussa gocarayoggo vā cakkhupatho ti 


àha apáthe và ti. Nábhibhavatíti na abhibhavati, gocara- 

36 P sāmam 39 Pm dhammassavan'- here and 
DA sáyam below 

?! Bm parisáyá P ?savanavattam 


38 P tā 4 pm °pati 


638, 33 
638,33; 639,1 
639, 2 


639, 4 
639, 6 


639, 6 
639, 7 
639, 13 


639, 14 
639, 15 


639, 18 
639, 20 
639, 22 
639, 31 
640, 1 


640, 2 


640, 3, 4 


640, 5 


640, 17 


640, 21 


640, 24 
640, 26 
640, 29 


640, 29 
640, 29 
640, 30 
640, 30 
640, 31 
640, 3I 


640, 32 


640, 33. 


640, 35 
640, 35 
640, 35 
641, 1 
641, 2 
641, 2 
641, 2 


641, 3 


34 


204 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 

bhāvam na gacchatiti attho. Heģthā hetthā ti Tāvatimsato 
patthāya hetthā hetthā, na Cātummahārājikato patthāya, 
nāpi Brahmapārisajjato patthāya. " Cātummahārājikā hi 
Tāvatimsānam yathājātirūpāni passitum sakkonti, tathà 
Brahmāno hetthimà uparimànan"' ti keci; tam na yuttam. 
Na hi hetthimà !! Brahmàno uparimànam mülapatisandhirü- 
pam passitum sakkonti, māpitam eva passītum sakkontiti 
datthabbam. Swņanto va ntiddam okkamītī gatiyo upadhā- 
rento bahi visatavitakkavicchedena sankocam āpannacit- 
tatāya. Mayham ayyakassāti Bhagavantam sandhāya va- 
dati. 

18. Paūca sikhā etassāti Paūcasikho, Paücasikho viya 
Paūcasikho ti āha Paūcasikhagandhabbasadiso ti. 
Mamāyantīti piyāyanti. 

19. Sumutto ti saradosehi sutthu mutto. Yehi pittasemh' 
ādīhi palibuddhattā saro avissattho siyā, tad abhāvato 
vissattho ti dassento āha atalibuddho ti. Viññapetiti 
viūūeyyo, antogadhahetu-attho kattusādhano esa viti- 
üeyyasaddo ti àha atthavififiapano *? ti. Sarassa madhuratā 
nama maddavan ti àha madhuro madháti. Savanam arahatiti 
savaniyo. Savanārahatāya ca āpāthasukhatāyāti āha kan- 
nasukho ti. Bindūti pindito. Ākotitabhinnakamsa- 
saddo viya anekāvayavo ahutvā ni-r-avayavo, ekabhāvo 
ti attho. Ten' àha ekagghano ti, eten' ev' assa avisarità 
samvaņņitā datthabbā. Gambhir' uppattitthànataya c' 
assa gambhīratā ti āha nābkimiūlato ti ādi. Evam samuithīto 
ti jivhādippahāramattasamutthito. Armadhuro ca hoti uppat- 
titthānānam parilahubhāvato. Na ca dūram sāveti vīrabhā- 
vābhāvato. IVinnādī suvipulabhāvato savisesam ninnādo, 
pāsamsaninnādo vā. Ten” āha mahamegha ... pe ... yuito 
ti. Pacchimam pacchiman ti dutiyam, catuttham, chattham, 
atthamai ca padam. Purimassa furimassáti yathakkamam 
pathamassa, tatiyassa, paficamassa, sattamassa ca. Attho 
yeváti atthaniddeso eva. Vissatthatā hi 'ssa vifiieyyatāya ** 
veditabbà, mafjubhàvo savaniyatàya, bindubhàvo avisà- 
ritāya, gambhīrabhāvo ninnāditāyāti. Y athkāpartsan 
ti ettha yathā-saddo parimāņavācī, na pakār' ādivāciti āha 


41 P hetthi hetthimā 


43 P viūnieyyabhāvato 
42 DA "viūiiāpako 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 265 


yattakā 4 parisá ti. Tena parisappamánam cv' assa saro 
niccharati, ayam assa dhammatà ti dasseti. Ten' aha 
tattakam evāti ādi. 

20. Ye ht kecīti ādi Yāvaū ca so Bhagavā 
ti adinà vuttassa atthassa hetukittanavasena samatthanam 
saranesu nesam niccasevanena, silesu ca patitthapanena 
chakāma-saggasampatti-anuppādanato. Ten” āha Ye hit 
kect ... ģe ... vadattti. Nibbemattka-gahttasaraņe ti 
maggen' àgatasaranagamane. Te hi sabbaso samugghātita- 
vicikicchatāya ratanattaye aveccappasādena samannāgatā 
yeva, pothujjanikasaddhaya vasena Buddh' àdinam gune 
ogāhetvā jānanti; aparaneyyabuddhino te pariyāyato 
nibbematika-gahitasarana 55 veditabba. Gandhabbadevaga- 
nan ti gandhabbadevasamüham. Tukà vuccati khirani yà 
tukā ti pi vuccati. Tassā cuņņam tukāptitham.*$ Tam 
kottetva pakkhittam ghanam ** nirantaracitam *? hutvà 
titthati. 

22. Supaññattā ti sutthu pakarehi ñapita bod- 
hitā, asankarato vā thapitā, tam pana bodhanam, asan- 
karato thapanaīī ca atthato desanā evāti āha sukathitā 
ti. ljjhan' afihenaii samijjhan' atthena, nippajjanassa 48 
kāraņabhāvenāti attho. Pattthān atthenāti adhitthān' 
atthena.*? Iddhiyā pādo ti ;ddh2$àd o, iddhiya adhi- 
gamūpāyo ti attho. Tena hi yasmà uparüpari visesasan- 
khátam 59 iddhim pajjanti 5 pàpunanti, tasmà pàdo ti 
vuccati. Ijjhatîti 5 iddhi, samijjhati nippajjatiti attho. 
Iddhi eva pādo *ddhīitādo, iddhikotthāso ti attho. 
Evam tāva cattāro iddhipādā ti ettha attho 
veditabbo. Iddhipbahonak' attihāyāti 3 iddhiyā nipphādane 54 
* samatthabhāvāya. 

Iddhtvtsavtitāyāti** iddhiyā nipphādane * yogya- 
bhāvāya.5$ Anek’ atthattā 5 hi dhātūnam yogy’ attho vi- 


** DA yattika $2? ABGGnM icchatiti 

45 P ?matikam- 53 Bm ?pahonakatayáti 

46 DA pittham only P ?pahonakattàyáti 

**...** ABGGn"M omit 54 BGM nipādane 

* ABGGnM taracitam only *.,..* AG" omit 

1$ BG nippha- 55 BGM "visayatā- 

49 AGMP omit 56 ABGGM *bhāvatāya 

50 AGM sesam sankhā- 57? AGm "atthatthāya 
BGM visesam- BGM "atthatthā 


5! BG pamajja- 
I1—S 


641, 


641, 
641, 


641, 
641, 


641, 


641, 


641, 
641, 
641, 


641, 
641, 


641, 


641, 


641, 


IO 


12 


17 


18 


641, 18 
641, 18 
641, 20 


641, 22 


641, 24 


641, 16 


641, 28 


266 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


pubbo su-saddo, 59 visavanam và pajjanam ?* visavità,? 
tattha kamakàrità visavità. Ten' àha funappunáti 9? adi. 
Iddhivikubbamatàáyáti*! vikubban' iddhiyà vivi- 
dharüpakaranaya.9? Ten' aha nānappakārato katvā dassan' 
atthàyáti. 
* Chandaü ca bhikkhu adhipatim katvà labhati samā- 
dhim,* labhati cittass' ekaggatam, 20 vuccati chanda- 
samādhi ” ti (a) 


imāya pàliyà chandādhipati ainās m anaa 
adhipatisaddalopam katvā samāso vutto ti vinnāvyati, 
adhipatisadd' atthadassanavasena pana  chandahetuko 95 
chandādhipatiko *$ vā samādhi chandasamādhīti atthakathā- 
yam vuttan ti datthabbam. Padhānabhūtā ti viriyabhūtā 
ti keci *? vadanti.9* Sankhatasankhar' adinivattan' attham 9? 
hi padhànagahanan *? ti. Atha và tam tam visesam saükha- 
rotiti sankhāro, sabbam pi viriyam. Tattha catukiccasā- 
dhakato "* aūīūassa nivattan” attham padhānagahaņan ti 
padhānabhūtā setthabhūtā ti attho. Catubbidhassa pana 
viriyassa adhippetatta bahuvacananiddeso kato. Visum 
samāsayojanavasena yo pubbe iddhipād” attho pādassa 
upày' atthatam, kotthás' atthataü ca gahetvà yathàyo- 
gavasena idha vutto; so vakkhamānānam patilābhapub- 
babhāgānam kattu-karaņ'” iddhibhāvam Uttara-cūļabhā- 
janiye *1« vā vuttehi chand” ādīhi iddhipādehi sādhetab- 
bàya iddhiyà katt' iddhibhàvam, chand' àdinaü ca karan' 
iddhibhāvam sandháàya vutto ti veditabbo. Tasmà 27jhan' 
althena iddhíti ettha kattu-attho karan' attho ca ekajjham 
gahetvà vutto ti kattu-attham tàva dassetum mipphatti- 
pariyāyena vā ijjhan' althena và ti vatvà itaram dassento 


(a) S V 268 (a) VbhA 308 


$$-58 ABGGmM vivayasanam € BmP chandádhiko 
visajjanam DA chandâdhiko with v.l. 

5° ABGGmMP vasita chandádhipatiko 

60 BmP ?ppunan ti 6” ABGGNMM kenaci only 

61 ABGGMMP "bbanāyāti 65 BG sankhāta- 

62 ABGGnM *kāra- M sankhāta-sankhata- 

65 ABGGMM "dhi 69 AGM "gaņhan 

64 ABGGMM *?dhim 70 AGM "sādhanato 

65 AGM chandatam hetuko BGM ?sadhanakato 
BGM chandam hetuko 71 AGM uttamūļhabhājaniye 


BGM uttacūlhabhājaniye 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 267 


Jjhanti "? eláyáti àádim àha. Vwilan ti kattha vuttam ? 
Iddhipádavibhangapathe.  Tathabhütassáti ten? ākārena 
bhūtassa, .tena 73 kāraņena ”* chand' àdidhamme patila- 
bhitvā thitassáti attho. Vedanākkhandho ti àdihi chand' 
ādayo antokatvā cattāro pi khandhā kathitā. Sesesu piti 
ses' iddhipādesu. 

Viriy' iddhipādaniddese 

** Viriyasamādhipadhānasankhārasamannāgatan "' ti (*) 


dvikkhattum viriyam àgatam. Tattha purimam samādhi- 
visesanam, viriyādhipati samādhi viriyasamādhīti, dutiyam 
samannāgam” angadassanam. Dve yeva hi sabbattha 
samannāgam” angāni, samādhi padhānasankhāro ca.75 
Chand' àdayo hi ** samadhivisesanani, padhanasankhàro 7% 
pana 5 padhànavacanen' eva visesito, na chand' adihiti na 
idha viriyādhipatitā padhānasankhārassa vuttā hoti. Viri- 
yaīī ca samādhim visesetvā thitam eva, samannāgam' 
angavasena pana padhànasankharavacanena vuttan ti nápi 
dvīhi viriyehi samannāgamo vutto hoti. Yasmà pana 
chand' àdihi visittho samādhi ; tathāvisitthen” eva ca tena 
sampayutto padhānasankhāro, sesadhammā 7” ca; tasmā 
samādhivisesanānam vasena cattāro iddhipādā vuttā, vise- 
sanabhāvo 78 ca chand” ādīnam tam-tam-avassayadassa- 
navasena 7 hotiti chandasamādhi ... pe... iddhipādan ti 
ettha nissay” atthe pi pāda-sadde upāy” atthena chand' 
ādīnam iddhipādatā vuttā hoti. Ten” eva hi abhidhamme 
Uttaracülabhàjaniye 


** Cattaro iddhipada 3? chand" iddhipado 81 "' ti 8! (c) 


ādinā chand” ādīnam eva iddhipādatā vuttā. Paūha- 
pucchake ca 


** Cattāro iddhipādā idha bhikkhu chandasamadhi "' ti ? 
© A I 39, III 82; D III 77 (e) VbhA 308 (d) VbhA 309 


" ABGGM ijjhati " ABGGmM *dhammo 


733 BmP te 78 AGm visesanabhāvenabhāvo 
74 BmP omit 7% ABGGNM omit dassana 
75 ABGGnM omit š0 AGm "pādehi 


76 BG omit si ABGG=M *pādehi 


641, 29, 33 
641, 33 


641, 34 
641, 35 


642, 4 
642, 7 


642, 9 


642, 9 
642, II 


642, 11, 20 


642, 21 


642, 22 


642, 23 


268 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ádinà va uddesam katvà pi puna chand' àdinam yeva kusal' 
ādibhāvo vibhatto. Upāy' iddhipādadassan' attham *?* eva hi 
nissay' iddhipādadassanam katam, aūīathā catubbidhatā na 
siyā ti. Ayam ettha pāļivasena atthavinicchayo veditabbo. 
Idāni patilābhapubbabhāgānam vasena iddhipāde vibhajitvā 
dassetum Api cdti ādi vuttam. Tam suviüüeyyam eva. 
Idha iddhipadakathà sankhepen' eva vuttā ti āha vitthārena 
pana...pe... vuttā ti. 

Kecíti Abhayagiravasino. Tesu ekacce " Iddhi nāma 
anipphannā, iddhipàdo 5? nipphanno 83 ” ti vadanti. Ekacce 
'' Iddhipādo pi ** anipphanno 55" ti vadanti. Ampphanno 
ti ca param' atthato asiddho, n” atthiti attho. Ābhato 8% 
ti abhidhammapāthato Dighanikay' atthakathayam anito 
purimanayato aūīfien” ākārena desanāya pavattattā. Chando 
eva iddhipàdo chand' iddhipádo. Esa nayo sesesu pi. Ime 
pandti imasmim sutte āgatā iddhipādā. Ratthapālatthero : 
Chande?7 sati katham nānujānissantīti sattāham*$ bhattāni 
abhuūijitvā mātāpitaro anujānāpetvā pabbajitvā chandam 
eva avassāya lok' uttaradhammam nibbattesiti āha Raftha- 
pālatthero ... pe ... nibbattestti. Soņatthero bhāvanam 
anuyutto āraddhaviriyo paramasukhumālo ** pādesu ** 
photesu °! jātesu ** pi viriyam na patippassambhesiti āha 
Soņatthero viriyam dhuram katvā ti. Sambhūtatthero: 
Cittavato kim nàma na sijjhatiti cittam pubbangamam 
katvà bhàvanam ārādhesiti āha Sambktūtatthero cittam 
dhuram katvā ti. Mogharājatthero ?* vimamsam avassayi, 
tasmā tassa Bhagavā 


“ Suññato lokam avekkhassū ” ti (e? 


^w ^y am 


sufifiatakatham kathesi, pafifüànissitamananiggah' attham 
paüfüapariggah' atthaíüi ** ca dvikkhattum pucchito samàno 


(e) Sn 1119 
$2 ABGGM upaáyasiddhi- $9 A "sukhumāro 
33 BMP omit BGG2M "sukumāro 
** BmP pana 90 AGMP pāde 
B AGm anuppanno _ s; ABGGnM potesu 
66 AGm āhato; DA āgato 92? ABGGMM omit 
87” ABGGmM chandā 93 BmP Moghatthero 
88 ABGGM satta pi 94 BMP paūnāya- 


M satta vi 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 269 


paīīham kathesi. Ten' āha āyasmā Mogharājā vīmamsam 
dhuram katvā ti. 

Punappuna ?5 chand” uppādanam?% vesanam *” viya 
hotiti chandassa upatthānasadisatā vuttā. Parakkamenáti 
parakkamasīsena sūrabhāvam vadati. Thāmabhāvato ca 
viriyassa sūrabhāvasadisatā datthabbā. Cintanappadhā- 
nattā cittassa mantasamvidhānasadisatā vuttā. Jatsam- 
fatti nāma visitthajātitā. Sabbadhammesu ca paīūīiā setthā 
ti vīmamsāya jātisampattisadisatā vuttā. Sammohavino- 
daniyam?? pana citt' iddhipadassa jàatisampattisadisata, 
vīmams' iddhipādassa mantabalasadisatā ca yojitā. Anekam 
vihitam vidham  etassáti? anekavthztan ti āha 
anekavidhan ti. Vidha-saddo kotthasapariyàyo 


** Ekavidhena fianavatthun 199 ” ti (?) 


ādisu viyāti āha Iddhtvtīdhau tt iddhmkotthāsan ti. 

23. Sukhassáti idam tinnam pi sukhànam sadha- 
ranavacanan ti aha jhānasukhassa, maggasukhassa, phala- 
sukhassáti. Appanappattataya !?! pana appadhanattà upa- 
cārajjhānasukhassa vipassanāsukhassa c' ettha agahanam. 
Purimesu tāva dvīsu okasádhigamesu tini pi sukhaàni 
labbhanti, tatiye pana kathan ti? Tattha kāmam tīņi na 
labbhanti, dve pana labbhanti yeva. Yathālābhavasena h’ 
etam vuttam 


** Sakkharakathalam !? pi macchagumbam pi carantam 
pi titthantam pi " ti (e 


adisu viya. Samsattho ti samsaggam upagato samangībhūto, 
so pana tehi samannāgatacitto pi hotiti vuttam satmpayutta- 
citto ti. Ariyadhamman ti vā '%3 ariyabhāvakaram dham- 
mam. Ūpāyato ti vidhito. Pathato ti maggato. Kāraņato ti 
hetuto. Yena hi vidhinā dhammānudhammapatipatti hoti, 


() Vbh 306. (? DI84 


*5 BmP °Pppunam 100 Bm ?vatthü 

A x AI 101 Dopo ii tāya 
uppādato nānappanāpa ya 

97 ABGGMM sam only 1? ABGGnMP *kathalikam 

*5 VbhA 305 103 BmP omit 


* BGM eti- 


642, 23 


642, 30 


643, 6 


643, 9 
643, 10 


643, 10 
643, II 
643, II 


643, 12 
643, 12 
643, 13 
643, 16 


643, 
643, 
643, 
643, 
643, 


643, 
643, 
643. 


643, 
643, 


643, 


643, 


643, 
643, 


643, 


20 


23 


270 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


so upeti etenāti '%4 upāyo, so !%5 tad adhigamassa magga- 
bhàvato patho, tassa kàranato !?$ karanan ti ca vuccati. 
Aniccan i ādi vasena manasikavotíiti sankhepato vuttam 
attham vivaritum Yoniso manastkàro nàmáti àdi vuttam. 
Tattha upāyamanasikāro ti kusaladhammappavattiyā kāra- 
nabhūto manasikāro. Pathkamanastkāro tii tassa 1" eva 
maggabhūto manasikāro. Awmwzcce ti ādi-antavantatāya 18 
anaccantikatāya !%% ca anicce 1? tebhūmake "9 sankhāre 
aniccan ti manasikāro ti yojanā. Es' eva nayo sesesu pi. 
Ayam pana viseso tasmim yeva udayabyayapatipīļanatāya 
dukkhanato, dukkhamato ca dukkhe, avasavattan' atthena, 
anattasabhāvatāya anattakataya 11 ca anattani, asucisa- 
bhāvatāya ca asubhe. Sabbam pi hi tebhūmakasankhātam 112 
kilesásucipaggharanato asubhan t' eva !? vattum arahati. 
Saccánulomikena 114 và ti saccábhisamayassa 5 anulomana- 
vasena. Ciitassa * āvattanā !!$ ti ādinā āvajjanāya paccaya- 
bhūtā tato purim” uppannā manodvārikā kusalajavanap- 
pavatti phalavoháren' eva 117 tathā vuttā. Tassā '!$ hi 
vasena sā kusal' uppattiyā upanissayo hotiti. Āvajjanā hi 
bhav' angacittam * àvattetiti!!? ceitassa āvattanā,1?? anu anu 
āvattetiti !!* anvāvattanā.!?? Bhav ang ārammaņato aīi- 
ñam ābhujatiti '*? ādhogo. Samannāharatiti samannāhāro. 
Tad ev' ārammaņam attānam anubandhitvā anubandhitvā 
uppajjamàne manasikaroti thapetiti manastkāro. Ayam 
vuccattti ayam upāyamanasikāralakkhaņo 122 yoznzsomana- 
sikáro nàma vuccati, yassa vasena puggalo dukkh' àdini 
saccáni !? avajjitum sakkoti. Asamsattho ti na 
samsattho kām” ādīhi vivitto vinābhūto. Kām' ādivisam- 
saggahetu !** uppajjanakasukham nāma vivekajam pīti- 


106 ABGGNM tenāti 115 AGm sabbhábhi- 
105 ABGGmM omit BG saddhānisama- 
106 Bm kara- M sabbā pi sama- 
107 BmP tassa *...* A omils 

108 AGm attavaņņanāya 11$ BGGnM àvajjanà 
19 ABGGmM aniccan- 117 ABGGnM omit eva 
119 ABGG2M anicca bhümake 118 BGG7 tassa 

ni BmP omit 119 ABGG™ avajjatiti 
112 A hetukasaūkhatam M āvajjetiti 


BnP tebhümakam saünkhatam 120 ABGGmM avajja- 

Gm ?saükhatam; M ?sankhata  '!*! ABGGMM abhuñja- 
113 BmP tveva 122 ABGGmM upāyapathamanasi- 
116 AGmM sabbānu- 123 ABGGNM sabbāni 

BG saddhānu- 124 Gm ?hetum 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 271 
sukhan ti àha fafhamajjhánasukhan ti. Kāmam '?> patha- 
majjhànasukham pi somanassam eva, suttesu pana tam 
kāyikasukhassāpi paccayabhāvato visesato sukhan t' eva 12e 
vuccatíti idhápi jhànabhütam somanassam !?? sukhan ti 
itaram somanassan t' eva !?$ vuttam Sukhā ti. Hetumhi 
nissakkavacanan ti āha jkānasukhappaccayā ti. Apard- 
param somanassan ti jhānādhigamahetu paccavekkhan' 
ādivasena punappuna !*?* uppajjanakasomanassam. Moda- 
nam 130 mudo,!*? tarunapiti, tato M w d ā.!?1 

' Pàmojjam !3? pit' atthayá " ti 0) 
ādisu taruņapīti pāmojjan 3? ti vuccati,?* idha pana 
pakattho modo !35 pamodo!35 pàmojjan ti adhippetam, taii 
ca somanassarahitam n' atthiti avinābhāvitāya balavataram 
pītisomanassan ti vuttam.  Jhànassa ujuvipaccanikatam 
sandhāya patcanīvaraņāni vikkhambhetvā ti vuttam. 
Jhānam pana tad ekatthe sabbe pi kilese sabbe pi akusale 
dhamme vikkhambheti yeva, attano okāsam gahetvā titthati 
patipakkhadhammehi '*6 anabhibhavanīyato. Tasmā ti okā- 
sagahaņato, laddh' okāsatāyāti attho. Maggaphalasukhā- 
dhigamāya okāsabhāvato vā okāso, tassa !3? adhigamo okà- 
sádhigamo. Purimapakkhe pana okasam avasaram adhigac- 
chati etenáti okasádhigamo. | 

24. Rūpasabhāvatāya, ek' antarūpādhīnavuttitāya, savip- 
phārikatāya ca ānāpāna-vitakkavicārānam thūlabhāvam *** 
anujānanto kāyavacīsankhārā tāva oļārikā hontūti 1% āha. 
Tabbidhuratāya pana ekaccānam vedanānam satifiāānam thū- 
latam ananujānanto Cittasanūkhārā katham oļārikā ti āha. Itaro 
Appahīnatitā ti kāraņam vatvā Kāyasaūkhārā hiti ādinā tam 
attham vivarati. Te ti cittasankhārā. Appahīnā sankhārā 
labbhamānasankhāranimittatāya oļārikā ti vattum ara- 
hanti, pahīnā pana tad abhāvato sukhumā ti āha pakīne 140 


e.e e e @ Q@ ° ° 


125 ABGGnM omit B5 ABGGnM "mujj- 

126 BmP tveva 134 AGm icchati 

127 ABGGNM ?nassa 135 Bm mudo pamudo 

128 BmP tena 136 ABGGMM ?*dhammo hi 
129 BaP *nam 137 BmP assa 

139 Bm pamoda for moda 138 P kusalabhàvam 

1331 Bm pamudā 139 BGP hontīti 

133 BGM ?mujj- 140 ABGGnMP pahinam 


643, 24 


643, 25 
643, 26 


643, 27 


643, 28 


643, 29 


643, 30 


643, 31 


643, 31 


643, 32 
643, 33 
643. 33 
643, 36 


643, 36 


644, 1 


644, 1 


644, 7 


644. 5 


644, 10 
644, 9 


644, 10 
644, 10, II 


644, 1I 


644, 14 
644, 15 
644, 16 


644, 21 


272 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


upādāya appahīnattā oļārikā nāma ! jātā ti. Pāļiyam 
kāyasankhārānam patippassaddhiyā ti 
vuttattā Sukhan ts catutthajjhānīkam phalasamápatti- 
sukhan ti vuttam. Cittasankhārānam patip- 
passaddhiyā ti pana vuttattā nrodhā vutthahantas- 
sáti vuttam. Vacīsankhārapatippassaddhi kāyasankhāra- 
patippassaddhiyā va siyā ti veditabbā. Ten” ev” āha 
Dutiyja...pe...visum na vuttānītī. Pāļiyam pana atthato 
siddham 12 pi supākatabhāvena vibhāvetum  sarüpato 
gayhati.4? Na hi ariyavinaye atth' apatti-adidhamma- 
vibhāvanā 144 desanápakatiti.5* Yathā nīvaraņavikkham- 
bhanam pathamassa jhanassa adhigamáya upàyo, evam 
sukhadukkhavikkhambhanam catutthassa jhānassa adhi- 
gamāya upāyo ti catutihajjhānam sukham dukkham vikkham- 
bhetvā ti vuttam. Sesam hetthā vuttanayam eva. 

25. Avijjarág' àdayo !!9 saha vajjehiti sāvajjam, akusa- 
lam, tad abhāvato anavajjam kusalam. Attano hitasukham 
ākankhantena sevaniyato sevitabbam kusalam, tabbipari- 
yāyato na sevitabbam akusalam. Lāmakabhāvena hinam 
akusalam, setthabhāvena paņītam kusalan ti sāvajjaduk” 
ādayo tayo pi dukā yathāraham etesam kusalákusalakam- 
mapathānam vasen' eva veditabbā. Sabban ti yathāvuttam 
sabbam catühi dukehi sangahitam '*7” dhammajātam.!ts 
Yatháraham kanhaü ca sukkaü ca patidvandibhàvato,!*? 
sappatibhagaü 5" ca appatibhàgaiü !5! ca advayabhāvato. 
Vijjātaticchādikā 1? avijjā pahāyati catunnam ariyasaccā- 
nam samma-d-eva pativijjhanato. Tato eva arvahatta- 
maggavijjā uppajjati. Swkham ti evam kammapatha- 
mukhena tebhümakadhamme sammasitvà vipassanam us- 
sukkāpetvā maggapatipātiyā arahatte patitthahantassa yam 
arahattamaggasukhaü c' eva arahattaphalasukhaü ca, tam 
idha sukhan ti adhippetam. 

Antogadhā eva nānantariyabhāvato. 


141 BG omit 148 M dhammam- 

12 BmP siddhà 149 BG pativandi- 

M3 BmP gaņhāti 150 AGm "bhāvaii 

144 BmP omit dhamma 151 BG omit 

145 BmP abhidhammadesanãya 152 AG" majjapati- 
pakatiti BGM vajjapati- 

M6 BmP "ādīhi : BmP vattapati- 


M47 AGnmM sangitam 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 273 

Atthatims’ árammanavasenáti pàliyam āgatānam attha- 
timsāya kammatthānānam vasena. Vitthāretvā kathetabbā 
pathamajjhàn' àdivasena 153 agatatta ti adhippàyo. Kathan 
ti ādinā tam eva vitthāretvā kathanam nayato dasseti. 
Catuvīsatiyā thānesiti ādisu yam vattabbam, tam Mahāpari- 
nibbānavaņņanāyam vuttam eva. Nirodhasamāpattim pātetvā 
ti iminā arūpajjhānāni pi gahitāni honti tehi vinā nirodha- 
samāpattisamāpajjanassa !4 asambhavato, catutthajjhāna- 
sabhāvattā ca tesam. Dasa wpacārajjhānāniti thapetvā 
kāyagatāsatim ānāpānaū ca attha anussatiyo, safifiavavat- 
thānaū cāti dasa upacārajjhānāni. 

Adhisīlam nāma samādhisamvattaniyan ti tassa hetthim' 
antena pathamajjhànam pariyosanan ti vuttam adhisilasik- 
kha 55 pathamam okāsādhigamam  bhajatíti. | Adhicittam 
nāma catutthajjhānanittham tad antogadhattā arūpajjhā- 
nanam, tappariyosānattā !*6 phalajjhānānan ti vuttam 
adhicīttasikkhā dutiyan ti. Matthakappattā adhipafifasik- 
kha nāma aggamaggavijjā ti āha adhipasifüiasikkha tatiyan 19? 
ti. Sikkhāttayavasena !*$ tayo okāsādhigame nīharantena 
yathāraham tamtamsuttavasena pi nīharitabban ti dassento 
Sāmaūiūaphale piti ādim āha. Yad aggena ca tisso sikkhā 
yathākkamam tayo okāsādhigame bhajanti, tad aggena 
tappadhānattā yathākkamam tīņi pitakāni te bhajantīti 159 
dassetum Tīsu pandti ādi vuttam. Tīņi pitakāni vibhajitvā 
ti tiņņam okāsādhigamānam vasena yathānupubbam tīņi 
pitakāni vitthāretvā kathetum labhtssāmūti. Samodhānetvā 
ti samam !* yojetva !9? tattha vuttam attham imassa 
suttassa atthabhāvena samānetvā. Dukkathitan ti asam- 
bandhakathanena !9! atipapaficakathanena !€?? và dutthu 
kathitan ti ua sakkā vattum tathākathanass” eva sukatha- 
nabhāvato ti aha tepitakam... pe... sukathitam hotiti. 

26. Na kevalam Abhidhammapariyāyen” eva kusal” attho 
gahetabbo, atha kho bāhitikapariyāyena piti āha phalakusa- 


lassa cáti. Khem' althenáti catühi pi yogehi anupadduta- 
153 ABGGmM "ādīnam 1588 BmM sikkha- 
154 ABGGRM omit samāpatti 159 ABGGnM bhajatiti 
165 BG *?silacittà 160 BmP samāyojetvā 
156 B na pari- 1$? ABGGnM asambaddha- 
G nippari- 162 ABGGnM atipadapaíica- 


157 BG nāma na nīyan(?) 


644, 23 
644, 24 
644, 24 
644, 26 
644, 29 


644, 30 


644, 32 


644, 33 
644, 33 


644, 34 


645, 2, 7 
645, 7, 8 
645, 8 


645, 9 - 
645, 9 


645, 11 
645, 11 


645, 
645, 


645, 


645, 


645, 
645, 


14 


15 


645, 23 


645, 23 


645, 25 


645, 26 


645, 30 


274 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


bhāvena.!*3 Sammnā 1% santāhīto ti samathavasena c' eva 
vipassanāvasena ca sutthu samāhīto. Ek aggacitto ti 
vikkhepassa dürasamussaritattà ek' aggatam avikkhepam 1*5 
pattacitto. Attano kāyato '%% ti ajjhattam kāye kāyānupas- 
sanāvasena sammā samāhitacitto samāno 


* Samāhito yathābhūtam pajānāti passati *” ti @) 


vacanato. Tattha iiāņadassanam nibbattento tato bahiddhā 
parassa kāye pi !%7 fianadassanam !9? nibbatteti. Ten' aha 
jarassa kàyábhimukham “anam pesetiti. Samm a es 
vippasīdatiti'$ sammā samādhānapaccayena abhip- 
pasādena iiāņūpasamhitena ajjhattam kāyam okappeti. 
Sabbattháti sabbatthānesu.!$? Sati kathitā ti vyojanā. 
Loktya-lok' uttaramissakā kathitā D A 
nam tad ubhayasādhāraņabhāvato. 

27. Etthdti imissā gāthāya.'”? Jhàn' akkhassa viriyacak- 
kassa 171 ariyamaggarathassa !?? silam vibhūsanabhāvena 
vuttan ti āha alaukāro parikkhāro nāmāti. Sattahi nagara- 
parikkhārehiti nagaram parivāretvā rakkhaņakehi kata- 
parikkhepo,!73 parikhā, uddāpo, pākāro, esikā, palīghā,!”1 
sākhā,'”* pākārapatthaņdilan !75 ti imehi sattahi nagara- 
parikkhārehi. Sambharīyati phalam etenāti sambhkāro, 
kāraņam. Bhesajjam hi vyādhivūpasamanena jīvitassa 
kāraņam. Parivāra-parikkhāravasenāti!"$ parivārasankhāta- 
parikkhāravasena. Parikkhāro 177 hi sammāditthi-y-ādayo 
maggadhammā, sammāsamādhissa sahajāt' adipaccaya- 
bhāvena !7$ parikaraņato 7? abhisankharanato. Upecca 
nissīyatiti upanisā, saha upanisāyāti Sa-utantso'!% 


€) S III 13 

13 BmP ?paddava- 173 AGM vātapari- 
14 So al] MSS. BGM tivātapari- 

DA omits 174 AGmM ?ghákà 
165 BG parikkhe- | BG palisàkha; BmP omit sàkhá 
166 BG kāyacitto Reconstructed reading is given 
167 AGmM viññana- above. 
168 BG omit 175 BmP ?pakkhandilan- 
19 ABGGMM sabbavāresu 176 BG paricāra- 
170 BmP kathāya 17 ABGGnM parivàre 
171 AGM viriyacittassa 178 BG *jatappacc- 
1722 ABGG*MM add ttha 19 ABGGNMM parikkhāraņato 


180 ABGGMM "nisayo 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 275 


ti āha sa-upantissayo 18! ti. Sahakārikāraņabhūto dham- 
masamüho idha upanissayo ti adhippeto. 

Sammā pasatthā sundarā ditthi etassāti sammaditthi, 
puggalo, tasa sam maditthsssa. So pana yasmā 
patitthitasammāditthiko, tasmā vuttam sammādītthiyam 
thitassāti. Sammasankappo pahotíti!* mag- 
gasammāditthiyā dukkh” ādisu parijānan” ādikiccam 183 
sàdhentiyà kamavitakk' adike samugghatento !?* samma- 
sankappo pabhavati,'$5 attano kiccasādhane pahoti,!%6 
tathāpavattim pan' assa dassento àha sammāsaūkatpo 
pavattatīti. Esa mayo sabbapadesáti sammasankap- 
passa sammāvācā pahotiti àdisu sesapadesu pi 
yathāvuttam attham atidisati. 

Ettha ca yasmā nibbānādhigamāya patipannassa yogino 
habüpakara !$? sammāditthi ; tathā hi sā '' Paüüapajjoto, 
paūnāsatthan ” ti ca vuttā. Tāya hi so avijjāndhakāram 
vidhamitvā kilesacore ghātento khemena nibbānam pāpu- 
nāti, tasmā ariyamaggakathāyam sammāditthi ādito gay- 
hati; idha pana puggalādhitthānadesanāya s a m mā - 
ditthissāti vuttam.  Yasma pana  sammaditthi- 
puggalo nekkhammasankapp' ādivasena  samma-d-eva 
sankappeti, na micchà-kaàma-sankapp' ādivasena, tasmā 
sammāditthissa sammāsankappo pahoti. Yasmā ca sam- 
māsankappo sammāvācāya upakārako, yathāha 


" Pubbe kho gahapati vitakketvā vicāretvā pacchā 

vācam bhindati ” ti 0 | 
tasmā sammāsattkappassa sammāvācā pahoti. Yasma pana : 
Idaiü ca idaü ca karissāmāti pathamam vācāya samvidahitvā 
yebhuyyena te te kammantā sammā '*$ payojīyanti, tasmā 
vācā kāyakammassa upakārikā ti sammāvācassa sammā- 
kammanto pahoti. Yasmā pana catubbidham vaciduc- 
caritam, tividhaīī !*% ca kāyaduccaritam pahāya ubhayam 


645. 31 


645, 32 
645, 32 
645, 33 


645, 33 
645, 33 


sucaritam pūrentass' eva ājīv atthamakasīlam pūrati, na > 


9) M I 3o1 
1! ABGGnM "ssāyo 186 ABGGnMP pahuhoti 
133 ABGGnM add katham 187 AGm «kāro 
188 AGm °kiccham f BGM bahukāro | 
186 BmP "gghāte- 188 ABGGNM omit 


185 BmP vyathā instead; M bhavati 189 BmP duvidhañ 


645, 34 
646, 1 


646, 2 
646, 2 


646, 4 


646, 6 
646, 8 


646, 8, 9 


276 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


itarassa, tasmā sammāvācassa sammākammantassa ca 
sammā-ājīvo pahoti. Visuddhi-ditthi-samudāgata-sammā- 
ājīvassa * yoniso padhānassa '*% sambhavato sammā-ājī- 
vassa * sammāvāyāmo pahoti. Yoniso padahantassa kāy” 
ādīsu catusu vatthusu sati sūpatthitā 9! hotiti sammāvā- 
yāmassa sammāsati pahoti. Yasmā evam sūpatthītā 2 sati 
samādhissa upakārānupakārānam dhammānam gatiyo sa- 
mannesitvā pahoti ekatt' ārammaņe cittam samādhātum,!3 
tasmā sammāsatissa sammāsamādhi pahotīti. Ayaū ca nayo 
pubbabhāge ?* nānākhaņikānam sammāditthi-ādīnam va- 
sena vutto, maggakkhaņe pana sammāditthi-ādīnam tassa 
tassa !?5 sahajāt” ādivasena vutto sammāditthissa 
sammasankappo pahotiti adiam padānam 
attho payutto.!?6 Ayam eva ca idhàdhippeto. Ten' aha 
Ayam $an' attho ti adi. 

Maggafiane ti maggapariyapanne !??? iàne thitassa tam- 
samangino. Maggapaüüa hi catunnam saccānam sammā- 
dassanato !*$ maggasammaditthiti vutta, esa !*? eva nesam 
yathāvato 2% jānanato pativijjhanato idha maggaiāņan ti 
pi vuttā. Maggavimuttīti maggena kilesānam vimuccanam 
samucchedappahānam *! eva.??? Pkalasammādīiim eva 
phalasammāfāņan ti pariyāyena vuttam, pariyāyavacanaīī 
ca vuttanayānusārena veditabbam. Phalavimutt: pana 
patippassaddhippahānam veditabbam. 

Amatassa dvārā ti ariyamaggam āha. Šo pana 
vinā ca ācariyamutthinā *%3 anantaram abāhiram *1 karitvà 
yāvad eva manussehi suppakāsitattā vivaļo. 

Dhammavinītā ti ariyadhamme vinītā. Šo pan’ 
ettha kilesānam samucchedavinayavasena veditabbo ti āha 
dhammaniyyānena *5 niyyātā ti. Atthíti puthutta- 
visayam *%% nipātapadam 


*...* BG omit 198 BmP "dassan' atthena 

190 AGmM padhānakammassa 199 BmP sā 

191 M supatitthā 200 BBmGMP yāthā- 

192 AGm patitthito 201 BGM "cchedassa pahānam 
BGM "to 202 ABGGNMM evam 

193 ABGGnM *?dhitum 203 ABGGM ariya- 

194 BG pubbavibhāge M āriya- 

95 ABGGNM once only zos ABGG=M °hinam 

196 BmP yutto 305 Bm sammaniyya- 


19? BmP "panna 206 BmP puthuttha- 


JANAVASABHASUTTAVANNANA 277 


'" Atthi imasmim kāyec kesā ” ti %! 


ādisu viyāti āha anāgāmino ca atthiti. Ten ev āha 
atthi c' ev ettha sakadāgāmino ti. Bahid- 
dhà samyojanappaccayo nibbattihetubhūto puūiūabhāgo 
etissā atthiti puūūtabhāgā, atisayavisittho *” c 
ettha atthi-attho veditabbo. Ottappamāno ti uttasanto *% 
bhāyanto. Na pana n' atthi atthi evāti dīpeti. 

28. Assáti Vessavanassa. Laddhi na pana atthi pativid- 
dhasaccattà. Abhisamaye viseso n” atihíti etena sabbe pi 
sabbafüifiutagunà sabbaBuddhànam sadisa eváti dasseti. 

29. Kāraņassa ekarūpattā Imāni pana padānīti na 
kevalam Tayidam brahmacariyan ti admi 
padàáni, atha kho Idam attham Janavasabho 
yakkho ti àdini padàni piti. 


Janavasabhasuttavannanaya 
Līn' atthappakāsanā. 


(x) M III go 


207 ABGGNM atisay' attha- 208 AGmM uttam santo 
BG vuttà santo 


646, 9 


646, 10 
646, 11 
647, 13 
646, 15 
646, 16 


646, 20 


647, 2, 5 


647, 8 


647, 13 


647, 13 
647, 14 


647, 18 


647, 19 
647, 21 


647, 25 
647, 28 


647, 28 
648, 
648, 


wi p 


648, 9 


XIX 
Mahāgovindasuttavaņņanā 


I. I. Paficakundaliko ? ti vissatthapaīīcaveņiko. Catu- 
mapggatthānesūti catunnam maggānam vinivijjhitvā gatat- 
thànesu. Tattha hi katasal' adayo*? catühi disahi àgatama- 
nussánam upabhogakkhamā honti. Evarūpāntti iminā 
rukkhamūlasodhan' ādīni c' eva yathāsatti annadān” ādīni 
ca puññāni saūgaņhāti.* Suvaņņakkhandhasadiso attabhāvo 
ittho kanto manāpo ahositi pātho. Sakatasahassamattan ti 
vāhasahassamattam.  Vāho pana vīsatikhāriko,* khārī 
soļasadoņamattā, doņam soļasanāļiyo * veditabbā. Kum- 
bham das” ammaņāni. Sahassanāliyo ti keci. Rattasuvaņņa- 
kaunikan ti rattasuvaņņamayam vatamsakam.*  Yasmà 
majjhimayāme eva devā 7 satthāram upasaūkamitum ava- 
saram labhanti, tasmā ekakoithāsam * atītāyāti vuttam. 
Abhikkantavammo? ti ativiya kamanīyarūpo. 
Kevalakappan ti vimáànam, ^ ünam  avasesam 
īsakam asaman ! ti attho kappasaddo.!? Bhagavato hi 
samipatthànam muficitvà sabbo Gijjhakūtavihāro tena 
obhàsito, ten' āha candimā viyáti àdi. 

2. Ratanamatta-kaņņikarukkha-nissandendti 13 ratanappa- 
māņa-kūtadāna-puūiianissandena,!t tassa vā puññassa nis- 
sandaphalabhàvena. Nibbaita-sabhàyan ti samutthita-upat- 
thānasālāyam. Maņimayā ti padumarag' àdimanimayaà. 
Āņiyo ti thambha-tulā-sanghātak” ādisu '* vāļarūp” ādi- 
sanghātanaka-āņiyo.!* 

Gandhabbarājā ti Gandhabbakāyikānam devatānam rājā. 


1 AGm ?kumtaliko 9° BmP atikka- 
BGM °kuntaliko 10 BmP vā manam 
z BmP katàa- 11 Bm asamattan 
* AGmM ?hati 12 Bm omits 
BG ?hanti 15 BG mattaratanakamtinni- 
4 BmP ?khàri karukkha- 
5 ABGGmM °näliyo 14 ABGGmM ?puiünábhiniss- 
* BGM vatta- 15 AGM "sanghātan'- 
7 BP devatā BGM *sanghāta ādisu 
8 ABGGNMP ekam- 16 AGm ?rüpedisu- 


278 


MAHĀGOVINDASUTTAVAŅŅANĀ 279 


Ye Tāvatimsānam āsannacārino !7 Cātummahārājikā devā, 
te purato karonto dvīs« devalokesu devatā purato katvā 
nisinno ti vutto. Sesesu pi tīsu thānesu es eva nayo. 
Nāgarājā ti nāgānam adhipati, na pana sayam!* nāgajātiko. 

Āsati nisīdati etthāti āsanam, nisajjatthānan !? ti 
āha nisīditum okāso ti. Etthāti *% padam ?! nipātamattam, 
etthāti vā etasmim pāthe. Atth' uddhāranayena vattabbam 
pubbe vuttam catubbidham eva. Tāvatimsā, ekacce ca Cātum- 
mahārājikā yathaladdhaya sampattiyā thāvarabhāvāya 
āyatim ** sodhanāya ?* ca paiīicasīlāni rakkhanti, te tassa 
visodhan' attham pavāraņasaūgaham*! karonti. Tena vuttam 
mahāpavāraņāyāti ādī. Vassasahassan *5 ti manussagaņa- 
nāya vassasahassam. Pannapalāso ?* ti patitapatto. Khā- 
rakajāto 27? ti jātakhuddakamakuļo. Ye hi nīlapattakā 
ativiya khuddakā makuļā, te khārakā ti vuccati. Jālakajāto 
ti tehi yeva khuddakamakuļehi jātajālako sabbaso jālo viya 
jāto. Keci pana jālakajāto ti ekajālo viya jāto ti attham 
vadanti. Pāricchattako kira khārakagahaņakāle sabbat- 
thakam eva pallaviko hoti, te c' assa pallavā pabhassarapa- 
vàlavannasamujjala honti, tena so sabbaso samujjalanto 
titthati. Kudwnalakajáto ?? ti saüjàtamahaàmakulo. Kokā- 
sakajáto?? ti sanjatasücibhedo ?? sampatta-vikasamānā- 
vattho.3! Sabbaphāliphullo ti sabbaso phullitavikasito.?? 
Kantanakavāto ti devānam ** puññakammappaccaya 34 
pupphānam chindanakavāto. Kantatiti chindati. Samfa- 
ticchanakavāto ti chinnánam ** chinnànam pupphānam 


17 BMG āsannavāsino 28 A kudusulajāto 
18 AGM sangam BG kudujāmalato 
BG saügham G7 kuccusulajato 
M sangha BaP kutu- 
19 ABGGnM nissa- M kusujāto 
20 AGmettha tāpi . DA kutuppalakajāto with v.l. 
BGM etthāpi kudumalakajāto (Anguttara IV 
21 ABGGnM om:t 117 kudumalaka-) 
*? AGn ayati 29 Bm korakajāto 
BGM āyati P kosāsaka- 
23 AGM sodhānaū 39 ABGGM "sūtibhedo 
24 BmP pavāraņā- : *31 BmP sampati- 
*5 P vassasata- 32 ABGGNM putitavikasito 
26 AGM sattaphalāso 33 ABGGMM devatānam 
BGM santa- s4 ABGGMM "yo 
P pandupalaso - 35 AGmM chinnati 
DA chinna- BG chinna 


27 AGM khārajāto 


648, 12 


648, 17 
648, 26 
648, 27, 28 
648, 28 
648, 28 


648,30; 649,2 
649, 8, 10 


649, II 


649, 11 


649, II 


649, 14 
649, 20 
649, 21 


649, 24 
649, 28 


649, 30 
649, 31 
650, 3 


650, 16 


650, 16 
650, 17 


650, 17 
650, 17 


650, 17, 29 
650, 28, 34 


650, 36 


651, I 


651, 2 


280 . DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


sampatiganhanakavato.?9 Racento ?? ti nanàvidhabhattisan- 
nivesavasena 38 racanam 3° karonto. Atfiataradevatānan % 
ti nàmagottavasena appafüüatadevatanam.(9 Rernwvaftiti *! 
reņusanghāto.*? Kayņikam āhaccāti Sudhammāya kūtam 
āhantvā.t$ Atthadivase ti paīīcamiyā ** saddhim pakkhe 
pakkhe *5 cattāro divase sandhāya vuttam. Yathāvuttesu 
atthasu divasesu dhammasavanam nibaddham tadā pavat- 
tatiti tato anfada 19 karitam sandhay' àha akáladhamma- 
savanam kāritan ti. Cetiye chattassa hetthā kātabbā 4? 
vedikā chattavedikā. Cetiyam parikkhipitvā padakkhiņa- 
karaņatthānam antokatvā kātabbā vedikā putavedikā.t 
Cetiyassa kucchim parikkhipitvā tam sambandham eva 
katvā kātabbā vedikā kucclmvedikā. Siharüpapadakam *? 
āsanam sīhk āsanam. Ubhosu passesu siharüpayuttam 
sopānam sīhasobānam.? Attamanā honti anissāmanakabhā- 
vato.*! Ten' āha smahāpuūīe purakkhatvā 5? ti ādi. Pavāra- 
nasangah  atthàya sannipatità ti veditabbà tadah' upo- 
sathe pannarase pavaranaya punnaya 
punnamàáàya rattiyà ti vacanato. 

3. Navaht kāraņehiti 

* [ti pi so Bhagava arahan " ti (?! 
àdinà vuttehi arahatt' àdihi navahi Buddh' ànubhàvadi- 
panehi kāraņehi. Dhammassa cāti ettha ca-saddo 
avuttasamuccay' attho ti tena sampinditam attham das- 
sento ujupatipannatádibhedam. saüghassa ca 9? suppatipattin 
ti àha. 

4. Yatha anantam eva ànantam,* bhisajam 55 eva 


(a) D I 87, 127 
36 AGM sampattigaņhatānaka- * BmP *tabba here and below 
37 BmP naccanto 48 AGGM khuddakavedikā 
DA naccanto with v.l. BM khuddavedikā 
haraiicento 19 ABGGmM "rūpuppādakam 
3 BmP ?bhattim- so ABGG omit 
5» BmP naccam 531 BmP aniyāmanaka- 
40 M "devānam 52 P pure-; DA *kkhitvā 
41 ABGGNM "vatthiti 5 DA omits 
42 BG "sankhāto š4 Aana 
43 ABGGnM āgantvā BGM ānaūcam 
44 B paūcalisā Gm anava, 
G Pañcalisa ss Bm bhisakkam 
45 BmP once only P bhisaggam 


46 AGM aūnā 


MAHAGOVINDASUTTAVANNANA 28I 


bhesajjam, evam yathābhūtā eva yathābhuccāti pāļiyam 
vuttan ti āha Yathābhucce tt yathābhūte ti. Vaņ- 
netabbato kittetabbato v a % x ā, guņā. 

5. Katham patipbanno ti hetu-avatthayam * phala-avat- 
thāyam sattānam *% upakārāvatthāyan ti tīsu pi avatthāsu 
lokanāthassa bahujanahitāya patipattiyā kathetukamyatā 5? 
pucchā. Tathā hi nam ādito patthāya yāva pariyosānā 
sankhepen' eva dassento Dīpankaratādamile ti ādim āha. 
Tattha abhnīkaramāno SS ti mahābhinīhāram ** karonto. 
Yam pan” ettha mahābhinīhāre pāramīsu ca vattabbam, 
tam Brahmajālatīkāyam vuttam eváti tattha vuttanayen' 
eva * veditabbam. 

Khantivādītāpasakāle * ti ādi hetu-avatthāyam eva anaī- 
fiasādhāraņāya sudukkarāya *! bahujanahitāya patipattiyā 
vibhāvanam. Yathādhippetam hitasukham yāya kiriyāya 
vinā na ijjhati, sā pi tad atthā evāti dassetum Tusttapure 
yāvatāyukam tīitthanto piti ādi vuttam. 

Dhammacakkappavattan” ādi pana nibbattitā *? bahuja- 
nahitāya patipatti. Āyusankhār' ossajjanam pi: Ettakam 
kalam titthāmiti pavattiyā bahujanahitāya patipatti.* 
Anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbānavasena 9* bahu- 
janahitaya patipatti. Ten' aha Y àv' assáti adi. Sesapadaníti 
bahujanasukhāyāti ādīni padāni. Pacchiman ti 
atthāya hitāya sukhāyāti padattayam.t Pur:- 
massáti tato purimassa padattayassa. Atiho ti atthaniddeso. 

Yadi pi atite 66 ten' aüngena %% samannāgatā satthāro 
ahesum, te pi pana Buddhā evāti atthato amhākam Satthā 
anañño ti āha atīte pt Buddhato 9? asisiasn 9? na samanupassá- 
máti. Yathā ca atīte, evam anāgate cāti ayam attho nayato 
labbhatiti katvā vuttam anāgate $1 na samanupassámáti. 
Sakko pana devarājā tam attham atthāpannam % eva katvā 
na pan etaraht iccev āha. Km Sakko kathetiti 


vicāretvā ti N' eva atīt amse samanutassā- 
*...* AGn omit $$ ABGGnM *pattiyà 

56 BGM sattāyam $  ABGGnM "*nibbānam dhātūnam 
57 BG *kāmatā vasena 

58 BGM "nīhāra- $$ AGm padattantayam 

5 BmP abhi- 66 BmP atīten' angena 

860 BGM "vāda- 6” AGm Buddhāto 

61 ABGGMM dukka- 65 AGM anaūīa 


62 ABGGMM nibbatthitā 9 BGM atiā- 
I—— T 


651, 4 
651, 5 
651, 6 


651,6 
651, 8 


651, 14 


651, 20 


652, 1, 3 
652, 4 
652, 4 
652, 5 


652, 6 


652, 7 


652, 6, 11 
652, 6 


652, 
652, 
652, 


652, 


652, 


652, 
652, 
652, 


652, 
652, 
652, 


652, 32, 34 


652, 
652, 
652, 


16 
16 


22 


25 
25 
29 


3I 
31 
32 


33 
34 
34 


282 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


m d ti ?9 vadanto Sakko kim kathetiti vicaranam samut- 
thapetvā.”? Yasmā atīte Buddhā ahesum, anāgate bhavis- 
santiti nāyam attho Sakkena devarajena pariüfüato, te pana 
buddhabhavasamaüüena amhakam  Bhagavatà saddhim 
ekajjam ?? gahetva etarahi aiīassa sabbena sabbam 
abhāvato tathā vuttan ti dassetum etarahtti ādi vuttam. 

6. Svākkhāt ādīnīti svākkhātapad' ādīni.”3 
Kusa? ādīntti Idam kusalan ti ādīni padāni. 

8. Gangā-Yamunānam asamāgamatthāne ”% udakam bhin- 
navaņņam hontam pi samāgamatthāne abhinnavaņņam 
evāti āha vaņņena pi samsandati sametiti. Tattha kira 
Gangodakasadisam eva Yamunodakam. Yathā 75 nibbānam 
kenaci kilesena anupakkilitthataya parisuddham, evam 
nibbānagāminīpatipadā pi kenaci kilesena anupakkilittha- 
tàya parisuddha va icchitabba. Ten' àha za híti ādi. Yena 
parisuddh' atthena nibbānassa nibbānagāminiyā patipadāya 
ca ākāsūpamatā,”% so kenaci anupalepo anupakkileso cáti 
aha ākāsam pt alaggam parisuddhan ti. Idāni tam attham 
nidassanena vibhūtam katvā dassetum candzmasuriyānan ti 
ādi vuttam. Samsandatx yujjati patipajjitabba- 
tāpatipajjanehi aiitiamaūnānucchavikatāya. 

g. Patipadāya ** thitānan "5 ti patipadāmaggapatipat- 
tim 7”? patipajjamānānam.*? Vusttavatant ti 
brahmacariyavāsam vusitavantānam etesam. Laddha- 
saháyo ti etesam *? patipadádinam *? vasena laddhasa- 
hayo. Tattha tattha sāvakehi satthu kātabbakicce. Idam *3 
pana adutiyo ti àdi vutt' antare** agatam vacanam aññehi 
asadis’ atthena vuttam, na yathāvutta-sahāyābhāvato.*5 
Apanujjdtis$ apanīya vivajjetvā.*” Apanujjâti ca 


70 BGM add ca 80 ABGGmM °mãnā 
71 BGM °ttha- 81 AGM "vatta 
72 BmP omit | M °vatanan 
73 BG omit 82 BmP etāsam patipadanam 
74 BG ?gamana- 83 AGm idha 
75 AGM tathā 84 BG vuttam itare 
BG add ti BnP sutt' antare 
76 AGmM "pagamatā M vuttantere 
BG ākāsagamanā $$ AGm ?vuttam- 
77 ABGGnM *?dàyan BGM *?vuttà- 
18 ABGGnM titthanti 586 AGmM anupajja here and below. 
79 BGMP *patti 87 AGM visitvā 


Bm patipadam- BGM viccitvà 


MAHGOVINDASUTTAVANNANA 283 


antogadhāvadhāraņam idam vacanam ek' antikattā tassa 
apanodanassáti vuttam apanujj' eváti. 

IO. Labbhatiti $$ làabho, so pana ukkamsagativijanato 8° 
sātisayo vipulo eva ca idhādhippeto ti āha mahālābho 
wppanno ti.  Ussanna-puūūanissanda-samuppanno + ti 
yathāvuttam kālam sambhata-suvipula-uļāratara-puūīiā- 
bhisandato nibbatto. ?! Ito param mayham okaàso n' atthiti 
ussāhajāto viya uparūpari vaddhamāno udapādi. Sab- 
badisāsu hi yamakamahàmegho utthahitvà mah' ogham 
viya sabbapāramiyo: Ekasmim attabhāve vipākam das- 
sāmiti sampiņditā viya ?* Bhagavato ** idam lābhasak- 
kārasilokam nibbattayimsu, tato anna-pāna-vattha-yāna- 
mālā-gandha-vilepan' ādi-hatthā?* khattiyabrāhmaņ' ādayo 
upagantvā '' Kaham Buddho, kaham Bhagavā, kaham * 
Devadevo, kaham Narāsabho, kaham Purisasīho ” ti 
Bhagavantam pariyesanti, sakatasatehi ** pi paccaye *” 
āharitvā okāsam alabhamānā samantā gāvutappamāņam 5985 
pi sakatadhurena sakatadhuram āhacca titthanti c' eva 
anubandhanti ca Andhakavinda-brāhman” ādayo * viya. 
Sabbam khandhake, tesu tesu ca suttesu āgatanayena 
veditabbam. Ten' āha lābhasakkāro mak ogho viyāti ādi. 

Patipātibhattan ti bahusu: Dānam dassāmāti āhata- 
patipátikaya !*? utthitesu anupatipātiyā dātabbam bhattam. 
Matthakam 19% patto anaūiiasādhāraņattā tassa dānassa. 

Upāyam ācikkhi nāgarānam asakkuņeyyarūpena dānam 
dàtum.!*? Sālakalyāņirukkhā ràjapariggaha aüfehi asadhà- 
raņā, tasmā tesam padarehi maņdapo kārito ; hatthino ca 
rājabhaņdabhūtā nāgarehi na sakkā laddhun ti tehi chattam 
dhārāpitam ; tathā khattiyadhītāhi veyyāvaccam kāritam. 
Paūca-āsanasatānīti idam sālakalyāņimaņdape paññatte 
sandhāya vuttam, tato bahi pana bahūni paññattāni 


88 BGM labbhantīti 97 BGM "yo 
$9 AGm uttamsahati- 98 BG gāvutam 
BmP "vijānanena 99 UdA 112 
90 AGm °nissandana- 190 Highly corrupt. 
BGM ?punüábhinissandana- A āhatahamikāya 
91 BmP add Ime nibbattā B ahamasmikāya 
92 AGm pi G ahamamikāya 
95 ABGGNM "tā G2 āhamahamikāya 
94 AGm "sahatthā | M āhamahacikāya ` 
95 ABGGNM omit 191 ABGGMM mahantakam 


96 AGmM "sātena hi z 19? BmP dāpetum 


653, 2 
653, 10 


653, II 
653, 14 


653, 28 
653, 35 


654, 1 


654, 5 


654, 10, I2 


654.35: 655.3 


655. 5 
655. 5 
655. 6 
655, 6 
655. 7 
655, 7 
655, 8 


656, 6 
656, 13 
656, 16 
656, 16 


656, 19 
656, 19 


656, 19, 23 


656, 26, 29 


656, 36 
657, 22 


284 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ahesum. Catujjātiyagandham 193 pisati 5 Buddhapamu- 
khassa sanghassa püjan' atthaü c' eva pattassa ubbatan' 
atthaü 195 ca. Udakan ti pattadhovana-udakam. Anagghant 
ahesum anaggharatanábhisankhatatta. 

Saitadhā muddhā phalissatī anādarakāraņ' ādinā. Kāļam 
olokessāmiti kālam evam apekkhissāmi, tassa uppajjanakam 
anattham pariharissāmiti attho. 

Kadariyā 6 ti thaddhamaccharino,!  punnakamma- 
vimukhā. Devalokam na vajanti 1% punnassa akatattā, 
macchariyabhāvena '%% ca pāpassa pasutattā. Bala ti 
duccintita-cintan' ādi-bālalakkhaņayuttā.!!? ^ Najppasam- 
santi dānam pasamsitum pi na visahanti. Dhīro ti dhitisam- 
panno uļārapuriso'!! parehi katam dānam anurnodamāno pi. 
Ten eva dānānumodanen” eva. Sukhī paratthāti paraloke 
kāyika-cetasika-sukhasamangī hoti. 

Vararojo nāma tasmim kāle eko kavi,'!* tassa Vararo- 
jassa. Anavajja 3... pe... phaleyya abhūtavādibhāvato 
ti adhippāyo.!!t Atirekatadasahassenāti !!5 sādhikena !!5 
addhateyyagāthāsatena. Vayņam eva kathest rūpappasan- 
natāya ca. 

Yāva maūūe"s khattīyā ti ettha yāvāti 
avadhiparicchedavacanam. M a f ū €!!? ti nipātamattam. 
Yāva khattiyā khattiye avadhim katvā sabbe devamanussā 
ti adhippāyo. Ten' āha kkattiyā brākmaņā ti ādi. Madapa- 
matto 18 ti lābhasakkārasilokamadena'!9? matto!?? c eva 
tad anvayena pamādena pamatto ca hutvā. 

II. Tad anvayam eváti tad anugatam eva. Vaca... be 

.. samettti vacīkamma-kāyakammāni aiiiamafiam avi- 
ruddhàni, afifiadatthu samsandanti. 

Ajā eva migā ti ajāmigā, te ajāmige. 

12: Tiņmavicikiccho sabbaso atikkanta-vicikic- 


198 ABGGmM "jātigandham : 1! BmP uļārapaūio 
14 ABGG™M pisanti 112 BmP khattiyo 
DA pimsati 13 ABGGnM *vajje 
105 AGmM uddhan'- 14 BG ?ppeto 
BG ubbaddhan'- 115 BmP ?sahassena timsádhikena 
106 BG "riyo 116 P aūīie ca 
107 BG "riyo 117 BmP aññe 
108 AGm vajjanti 15 ABGGnM mattappatto 
19 BmP maccharibhāvena 119 BG "sakkāro ti lokamadena 


10 BmP "ādinā- 190 BmP pamatto 


MAHAGOVINDASUTTAVANNANA 285 


chākantāro. Nanu ca sabbe pi sot' āpannā tiņņavicikic- 
chà vigatakathankatha ca? Saccam !?! etam, idam pana 
na!?? tādisam tiņņavicikicchatam sandhāya vuttam, atha 
kho sabbasmim fieyyadhamme sabb' ākārāvabodhasannit- 
thànavasena sabbaso nirākatam sandhāyāti dassento 
Yathā !23 hiti ādim āha. Ussann” ussannattā !?4 ti paro- 
parabhāvato,!*5 ayaiī ca attho Bhagavato anekadhātu- 
nānādhātu-iāņabalena pi ijjhati. Sabbattha vigata- 
kathankatho sabbadassāvibhāvato. Sabbesam param” 
atthadhammānam!*$  saccábhisamayavasena!?? pativid- 
dhattā vuttam. Vokāravasendti !?$ nāmagott' ādivasenāti 
attho. 

Pariyositasantkafpo ti sabbaso nitthitamano- 
ratho. Nanu ca ariyamaggena pariyositasankappatà 179 
nāma soļasakiccasiddhiyā katakaraņīyabhāvena, na sab- 
bafieyyadhammāvabodhenāti !%? codanam sandhāy āha 
Pubbe ananussutesūti ādi. Sāvakānam sāvakapāramīfiāāņam 
viya hi Paccekabuddhānam paccekabodhifiāņam viya ca 
Sammàsambuddhànam sabbaíüfiutatianam catusaccábhisam- 
bodhapubbakam evāti. Ananuwssutesūti na anussutesu. 
Sáman ti sayam eva. Padadvayenápi parato ghosena vinā ti 
dasseti. Tattháâti nimitt’ atthe bhummam, saccábhisam- 
bodhanimittan ti attho. Saccábhisambodho??! ca aggamag- 
 gavasenáti datthabbam. Balesu ca vasībhāvan ti dasannam 
balañāņānam yathārucippavatti. 1% Jātattā jātā ti Sam- 
māsambuddhe vadati 13? (?). 

13. Tattha tattha rājadhāni-ādike nbaddhavāsam va- 
santo. Tisu maņdalesu yathākālam cārikam caranto. 

I4. Assáti phalassa. Tan ti karanam. 

Dvinnam pi ekato uppattiyā kāraņam n' attht, pageva 


tinnam catunnam vā ti.!*5 Etžhāti ādi ekissā lokadhātuyā ti 

12] ABGGMM sabbam 133 ABGGmM pariyesita- 

122 AGm omit 130 ABGGMM sabbam iieyya- 

125 AM gāthā 331 AGmM saccápi sam- 

124 AGM ussantosasantattā 132-133 AGm chā bhattā jānāti 
BG ussantossantā Sammāsambuddhe ti vadati 
M ussantosantattā BG jā bhattā janā ti 

125 ABGGmM parovāra- Sammāsambuddhenāti 

126 ABGGmMM "attham- vadati 

127 AGmM sabbābhi- M jā bhattā janā ti 

128 ABGGNM add tam Sammāsambuddte ti vadati 


BmP add và 133 ABGGnM omnit 


657, 24, 31 


658, 4 


658, 4 


658, 6 


658, 18 


658, 18 
658, 19 
658, 20 


658, 21 


658, 30 
658, 30 
659, 2 
659, 5 
659, 5 


659, 6, 7 
659, 7 
659, 7 


659, 8 


659, 17 


659, 20 
659, 22 
659, 22 
659, 23 


659, 24 


659, 25 
659, 26 
659, 26 
659, 26 


659, 28 
659, 29 
660, 3 


659, 30, 31 


286 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


vuttalokadhātuyā pamāņa-pariccheda-dassan" attham ārad- 
dham. 

Yāvatā ti yattakena thānena. Pariharantiti Sinerum 134 
parikkhipantā 15 parivattanti. Dzsā ti disasu, bhumm' 
atthe etam paccattavacanam. Bhanti dippanti.39 Virocanà 
ti obhāsantā. Virocamānā !?? và sobhamànà candimasuriyà 
bhanti, tato eva disā ca!$ banti. T'ava!3?? sahassadhà ti 1*9 
tattako !*! sahassaloko. 

Ettakan ti imam cakkavāļam majjhe katvà iminà va 


saddhim cakkavāļānam !*? dasasahassam. Yam pan' ettha 


vattabbam tam Mahāpadānavaņņanāyam vuttam eva. 
Na $asfíaàyati tisu pitakesu anágatatta. 

16. Vaņņenāti rūpasampattiyā. Suviifieyyattā tam 
anāmasitvā yasa-saddass eva attham āha. Alankārapari- 
vāvenāti alankārena ca parivārena ca. Punižastriyā ti puññ' 
iddhiyā.'3 

19. Sampasādane '%4 ti sampasādajanane. Sam-pubbo 
khā-saddo jānan' attho '5 


* Sankhày' ekam 45 patisevati " ti 
ādisu viyāti āha jānitvā modāmāti. 

29. Yāva dīgharattan ti yāva !1? parimāņato, aparimita- 
kālaparidīpanam !%$ etan ti āha Ettakan ti ... fe ... 
aticiraraitan ti. Mahāpañño va so Bhagavà ti 


tena Brahmunà anumatipucchavasena devànam vuttan ti 
dassento sahápafsisio va so Bhagavā, no ti katham tumhe 


 qmaWnWüalháti aha. Sayam eva tam pañham byākātukāmo 


Bhūtapubbam bho ti ādim āhāti sambandho. 
Evam pana byākarontena atthato ayam pi attho vutto nāma 
hotíti dassento awacchariyam etan ti ādim aha. TYnmam 


(b) D III 224 

14 AGm Suneru 42 BmP "vāļam 

BG Sineru M3 AGm puiiasiddhiya 
135 ABGGnM ?panto 14 ABGGnM sadane only 
136 BmP dibbanti 145 ABGGnM janan'- 
137 BmP virocanà M6 BmP etam 
138 ABGGaM ond 147 ABGG”M omit 
19 BG tato 148 A aniyamitakālato- 
10 ABGG2M omit BG aniyāmitakālo- 
141 AGmtukam Gm aniyamitakàla- - 


BGM tattakam i M aniyamitakāle- 


MAHAGOVINDASUTTAVANNANA 287 
mārānan ti kilesābhisankhāra-Devaputta-mārānam. Anac- 
chariyam etan ti vuttam ev attham nigamanavasena Kim 
ettha acchariyan ti puna pi vuttam. Raūno ditthadham- 
mika-samparāyika-atthānam pure pure samvidhānato puro- 
hito ti āha sabbaktccānam !*? anusāsanaturohnto ti. Govindt- 
yābhisekenāti 5% govindiyathane 5! thapanābhisekena. Tam 
kira tassa brāhmaņassa kulaparamparānugatam thānanta- 
ram. 

Jotitattā ti āvudhānam ! jotitattā.!$. Pālanasamatthatā- 
yāti raūīo, aparimītassa ca sattakāyassa anatthato pari- 
pālanasamatthatāya. Sarmmā vossajjitvā 54 ti sutthu tass' 
eva!5 bhārabhāvena '*% vissajjitvā. Tam tam atthakiccam 
passatīti atthadaso. 

30. Bhavanam !5?* vaddhanam bhavo,'5$ bhavati etenāti 
và bhavo, vaddhikaranam ; sandhivasena ma-kār' āgamo, 
o-kārassa ca a-kār ādesam katvā Bhavam atihūti 
vuttam. Bhavantam Jotitālan ti pana sāmi- 
atthe upayogavacanan ti aha bhoto ti adi. Mā pacca- 
khyāst,59 mā 19 pati! akhyāsi,!% mā patikkhipiti 
attho. So pana patikkhepo pativacanam hotiti àha mā 
Ppatkbyahasiti.181 

31. Ab h?sambhosíti kammantanam samvidhane 
samattho ahositi!9? aha samvidahitvà ti. Gam-vācam 163 
pafiiaü ca vindi patilabhiti!$* Govindo, mahanto Govindo 
ti Mahāgovtndo. Go ti hi pafiiày etam adhiva- 
canam gacchati atthe bujjhatiti. 

32. Ekapitikā vemātukā kaņtitthabhātaro. Ayam abhisītto 
ti ayam Reņu rājakumāro pitu accayena rajje abhisitto. 
Rajakarakà ti ràájaputtam rajje patitthapetaro.!65 


149 


Bm and DA *kiccāni 160 BmP oni 
159 P Govindassábhi- 161 AGm patikhyābhāsiti 
151 BmP govindiyassa thāne BG pati- | 
152 BGM ayu- M patibyāsahāsīti 
1533 ABGGnmM add tam DA pativyākāsi 
156 DA vossijji- 1? BmP hotiti 
155 BmM *?evà 163 Bm bhavābhavam 
156 BGM "bhāvo na P tavābhavam 


BmP gāravabhāvena 14 ABGG? ?labhatiti 


157 ABGGnM bhā- M "lābhatiti 
155 AGm bhāvo 165 AGm patthapetvāro 
159 BBmGP paccavyāhāsi BG *petvāro 

DA paccavyākāsi M ?penaro 


D paccavyāhāsi with several vv.ll. 


659, 30 
659, 33 


660, 3, 4 


660, 23, 24 
660, 26 
660, 28 
660, 31 
660, 31 
660, 31, 36 
661, 1 


661, 4 
661, 4 


661, 7 
661, 12, 13 


661, 16 


661, 17 
661, 17 
661, 17 


661, 26 
661, 29 


662, 11 
662, 15 


663, 1 


663, 2 


663, 2, 3 


663, 5, II 


663, II, I4 


663, 15 
663, 18 


288 . DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


34. Madentiti sadaniya ti kattusadhanatam dassento 
madakarā ti āha. Madakaraņam pana pamādassa visesakā- 
raņan ti vuttam pamādakarā ti. 

35. Reņussa rajjasamīpe dasagāvutamatta-vitthatāni !*% 
hutvā aparabhāge!*” tiyojanasatam vitthatattā sabbāni cha 
rajjānt sakatamukhāni patthapes1.168 Vitānasadīsam caturas- 
sabhāvato. 

Saháti gàthàya padaparipüran' attham vuttam. Tassa 
attham dassento ten” eva saháti aha. Saháti và 19? avinàbhàv' 
atthe nipāto, so saha āsum satta Bhārathā'” ti yojetabbo, 
tena te des’ antare vasantà pi!?! cittena!?! sahabhávino !?? 
avinābhāvino !?? ti dipeti. Rajjabhàram dharenti !?* attani 
āropenti vahantiti Bhārathā. 


Pathamabhāņavāro.!”5 


37. Satta anupurohīte thapesíti 9$ anupurohite katvā 
thapesi, anupurohite và thàne thapesi. Ti-savanam !?? 
koronte sandhaya Dzvasassa tīsu sandhisu £kkhattun t 
vuttam.  Dvisu sandhisu savanam  karonte sandhaya 
sayam Pato và ti vuttam. Tato jatthàyáti vatacariyam 
matthakam papetva nahatakalatoppabhuti.178 

38. Abhi wuggacchíti 9? utthahi udapādi. ĀAectntetvā ti: 
Katham nu kho aham Brahmunà saddhim manteyyan ti 
acintetvā, evam cittam pi anuppadetva. Tena *" samāga- 
mass” eva abhāvato amanietvā.*? Tam disvá ti tam karuna- 
brahmavihārabhāvanam ?? Brahmadassanūpāyam disvā 
āņacakkhunā. 

39. Evan ti evam raūnio ārocetvā patisallānam upagate. 
Sabbattháti sabbesu channam khattiyānam, sattannam 


166 ABGGMM dasa ca- 174 ABGGnM thapenti 
16” ABGGmM paribhāgenā 175 Bm "vāravaņņanā nitthitā 
168 A apattha- 16 DA patthapesi 
BGM attha- 177 BG tisamaņam | 
DA atthapesi with v.l. 178 Bm nāta- = 
patthapesi 199 ABGM ugganhiti 
19 A(m oput Gn ugganhatiti 
BGM pi 200 ABGGNM te 
170 BmP Bhāradhā here and below. 201] ABGGNM aud DA āman- 
171 BmP vicittena 202 AGmM "*bhāvitam 
178 BGM sahā- BG ?bhàvinam 


173 BG omit 


MAHĀGOVINDASUTTAVAŅŅANĀ 289 


brāhmaņamahāsālānam, sattannam nahātakasatānam,*'3 
cattārīsāya *%4 ca bhariyānam ?** āpucchanavāresu. 

42. Sādtstyo ti jātiyā sādisiyo ti āha samavaņņā 
samajātikā ti. 

43. Santhāgāran*5 ti jhānamanasikārena bahi- 
visata-vitakka-vūpasamanena cittassa  santhambhana- 
agāram,*'% jhānasālan ti attho. Gakstā vāti bhāvanānuyo- 
gena mahāsattena attano cittasantāne uppādanavasena 
gahitā eva. N’ atthi jhànen' eva vikkhambhitattà. Visesato 
hi 'ssa karunàya bhávitattà anabhirati ukkanthanà n' atthi, 
mettāya bhāvitattā 7 bhayaparitassanà n' atthi. Ukkay- 
thanā ti pana Brahmadassane ussukkam, paritassanā ti tad 
abhipatthanà ti àha Brahmuno *99 panáti adi. 

44. Cit' uiráso ti cittassa utrasamattam.** Kathan 
ti sattanikāya-nivāsatthāna-nāmagott” ādīnam vasena kena 
pakārena. Ten” āha kin # tam 20 ti 210 adi. 

So ti ye te Sanaka-Sananta-Santa-Sanatana-Sanañku- 
mārā *!! nāmakā loke pākatā paūiiātā Brahmāno, tesu 
Sanankumāro nāmdhan ti dasseti. | 

Agghan ti garutthāniyānam dātabba-arahanam.*!? 
Madhupākan *13 ti madhur’ āhāram, yam kiūci atithino 
dātabbam āhāram upacāravasena evam vadati Madhupā- 
kam *13 pandti ādi. Pucchāmdti nimantanavasena pucchāma. 

45. Mahāsatto cattāro brahmavihāre bhāvetvā thito pi 
tesu brahmasahavyatāya maggo ti anibbematikatāya 
kankhíti avoca. Keci pana ''Tapokammena parik- 
khittasarīratāya brahmasamāgamena bhay ādisamuppat- 
tiyā ca patiladdhamattehi brahmavihārehi parihīno ahosi, 
tasmā avikkhambhitavicikicchatāya K ax khtti avocā ” 
ti vadanti. Parassa vediyā viditā paravediyā, te pana tassa 


pākatā vibhūtā ti āha $farassa pākatesu paravediyesüti. 
Tattha kāraņam āha parena sayam abhisankhatatta ?*. ti. 
203 BmP nātakasatānam 209 AGM utrasana- 
204-204 ABGGMM cattārisahāyaii- 210 BmP omit santa 
cariyanam 21 BmP Panakana-Sananta- 

205 P saņthā- -Bandhasatana- 
206 Bm *bhanam- -Sanañkumara-Kala, 

P santhambhanam- 212 BmP dātabbam āhāram 
20” BG vibhāvi- 213 BmP madhusākan 
395 ]D)A Brahmano with v.l. 214 BM "sankatattā 


Brahmuno | AG% °sañkhata- 


663, I9 
663, 2o 
663, 25 
663, 27 
663, 26 


663, 26 


663, 27 
663, 29, 30 


663, 30 
6064, I 


664, I 
664, 8 
664, 12 
664, 14 
664, 17 


665, 1 


665, 1 


665,2 
665, 2 


665, 3 
665, 4 


665, 5 


665, 5, 6 


665, 6 
665, 6, 8 
665, 8 
665, 9 


665, IO, II 


665, 15, 18 


665, 18 


665, 19 
665, 19 


665, 20 
665, 22 
665, 23 
665, 23 
665, 24 
665, 24 
665, 25 
665, 26 
665, 27 
665, 28 


665, 29 


200 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Mamáti kammam mamankàro,?5 xy amattan ti āha 
Idam mama ... pe... taņhan ti. Mamāti ?*!6 karoti etenāti 
hi mamankāro,?!5 tathāpavattā taņhā. 

Manujesūti niddhāraņe *!7? bhummam, na visaye ti āha 
manujesu yo koctti. Ekodiībhūto ti padassa bhāv' 
attham tāva dassento ekībhūto ti vatvā puna tam 
vivaranto eko titthanto eko ntsīdanto ti āha. Tūādtso ti eko 
hutvā pavattanako. Bhito ti jāto. Jhāne adhimutti nàma 
tasmim nibbattite, anibbattite kuto adhimuttiti āha jhānam 
nibbattetvā t+ attho ti. 

Vissagandho nāma *!* kodh” ādi-kilesaparibhāvanā ti 
tesam vikkhambhanena vissagandhavirahito.339 Etesu dham- 
mesūti pabbajjānam vivekavāsa-karuņā-brahmavihār" ādi- 
dhammesu. 

46. Avidvā ti na viditavā.  Āvaritā kusalànam 
uttarimanussadhammānam uppattinivāraņena āvaritā. Pū- 
tikā ti byāpannacittatādinā pūtibhūtā. Kilesavasena dug- 
gandham vissagandham vāyati. Niray” ādi-apāyesu nibbat- 
tanasīlatāya Ā pāyikā ti āha atāyūbagā ti. Cor' ādīhi 
upaddutassa pavisitukāmassa pākāra-kavāta-parikhādīhi 
viya nagaram kodh” ādīhi ntvuto pikito brahmaloko assāti 
nivutabrahmaloko. Pucchati ken' āvatā ti vadanto. 

Musāvādo va mosavajjam yathā bhisajjam **% eva bhesaj- 
jam. Kwjjhanam kuppanam.?? Ditth' ādīsu adītth' ādivādi- 
tāvasena paresam visamvādanam faravisamvādanam. Sadi- 
sam patirūpam dassetvā palabbhanam *?? sadisam dassetvā 
vaūcanam. Mittānam vihimsanam mettibhedo mittadub- 
bhanam. Daļhamaccharita thaddhamacchariyam.  Attani 
vijjamáànam nihinatam sadisatam và attkkamitvà matisianam. 
Paresam sampattiyà asahanam khīyanam.??$ Attasampat- 
tiyā nigūhanavasena *** parehi sādhāraņabhāvāsahanava- 
sena ca vividhā icchā ruci etissāti *** viciktcchā.” 


215 AGmM mamakāro 221 BmP dussanam - 
BG mamakaro 222 AGmM palambhanam  - 

216 BmP maman ti BmP palobhanam 

217 ABGGMM "raņena 2233 BGM khiyya- 

218 ABGGmM kama, 334 AM nigülhavasena 


219 BG "virato BGG7 nigülhana- 
220 AG mM bhesam 225 BmP etassáti ` 
BG bhesajjam; Bm bhisakkam; ??*% BMP vivicchā 

P bhisaggam 


MAHĀGOVINDASUTTAVAŅŅANĀ 291 


Kadariyatāya mudukam tacchariyam. Yattha katthaciti 
sakasantake, parasantake hin' àdike cáti yattha katthaci 
arammane. Lubbhanam ārammaņassa gahanam abhigij- 
jhanam. Majjanam seyy' àdivasena madanam ??? sampag- 
gaho. Mwyhanam àrammanassa anavabodho. Etesáti 
etesu yathavuttesu kodh' àdisu sattasantànassa kilissanato 
vibādhanato upatāpanato ca kilesasaiīitesu pāpadham- 
mesu. Yuttā payuttā *?$ sampayuttā avirahitā. 

Ettha cáyam Brahmā  mahàsattena àmagandhesu ??? 
puttho attano yathà-upatthite pàpadhamme cuddasahi ?3? 
padehi vibhajitvā **! kathesi, te pana tádisam pavattivi- 
sesam *** upādāya vuttā pi keci puna vuttā, Āmagandha- 
sutte pana vuttā pi keci idha sabbaso, evam sante pi lak- 
khaņahāranayena tad ekatthatāya vā tesam p' ettha saūgaho 
datthabbo. Ten” āha Idam pana suttan ti ādi. Tattha 
Āmagandhasuttena dīpetvā ti idha sarūpato avutte ** 
Āmagandhe pi vuttehi ekalakkhaņatādinā Āmagandhasut- 
tena pakāsetvā kathetabbam, tattha nesam sarūpato 
kathitattā. Āmagandhasuttam pi iminā dīpetabbam idha 
vuttānam pi kesaiici āmagandhānam tattha avuttabhāvato. 
Yasmā Āmagandhasutte vuttā pi āmagandhā atthato idha 
sangaham samosaraņam gacchanti, tasmā idha vutte 
pariharaņavasena *** dassentena yasmā c' ettha keci abhi- 
dammanayena akilesasabhāvā pi sattasantānassa vibādhan' 
atthena kilesā ti vattabbatam arahanti, tasmà cuddasasu 
kilesesitti vuttam. 

Nimmādanam *5 milāpanam khepanan ti āha nimmā- 
detabbā 236 pahātabbā ti. Buddkatan ti buddhabhāvīnam 
paveņi, buddhabhāvino pi hi Buddhā ti vuccanti, yathā 


“ Agama Rajagaham Buddho ” ti.te) 


Mahāpurisassa daļhīkammam katvā ti mahāpurisassa 
(c) Sn 408 
t2? AGM manam *33 AGm patti- 
BG mananam BG vipatti- 
M manam na 233 ABGG"M avutto 
228 ABGGmM omit !4 ABGGmM pariganana- 
229 ABGGNM "gandhe 235 Bm nimmādam 
339 A(;m samuddasahi 236 DA nimma- 


335 AGm bhājitvā; BG bhajetvā; 
M bhāsijitvā 


665, 30, 32 


665. 32 
665, 33 
665, 33. 34 


666, 3 
666, 4 


666, 4 


665, 34 


666, 15 


666, 16 


667, 6 


667, 30 


668, 2 


668, 11 
668, 12 
668, 22 
668, 22 


668, 30, 34 
668, 35 
668, 35 
669, 1 
669, 3 


669, 7 


669, 8, 11 


292 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Pabbajissám' ahan ti pavattacitt' uppādassa *37 
daļhīkammam katvā. 

Mama manam haritvà ti mama cittam apanetvà tassa 
vasena avattitva. 

Ekībhāvam upagantvā vulthassáti kayavivekaparibrüha- 
nena ekībhāvam upagantvā tapokammavasena vutthassa. 
Kusapattehi paritthato **% ti barihisehi vediyā samantato 
santharīto. 

Akāco ti avaņo*? vaņasadisakhaņdiccavirahito.? 
Ten' aha akakkaso ti. 

48. Sikkheyyāmāti sikkhāpeyyāmā, sikkhāpanaīū 
c' ettha atthikabhāv' āpādanan ti āha upalāteyyāmāti. 

50. Yassa viriy àrambhassa khantibalassa ca abhavena 
pabbajitānam samaņadhammo paripuņņo parisuddho ca 
na hoti, tesu viriy' àrambhakhantibalesu te te ?*! niyojetum 
Ārambhavho*? ti àdi vuttam. Karuņājjhānamaggo 
ti karuņājhānasankhāto maggo. UŪjwmaggo ti brahmalo- 
kagamane ujubhüto maggo. A xwuttaxo ti settho brah- 
mavihārasabhāvato.*?$ Ten” āha uttamamaggo màmáti. 
Sabbhi rakkhito ti sādhūhi yathā parihāni na hoti, evam 
patipakkhadūrīkaraņena rakkhito gopito. Saddham- 
mo sabbhi vakkhito?** ti keci pathanti, tesam 
saparahitasádhanena sadhühi Buddh' adihi kathito pavedito 
ti attho. 

5I. Tankhana-viddhamsanadhamman ti yasmim khane 
virodhidhammasamāyogo, tasmim yeva khaņe vinassanasa- 
bhāvam, yo và so gaman' assādānam *** devaputtānam 
hetth' upariyena **% patimukham dhāvantānam sirasi pāde 
ca baddhakhuradhàrà-samágamanato ?*? pi sīghataratāya 
ati-ittaro *$ pavattikkhaņo, ten” eva vinassanasabhāvam. 
Tassa jīvitassa. Gatin ti nittham. Mantāyan *** ti mantey- 


237 ABGGMM pavatti- 244 ABGGMM rakkhito 

238 ABGGNM parittakkhato P dakkhito ° 

239 B avanne 245 AGM gamanassa dānam 
G avanne 246 ABGGnmM "uppari- 

240 BGM "hitato 247 ABGGNMM ?gamato 

* ABGGnM once only 248 AGmM atinintaro 

242 AGm ārabhave BGM atinītataro 
BG ārabhavho 219 ABGGmM "yā 


243 ABGG™M "vihārabhāvato 


MAHĀGOVINDASUTTAVAŅŅANĀ 293 


yan ti vuttam hotiti āha mantelabban ti. Karan’ atthe vä 
bhumman ti mantāyan ti idam bhummam karaņ atthe 
datthabbam yathà fiatàyan?59 ti, Sabbapalibodhe ti sabbe pi 
kusalakiriyàya vibandhe ?5! uparodhe.?5? 

56. Abpesakkhá ti app ānubhāvā ti āha fabbaji- 
tahalato patthayáti adi. 

Cakkavatti raja viya sambhāvito. 

59. Samāpattīnam ajānanam 253 nama attapaccakkhata 
na sacchikiriyà ti àha na sakkhimsu nibbaitetun ti. 

61i. Imináà ti Sarám' ahan ti iminà padena. 
Saram' ahan ti hi vadantena Bhagavatā *+* yathà ?55 
Brahmuna ?59 kathitam tath' eva tan ti Bhagavatà pațiññā- 
tam eva jātan ti. Na valle mibbindan' attháya  catusacca- 
kammatthānakathāya abhāvato. Asati pana vatte ?57 nib- 
bidāya virāg' ādīnam asambhavo evāti āha na vzrāgā- 
y ati adi. 

Ek’ antam eva vatte nibbindan’ atthāya ?58 anek’ ākāra- 
vokàravatte adinavavibhavanato. Nsbbédáyáti imina 
padena vipassanā vuttā. Esa nayo sesesu pi. Avaithāna- 
kathà **? ti vipassanà-magga-nibbananam ?9? tam-tam-padehi 
vavatthapetva kathà. Ayam ettha nippariyayakatha ti aha 
pariyāyena panāti ādi. 
kātum, nibbattetun ti attho.  Brahmacariy āciņņakula- 
puttānan ?$1 ti ciņņabrahmacariyānam *% kulaputtānan ti 
ukkatthaniddesana arahattanikūtena desanam nitthapest. 

Abhinandanam nāma sampaticchanam 


“ Abhinandanti 283 agatan ” ti (4) 


(a) Dh 219 
250 AGm fiahàyan 259 Bm vavatthāna- 
251 ABGG"M vivatte DA avatthāna- with v.l. 
252 m j āna- 
253 BaP āj >. ME 260 ABGG=M ?nibbanam 
254 BmP "to 261 AU MSS *cariyacinna- 
255 BmP omit 22 BmP cinnamaggabrahma- 
256 BmP mahābrah- 268 ABGGMM "nandā ti 


257 AGmM vatthe 
258 AGW "attha; BGM "attham 


669, 12, 13 
669, 16 
669, 19, 20 
669, 28 
670, 18 
670, 22, 23 
670, 24 
670, 24 
670, 31 


670, 32 
670, 32, 36 


670, 36 


671, 5 
671, 6 


671, 8 


671, 10 
671, 10 


294 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


àdisu viya, tai c' ettha atthato cittassa attamanatà ti 
aha cillena sampaticchanto abhinanditvà ti. Sadhu sādhūti 
vācāya sampahamsanā anumodanā ti āha vācāya pasam- 
samāno *%4 anumodiītvā ti. 


Mahāgovindasuttavaņņanāya 
Līn' atthappakāsanā. 


ž6i BMP sampahamsa- 


XX 
Mahāsamayasuttavaņņanā 


I. Udānan ti raññā Okkakena jātisambhedaparihāra- 
nimittam ! pavattitam ?* udānam žaticca. Eko tt janapado 
rūlhisaddena Sakkā ti vuccatīti ettha yam vattabbam tam 
Mahānidānavaņņanāyam vuttanayena veditabbam. ro- 
ptte 3 ti kenaci na ropite. 

Āvaraņenāti setunā. Bandhāpetvā ti pamsu-palāsa *- 
pāsāņa-mattikā-khaņd” ādīhi * āļim * thiram kārāpetvā. 

Jātim ghattetvā * kalaham | vaddhayimsáti sankhepena 
vuttam attham pākatataram kātum Kolwyakammakarā i 
vadantíti adi vuttam. Hm 

Tīņi jātakāniti * Phandanajātaka *-Daddūhajātaka ™- < 
Latukikajātakāni. Dve jātakānīti '! Rukkhadhammajātaka- 7”* ^^ 


672, 4 
672, 5 


672, 7 


672, 12 


673, 4 


Vattakajātakāni.!! 673. 23 
Tendti Bhagavatā. Kalahakāraņabhāvo 12 kalahakāra- os 

ņassa atthibhāvo. 73, 3 
Atthāne ti akāraņe. Veram katvā ti virodham uppādetvā. DAS 
'" Kuthàrihattho puriso " ti ta) 

ādinā Phandanajātakam kathest.13 ioi 
“ Vandāmi tam kufijará " ti (b) 

ādinā Latukikajātakam kathest. 674, 24 
'* Sādhu sambahulā iiāti api rukkhā araīajā 
vato vahati ekattham brahantam pi vanaspatin !* "' ti (c) 

ādinā Rukkhadhammajātakam kathest. 674, 29 


(a) J IV 207 (9 J III 174 (o) J I 329 


1 P "parihārasambhedanimittam 19 AGm "jātakā 

2 AGm vatti; BGM pavatti B Pathavi-uddriyajataka 

3 ABGGmMPāropime; DAāropite P Dukajātaka 

4 ABGGNM palāla 1-11 BG omit 

5 ABGGnM ?khandh' àdihi 1? BG omit; DA ?karana- 

* ABGGnM àvalim 1 Bm adds Duddubhāyati bhad- 
* ABGGnM ghatetvā dante ti ádinà Pathavi-udriya- 
5 AGM jātakā daddubhatīti jātakam kathesi 

? AGm jātakā 14 BMP vanappa- 


295 


674, 33 


674, 34 


675, 15, 27 
675, 27, 29 


676, 7 
676, 2I 
676, 25 
676, 31 
676, 31 
676, 35 
677, 9 


677, I0 


677, 15 
677, 15 


677, 18 


677, 21 


290 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


'* Sammodamānā gacchanti jālam ādāya pakkhino 
yadā te vivadissanti tadà ehinti 15 me vasan "' ti (€) 


ādinā Vattakajātakam kathest. 


* Attadandà bhayam játam janam passatha medhakam !* 
samvegam !' kittayissàmi yathà samvijitam !5 maya" 
t1 (9? 


adina Attadandasuttam hathest. 

Tam-tampalobhanakiriyā !? kāyavācāhi parakkamantiyo 
ukkaņihantūti sāsanam pesentītī *% vuttā.*? Kuņāladahe ti 
Kuņāladahatīre patitthāya. Pucchtapucchītam ** kathest, 
anukkamena Kuņālasakuņarājassa pucchanappasangena 
Kuņālajātakam kathessāmiti. Anabhiratim vinodest itthī- 
nam dosadassanamukhena kāmānam ādīnav okāra-sankile- 
savibhāvanena. 

Kosajjam vidhamitvà purisathàmaparibrühanena uttama- 
purisasadisehi no bhavitum vattatiti uppannacittā. Avissat- 
thakammantā ti arativinodanato patthāya avissatthasama- 
nņakammantā, apariccattakammatthānā ti attho. Ntisīdituņ 
vattatīti Bhagavā cintesiti yojanā. 

Paduminiyan ti padumassare.  V4kasimsu gunagana- 
vibodhena. Ayam imassa ... pe ... na kathesíti iminà 
maūīassa lajjamānā attanā patividdhavisesam Bhagavato 
n' ārocesun ti dasseti. Kkīyw āsavānan ti ādinā tattha 
kāraņam āha. 

Osatamatte *? ti Bhagavato santikam  upagatamatte. 
Ariyamaņģale ti ariyasamūhe. Pācīna-Yugandhara-parik- 
khepato ti Yugandharapabbatassa pācīnaparikkhepato, na 
bāhirakehi uccamāna-udayapabbatato. Rāmayņeyyakadas- 
san atthan ti Buddh' uppādapatimaņditattā visesato 
ramaniyassa lokassa ramaņīyabhāvadassan" attham. UWan- 


(d) J I 209 (e) Sn 935 


15 BG ehissanti 19 AGmM *kiriyáàyam 

1$ Bn medhagam ?0 Bm pesenti only 

17 ABGGM sangedham 21 DA pucchitam pucchitam 
18 ABGGNnM sangahitam 22 BmP osīdamatte 


P mam jitam 


MAHĀSAMAYASUTTAVAŅŅANĀ 297 


ghitva utthahitvā. Evarūpe khaņe laye muhutte ti yathāvutte 677, 21 
candamandalassa utthitakkhane utthitavelàyam utthita- 
muhutte ti uparūpari kālassa  vaddhitabhavadassan' 
attham tathā** vuttam. 

Tesam bhikkhūnam jāti-ādivasena Bhagavato anurūpa- 
parivāritam dassenti Tatthdti ādim āha. 677, 25 

Sampannadevatā ti āsannatthāne jhānasamāpattim samā- 678, 5 
pannadevatà. Calimsáti utthahimsu. Kosamattam thā- 678, 7 
nam sadd’ antaram. Jambudīpe kira ādito te-satthimattāni 678, 12 
nagarasahassāni uppannāni, tathā dutiyam, tathā tatiyam, 
tam sandhāy' āha tikkkattum te-satthiyā nagarasahassesitti. 678, 14 
Te pana sampiņdetvā satasahassato param asītisahassāni 
navasahassāni ca honti. Navanavutiyā ?* doņamukhasatasa- 678, 14 
hassesūti *5 navasatasahassādhikesu *$ navutisatasahassesu *% 
doņamukhesu. Doņamukhan ti ca mahānagarassa āyuppat- 
titthānabhūtam pādanagaram vuccati. Channavutiyā pai- 678, 15 
tanakotisatasahassesitti chakoti-adhika-navutikotisatasahas- 
sappattanesu. Tambapaņņidīpasadisesu ?” chatannāsāya 28 678, r6 
ratan’ àkaresu.? Evam pana nagara-donamukha-patta- 
naratan' àkar' àdivibhagena ?? kathanam tam-tam-adhit- 
thaya ?! vasantinam devatànam bahubhávadassan' attham. 
Yadi dasasahassacakkavalesu devata sannipatità, atha 
kasmā pāļiyam dasahi ca lokadhātūhiti vuttan 
ti āha Dasasahassa... te... adhippetā ti, tena sahassīlo- 678, 20 
kadhātu idha ekā lokadhātūti vuttā ti veditabbam. Loha- 678, 25 
pāsāde ti ādito kate Lohapāsāde. Brahmaloke ti hetthime 678, 26 
brahmaloke. 

Yadi tava ?? devatà evam nirantarā, pacchā āgatānam 
okáso eva na *? bhaveyyáti codanam sandhay' àha Yathà kho 678, 31 
fanáti adi. 

2. Suddh' àvaàsakayam uppanna suddh” āvāsakāyikā, 
tásam pana yasmà suddh' àvàsabhümi nivàsatthànam,*4 

tasmā vuttam suddh āvāsavāsīnan ti. Āvāsā ti āvāsatthā- 679, 6, 7 


23 BmP omit 30 BmP °donimukha- 
** DA ?navuti 31 Bm "adhivatthāya 
25 ABGGNM °mukhañ ca sata- 323 BmPtā 

26 ABGGmM omit sata 33 ABGGNM omit 

*! BmP "dīp' ādisu * ABGGM nivàásana- 


28 DA "ppannāsa | 
29 AGG"M and DA ?akaresu 


II—U 


679, 6 
679, 22 


679, 29 
679, 30 


680, 14 
680,14,15,18 


680, 28 


680, 28 


680, 29, 30 


680, 32 


680, 32 


681, 2 
681, 3,5 


681, 16 


298 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


nabhūtā,5 devatā pana orambhāgiyānam itaresaīī 9 ca 3e 
samyojanànam ?? samucchindanena suddho āvāso etesan ti 
suddh āvāsā. 

3. Puratihimacakkavālamukhavattiyjam | otarat? | abiattha 
okasam alabhamàno. Evam sesā pi. Buddhànam abhi- 
mukhamaggo Buddhavitht. Yāva cakkavala ottharitum 
ocaritum 33 na sakkā. Pahata-buddhavīthiyā vdti % Bud- 
dhānam santikam upasankamantehi tehi devabrahmehi 
valaiūijitavīthiyā va. 

Samiti sangati sannipāto samayo, mahanto samayo 
mahāsamayo ti àha mahāsamūho ti. Pavaddham 
vanam f$avamnamn ti aha vanasando ti. Devaghatā ti 
devasamüha. | 

Samādahamsūti*'% samāhitam ** lok” uttarasa- 
mādhinā sutthu appitam akamsu, tathāsamāhitam ** pana 
samādhinā yojitam nāma hotiti vuttam samādhinā yojesun 
ti. Sabbesam gomuttavank” ādīnam dūrasamussāritattā 43 
sabbe ... fe ... akarimsu. Nayati asse etehiti net- 
tāni yottāni. Avīthipatipannānam assānam vīthipati- 
pādanam rasmiggahaņena pahotiti 1+ sabbayottānt ** gahetvā 
acodento ti vatvā tam pana acodanam avāraņam evāti āha 
acodento avārento tī. 

Yathā khīlam bhittiyam vā bhūmiyam vā ākotitam 
dunnīharaņam, yathā ca paligham nagarappavesanivāra- 
kam,** yathā ca indakhīlam gambhīranemi +” sunikhātam “8 
dunnīharaņam, evam rāg ādayo sattasantānato dunnī- 
haranà nibbànanagarappavesanivaraka * cáti te khī- 
lam paligham indakhīlan ti ca vuttā. Tanhā- 
ejāya abhāvena anejā paramasantutthabhāvena cātuddi- 
sattā appatihatacārikam caranti. 

Gatāse ti gatā eva, na pana gamissanti parinitthi- 


35 ABMGMP āvāsana- 43 BmP dūrasamūhanitattā 

55 BG omit | 44 ABGGNM pi hotiti 

3 AGmM yojanànam; BG omit 45 ABGGmMP omit sabba 

38 AGmM omit 1$ Bm ?nivàranam 
BnP ovari- P ?nivaritam 

39 AGm bahavá ti f “4 ABGGmM gambhiram nemam 
BG bhavā ti P gambhīram nesam 
M bavā ti 15 AGM sunitam 

19 ABGGnM "dahimsūti BG sunimātam 

41 BmP samādahitam M sunivātam 


44 BmP yathā- 49 BmP "nivāraņā 


MAHASAMAYASUTTAVANNANA 299 


tasaraņāgamanattā *' ti. Lok' uttarasaranagamanam adhip- 
petan ti āha nibbernatika-saraņāgamanena gatā ti. Te hi 
niyamena apāyam* na gamissanti, deva- 
kāyaū ca paripūressanti. Ye pana lokiyena 
saraņāgamanena Buddham saraņam gatāse, na te gamis- 
santi apāyam,*' sati ca paccay' antarasamavāye pahā- 
ya mānusam deham, devakāyam pari- 
pūressantiti ayam ettha attho. 

4. Etesan ti devatāsannipātānam.*?* Idāntti imasmim 
kale. Buddhānan ti aitīīesam Buddhānam abhāvā. 

Cittakallatā cittamaddavam. Kim pana Bhagavatā tāva 
mahante devatāsamāgame tesam nāmagottam kathetum 
sakkā ti? Āma sakkā ti dassetum Buddhā nāma mahantā ti 
adi vuttam. Tattha difhan ti rūp” āyatanam āha, sutan ti 
sadd' āyatanam, mutan ti sampattagāhi-indriyavisayam 55 
gandha-rasa-potthabb' àyatanam, visifidtan ti vuttávasesam 
sabbam iieyyam, pattan ti pariyesitvā apariyesitvā vā 
sampattam, pariyesitan ti pattam appattam vā pariyit- 
tham.5* Anuvicaritam manasā ti kevalam manasā álocitam. 
Katihaci nīl' ādivasena vibhaitarūp' ārammaņe** ti abhidham- 
me nīlam pītakan ti ādinā vibhatte yattha katthaci rūp 
àárammane kiüci rüp' àrammanam và n' atthiti yojanà. 
Bherisadd' ádivasenáti etthápi es' eva nayo. Yan ti yam 
ārammaņam. Etesan ti Buddhānam. Idāni yathāvuttam 
attham pāļiyā samatthetum Yathdhāti ādi vuttam. Tadā 
jānanakiriyāya apariyositabhavadassan' attham Janamáti 
vatvà yasmà yam kifici fieyyam nàma, sabbam tam Bhaga- 
vato 59 afifiátam ë” nàma n' atthi, tasmā vuttam tam aham 
abbhasifiásin ti. Na olokenti payojanàbhavato. Vifarità na 
kamm' āvaraņena samannāgatā ti ādinā nayena vuttā. 


'* Yassa mangalā samūhatā ” ti (? 
ārabhitvā 58 


(t) Sn 360, 361 


50 BMP saraņagamana for — 56 ABGGNM "yettham 
saraņāgamana throughout. ss pA "ārammaņesu 

51 Bm apayabhümim $$ BmP "tā NES, 

52 A "patitānam 57 AGmM aññata ; BG aññatha 


53 M °gahita- 58 BG ārambhitvā 


681, 16 


681, 24, 25 
681, 25 
681, 27 


681, 36 
682, I 
682, 1 
682, I 
682, 1 
682, 1 
682, 2 
682, 2 


682, 3, 5 
682, 5 
682, 6 
682, 8 


682, 9 
682, 13 


682, 19 


682, 19 


682, 20 


682, 21 


300 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


'* Rāgam vinayetha mānusesu dibbesu 
kàmesu cà " ti (P 


ādinā ca rāganiggahakathābāhullato 9 Samsmnāparibbā- 
janiyasuttam rāgacaritānam sappāyam. 


'* Piyappabhūtā kalahā vivādā 
paridevasokā sahamaccharā cà "' ti (& 


ādinā kalah’ ādayo yato dosato samutthahanti, so ca doso 
yato piyabhàvato, so ca piyabhàvo 9  yato chandato 
samutthahanti, iti phalato, kāraņaparamparato $8! ca dose 
ādīnava-vibhāvanabāullato % . Kalahavivádasuttam dosa- 
caritānam sappāyam. 


*" Appam 5 hi etam nálam $* samàya 9? 
duve vivādassa phalāni brūmi 

etam pi disvā na vivādiyetha 
khemābhipassam avivādabhūmin ” ti (b) 


adina nayena sammohavidhamanato paññaparibrühanato ca 
Mahāvyūhasuttam °$ mohacaritanam sappayam. 


“ Parassa ce dhammam 6? ananujanam $9 
bālo mago % hoti nihīnapaūno, 

7%sabbe va bālā sunihīnapaīīiā 7 
sabbe v' ime *! ditthiparibbasana " ti (D 


ādinā nayena sanditthiparāmāsitā-panayanamukhena savi- 
sayesu ditthigahaņesu visata-vitakka-vicchindanavasena pa- 
vattattā Cūlavyūhasuttam vitakkacaritānam sappāyam. 


() Sn, 360, 361 (&) Sn 863 (à) Sn 896 0) Sn 880 
5 ADGGnM rag' adiniggaha- $5 AG"M samāyam 
60 ABGGMM piyasabhāvato B samāna 
61 ABGGMM kāraņā- P pamāya 
e62 ABGGNMM ādīnavam- 66 ABGGNM "vyūhali ca suttam 
$3 ABGG"M appa ` *! AG" dhamma; M dhammá 
* B panáyam; G nāyam 65 AGmM mānānu- 


Bm na alam 69 AGMP mugo 
: 70-70 BG omit 
" BGM p' ime 


MAHÁSAMAYASUTTAVANNANA 30I 


" Mülam papaūcasankhāyā ti Bhagavā 
manta asmiti sabbam uparundhe 22 

yà kàci tanhà ajjhattam 

tāsam vinayā "3 sadà sato sikkhe " ti J) 


papaficasankhāya mūlam avijjādikilesajātam asmiti pavat- 
tamānaīi cāti sabbam mantāya ”* paūiiāya uparundheyya. 
Yā kāci ajjhattam rūpataņhādibhedā taņhā uppajjeyya,” 
tāsam 7% vinayāya vūpasamāya sadā sato upatthitasati 
hutvā sikkheyyāti evam ādi upadesassa saddho va bhāja- 
nam. Tassa hi so atth' āvaho 77 ti ”” Tuvatakasutiam 78 
saddhācaritānam sappāyam. 


* Vitatanho ?? pura bheda 9? ti Bhagavā 
pubbam antam anissito ?! 

vemajjhe 8? nüpasankheyyo 5? 

tassa n' atthi purakkhatan $* ” ti %) 


yo sarirabhedato pubbe va pahinatanho, tato eva atit' 
addhasafinitam purimakotthàsam tanhànissayena anissito, 
vemajjhe paccuppanne pi addhani ratto ti àdina na $5 
upasankhátabbo, tassa arahato taņhāditthi-purakkhārā- 
nam 9 abhàávà anágate addhani kiüci purakkhatam n' 
atthiti ādinā evam gambhīrakathābāhullato Purābhedasut- 
tam buddhicaritānam sappāyan ti katvā vuttam Atha 
nesam sappayam 9? ... pe ... vavatihapetvā ** ti. Mana- 
sákásíti evam cariyāvasena **? manasi katvā puna tam 
parisam ?! attano desanānikkhepayogyatāvasena manasi 
akāsi. Att' ajjhāsayena *1 nu kho jāneyyāti *? par' ajjhāsay” 
ādim anapekkhitvā ** mayham yeva ajjhāsayena ārad- 
0) Sn 916 (k) Sn 849 


72 ABGGMM uparuddhe 82 ABGGMM "majjho 
P ?rundheyya 83 BG *kheyya 

73 ABGGNM vinayāya ** P pure- 

734 Bm manta $5 BmP omit 

35 ABGGmM °yyum $6 AGnMP °purekkha- 

78 ABGGnM tàvasam BG ?purekkhara 

77? ABGGMM attho va hoti 87 DA sappāya 

*8 AGm Tudavataka- s AGmM vavatthā- 
M Tudamataka- 99 BmP cariyaya- 
DA Tuvatakapatipadam 90 BmP sadisam 

739 BG °tanhāya 31 ABGG®M omit att’ 

so M °bhedo 92 BG jāneyyāsīti 


9? BG "te 935 BG anatthapekkhi- 


682, 22 


682, 22 
682, 17 
682, 24 


682, 24 


682, 24 
682, 25 
682, 25 
682, 30 


682, 31 


685, 9 


683, 20 


683, 27 


683, 2 


684, 10 


684, 10, II 


684, 11 
684, 11 
684, 11 
684, 12 
684, 13 


. 94 AGn áraddham- 


302 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


dhadesanam ?* jàneyya nu kho. Par ajjhāsayenāti sanni- 
patitāya parisāya kassaci ajjhāsayena. Ah uppattikenāti 
idha samutthita-atth' uppattiya. Pucchāvasendti kassaci 
pucchantassa pucchāvasena ; āraddhadesanam * jāneyyāti. 
Sace Paccekabuddho bhaveyyáti idam imesam sattànam ** 
desanāya pucchā Paccekabuddhānam bhāriyā, avisayā cāti 
dassan' attham vuttam. Ten' àha So z na sakkuneyyáti. 

Ettha ca yasmà ?? na ?? anumatipucchà kathetukamyatà- 
pucchà và yuttà, atha kho ditthasamsandanapucchasadisi 
và 9 vimaticchedanapucchāsadisī và pucchà yuttā,* tāva 
puggal” ajjhāsayavasena pavattitā nāma honti, na yathā- 
dhammavasena. Tattha yadi Bhagavā tathā sayam eva 
pucchitivā sayam eva vissajjeyya, sunantīnam devatānam 
sammoho bhaveyya: Kim nām” etam Bhagavā pathamam 
evam āha, puna pi evam āhāti andhakāram pavitthā viya 
honti, tasmà vuttam evam p eià devaià ma sakkhissanti 
pattvijjhītun ti. Yathadhammadesanàyam pana kathetu- 
kamyatāvasena pucchanena sammoho hotiti.!% Suriyo 
uggato ti āha devasangho āsannatarabhāvena obhāsassa 
vipula-uļārabhāvato. 

Ekissā lokadhātuyā sutte agatanayena sabbatth' eva pana 
apubbam acarimam dve Buddhà nàma na hont' eva. Ten' 
ev' àha Ananlásu ... e... addasáti. 

Gāthāyam pucchāmiti nimmitabuddho Bhagavantam 
pucchitum okasam kārāpesi. Munin ti Buddhamunim. 
Pahütapaññan ti mahāpaññħñam. T7yņan ti catur oghatiņ- 
nam. Pārapatan '%! ti nibbānappattam, sabbassa và fiey- 
yassa pāram pariyantam gatam. Parintbbutam sa-upādisesa- 
nibbānavasena. T%ttaitan 1% ti avatthitacittam lokadham- 
mehi akampaneyyataàya. Nikkhamma gharā panujja kāme 
ti vatthukāme panuditvā ghar” āvāsā nikkhamma. Ka- 
tham 199 bhikkhu samma so loke paribbajeyyāti'%4 so bhikkhu 
katham sammā paribbajeyya gaccheyya VA y. anu- 
palitto hutvā lokam atikkameyyāti attho. 


99 AGmM add va; BG add ca 
95 ABGGMM āraddham- 1900 ABGGmM hoti 


96 BMP suttānam 191 BmP pārangatan 
97” A samāna 102 A(m nitthita-; BGM thitan 
Gm samádàna 1098 ABGGnM add tam 


98 ABGG®M omit | 104 AGm pariccajeyyáti 


MAHASAMAYASUTTAVANNANA 303 


s. Silokam anukassāmtti ettha siloko nàma 
pādasamudāyo,!5 isīhi vuccamānā '$ gāthā ti pi vuccati. 
Pādo va niyatavanņānupubbikānam padānam samüho, 
tam stlokam anukassāmi '%7 pavattayissāmiti attho ti āha 
akkhara...te... pavaitayissāmtti. 

Yattháti adhikarane bhummam. Amenditalopená- 
yam 195 niddeso ti àha yesu yesu thānesūti. PBhummā ti 


=- bhümipatibaddhanivasa. Tam tam missiláà ti tam tam 


thànam nissitavanto, nissāya vasamānā, tehi saddhim 
silokam anukassāmiti adhippāyo. 

Yesītā gtriīgabbharan ti iminā tesam vive- 
kavāsam dasseti, pakhttattā samāhttā ti iminā 
bhāvanābhiyogam.  Bahujanā | paücasatasankhyatta.199 
Patipakkhābhibhavanato tej ussadatāya ca sīhā viya 
pavivittatāya "9 nilīnā. Zkattan ti ekībhāvam. Odātacittā 
hutvā suddhā ti arahattamaggādhīgamena pariyodātacittā 
hutvā suddhā, na kevalam sarīrasuddhiyā va. 

Vippasannā ti aryamaggappasadena  visesato 
pasannā. Cittassa āvilabhāvakarānam kilesānam abhāvena 
anāvilā. BPBhikkhū jānitvā ti bhinnakilese bhikkhü: Ime 
dibbacakkhunā ete devakāye passantīiti jānitvā. 

Savan' ante jātattā tī dhammasavanapariyosāne ariyāya !! 
jātiyā jātattā. Idam sabban ti idam Bhiyyo paūca- 
sate ti adikam sabbam. 

Tad atthāya viriyam karimsūti dibbacakkhuiiāņābhinī- 
hāravasena '!? viriyam ussāham akamsu. Ten’ āha !!3 na 
tam tehtti 113 adi. 

Sattarin "14 ti ta-kārassa ra-kār ādesam katvā vuttam, 
sattatin ti attho. Sahassan ti pana anuvattati, sattati- 
yogena bahuvacanam. Ten’ āha eke sahassam, eke sattati- 
sahassāntti. 

Anantan ti anta-rahitam, tam pana ativiya ma- 
hantam nāma hotīti āha vzpulan ti. 


105 BmP *dayo 119 AGm pativitta- 

1906 AGM "māne; BGM "māno 111 BmP ariya 

107 AGM add karissāmi 1123 ABGGnM "iiāņāyābhi- 

108 BmP āmedita- 113-113 Context not discernible. 
19 AGmM ?sankhatta |. | 14 DA sattatin with v.l. sattarin 


BG *sankhāttā 


684, 17 


684, 17 
684, 17 
684, 19 
684, 19 
684, 20 


684, 21 
684, 23 
684, 24 


684, 25, 27 


684, 28 
684, 28, 30 


684, 33 
685, 1 


685, 8 
? 


685, 18 
685, 18 


685, 20 
685, 20 


685, 26 


685, 27 


685, 29 


685, 30 
685, 31 
685, 33 
685, 35 
686, 1 
686, 1 
686, 2 


686, 4 
686, 4 
686, 9 
686, 13 


686, 13 
686, 15 


686, 25 
686, 25 
686, 26 


686, 32 


687, 5 


304 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Vavakkhitvanáti!$ nànacakkhunà visum visum 
avekkhitvā ; vavatthitvaànáti !* pi pathanti, so ev' attho. 
Tam avekkhanam nicchayakaraņam hotiti āha vavattha- 
tetvā 117 ti. 

Pubbe vuttagāthāsu tatiyagāthāya pacchim” addham 
catutthagāthāya purim' addhaü ca sandhày' àha $ubbe 
vuttagātham eváti. Vijànanam !!* pi ca !!* dassanam eváti 
aha fassatha oloketháti. Vacáàyatapavattitabhavato !!? anu- 
patipātiyā va kittaytssāmīti vadati. 

7. Satta sahassāni !?° sankhāyāti Satta sahassā. 
Yakkhā yevāti yakkhajātikā eva. 

Ānubhāvasampannā ti mahesakkhā. I ddhimanto ti 
và mahânubhāvā. Jutimanto ti mahappabhā. 
Vannavanto ti abhikkantavaņņā.  Yasassino ti 
mahāparivārā c eva patthatakīttisaddā ca. 

Samiii-saddo samip' attho ti adhippayen' āha 121 
bhikkhūnam santikan ti. 

Hemavatapabbate !?? ti Himavato samīpe (ia phata, 

8. Ete sabbe tti ete sattasahassa Kāpilavatthavā, 
chasahassā Hemavatā, tisahassā Sātāgirā ti yathāvuttā 
sabbe p1 soļasasahassā. 

Rājagahanagare ti Rājagahanagarassa '** samīpe. 

Tan ?+ ti kumbhīram. 

9. Kāmam pācīnadisam pasāsati, tathā pi catusu pi 
disāsu saparivāradīpesu catusu pi mahādīpesu Gandhab- 
bānam jetthako. Katham ? Sabbe te tassa vase vatianti. 

Kumbhandànam adhipatiti àdisu pi es' 
eva nayo. 

Tassdti !?5 Virūļhassa. Tādisā yevāti Dhataratthassa 
puttasadisā eva puthuttato,??* nāmato, balato iddhi- 
ādivisesato ca. 

Sabbasaūgāhikavasenāti dasasahassilokadhātuyā paccekam 


115 AGm ?tvà fianáti 120 BG sahassa 

BmP avekkhitvā ti 121 ABGGmM abhippā- 
15 ABGGnM náti only 122 ABGGmMM Hemavataka- 
17 ABGGmM "petvānā DA Himavanta- | 
118-118 ABGGnM vijānanam iva 123 ABGGNM "nagara 
1* ABGGnM vācāyakavatti- 14 D nam 

bhāvato 125 BmP tassāpi 


P vācāyakapavattita- 126 Bm puthutthato 


MAHASAMAYASUTTAVANNANA 305 


cattāro cattāro maharajano ti tesam sabbesam saüganhana- 
vasena. Ten' āha Ayam h' ettháti ??? adi. 687, 5 

Caturo disā ti catusu disāsu. Caturo disā jalamānā 687,11,13,14 
samujjalantā obhāsento. Yadi evam mahatiyā parisāya 
āgatā '** katham Kāplavatthave vane thiītā ti āha Te 687, 14 
fanáti àdi. 

10. Tesam mahārājānam dāsā ti yojanā. Māyāya yuttā, 
tasmā māyāvino. Vaīcanam etesu atthi, valīīcane 687, 17 
vā niyuttā ti vaiicanikā. Kerātsyasātheyyenāti 1** nihīnasa- 687, 20 
thakammena.!?9 

Māyā etesam atthiti māyā, te ca paresam vaīūcan' attham 687, 24 
yena māyākaraņena '! māyā ti vuttā, tam dassento 
māyākārakā ti āha. 687, 24 

Ettakā dāsā ti ettakā Kuteņdu-ādikā Nighaņdupariyosānā 687, 30 
atthamahārājānam dāsā. 

Devarājāno ti devā hutvā tam-tam-devakāyassa rājāno. 688, 1 
Citto ca Seno ca Cittaseno cāti tayo ete devaputtā pāļiyam 
ekasesanayena vuttà ti àha Cito cáti adi. 688, 

Bhikkhusangho samito sannipatito ettháti bikkhusangha- 688, 14 
samitum tma vanam. 

1I. Nàgasa-dahavásikà ?* ti Nāgasa-rahadanivāsino.! 688, 17 
Tacchako 5* kira nāgarājā cirakālamato,!*5 tassa parisa 
mahati paramparāgatā atthi, tam sandhāy” āha saka !?% 688, 17 
Tacchakāya nāgaparisāyāti. 

Yamunāvāsino ti Yamunāyam vasanakanāgā. 688, 24 

Nāpgavohārenāti hatthināgavohārena. 688, 27 

Vuttappakàre ti Kambal Assatare thapetvà itare vuttap- 688, 29 
pakáranaga.?? Lobhábhibhüta ti aharalobhena abhibhütà. ^ 688, 3o 

Dibb' ànubhávato !38 ti dibb' ānubhāvato dibb' ānubhāva- 688, 31 
hetu và dibba. 

Citra-supaņņā 139 ti nāmam vicitrasundarapattavantatāya. 689, 3 


t3 


127 pm c'ettháti; DA pan' ettha 134 BmP tatth' eko 


128 BmP āgatānam 135 Bm «kālam vasato 

129 ABGGNM kerātika- P ?kàla sato 

130 Bm ?sathena- 136 BmP omit 

131 ABGGnM *kāra- 137 BG omtt nāgā 

132 AG nāhāsa-; M nābhasa- 1385 BmP "bhāvatā 

133 AGM nāsa-rahada- 139 A(m Vicita- 
BG nàga-rahada- BGM Vicitra- 
BmP nāgasa-daha- DA Citrā- 


M nābhasarahada- 


689, 7 


689, 7-9 
689, 10 


689, 13, 12 


689, 14 
689, 14 


689, 23 
689, 22 


689, 25 


689, 34 


690, 3 
690, 3 


690, 6 


690, 6, 7 


690, 9, Io 


690, 12 


690, 12 
690, 15 
690, 17 
690, 17 


306 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Upavhayautā upecca kathentā. Kākolūka- 
ahinakul” ādayo viya aiiiamaīam jātisamudāgataverā pi 
samānā mittā viya... pe... hatthatutthacīttā aūūtiamaūnas- 
min ti adhippàyo. Buddham yeva te saraņam gatā Buddh’ 
ànubhàven' eva mayam aiīiamaīīasmim mettim patila- 
bhimhāti. 

12. Bhātaro ti methūnabhātaro. Ten' àha Swjà- 
taya 40 Asurakaūiāya kāraņā ti. Tesdti asuresu. Kāla- 
kaūjā ti evam nāmā. Mahābhimsā ti bhimsana- 
kamahāsarīrā. 

Abhabbā ti sammattaniyāmam okkamitum na bhabbā, 
acchandikaitā tādisassa chandass” eva abhāvato. 

Balino mahā-asurassa abbhatītattā tassa putte eva 
kittento Bhagavà Satas ca Balsputtànam ti 
ādim āha. So kira sukhumam attabhāvam māpetvā upa- 
gacchi. 

I3. Kamman 1! katvà ti parikammam katvà. MNibbattā 
ti upacarajjhànena nibbatta. Appanajhanena pana nib- 
battà brahmàno honti, te parato vakkhati subrahmā ti 
adina; ayañ ca kàmávacaradevata 122 vuccati. Ten’ ev’ 
āha Mettā-karuņā-kāyikā ti mettājjhāne ca 
karuņājjhāne ca parikammam katvā nībbattadevā ti. Mettāj- 
jhāne karuņājjhāne ti mettājjhānanimittam karuņājjhāna- 
nimittam, tad atthan ti attho. 

Te āpodev” ādayo yathāsakam vaggavasena thitattā 
dasadhà thità. Yàva karunakayika dasadevakāyā. Nānaita- 
vannā ti nānāsabhāvavaņņavanto. 

14. Veņhudevatā ti Veņhu nāma devatā, evam Sakalī 
devatā. Asamadevatā ca Yamakadevatā ti dve assiniyo !3 
ti vadanti, tappamukhā dve devanikāyā. 

Candassápanisàá devá ti candassa upanissayato 
vattamànà tassa purato ca pacchato ca passato ca dhávana- 
kadevā. Ten' āha candanissitakā devā ti. Suriyas- 
sūpanisā nakkhattanissitā '44 ti etthāpi es eva nayo. 

Kevalam vātavāyanahetavo devatā vātavalāhakā.. Tathā 
kevalam abbhapatalasaiīcaraņahetavo abbhavalāhakā. Uņ- 


409 ABBmGmMP Sujāya 
HM! DA parikammam 
12 AGm "devā tathā 


144 BmP ayaniyo 
144 BG add devā 
DA ?nissitakà 


MAHASAMAYASUTTAVANNANA 307 


happavattihetavo xyhavalāhakā. Vassavalāhakā 145 
Pajjunnasadisā '6 ti. Te idha na vuttā. 

Vàsudevata 4^? nāma eko devanikāyo, tesam pubbanga- 
mattā Vāsavo, Sakko. 

Das ete ti ete Veņņudevatādayo Vāsavapariyosānā 
dasa devakaya. 

15. LImáníti Jalamaggiti !$ ca Sikhārivāti '%% ca imāni 
tesam 1% nāmāni.!š0 Keci pana ma-kāro padasandhikaro 
Jalā ti ca Aggiti ca Sikhārivāti !*? ca imāni tesam nāmāniti 
vadanti. 

Ete 151 ti tesu !*? eva Aritthakā Rojā ti ca vuttadevesu 
ekacce, ummāpupphanibhāsino vaņņato ummāpupphasa- 
disā ti evam attho gahetabbo, afitiathā ekādasa devakāyā 153 
siyum. 

Das’ ete ti ete dasa Sahabhū-dev” ādayo Vāsavanes!i- 
pariyosānā 5+ dasa devakāyā. Ten' eva nikayabhedavasena 
dasadhā va āgatā. 

16. Samānā ti ādi tesam devānam nikāyasamudā- 
gatam nāmam. Evam sesānam pi. 

Das ete ti ete Samānādikā 5 Mahāpāragapariyo- 
sānā dasa devakāyā. Ten' eva nikāyabhedena dasadhā 
va 156 āgatā. 

17. * Sukk' ādayo tayo devakāyā. 

Pāmokkhadeva 157 ti pamukhā padhānabhūtā devā. 

Dīsā ti disāsu. Devo ti megho. 

Das ete ti ete Sukk' àdayo Pajjunnapariyosana 
dasa devakāyā, ten” eva !5$ nikāyabhedena dasadhā āgatā.* 

18. ** Das ete ti ete Khemiyādayo Paranimmi- 
tapariyosānā dasa devakāyā, ten' eva !$ nikāyabhedena 
dasadhā āgatā.** Khemiyà Katthakādayo ca paīīcāti 159 
chadevakāyā !* Tāvatimsakāyikā ti vadanti. 


pana 


145 


BGM omit 154 ABGGMM Vāsavasesi- 
166 ABGGmM Pajjanūpanisā 155 ABGGMM samādi nāmakā 
14 BmP Vasu- 156 BBmnGP omit 
148 AGm Jalaggiti *...* ABG omit 
149 AGm $Sikkhā- 157 DA pāmokkhā devatā 
150 ABGGNMM omit 158 BmP te deva 
151 ABGGNMP eke **..,.** BG omit 
152 ABGGnmM ekesu 159 BmP paficápi 
183 ABGGNM devanikāyā , 160 BmP sadeva- 


690, 18 
690, 21 
690, 23 
690, 29 


690, 29 


690, 32 


691, 3 


691, 4 


691, II 


691, 13 
691, 15 


691, 21, 22 


691, 23 
691, 23 
691, 34 


691,35 


692, 4 
692, 4 


692, 9 
692, 10 


692, 12 


692, 13 


692, 18, 19 


692, 18 
692, 22 


692, 25 


692, 26 


692, 31 


692, 33 
692, 34 
692, 35 
693, 9 


693, 18 


308 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


1. Nàm' anvayenáti!*! namánugamena āpode- 
vatā ti ādi-nāmasabhāgena. Ten' ev āha nāmabhāgena 
nāmakotthāsenāti. 

Sabbā devatà ti dasasahassilokadhatusu !9? sabbà pi 
devatà. Nddisati tam-tam-nàmasabhàgena ekajjham katvà. 

Pavutihā ti pavāsam gatā viya apetà ti aha vzgatā ti. 
Pavutthā vā pakārato vutthā vusitā, tena 1°% jāti 1%3 vusi- 
tabbā assāti pavutthajāti.1%4 

Kālakabhāvā sankilesadhammā, sabbaso tad abhāvato 
kālakabhāvdtītam Dasabalam.tē5 Sasalaūīchanābhāvena 1*% 
và asitātigo 16? kalakabhavátito !9? yadi siyà!99 cando, 
tādisam candam viya strtyā virocamānam. 

20. Eko Brahmā ti Sagāthavagge!*? agato Subrahmade- 
vaputto. 

Brahmaloke nibbattitvā hetthimesu maggesu !?? patitthità 
ariyabrahmāno, na suddh” āvāsabrahmāno. 

Tissa-Mahābrahmā puthujjano, yo?”! aparabhāge manus- 
sesu nibbattitvā Moggalīputta-Tissatthero jāto. 

Sahassam brahmalokānan ti brahmalokā !7? etesan ti 
brahmalokā, Brahmāno, tesam brahmalokānam, Brahmu- 
nam !73 sahassam ; !7* sattalokapariyāyo vāyam ''5 loka- 
saddo ti āha Mahābrahkmānam sahassam āgatan ti. Anan- 
taragāthāya āgatā ti vuttapadam eva atthavasena vadati. 

Yatthāti yasmim brahmasahasse Aie Brahme ti tad aūīie 
Brahmàno. Abhitthavitvà tilthati vannena. yasasà ayuna ca. 

Issará ti ten' eva vasavattanena !7$ sesabrahmánam 
adhipatino. 

Kaladhammasamannagato !?? kalassa pāpimassa mārassa 
bālabhāvam passatha, yo attano visaye niratthakam parak- 
kamitum vāyamati. 

Vitarágabhav' avahassa dhammasavanassa !?5 antaraya- 


161 BG nāmam vasenāti 169 BmP sagāthaka- 
162 ABGGMM "sahassa- 170 BmP omit 
163 ABGGmM te idāni vusitā ’dāni 171 BGM so 
14 ABGGmM ^jàtikà 172 BmP "Joko 
Bn pavuttha- 173 BmP omit 
165 BG "balassa 174 ABGGMM sahassa 
166 BG laiūijana- 175 BmP cāyam 
BmP laiicanā- 176 BG "vattam te 
167 BG "tino 177 BG ?gamato 


168-166 DmpP ?bhavátitaya siriya 178 Bm dhammassa- 


MAHĀSAMAYASUTTAVAŅŅANĀ 309 


karaņena avītarāgā rāgena baddhā eva nāma hontiti 
vuttam rāgena baddham 17? hotūti.1%9 

Bhayānakam saram 81 katvà ti bheravam mahantaf ca 
saddam samutthapetvā. Idàni tam saddam upamāya das- 
sento Y athā ti ādim āha. 

Kaūcīti tasmim samāgame kañci devam !8? vā mānu- 
sam 33? attano vase vattetum asakkonto asayamvasi !9? 
sayaīī !$% ca na attano vase thito.. Ten' aha Asayam- 
vasíti!9 adi. = | lie 

22. Vītarāgehtti desanāsīsam etam. Sabbāya pi hi 
tattha samāgataparisāya sā !%% mārasenā apakkantā va. 

Na? sam!7? lomam tt tūjayum tesam loma- 
mattam pi na cālesum, kuto antarāyakaraņam. Iti yattakā 
tattha visesam adhigacchimsu, tesam sabbesam pi antarā- 
yākaraņavasena attho vibhāvetabbo, vītarāgagahaņena vā 
188 pageva vītarāgā vītarāgabhāvino '*$ ca tattha sangahità 
ti veditabbam. 

Māro imam gātham abhāsi acchariy” abbhutacittajāto. 
Katham hi nàma tàva ghorataram mahatim vihimsakam 189 
mayi karonte pi sabbe p' ime nibbikàára samahità eva. 
Kasmà?  Vijitàvino ime uttamapurisa ti. Ten’ āha 
Sabbe ti adi. 

Yàdiso ariyánam dhammanissito pamodo,!*? na kadāci 
tādiso anariyānam '! hotiti sāsane bhiteht ariyem iccetam 
vuttam. 

Vi-saddena vinā kevalo pisuta-saddo vikhyāt atthavacano 
hoti sutadhammassāti àdisu viyáti aha jane sutā 19? vissutā ti. 

Dūre ti dūre padese. 

Daharassa antarāyam pariharantī Va sakkā bhante sakalam 
kāyam dassetun ti avoca. 


Mahāsamayasuttavaņņanāya 
Līn atthappakāsanā. 


179 P bandham 
180 ABGGmM hotīti 


187 BmP nesam 
188-188 BmP sarāga-vītarāga- 


131 BmP add ca; DA ravam vibhávino 
182-182 BmP devatam mānusakam 189 AGm vibhisakam 
ā BaP vibhimsakam 


vā 
183 ABGGNM āsayamvasiti zes 


AGn sam pamādo 


184 BG bhayaū BGM yam pamādo 
185 AGmM āsa- 191 ABGGmM ariyānam 
186 Bmp omit 192 BaP omit 


693, 22 
693, 30 


693, 31 
693, 35 


693, 35 
694, 20 


694, 22 


694, 24 


694, 25 
694, 27 
694, 29 


695, 26 
696, 6 


697, 4 


697, 5, 6 


697, 8 


697, 15 
697, 15 
697, 17 


698, 2 
698, 2 


XXI 
Sakkapañhasuttauannana 


I. I. Ambasandànam !' adūrabhavattā * eko pi so brāh- 
maņagāmo Ambasaņdā 3 tv” eva bahuvacanavasena vuccatt, 
yathà 


'" Varanà nagaran " ti.?) 


Vedi eva * vediko,5 vediko * eva vediyo * ka-kàrassa ya- 
karam katvā, tasmim vediyake.” Ten’ āha maņtvedi- 
kāsadisendti ādi, indanī” ādimaņimayavedikāsadisenāti 
attho.$ 

Pubbe ti leņakaraņato * pubbe, guhārūpena thità,!? 
dvāre indasālarukkhavatī ca, tasmā indasālaguhā ti vuttā 
purimavohārena. 

Ussukkam vuccati abhiruci, tam pana Buddhadassana- 
kàmatàvasena, tathà ussahanavasena 11 ca pavattiyā dham- 
miko ussāho ti vuttam. Sakkena sadiso ... pe . . . m' atthi, 
yatháha 


" Appamádena Maghavà devànam setthatam gato” 
ti.» 


Parittakendti aparāparam bahum puūiiakammam akatvā 
appamattaken” eva puiūiakammena. Sakko pi kāmam 
mahāpuñño '? katabhiruttàno hoti, sátisayaya !? pana dib- 
basampattiyà viyogahetukena sokena !4 digunitena marana- 


(à) AA I 322 (b) Dh 30 


1 B ?saccanam * BG vedike 
Gm ?saddháànam $ ABGGnM omit 
* BG ?bhàvantà 9 BGM lenanā- 
M ?bhavattam 19 ABGGnM thito 
* B ?saddhan | 11 BmP ussāhana- 
M "sandhān 12 BmP ?puiiiia 
DA "saņdo 15 AG sātisabhāyāya 
4 ABGG*M add vedikā sudassa M sātisahāyāya 
atthiti I 14 A omits 
5 P vediyo : BGM soke 
6 P vediko 


310 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 3II 
bhayena santajjito !? jàto. Ten' àha Sakko !9 bana ... pe 
„..17 bhayābhibhūto 15 ahostti. 

Dibbacakkhunā devatānam dassanam nāma pativijjhana- 
sadisan ti āha pattv?yjhtti. 

Pātiyekko vohāro ti āveņiko piyasamudāhāro. Marisaniya- 
sampattikā !? ti màarisa. Tesam hi sampattim ** sayam *! 
mahānubhāvatāya *? sahanti ubbahanti,*$ aiīfie anissāma- 
nakatāya ** c' eva appahutāya ca ** sahanti yeva. Šā 
pana 26 nesam marisaniyasampattikatā *7” dukkhavirahita- 
tāyāti *% vuttam niddukkhā ti pt vuttam hottti. Ekako váti 
devaparisāya vinā āgatattā vuttam, Mātali-ādayo pana 
tādisā sahāyā tadā pi ahesum yeva. Tathā hi vakkhati 


*" Api cáham ?? ayasmato ?? nemisaddena *! tamhā samā- 
. dhimhà vutthito " ti. 


Okāsam ndkāst Sakkassa paripàkam 32 agamento, aññesañ 
ca bahunnam devànam dhammábhisamayam uddikkha- 
māno.$ So 34 ti Sakko. 

E van ti vacanasampaticchane nipāto ti āha Evam 
hoti ādi. Bhaddan tavdti pana Sakkam uddissa 
nesam āsīvādo. 

2. Vallabho ... e ... dhammam sunátíti ayam attho 
Govindasutt' ādīhi dīpetabbo. Imtnā kat” okāse 35 ti iminā 
Paīcasikhena kat” okāse *$ Bhagavati. 

Anucartyan ti anucaraņabhāvam, tam pan’ assa 
anucaranam nàma saddhim gamanam eváti āha sakacara- 
ņam 37 ekato gamanat ti. 


098, 7-15 


698, 26 
698, 27 


698, 28, 30 


698, 36 


698, 36 
699, 8, 9 
699, 8 


699, 19 
699, 20 


699, 27 
699, 28 


(C) D II 271 

15 BG *tappito 27 BGM "sampattikā 
16 AGM ssa P mārisasampatti- 

BGM saha 28 AGM dukkhe viratanāyāti 
7 BmP omit BmP "virahitāyāti 
18 BmP maraņabhayā- 2 AU MSS cāyam 
19 P mārisa- 30 P adds va 
20 AGm ?patti; Bm ?pattiyo *" Bm cakkanemi- 
21 Bm omits; P ayam 32 BG °pakato 
22 AGm mahābhāvanāya 33 BmP upaparikkha- 
23 BG omit; B*P upatthahanti 34 DA yo | 
24 BG nissa- 35 DA "okāsena 

Bm ayonisomanasikāratāya 3° M "okāso 

P aniyomanakatàya 3 ABGGnM add pana 


25 
26 


ABGGnmMP onit; Bm adds na 
AG na 


DA sahacariyam 


699, 30 
699, 30, 3I 


699, 31, 34 


699, 34. 35 


700, 4 


312 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Sovaņņamayan ti suvaņņamayam. Pokkharan ti vīņāya 
donim àha. Dando ti vīņādando. Vetkakā 3 ti tantīnam 
bandhanāya c' eva uppīļanāya ca thapetabbā *? vethakā.3% 
Pattakan ti pokkharam. Samapaūāsa-mucchanā % muc- 
chetvā ti yathà samapaīiiāsa-mucchanā kamato tattha 
samucchetum *! sakkā, evam *?* tam sajjetvā ti attho. 
Samapaūiāsa-mucchanā mucchetvā ti ca idam devaloka- 
niyatam *$ vīņāvādanavidhim sandhāya vuttam. Manus- 
saloke pana ekavīsati mucchanā. Ten' ev āha Vīņopa- 
masuttavannanayam. 


*' Satta sarà tayo gāmā mucchanā ekavīsati 
thana 44 ek' ünapaññasa 5 icc' ete saramandalan 19 "" tj, (4) 


Tattha chajjo, usabho, gandhāro, majjhimo, patīcamo, 
devato 47? nisado 1€? ti ete sattà sarà. Chajjagāmo, majjhi- 
magāmo, sādhāraņagāmo ti tayo gāmā, sarasamūhā ti 
attho. Manussaloke vadanavidhinà ek' ekassa sarassa tayo 
tayo mucchanà katvà ekavisati mucchana. Ek' ekass' eva 
ca sarassa satta satta thānabhedā, yato sarassa manda- 
taravavatthànam *? hoti, te ek’ ünapaüiasa thaànavisesa.*? 
Tisso duve catasso, catasso tisso *! duve catasso ti dvàvisati 
sutibheda icchità. Ayam pana ek' ekassa sarassa vasena 
satta satta mucchanā antarassa** ca ekāti samapaūīiāsāya 
mucchanānam yogyabhāvena vīņam sajjesi.** Tena vuttam 
samapaūiāsa mucchanā mucchetvā ti. Sesadeve jānāpento ** 
Sakkassa gamanakālan ti yojāna. 

3. Ati-r-ivdti ra-kāro padasandhikaro, ativa ativiyáti 
vuttam hoti. 

(4) AA III 390 


38 BGM methakā 46 Bm %maņdalā 
39 PBmP dhametabbā ** AGm dhovato; Bn dhevato 
10 AGN savaūiāsacchanā 48 BmP nisādo 
BG samaññasa- 4 AGmMM manātāra- 
M samaiifiasamupacchaná BG mandatāra- 
DA ?mucchanahi 59 BmP add ti 
41 Bm sammucchanam kátum $1 ABGGnM omit 
P sammuccha kátum $2 AGM antarakarassa 
44 ABGGM eva BG antar' antarassa 
43 BmP ?]oke- B antarasarassa 
M ?lokiyatam M antaratarassa 
* BG thānam 53 BmP vajjesi 


B2 tāna for thāna here and below 54 ABGGnM add kim 
45 AGm?sa; DBnmc'eküna- 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 313 


Pakau ... te ... agamāst maranabhayasantajjitattà 
taramānarūpo. Ten' ev' āha Nanu cáti *5 adi. 

4. Buddhā nāma mahākāruņikā, sa-devakassa lokassa 
hitasukh” atthāya eva uppannā, te katham atthikehi 
durupasankamā ti āha Aham sarāgo ti adi. 

Tad 5% antaram 59 patisallīnā ti yena antarena yena 
khanena upasankameyya, tad antaram 57 patisallīnā 
jhānam samāpannā. Tadantara-saddo 58 va etarahiti iminā 
samān' attho ti āha sampati-patisallīnā 59 vā ti. 

Sávesíti yathādhippetamucchanam ** patthapetvā vīņam 
vādento tamtam-thān'” uppattiyā pākatībhūtamandatāva- 
vattham *%! dassento sumadhura-kamalamadhupānamatta $?- 
madhukaravirutāpahāsinilakkhaņo ** pasannabhàni ** sama- 
ravam $5 tantissaram sávesi. 


Sakyaputto va jhànena ekodi nipa- 
ko sato, amatam muni jigimsaàn o *9 


Yathà pi muni nandeyya patvà sam- 
bodhim uttaman ti 


ce evam Buddhūtasamhiiā.*? Buddhüpasamhi- 
tattà 9 pana Buddhānam dhammasarīram ārabbha nis- 
sayam katvā pavattitā ti āha * dhammo araha- 
tām ivāti. Dhammūpasamhitā arahattū- 
pasamhitā ca veditabbā. 

5. Suriyasamānasarīrā "9 ti suriyasamānappabhāsarīrā.”! 
Ten’ āha Tassā kiráti adi. 

Yasmā Timbaruno gandhabbadevarājassa Suriyavac- 


55 DA omits ca % AGm ppannagana, 
5$ AGmM tad anantaram BG papannangana 
BG tasatantaram 65 ABGGMM samarasam 
5 AGM anantaram e6 BmP jigīsāno 
588 ABGGM antaram- 6 ABGGMM Buddhaguņū- 
33 DA adds ti pasamhitā 
$°, ABGGnM ?ppetam only $$ BmP *?saühità; M omis 
61] ABGGMM "mandātārava- 6 AGmM add Buddham ārabbha 
vattham Buddham nissayam katvā 
62 Bm komala-; P kāmala- pavattitā ti 
63 AGmM "karavirutāvahasīlam BG omit 
lakkhaņo *€ BmP sūriya- 
BG "karavirutam vahāsīlam 1 ABGGMM suriyavimānappa- 
lakkhaņo 


BmP *kāravi- 


II—X 


700, IO 
700, 12 


700, 25 
700, 30 


700, 30 
701, 4 


791, 5 


701, 8 
701, 8 


701, 14 
701, 15 


701, 21 
701, 22 
701, 32 
702, 1 

702, 10 
702, 21 
702, 25 


702, 28 
702, 28 
703. 3 
793, 3 


703, 10 


703, 10 


703, 12 
703, 15 


703, 18 
793, 23 


314 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


casa 22 añke 23 jātā, tasmā āha”* devarājānam nissāya tvam 
jātā ti. Kalyāņ angatāya kalyāņtti vuttā ti āha sabb' 
angasobhane "5 ti. 

Rāg' āvesavasena 7% pubbe vuttā gāthā īdāni pi tam eva 
ārabbha purato thitam viya alapanto vadatt. 

Thanūdaran ti payodharaūī ”” ca  udaraü ca 
adhippetan ti āha ikanavemajjhan udarat cāti. 

Kiūci kāraņan ti kiūci pīļanam. 

Pakatim jahitvā thitam abhirattabhāvena. 

Vām ūrū ti rucira-ūru, ten” āha vām ākārenāti ?* 
ādi. Vāma-vikasita-rucira-sundarābhirūpa-cāru-saddā 7° hi 
ek' atthā datthabba. 

Na tikhinan ti na tikkham na? lūkham na?! kakkhalam. 
Mandan ti mudu siniddham. 

Anekabhávo ti anekasabhávo, so pana bahuvidho nàma 
hotiti āha anekavidho jàio ti. Anekabhāgo* ti 
anekakotthāso. 

Tayà saddhim vipaccatan ti tayà sahitass' 
eva $3 me tam kammam vipaccatu,** tayà sah' eva tassa 


kammassa phalam anubhaveyyan ti adhippāyo. Tayā 


saddhim evdti *5 yathā cakkavattisamvattaniyam *$  kam- 
mam tassa nissandaphalabhütena itthiratanena saddhim 
yeva * vipakam deti, evam tam me kammam tayà saddhim 
yeva* mayham vipākam detu. 

Ekodtti ekodibhāvam gato, samāhito ti attho. 

Jigtmsānos? tī jigimsamāno hoti. Tathābhūto ** 
va jigimsati nāmāti yathā ** pathamavikappo vutto. Duti- 
yavikappena *' vicaratiti kiriyāpadam āharitvā attho vutto. ` 

Nandeyyan ti samāgamam patthento vadati atisassirīka- 
rūpasobhāya.! 


72 BmP ?vacchasa 822 ABGGnM ?bhàvo 

73 P ange $33 BmP sahitam yeva 

14 Bm adds yam Timbaruno 84 AGMM ?*tum; BG ?ccitum 
P adds yam s5 ABGGMM me vāti -- 

15 Bm "sobhanā ss BmP "niya ! 

76 BG nagosevasena | *...* BGomit 

7? AGm ?dharantara 87 AGM "samāno 
BGM *?dharanta BnP jigīsa- always; M jigissāno 

18 BG vāman”- : ss A vathā- 

733 ABGG™M vikata for vikasita $9 BmP tatha 

$9 BG omit 90 BmP °kappe pana 


61 ABGGnM omit 9 ABGGnM "rīkam rūpasobhāyam 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 315 


6. Samsandattti sameti, yāya mucchanāya yena 
ca ākārena tantissaro pavatto, tam mucchanam anativat- 
tanto ?? ten” eva ?$ ākārena gītassaro pi pavatto ti attho. 
Yena ajjhāsayena Bhagavā Paiicasikhassa gandhabbe vanņ- 
ņam kathesi, yad atthaiī ca kathesi, tam sabbam vibhā- 
vetum Kasma ti ādim āha. V” atth? bodhimūle eva samuc- 
chinnattā. Upekkhako Bhagavā anupalittabhāvato. Suv- 
muttacītto Bhagavá chandaragato sabbasma ca kilesa.- Yadi 
evam kasma Paficasikhassa gandhabbe vannam kathesiti 
aha Sace fanáti adi. 

Ganthūītā ti sandahitā,?+ tā pana nirantaram kathīyamānā 
rāsikatā?5 viya hotiti āha pindztā ti. | 

Vohāravacanan ti Bhagavato bhikkhünaün ca purato 
vattabbam upacāravacanam.** 

7. Utanaccantiyāti upagantvā naccantiyā. 

8. Kadā samyūlļhā ti ādīni vadanto pattsam- 
modatt. 

Vippakaram $1 dasseyyáti gath' atthábhinayavasena ?? 
naccam pi dasseya. 

Abhivadito Sakko devànam indo ti 
adinam, Tena kho pana samayenàáti adinam 
viya 98 sangitikarakavacanabhàave samsayo n’ atthi, Evañ 
ca pana Tathāgatā ti idha pana siyā samsayo ti 
dhammasaūgāhakatthereht thapitam badan 9? ti vatvā itaras- 
sāpi tathābhāvam dassetum sabbam1% etan 1% ti ādi vuttam. 

Vuddhivacanena 1 vutto ti Sukhī hotu Paūca- 
sikha Sakko devānam indo ti āsīvādam !*? 
vutto. Bhagavato pāde sirasā vandatiti 
vadanto, tathā !%$ vandanto 193 ca 193 abhivādeti nāma sukhī 
hotüti ādi'%$ āsīvādassa vadapanato.!*  Tathà pana 
āsīvādam vadanto abhivadati nàma, sabbakalam tath' eva 
titthanato. 


92 BmP "ttento 98 ABGGMM visese 
93 BmP add ca *9 BmP vacanan 
** AGn sandabbhità 19 Not found 1n DA. 
BG ndabbhità 193 ABGGnM vaddhi- 
95 BGM rasikathā T 102 BG abhivādam 
9 AGm °carana- e BP àsisavada here and below. 
+” ABG gāt- oF 103 BmP omit 


BmP addhakatābhi- 104 AGmM vādā- 


793. 35 


703,35, 794,2 
704, 2, 6 


704. 7 

704, 15 
704, 15 
704, 20 


704, 22 
704, 27 


704. 34 


795, I 


705, 1 


795. 4 


795. 5 
795, 5 
795, 6 


795,9 
795, 15 
705, 22 


705, 24 


795, 31 
795. 31 


705, 34 


795. 34 


795, 35 


795, 35 


795, 35 


3I6 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


o. Urum vepullam 19% dassati 106 dakkhatiti 19% urunda 
vibhatti-alopena. Vzuata 197 añganatthanam.195 

Yo! $akatiyà guhàya andhakáro so antarahito ti yo 1% 
tassam guhāyam !* Satthu samantato asitihatthato pà- 
ram !'! pākatiko andhakāro, so devānam vatth' abharana- 
sarir' obhàsehi antarahito, àloko sampajji.!? Asitihatthe 
pana Buddh' àloken' eva andhakàro antarahito, na ca 
samattho devānam obhāso Buddhānam abhibhavitum. 

Ciraptatikdhat ti cirappabhutiko aham. 

Attakaraņam "13 x atihi avivādādhikaraņatthāne nib- 
battattà. Kīľ ādīniti ādi-saddena dhammasavan ādim 
sanganhāti. 

Salaļamaya **-gandhakutiyan ti salaļarukkhehī raūā 
Pasenadinā kārita-gandhakutiyam. 

10. Ten assā ti tena phaladvayādhigamena pahīna- 
oļārikakāmarāgatāya assā Bhuījatiyā '!5 devaloke abhwrati 
yeva n atth. 

Nemisaddena tamhā samādhimhā vut- 
thito ti ettha abhippāyam ''$ ajānantā ' Ārammaņassa 
adhimattatāya samāpattito vutthānam jàtan" t1 mafi- 
fieyyun ti tam patikkhipanto Samāpanno saddam suņiti 117 ? 
No 38 vata e 113 vattabbo 9 ti āha. Sati ca ārammaņassa !* 
ghattanāyam !?? gahanena pi bhavitabban ti adhippàyena 
suníti vuttam. Itaro 


* Pathamam jhànam samāpannassa saddo kaņtako ” 
ti (e 


vacanamattam !?! nissáya sabbassápi jhànassa saddo kan- 
tako ti adhippàyena patikkhepam asahanto Nanu Bhagavà 


(e) Z VSM 269; £ A V 133; Dhs A p. 202 


15 ABGGm vephullam 141 ABGGnMP salala 

19 ABGGnM dayati rakkhatiti DA ?*mayam 

10” ABGG*MMP "tam 115 BmP bhūjatiyā 

198 BG ābham 116 BmP adhipp- 

19 BGM so I 17 Bm supatiti 

110 BmP "ya 118-118 DA nemiti with v.l. 

11 BmP ayam No vata re 

12 ABGGnM °pajjati 19 BBmGP "tabbe 

13 AGmMP attha- 120 BmP ārammaņasanghatta- 
BG atthakaranam 131 BG vacanam attham 


Bm adds nàma 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 317 


2. fe... bhanatíti imam eva suttapadam uddhari. Tattha 
yathā dosadassana-patipakkhabhāvanāvasena patighasafi- 
ñanam 122 suppahinatta 123 mahatà pi saddena arüpasamà- 
pattito na vutthānam, evam 


'* Uppādo bhayam anuppādo kheman ” ti (” 


ādinā samma-d-eva dosadassana-patipakkhabhāvanāvasena 
sabbāsam pi lokiyasaiīiāānam 1% 4 aggamaggena samatik- 
kantattà !?? àrammanádhimattatàya kadaci ?9 phalasama- 
pattito vutthānam hoti. Tathā pana ?” suppahīnattā 
patighasaūīiāānam sabbarūpasamāpattito vutthānam siyā.!*$ 
Pathamajjhànam pana appakam pi saddam na sahatiti tam 
samāpannassa '' saddo kaņtako '” ti vuttam. Yadi pana 
patighasaūiiāānam vikkhambhitattā mahatā pi saddena 
arūpasamāpattito vutthānam na hoti, pageva magga- 
phalasamāpattito.!?? Ten” āha Ttithatu 1%% nemisaddo 131 ti 706, 2 
ādi. Nemisaddenāti ca na-y-idam karaņavaca- 
nam '*? hetumhi, karaņe vā; atha kho sahayoge. Imam eva 
hi attham dassetum Bhagavā panāti ādi vuttam. 706, 5 
un Paripürakàáriníti?** paripuņņāni parisud- 706, 13 
dhāni ca katvā rakkhitavatī. 
Dhi 134 itthittan 135 ti ādi tattha virajjan' ākāradassanam. 706, 15' 
Dhi itthibhāvam,"% itthibhāvassa dhikkāro hotūti '*7 attho. 
Alan ti patikkhepavacanam, payojanam n' atthiti attho. 706, 15 
Virājentī 399 ti jigucchanti.5?  Eíà sampatiiyo ti * cakka- 706, 19, 20 
vattisiri-àdikà età yathavuttasampattiyo.M9 * 


Tasmā pubbaparicayena upatthitantkanizvasena. 706, 27 
 Upatthānasālan ti Sudhammam devasabham. 706, 28 
(? Pts I 59 
122 ABGGm °sañña 14 BmP and DA omit 
133 AG™ nappa- 1355 AGmM itthattam 
1*4 BG °pañña- BG ittham 
125 ABGGM "kkantā DA itthattam with v.l. 
126 BmP na kadāci itthīttam 
127 BmP add na 136 ABGGMM omit 
128 BmP hoti 137 BG hotīti 
129 ABGGNM agga- 138 Bm Cjeti 
130 BmP omit 139 BmP "cchati 
131 BmP cakkanemi- *...* BGomit 
132 AGM kāraņa- | 140 AGm °samapattiyo 


133 M "kāranfti 


706,31; 797,9 


797, 9 


707, 12 
707, 13 
707, 17 
797, 23 


707,35; 708,3 


708, 3 


708, 10 
708, II 
708, 25 


708, 26 
709, I 


799, 5 
799, 12 


799, 12 
799, 14 


318 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


So ti Gopakadevaputto. Vaddhetvā vaddhetvā 11! ti tomar' 
ādī!*? vaddhentena !3 viya codanavacanam parivattetvā 144 
parivattetvā.!tt Gālham vijjlutabbā tī daļhataram 5 ghatte- 
tabbā.s 

Kuto mukhā ti kuto pavattañāņamukhā.™? Ten’ āha 
aūtavihītakā 3 ti. 

Katapuññe 149 ti 150 samma 151 katapuññadhamme.152 

Dāyo 153 ti lābho. So hi yehi'** dīyati, tehi dātabbattā 
dàyo; yesam diyati, tehi laddhabbattā lābho ti ca vuccati. 
Saūkhāre ... pe ... patitthahimsu katādhikārattā. Taitha 
Távatimsabhavane /hitànam yeva nibbatto yathā Sakkassa 
Indasālaguhāyam thitass' eva Sakk' attabhāvo.!5 

Nikantin 15% ti tasmim gandhabbakāye ālayam samuc- 
chinditum asakkonto.!57 

12. Attanā va veditabbo ti attanā va adhigantvā veditabbo, 
na parapaccayikena. 

Tumheht vuccamānānīti kevalam tumehehi vuccamānāni. 

Vitāyāmāti"s  visittham 5?  virlyam santāne 160 
pavattema. 

Pakatiyā ti rupāvacarabhāvena. Anussaran !*! ti và 
pātho. 

Kāmarāgo eva !%? chandarāgo ti ādi pavattibhedena 
samyojan” atthena kāmarāgasamyojanāntti,!$3 yoga-ganth' 
ādipavatti-ākārabhedena '%* kāmabandhanānīti ca vutto. 

Pápimayogániti ettha pana sesayogaganthānam 16 pi 
vasena attho veditabbo. 


141 ABGGnM once only 152 ABGGmM *?dhammo 
BG vaddhetvā BnP °puññe- 
Bhm vattetvā vattetvā 133 AGmM dayo; BG omit 
P vattetvā 154 BmP omit 
DA vattetva fwice 155 AGM sakkagāttabhāvo 
142 Bm ?adim 156 ABGGMP "ti 
M3 BmP vattentena 157 BmP na sakk- 
14 Bm "vattetvā 158 Bm viyāyāmāti 
145 BmP gāļha- P vissāyāmāti -. 
146 AGmM sabbetabbā (graphic 159 BmP vissattham 
confusion) 166 BGM "tānema 
M" ABGGnM pavattam- 11 ABGGmM anussan 
M8 DA ?vihità 162 BmP add chando rāgo 
149 AGmM omit; BG "puūīian 163 DA omits rāga 
150 AGmM omit 164 AGm yog' atth' ādi- 


1531 AGmM omit; BG saha BGM yo ganthā ti- 


165 ABGGNMM "gandhānam 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 319 


Duvidhānan ti vatthukāma-kilesakāmavasena duvidhā- 
nam. 

Ettha15a ki 1658 iattha kin ti padadvaye kin ti nīpātamat- 
tam. Cátuddisabháve 199 ti tesam Buddh' àdinam tinnam 
ratanánam  catuddisayogyabhàve 1867 appatihatabhave.165 
Buddharatanam hi mahākāruņikatāya anàvaranananataàya 
paramasantutthatāya ca cātuddisam; dhammaratanam 
svākkhātatāya, saūgharatanan suppatipannatāya. Ten’ 
āha sabbadzsāsu asajjamāno ti. 

Majjhimassa pathamajjhānassa adhigatattā tāvad 16° 
eva 16 kāyam brahmapurohitam adhigantvā tāvad eva 
purimam jhānasatim patilabhitvā tam jhānam pādakam 
katvā vipassanam vaddhetvà orambhàgiyasamyojanasa- 
mucchindanena maggaphalavisesam anāgāmiphalasankhātam 
visesam ajjhagamsw adhigacchimsu. Keci pana kāmā- 
vacar' attabhàven' eva maggaphalāni adhigacchimsūti 
adhippāyena pañcamajjhānassa 17° anadhigatatta !?!* suddh' 
āvāsesu na uppajjimsu, pathamajjhānalābhitāya pana 
brahmapurohitesu nibbattimsūti vadanti. 

I3. Visuddho ti visuddha-ajjhāsayo, upanissayasampanno 
ti adhippāyo. Gāmakammakaraņatthānan ti gāmikānam 
upatthānatthānam vadati. Tāvataken evāti attanā sodhitat- 
thāne aiifiassa āgantvā avatthānen' eva. Satim pattlabhitvā 
ti: «Aho mayā katakammam saphalam jātan ti yoniso!”* 
cittam uppādetvā. Pāsāye ti maggamajjhe uccatarabhāvena 
thitapāsāņe. Uccāletvā ti uddharitvā. 

Etassa saggassa gamanamaggan ti etassa chand' ādīnam 
uppattitthānabhūtassa saggassa gamanamaggam puūna- 
kammam. | 

Surācātivasena !73 laddhabbakahāpaņam !74 cātikahāta- 
nam.1?*5 PDaņdavasena laddhabbabali!7$ daxdabali. Gaha- 


1658 DA omits 171 AG™m adhi- 

166 AGM catuddasa- 172 BG insert a long continuous 

167 BG catusāyogyabhāvena passage which should occur later, 
Gm *ddisā- probably due to mixing up of 
M cātuddisā- ola leaves in parent copy. 

168 AGM omit bhāvena 1735 BmP sugativasena 
BnP ?hata- 174 BmP laddhabbam kahāpaņaūi 
M appatigata- 175 BmP cāti kahā- 

169 AGm deva 176 BmP laddhabbam- 


170 BmP paīūicamassa- 


709, 26 


710, I 
710, 2 


719, 3 


710, 16 


710, 16 


710, 17 


710, 24 
710, 27 
710, 29 
710, 30 


711, 6 


711, 7 
71I, 2I 


711, 32 
711,33; 712,3 


712, 4 
712, 5 
712, 23 
713, 7 


713, 12, 14 
713, 15 


713, 18 


713, 24 


713.33; 714,8 
714, 8 


714, II 
714, 12 


715, 17 
715, 26 


716, 1 
716, 2 
716,2 


320 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


patikā kim karissantiti gahapatikā nāma atavikā !'7 viya 
na 178 visamanissità,!?? te na kiüci !5? anattham karissanti. 
Evam Tayà jānamānena kasmā mayham 151 na kathitan ti 
yadi pi pubbe na kathitam, etarahi pana bhayena kathitam. 
Mā mayham dosam kareyyātha ārocitakālato patthāya na 
mayham doso ti vadati. Nzbaddhan !*? t1 ek' antikam. 

Pisunesíti!93 pisunakammam akāsi, tumhākam antare 
mayham pesufiiam upasamharatiti attho. 

Puna aharaniyam9* brahmadeyyam katvā. Mayham 
piti mayham pi atthaya, mam uddissa pufižakammam 
karotha. Nil' uppalam nàma vikasamanam udakato uggant- 
và va vikasati, evam ahutvā axnto-udake pupphitam nī! 
uppalam viya. Amhākam pana idam puiūifiakammam bhav' 
antarūpapattiyā vinā imasmim yeva attabhāve vipākam 
detiti yojanā. Cīntāmattakam piti domanassavasena cintā- 
mattakam pi. 

Pagevāti !*5 kālass” eva, ativiyapāto ti attho. Kanni- 
kūpagan 15% ti kannikayogyam.!?? Tacchetvā 15% maitham 189 
katvā kaņņikāya kattabbam sabbam '%? nitthapetvā. Tathā 
hi sā vatthena vethetvā thapitā. Cayabandhanam 191 sālāya 
adhitthānasajjanam.'?? Kayņikamaūcabandhanam 3 kaņ- 
ņik” ārohaņakāle !?* aruhitvà avatthana-attakaranam.!95 

Yassa atthate 19% phalake yassa phalake atthate ti yojanā. 

Avidūre ti sālāya, koviļārarukkhassa ca avidūre. Sabba- 
jetthikā sabbāsam tassa bhariyānam jetthikā Sujātā. 

Tass' eváti Sakkass' eva. Santtke ti samipe santikāvacarā 
hutvā ntdbattā.  Dhajena !?? saddhim  sahassayojaniko 
pasado. 


17 BM āța- 188 DA tacchitvā 

178 BmP omit 189 ABGGmM pattha 

179 BGM visamavissitā DA vattam with v.l. mattham 

180 BmP kañci 19 BG omit 

11 DA omits 191 BG ya ca bandhanam 

182 DA nibandham DA yavabandhanam . 

183 DA pisuneti 192 ABGGmM ?tthanam- 

184 ABGGmM arahaniyam 133 ABGGmM omit 
P asaraniyam 134 ABGGM kannikaroharanakale 
DA āharanīyam wttk v.l. 195 AGmM "andhakāraņam 
sāraņīyvam BM "andhakaraņam 

185 AGGMM pagetaran ti P ?atthakaranam 
B pagevataran ti 196 ADBGGnM atthake 

16 BG ?*küpaman 197 ABGGmM vañjena 


1" ABGGnM kannikàyo 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 32I 


Kakkataka-vijjhana-sūlasadīsan 198 ti kakkatakam 9? gaņ- 
hitum tassa bilapariyantassa vijjhanasücisadisam.?9? 

Maccharūpenāti matamaccharūpena. Osaratžti pilavanto 
gacchati. Tassāpt bakasakuņikāya pafcavassasatān āyum 
ahost, devanerayikānam viya manussa-peta-tiracchānānam 
ayuno aparicchinnatta. |Ukkuithtm akāstti uccāsaddam 
akasi. 

Pubbasannivāsenāti purimajātīsu cirasannivāsena. Evam 
hi ekaccānam ditthamattena pi sineho uppajjati. Ten' āha 
Bhagavā: 


** Pubbe va sannivāsena paccuppannahitena vā 
Evam tam jàayate pemam uppalam va yathodake " ti (2) 


Avasesesáti asure Sakkam thapetvà dvisu devalokesu deve 
va sandhaya vadati. 

Atthantssītan t1 attano paresaü ca attham eva hitam 
eva nissitam, tam pana sukhassa nidànan ti aha kāranants- 
sitan ti. 

 [Pathamaka-bhanavaram] 29 


2.1. Ktm-samyojanā ti kīdisā  samyojana. 
Satte anatthe samyojenti ! bandhentiti ? samyojananiti aha 
ktm-bandhanā,3 kena bandhanena baddhā ti. 

Puthukāvyā ti bahū sattakāyā ti āha bahujanā ti. 
Veram vuccati doso ti āha Averā t appatghà ti. 
Ávudhena * sarire dando 5 ávudhadando, dhanassa dàpan' 
atthena * dando * dhanadando, tad ubhayákaranena tato 
vinimutto a d a » d o.? 

Sampattiharanato saha anatth' uppattito ?* ca sapatto 
patisattüi aha Asafattà tt apaccatimkā tī. Vyapaj- 


€?) ] I1 235; Vin A I 47 


198 BG omit * ABGGnM àyu- 
DA kakkata- 5 ABGGMM daņdanam 
19 ]mP ke 6 A jhāpanajhāna 
200 ABGGNMM vikhanana- BGM jāpanan; GM jhāpanan 
? Not in MSS. * BGGnM omit 
1 ABGGNM *janti s ABGGmM adaņdā 
? BmP *?dhantiti ° BG "uppattikaraņato 


3 DA omits 


716, 33 
717, 9, 10 
717, 14 
717, 2I 


718, 7 


718, 13 


718, 22 
718, 22 


718, 24 


718, 24 
718, 25 
718, 25 
718, 26 
718, 26 


718, 27 | 


718, 27 
718, 27 
718, 27 
718, 28 
718, 29 
718, 28 


718, 30 
718, 32 
718, 31 
718, 32 
718, 32 


718, 34 


719, 4 


719, 4 


322 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


jham  vuccati cittadukkham, tam-virahità '?^ Avyā- 
pajjhā ti āha vigatadomanassā ti. Pubbe averā ti 
padena baddh” āghātatābhāvo '! vutto. Ten āha appa- 
tighā ti. Averino ti pana iminà?? kopanamattassa !* 
pi anuppādanam. Ten' āha kattkaci kobam anuppādetvā ti. 
Viharemūti ca padam purimapadehi yojetabbam 
averā viharemūti ādinā. Ayaū ca aver' ādibhāvo samvi- 
bhāgena pākato hotiti dassetum accharāyāti ādim vatvā 
Iti ce nesam hotíti vuttam. Citt' uppatti dalha- 
tarà pi hutvā pavattatiti '5 dassetum dānam datvā pūjam 
katvā ca patthayanttti vuttam. Ií$ ce ti ce-saddo an- 
vayasamsaggena 1€ parikappetiti aha evañ ca nesan ti. 

Yāya kāyaci paresam sampattiyā khīyanam usūyanam 
asahanam lakkhaņam etissāti barasampatti-khīyanalakkhaņā, 
yad aggena attasampattiyā parehi sādhāraņabhāvam asaha- 
nalakkhanam, tad aggen' assa nigühanalakkhanan ti pi 
vattabbam. Tathā hi 'ssa porāņā 


“Mā idam acchariyam afiüesam hotu, mayham eva 
hotüti macchariyan " ti t 


nibbacanam vadanti. 
Abhidhamme 


“Ya paralābha-sakkāra-garukāra-mānana-vandana-pūja- 
nāsu issā issāyanā ” ti (b) 


ādinā nikkhepakaņde 
'* Yà etesu paresam làbh' ádisu kim iminà imesan ” ti (9!) 
ādinā tam-samvannanàyaü ca vwilàn' eva. Tasmà tattha 


vuttanayen' eva veditabbāniti adhippāyo. Yasmà pana 
issámacchariyàni bavhadinavàni,!? tesam vibhāvanā lokassa 


(à -+ VbhA 513 (!! Dhs 1121 (b) DhsA p. 373 


1  BuP tabbirahità 
12 BmP sambaddh' āghātakābhāvo 


16 AGM anvasaggena 
BG anvayasaddena 


12 BmP add pi M anvasavasaggena 
13 BG kopānatthassa 1! AGIM brahmādīnavāni 
BmP kopamattassa (corrupt) 
14 ABGGNM ca BG bbhamàdinavàni (corrupt) 
15 ABGG9M pavattiti Bn bahvadi- 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 323 


bahukārā, tasmā abhidhamm' atthakathāyam vibhāvite !* 
pi te! ditthadhammike pi samparāyike pi ādīnave dassento 
Āvāsamacchariyena panāti ādim āha. Etthāti etesu issāmac- 
chariyesu, etesu và àvàsamacchariy' àdisu paficasu mac- 
chariyesu. Sankàáram sisena ukkhifitvà ? wicarati tattha. 
laggacittatàya,?? nihin' ajjhasayataya ca. Mamáti maya, 
ayam eva vā patho. Lohitam pi mukhato wuggacchati citta- 
vighatena santattadayataya. Kwcchiwirecanam hoti jathar’ 
aggito.?! Aūīo ** vibhavapativedhadhammo *3 ariyānam 
yeva hoti, te 24 ca 24 tam na maccharāyanti, macchariyassa 
sabbaso pahinatta. Pativedhadhamme macchariyassa asam- 
bhavo eváti aha jfariyaitidhammamacchariyena cáti.. Van- 
nņamacchariyena dubbanņo, dhammamacchariyena elamūgo 
duppaüiüo hoti. 4$: cáti adi paticannam macchariyànam 
vasena kammasarikkhakavipākadassanam.** Āvāsamaccha- 
riyena lohagehe $faccati paresam àvàsapaccaya-hitasukha- 
nisedhanato.*$ Kulamacchariyena appalābho hoti parehi 
kulesu laddhabbalābhanisedhanato, atpalābho ti ca alābho 
tiattho. Làbhamaccharvyena güuthaniraye nibbattati Yabhahetu 
parehi laddhabbassa ?7 assādanisedhanato. Sabbathā 28 pi 
nirassádo hi güthanirayo. Vanno nama na hottti sarīravaņņo 
gūthavaņņo ti duvidho pi vaņņo nāmamattena pi na hoti, 
tattha tattha nibbattamāno virūpo eva hoti. Sampattini- 
gühanasabhavena?? macchariyena vidūsite 3? santāne?! ye- 
bhuyyena guņā patittham eva na labhanti, ye ca patittha- 
heyyum,?? tesam pi vasen' assa vanno na bhaveyya.?? Te hi 
tassa loke rattim ?* khitta sarà viya na paüiiaàyanti. Dham- 
mamacchariyena kukkuļaniraye * nibbattati saddhammassa 35 
vasena 35 parehi laddhabba-kilesapariļāha-vūpasamassa ni- 


sedhanato, mahābhitāpo hi kukkulanirayo.* Sot ātattimag- 
18-18 Bm ?*vyitànam pi tesam 27 ABGGMM ?*bbam 
19 BmP add va 28 ABGGMM sabbatthā 
20 BGM ugga- 29 ABGGNM "nigūhanabhāvena 
+1 ABGM "aggino 3*9 BmP virüpite 
B"P atijal” aggino 31 ABGGnM sattà 
22 ABGGmM aññathā 3? ABGGmM °tthateyyum 
23 AGmM pi vibhāva vā pati- 33 BGM bhāve- 
BG bhāvanā vā pati- 34 ABGGNMM ratti 
*! BG tena *...* BnP omit 
25 ABGGNM *sarikkhavipáka- *5 AG" saddhammassavane 


26 ABGGNM ?nibbedhanato B saddhammavasena 


719, 


719, 


4 


5 


719, 8 


719, 
719, 


719, 
719, 
719, 
719, 


719, 
719, 
719, 


8 
9 


17 
18 
18 


719, 20 


719, 20 


719, 22 


719, 23 


719, 25 
719, 25 
719, 25 


719, 26 


719, 26 
719, 28 


719, 29 
719, 29 


719, 30 


719, 31 


719, 31 
719, 32 
719, 33. 34 
719, 36 


720, I 
720, 6 
720, 6, 7 
720, ?, 10 
720, II 


324 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


gena pahīyati apāyagamanīyabhāvato.$ Ver ādīh 37 na 
parimuccantt 38 yeva tapparimuccanāya *? icchāya apattab- 
battā,* jāti-ādi-dhammānam sattānam jāti-ādīhi viya. 

Tīņņā m-ettha kankhā ti ma-kāro padasandhi- 
karo. Etasmim paūhe ti etasmīm Kim-samyoyanā 
nu kho ti evam ñātum icchite atthe. Tumhākam 
vacanam sutvā ti Issa-macchariyà-samyo- 
janā ti evam pavattam tumhākam vissajjanavacanam 
sutvā. Katkhā tiņņā ti yathāpucchite atthe samsayo 
tirito t! vigato desanánusaranamaggena,*? na *? samuccheda- 
vasenáti àha Na maggavasenáti adi. 

Ayam pi kathaūkathā vigatā ti kaūkhāya ** vigatattā eva 
tassā pavatti-ākāra-visesabhūtā ' Idam katham, idam 
kathan '” ti ayam pi kathankathā vigatā apagatā.!? Ndàn' 
ādīni Mahānidānasuttavaņņanāyam vuwtt' atthān eva. 

2. Piyānam attano pariggahabhūtānam sattasankhārā- 
nam parehi sādhāraņabhāvāsahanavasena nigūhanavasena 
ca pavattanato fiyasaltasankhàranidánam | macchariyam. 
Appiyànam pariggahabhūtānam sattānam saünkhàránan ca 
asahanavasena pavattiyā apptyasattasankhāranidānā tssā. 
Yam hi kiūci appiyasambandham bhaddakam pi tam 
kodhanassa appiyam eváti. Ubhayan ti macchariyam issà 
cáti ubhayam. Übhayanidàánan ti piyanidanaü c' eva appi- 
yanidānaī ca. Piyā tiitthā. Keļāystā ti dhanāyitā. Mamā- 
yitā ti mamattam *$ katvā pariggahitā. Issam karottti 
kim imassa iminā ti tassa piyasatta-lābhāsahanavasena *” 
usūyati. Tam eva piyasattam yāctto. 

Aho vat' assdti sādhu vata assa. lmassa puggalassa 
evarūbam piyavatthum na bhaveyydti tssam karoti usūyam 
uppādeti. Dhanāyantā *$ ti kelāyantā. Apptye * ti appiye 
satte*? tesam satāpato.*? Assāti puggalassa, yena te laddhā. 


3$ AGmM "gāminiya- 44 GmM sankhāya 
BG ?gàminiyaà- 45 ABGGMM avigatā 
37 Bime rāg' ādīhi 46 BG mam' attham 
GM imerādīhi(?) 47 BG pariyasatta- 
38 DA "muccisanti 48 Not found in DA. 
39 ABGGNM ?muccantissa 49-49 ABGGMMP appiyehiti 
4 BmP appa- appiyehi sattehi 
41 BmP tarito DA appiyehi 
42 Bm ?nussarana- 59 AGm sakasane; BG sakàyato 


4 ABGGNM omit M sakāsato 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 325 
Te ti sattasankhārā. Sace $i amanápa honti appiyehi 
samudāgatattā.  Viparītavuttitāydti ayathāvagāhitāya.”! 
Ko añño evarūpassa lābhtti tena attānam sambhāvento issam 
vā karoti. Aññassa tādisam uppajjamānam disvā:5? Aho 
vat' assa evarüpam na bhaveyyáti issam và karoti; ayañň 
ca nayo hetthà vuttanayattà na gahito. 

Vatthukāmānam pariyesanāvasena ** pavatto chando 
pariyesanāchando. Patilābhapaccayo chando paģslābhachan- 
do. Paribhufijanavasena pavatto chando paribhogachando. 
Patiladdhānam sannidhāpanavasena sangopanavasena ca 
pavatto chando sannidhichando. Ditthadhammikam eva 
payojanam cintetvā vissajjanavasena pavatto chando vissaj- 
janachando. Ten' āha Katamo ti ādi. Svāyam* pafīcavidho 
pi atthato taņhāyanam evāti āha taņkāmattam evāti. 

Evam vutto ti 


** Lābham paticca vinicchayo ” ti 


evam Mahānidānasutte vutto vinicchayavitakko vitakko nàma, 
na yo koci vitakko. Idāni yathāvuttam vinicchayavitak- 
kam atth' uddhàranayena niharitvà dassetum V znic- 
chayo ti ādi vuttam. Afthasatan ti atthādhikasatam, 
tañ ca kho taņhāvicaritānam satam, na yassa kassaciti 
dassetum itaņhāvicaritan ** ti vuttam. | Tanhàvinicchayo 
nāma taņhāya vasena vakkhamānanayena ārammaņassa 
vinicchinanato.5? Ditthidassanavasena 


*' Idam eva saccam mogham afifian "' ti (9 
vinicchinanato 58 dtithtvinicchayo nama. Ittham paņītam 
anittham hīnam,*? piyāyitabbam piyam, na % piyāyitab- 
bam % appiyam, tesam vavaithānam taņhāvasena hot. 
Tanhávasena hi ekacco kaíici vatthum panitam maíifiati, 


to D II 58 (4) D I 187 
$1 AG ayathāvahāhitāya ss ABGGmMP add satan 
BG yāthāvagāhi- 9  AGm ?cchanato; BGM *ccha- 
BrPayā. — 58 ABGGnM nicchinnato — 
52 BmP pi znstead 5» Bm appanitam 
$3 Bm ?yesana- 60 BMP appiyāyi- 
5 BmP ayam | 61 BmP na hoti; DA-na hoti with 
55 ABGGNMM omit v.l. hoti 


720, II 
720, 1I 
720, 12 


720, 16 


720, 17 


720, 17 
729, 17 
720, 18 
720, 34 
720, 35 


720, 35 
720, 36 


720, 36 
720, 38 


720, 38 


721, 1,2 
721, 2 
721,2 


721, 3, 10 


721, 12 


721, 17 
721, 18 


721, I9 


721, 22 


721, 23 
721, 23 
721, 26 


326 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ekacco hīnam, ekacco piyāyati, ekacco na piyāyati. Ten' 
aha Tad eva hiti ādi. Dassāmtti iīdam vissajjanachande 
vuttanayena c' eva vattūpanissayadānavasena ca veditab- 
bam. Tam pi hi * taņhāchandahetukan ti. 

Yattha 95 sayam uppajjanti,$? tam santānam ** samsàre 
papaicenti 95 cirāyantīti 6€ papañcã. Yassa vā *” uppannā, 
tam ratto ti vā matto *? ti vā micchābhinivittho ti và 
papañcenti ®© byafijentiti papaiīcā. Yasmā taņhādit- 
thiyo adhimattā hutvā pavattamānā tamsamangīpuggalam 
pamatt' ākāram " pāpenti,”! mano pana Jatimad' adi matt' 
ākāram pi, tasma Matía-pamatt' akàárapápam' atthenāti 
vuttam. Sankhà vuccatt kotthàso ** bhagato "* sankhayati 
upatthatiti. Yasmà papaficasaniüà tam-tam-dvaravasena 
ārammaņavasena ca bhāgaso vitakkassa ”* paccayo 7* 
hoti,”6 na kevalam,”” tasmā papaicasaūiāsaūkhānidāno 
vitakko vutto; papancasanftianam và anekabhedabhinnattà 
tamsamudayo papaficasannasankha ti vutto. 
Papaficasafifiasankhagahanena ca anavaseso dukkhasamu- 
dayo 28 vutto tam-tam-nimittattà "? vattadukkhassáti. 

3. Yo wirodho vüpasamo ti nirodhasaccam aha. Tassa 
sārupģan ti tassa papafcasafünasankhanirodhassa 9 vü- 
pasamassa adhigamūpāyatāya sāruppam anucchavikam, 
etena vipassanam vadati. Tattha yathāvuttanirodhe āram- 
maņakaraņavasena gacchati pavattatiti tatthagāminī, etena 
maggam. Ten' āha saka vipassanāya maggam pucchatīti. 

Pucchitam eva kathitam. Yasma Sakkena devānam indena 
papaficasafüifiasankhaà-nirodhagàmini patipadā pucchitā,*! 
Bhagavā ca tad adhigamūpāyam arūpakammatthānam 
tassa ajjhāsayavasena vedanāmukhena kathento tisso ve- 
danā ārabhi, iti pucchitam eva kathentena pucchānusandhi- 


62 BG add chandā 73 Bm bhāgaso 

63-63 BG omit ^^ BG upatthayatiti 

64 ABGGNMM sattānam 75 ABGGNM add ca 

65 ABGGNMM papaīceti 76 BmP paccayā honti 
66 BmP vitthārayantīti 7 ABmGmP kevalā 

6 BmPca 78 M "samudāyo 

65 BmP satto 9 AGmM tam once only 
6 ABGGMM *?canti BG tannimittam tā 
70 BG pavatt- 80 Bm °sañkhaya- 

"1 BG thàpenti P omits saūkhā 


72 DA wrong punctuation 8! AGm samucchitā 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 327 


vasena sánusandhim eva kathitam. Na hi Buddhānam ana- 
nusandhikā kathā nāma atthi. Idāni 'ssa vedanāmukhena 
arüpakammatthanass' eva kathane kàranam dassetum 
Devatüánam híti àdi vuttam. Karajakāyassa sukhumatā- 
vacanen' eva accantamudu-sukhumālabhāvā pi vuttā evāti 
datthabbam. Kammajan ti kammajatejam. Tassa bala- 
vabhāvo uļārapufīfiakammanibbattattā, ativiya garu-ma- 
dhura-siniddha-sudhāhārajīranato 8 ca. Ek” āhāram píti ek' 
āhāravāram pi. Vilīyantiti etena karajakāyassa mandatāya 
kammajatejassa balavabhāvena āhāravelātikkamena nesam 
balavati dukkhavedanā uppajjamānā supākatā hotiti das- 
seti. Nidassanamattafi c' etam, sukhavedanà pi pana tesam 
uļārapaņītesu ārammaņesu uparūpari anuggahavasena ** 
pavattamānā supākatā hutvā upatthāti yeva. Upekkhā pi 
tesam kadāci uppajjamānā santapaņītarūpā eva itthamaj- 
jhatte eva ārammaņe pavattanato. Ten” ev āha Tasmā 
ti ādi. 

Rūpakammatthānan ti rūpapariggaham, rūpamukhena 
vipassanābhinivesan ti attho. Arūpakammatthānan ti 
etthápi es' eva nayo. Tattha rüpakammatthànena samathá- 
bhiniveso pi sangayhati, vipassanābhiniveso pana idhádhip- 
peto ti dassento rūbapariggaho arupapariggaho ti pi ** etad 
eva vuccattti āha. *5 Catudhātuvavatthānan ti ettha yebhuy- 
yena$5 catudhātuvavatthānam vitthārento rūpakammat- 
thānam kathetiti adhippāyo. Rūpakammatthānam dassetiā 
va katheti evam rūpakammatthānam*%$ vuccamānam sutthu 
vibhūtam pākatam hutvā upatthātiti. Etena idhāpi rūpa- 
kammatthānam ekadesena vibhāvitam evāti vadanti. 

Kāmañ c’ ettha vedanāvasena arūpakammatthānam 
āgatam, tad afifiadhammavasena pi arüpakammatthàánam $7 
labbhatiti tam vibhagena dassetum Ttvzdho hiti ādi vuttam. 
Tattha abhiniveso ti anuppaveso, àrambho ti attho. Árambhe 
eva hi ayam vibhágo, sammasanam pana anavasesato va 
dhamme pariggahetvā *$ pavattati.*? Pariggalnte rūbakam- 


82 ABmGmP ?suddh' ahàra- s6 ABGGMM arūpa- 

83 AGMM anigga- 8? ABGGnM add kathà 
BP aniggahaņavasena 38 ABGG" add va 

84 ABGGMM omit M adds tava 


85-85 AGM omti 89 BmP add ti 


721, 28 
721, 30 


721, 31 
721, 32 


721, 33 
721, 35 
721, 35 
721, 36 


722, 3 


722, 5 


722, 8 
722, 8 


722, 10 


722, 1I 


722, II 


722, 12 


722, 13 


722, 15 


328 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


maithāne ti idam rūpamukhena vipassanābhinivesavasena % 
vuttam, arüpamukheua pana ?! vipassanábhiniveso yebhuy- 
yena samathayanikassa icchitabbo, so ca pathamam jhàn' 
ahgani pariggahetvà tato param sesadhamme parigaņhāti. 
Pathamábhinipáto ti sabbe cetasikā citt' āyattā cittakiri- 
yabhāvena ** vuccantiti phasso cittassa pathamābhinipāto 
vutto. Tam àrammanan ti yathàpariggahitam rüpakammat- 
thanasafifitam àrammanam. Uppannaphasso puggalo cit- 
tacetasikarāsi ** vā ārammaņena phuttho phassasahaj ātāya 
vedanāya tamsamakālam eva vedeti, phasso pana obhāsassa 
viya padīpo vedanādīnam paccayaviseso hotiti purimakālo 
viya vuccati, yà tassa arammanábhiniropanatà ** vuccati. 
Phusanto ti àrammanassa phusan' àkàárena. Ayam hi 
arūpadhammattā ekadesena analliyamàno ?5 pi rüpam viya 
cakkhum, saddo viya ca sotam, cittam àrammanaü ca 
phusanto viya sanghattento viya ca pavattatíti99 Tathàa 97 
h' esa saüghattanaraso ti vuccati. Arammanam anubha- 
vantī ti issaravatāya visavitāya sāmibhāvena ārammaņa- 
rasam ** samvedentī.** Phass' ādīnam hi sampayuttadham- 
mānam ārammaņe ekadesen” eva pavatti phusan' ādimatta- 
bhāvato, vedanāya !'? pana itth' àkara-sambhog' ādivasena 
pavattanato !?! àrammane nippadesato !'? pavatti. Phusan' 
ādibhāvena hi ārammaņagahaņam ekadesánubhavanam,!9 
vedayitabhāvena gahaņam yathākāmam sabbānubhava- 


„nam,'%% evamsabhāvān” eva '5 tāni'5 gahaņāniti na 


vedanāya viya phass' ādīnam pi yathā sakakiccakaraņena 
sāmibhāvānubhavanam codetabbam. Vijānantan 99 ti 
paricchindanavasena 17 visesato jānantam.!?$ Viññanam 
hī minitabbam vatthum nāļiyā minanto puriso viya āram- 
manam paricchijja vibhàventam pavattati, na saññā viya 


*0 BmP ?nivesam sandhāya 19? ABGGnmM vedanā 

91 ABGGNM omit 19! AGm pavattano 

92 BMP *kiriyā- 102 BG nippadeso 

95 AGMM "cetasikā- 105 BG *desenánu- 

*^ BmP "niropanalakkhaņatā M "desanānu- 

95 AGM anālayamano 104 BG saddhānubhāvanam twice 
BM analayamāno 105 BG eva bhāvān' ev' età ti 
G analayamano M evam bhāvān' evāti 

96 ABGGMM pavattīti 106 ABGGNM vijānanan 

97 BG yathā 107 B paripphandana- 

*5 AG" àrammanasamrasam 1$ ABGGmM jana only 


9 ABGGNM vedentī 


SAKKAPANHASUTTAVAŅŅANĀ 329 


saünjananamattam !9? hutvà. Tathà hi tena !!? kadàci lakkha- 
nattayavibhàvana pi hoti. Idha !!! pana phass' àdinam tassa 
tassa pākatabhāvo paccayavisesasiddhassa pubb’ ābho- 
gassa '!!? vasena veditabbo. Evam tassa !!3 pākatabhāve pi 


“ Sabbam bhikkhave abhiññeyyan ” ti (e) 
“ Sabbañ ca kho bhikkhave abhijānan ” ti (0 


ca evam ādi vacanato sabbe sammasanūpagā dhammā 
pariggahetabbā ti dassento Tattha yassdti ādim āha. Tattha 
phassapaūcamake 14 yeydti avadhāraņam tad antogadhattā 
taggahapnen' eva gahitattā catunnam arūpakkhandhānam. 
Phassapaficamakagahaņam hi tassa 115 sabbacitt' uppada- 
sādhāraņabhāvato. Tattha '!% ca phassa-cetanāgahaņena 
sabbasankharakkhanda-* dhammasangaho cetanappadhā- 
nattà 117 tesam. Tathà hi suttantabhājaniye Sankhārak- 
khandha *-vibhange 
"* Cakkhusamphassajà cetana " ti te 


àdinà cetanà va vibhattà, itare pana khandhà sarüpen' ev 
gahita. Vatthunissità !!$ ti ettha vatthu-saddo karajakā- 
yavisayo, na !!9 chabbatthuvisayo !? ti. Katham idam 
vififiāyatiti āha yam sandhāya vuttan ti. Kattha pana 
vuttam ? Sáàmafifiaphalasutte. 

So ti karajakāyo. Paūcakkhandhavinimuttam nāmarūtam 
n’ atthîti idam adhikāravasena vuttam. Aiūathā hi khan- 
dha-vinimuttam pi nāmam atth” evāti. Avtjjādihetukā ti 
avijjā-taņh' upādān” ādihetukā. Vzpassanāpatibātiyā ... 
Pe ... vtcaratīti iminā balavavipassanam vatvā puna 
tassa !*% ussukkanam !?! visesádhigamaü ca dassento So ti 
adim aha. 

Idháti imasmim Sakkapaühasutte. Vedanāvasen” ev’ 
ettha !?? arūpakammatthānakathane kāraņam hetthā vut- 


(e) S IV 29 () SIV 19 (e) Vbh 7 


199 ABGGMM add viya *...* BGomit 

210 BmP anena 117 A °ppadhānan ti; Gm °ttam 
111 BmP imesam ms ABGGmMMP vatthusannissitā 
12 BmP pubbabhoga- 119-119 BG omit 

13 BmP add tass' eva | 120 AGmMM tassā 

14 So al] MSS; DA ?pafücake 121 BmP *kkāpanam 

115 BmP add sabbassa 122 BmP "vasena c' ettha 


116 BG tassa 


II—Y 


722, 15 ` 
722, I9 


722, 30 


722, 31 


722, 33. 37 


723, 1 
723, 5 


723, 6 


723, 12 


723, 13 
723. 14 


723. 15 


723. 15 


723, 17 


723, 17 


723, 22 


723, 29 
723, 29 
723, 29 


723, 39 
723, 32 
724, 6 


330 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


tam! eva. Yathāvuttesu ca tīsu kammatthānābhinivesesu 
vedanāvasena kammatthānābhiniveso sukaro vedanānam 
vibhūtabhāvato ti dassetum JPAassavasenáti adi vuttam. 
Na pākaiam hotiti idam Sakkapamukhānam tesam devānam 
yathā vedanā vibhūtā hutvā upatthāti, na evam itaradvayan 
ti katvā vuttam. Vedanāya eva ca nesam vibhūtabhāvo 
vedanāmukhen' ev' ettha Bhagavatā desanāya āraddhattā. 
Vedanānam uppattiyā 1? pākatatāyāti idam sukhadukkha- 
vedanānam vasena vuttam. Tāsam hi pavatti oļārikā, na 
itarāya. Tad ubhayagahaņamukhena vā gahetabbattā 
itarāya pi pavatti viiiiāņam pākatā evāti. Vedanānan 125 
ti avisesagahaņam 126 datthabbam. Yadā suwkham uppaj- 
jattti ādi sukhavedanāya pākatabhāvavibhāvanam, ta-y- 
idam asamāhitabhūmivasena veditabbam. Tattha sakala- 
sarīram 127 khobhentan ti ādinā kāmam pavatti-oļārikatāya 
avūpasantabhāvam !?*$ etam sukham, sātalakkhaņatāya 
pana sampayuttadhamme nissayafi ca anugaņhantam !* 
eva pavattatiti 1? dasseti. Yadā dukkham  wppajjatiti 
ādisu vuttapariyàyena !?! attho veditabbo. 

Duddipanà ti fiànena dipetum vibhàvetum !? asakku- 
ņeyyā, duvififieyyā '* ti attho. Ten āha andhakārā avibhū- 
i439 ti. Andhakārā ti andhakāragatasadisī jānitukāme 135 
và 33$ andhakarini  Pubbáparam sam' amsukare!?? s' 
upalakkhitamaggavasena pāsāņatale migagatamaggo viya 
itthānitth” ārammaņesu sukhadukkhānubhavanehi maj- 
jhatt' àrammapne !3 anuminitabbatàya vuttam Sà sukha- 
dukkhānam ... pe . . . pākatā hotíîti. Ten’ āha Yatha ti adi. 
Nayato ganhantassáti etthāyam nayo:—Yasmā itthānit- 
thavisayāya ārammaņūpaladdhiyā anubhavanato,!* na 14° 
ditthā '*! majjhattavisayā ca '4% upaladdhi, tasmā na tāya 


123 BmP vuttanayam 133 BmP dubbifüüe- 
124 ABGGNM uppatti 134 DA āvi- with v.l. avi- 
125 Bm Sukhadukkhavedanānaū hi — 135 Gm °kāmo 
P adds hi 136 BmP ca 
126 BmP visesa- 137 ABGGNM pasamsukade(?) 
127 BmP sakalam- 138 BmP ?nesu 
128 BmP "santasabhāvam 139 AGm nirànubhavanatà 


129 BmP anuggaņ- BG nirānubhavantā 
139 ABGGnM ttatiti only M niranubhavanatā 
131 AGmM *pariyayena 19 BmPomit 
133 BmP omit 11 BmP nitthā 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 331 


niranubhavanàya !*? bhavitabbam, yam !*? tatthánubhava- 
nam, sā adukkha-m-asukhā. Tathà anupalabbhamānam 
rüp' àdi-anubhuyyamànam M* dittham upalabbhati yeva 145 
na 4$ pana majjhatt' àrammanam tabbisayassa 14? vifiiià- 
nappavattiyam, tasmà ananubhuyyamanena M9 bhavitab- 
bam. Sakkà hi vattum sánubhavana !*? majjhattavisayü- 
paladdhi upaladdhibhàvato. Itthánitthavisayüpaladdhivi- 
sayam pana niranubhavanam tam anupaladdhisabhavam !5? 
eva dittham, na yathārūpan ti. | 
Nibbethelvá !*! ti niharitvà Somanassam p' ahan 
ti adinà samànajátiyam !5? pi bhindanto aüüehi arüpadham- 
mehi vivecetvà asamsattham katva ti attho. Ayaü ca 
rūpakammatthānam kathetvā arūpakammatthānam veda- 
nāvasena nibbattetvā 153 desana tathàvinetabbapuggalà- 
pekkhàya sutt' antaresu pi!5* àgatà yeváti dassento Na 
kevalan ti ādim āha. Tattha Mahāsatitaithāne tathā 
desanāya āgatabhāvo anantaram !55 eva āvibhavissati, 
Majjhimantkāye Satipatthānadesanā pi tādisī eva. Culla- 
taņhāsaūkhaye 15% 
“ Evañ ce tam devànam inda bhikkhuno sutam hoti: 
Sabbe dhammā nālam abhinivesayáti, so sabbam dham- 
mam abhijanàti, sabbam dhammam abhiüfiaya sabbam 
dhammam parijānāti,!57? sabbam dhammam pariūiiāya 
yam kifici vedanam vedeti sukham và dukkham và 
adukkha-m-asukham vā, so tāsu vedanāsu aniccānupassī 
viharati, virāgānupassi ” ti Q) | 
ādinā āgatam. Tena vuttam arūpakammatthānam vedanā- 


vasena nibbethetvā 158 dassestti. Mahātaņhāsaūkhaye pana 
t? M T 251 

142 BG nirānu- 11 AGmM nibbattetvā 
M3 ABGGnM ya BG nibbedhetvà 
14 AGmM ananubhuyya- BmP nivattetvā 

BG ananubhumyamāna 152 A BGGmMM samānam- 
145 BmP yo 1533 ABGGnM nivattetvà 
146 BmP omit 154 ABGGnM omit 
14? ABGGNM tabbisaya 155 BGM antaram 
148 BmP add tena na 156 BmP Cūla- kere and below. 
149 BmP anubhavamānā 17 BG pati- 
156 BG "laddhiyabhāvam 155 AM nibbattetvà 

BG nibaddhetvā 


B"P nivattetvā 


724, 8 


724, 9 


724, 10 


724, 8 
724, 11 


724, 


724. 


724, 


724, 
724, 
724, 


724, 
724, 
724, 


724, 
724, 
724, 
724, 


14 
I8, 19 


I9 
23 
24 


24 
27 
27 
27, 28 


332 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


“ So evam anurodha-virodhappahino yam kiñci vedanam 
vedeti sukham và dukkham và adukkha-m-asukham và, 
so tam vedanam nābhinandati nābhivadati nājjhosāya 
titthati. Tassa tam vedanam anabhinandato anabhi- 
vadato anajjhosāya titthato yà vedanasu nandi sà 
nirujjhati ” ti 4 

ādinā āgatam. Cullavedalle 
'* Kati pan' ayye vedanā ” ti 9. 

ādinā āgatam. Mahāvedalle 


"* Vedanà vedanà ti àvuso vuccati, kittávatà nu kho 
āvuso vedanà ti vuccati " ti (&) | 


ādinā āgatam. Evam Ratthapālasutt' ādīsu pi vedanā- 
kammatthānassa āgatatthānam uddharitvā vattabbam. 
Pathamam rūpakammatthānam kathetvā tī vuttam, katham 
tam ettha kathitan ti āha Rūpakammatihānan ti ādi. Sau- 
khittam, katham sankhittam? Vedanāya ārammaņamat- 
takam yeva, yebhuyyena vedanà rüpadhamm' ārammaņā, 
paiīcadvāravasena pavattanato. Tena c' assā !* purima- 
siddhā eva '*% ārammaņan ti vedanam vadantena tassā !4! 
ārammaņadhammā atthato pathamataram gahitā eva nāma 
hontiti imāya atth” āpattiyā rūpakammatthānass ettha 1°? 
gahitatā jotitā,!%$ na sarüpen' eva kathitatta.!$! Ten’ āha 
tasmà pà]liyam 199 na àrülham bhavissattti. 

Dvīhi kotthāsehiti sevitabbāsevitabba-bhāgehi. 

Evarūpan ti yam akusalànam abhivuddhiyà, kusalànaü 
ca parihānāya samvattati, evarūpam, tam pana kāmů- 
pasamhitattāya 166 gehasitan !9? ti vuccatiti āha gehasttaso- 
manassan ti. Itthānan ti piyānam. Kantānan ti kamanī- 
yānam. Manāpānan ti manavaddhanakānam. Tato eva 
mano ramantíti!98 manoramānam. Lok' āmtsapatisamyuttā- 


(4) MI270 0) MI 302 (x) M I 293 


159 ABGGM "assa 13 AGmM codità; BG modità 


16 ABGGM evam 164 BmP gahitattā 

161 BmP tass’ 165 ABG™m pālim; GM pāli 

168 AGmMM "tthānenass' ettha 166 ABmGmP "hitatāya 
BG *?tthàpena ses' attha 167 BmP gehanissitan 


Bu ?tthànass' ev' ettha 168 BmP ramentiti 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 333 


nan 199 ti tanhàsannissitànam kàmüpasamhitanam.  Pafia- 
bhato samanupassato ti: Aho mayā imāni laddhāniti 
yathāladdhāni rūp” ārammaņ” ādīni assādayato. Atītan ti 
atikkantam. Niruddhan ti nirodhappattam. Vžpariņatan 
ti sabhāvavigamena vigatam. Samanussarato ti assadana- 
vasena anucintayato.  Gekasitan ti kāmaguņanissitam. 
Kāmaguņā hi kāmarāgassa gehasadisattā idha gehan ti 
adhippetā. 

Evarüpan ti yam akusalànam parihānāya kusalānaii ca 
abhivuddhiyà samvattati, evarüpam, tam pana pabbajj' 
ādivasena pavattiyā nekkhammūpasamhitan ti āha nek- 
khammasitam 17% somanassan ti ādi. Idāni tam pāļivasen” 
eva. dassetum /attha katamānīti ādi vuttam. Tattha vipas- 
sanālakkhaņe nekkhamme dassite itarāni tassa kāraņato 
phalato atthato ca dassitān” eva hontiti vipassanālakkhaņam 
eva tam dassento Rūpānan tv' evāti ādim āha. Vipariņāma- 
virāga-nirodhan ti jarāya viparinametabbataü c' eva 
jarāmaraņehi palujjanam nirujjhanaī ca viditvā ti yojanā. 
Utpajjati somanassan ti vipassanāya vīthipatipattiyā 
kamena uppannànam pàmojjapitipassaddhinam !?! upari 
anappakam somanassam uppajjati. Yam sandhāya vuttam 


“ Sufifiágaram pavitthassa santacittassa bhikkhuno 
Amānusī rati hoti sammā dhammam vipassato. 


Yato yato sammasati khandhānam udayabbayam 
labhati pītipāmojjam amatam tam vijānatan ” ti 0 


Ca. 
Nekkhammavasendti pabbajj' ādivasena. Vattadukkhato 
nissarissāmiti !”* hi pabbajitum bhikkhünam santikam 
gacchantassa, pabbajjantassa catupārisuddhisīlam anutit- 
thantassa, tam sodhentassa, dhutaguņe samādāya vattan- 
tassa, kasiņaparikamm” ādīni karontassa ca yā patipatti, 
sabbā sā idha nekkhamman ti adhippetā. Yebhuyyena 


() Dh 373-4 
199 BG ?yuttan : 11 ABGGnM pamujjapitipassad- 
170 ABGGmMPB "sita dhiyam ino | 


1? Bm nitthari-; P niddhari- 


724, 28 


724, 30 
724, 30 


724, 31 


724, 34 


724, 34 


724. 36 


725, I 


725. 4 


725. 13 


725, 14 
725, 14 


725, 16 


725, 16 
725, 18 


725, 21 
725, 26 
725, 26 
725, 28 


725, 28 


725. 32 
726, 1 


726, 2 


334 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


 anussatiyà !?? upacàrajjhàna !?*-nitthà !?* t1 katvà amnussa- 


tivasenātī vatvā pathamajjhan' ādivasenāti vuttam. Ettha 
ca yathā pabbajjā gharabandhanato nikkhaman” atthena 
nekkhammam, evam !?$ vipassanádayo pi tam-patipak- 
khato.!?? Ten' àha: 


** Pabbajjaà pathamam jhànam 178 nibbānañ ca vipassanā 
Sabbe pi kusala dhammā nekkhaman ti pavuccare '' 
ti (m) 


Yaū ce ti ettha ce-ti nipātamattam somanassassa ca 
adhippetatta. Catukkanayavasen' eva ca suttantesu jhàna- 
kathà ti vuttam duttya-tatiyajjhānavasenāti. 

Dwisáti savitakkam !?? savicaram 180 avitakkam 180 avi- 
cāran ti vuttesu dvīsu somanassesu. 

Savitakka-savtcāre 151 somanasse ti parīttabhūmike patha- 
majjhāne và somanasse. Adhtntvtithasomanassesūti vipas- 
sanam patitthapitasomanassesu. P?-saddena sammattha- 
somanassesu !8? piti imam attham dasseti. Somanasse 183 
vipassanato 184 pîti savitakka-savicāra-somanassa-pavatti- 
vipassanato !$5 pi. Avztakkdvicāre vipassanà paņītatarā 
sammasitadhammavasena pi vipassanāya visesasiddhito, 
yato magge pi tathārūpā visesā ijjhanti. Ayam pan' attho: 
Ariyamagge 6 bojjhang” ādivisesam'*7 vipassanāya āram- 
manabhütà !$$ khandhà niyàmentiti !$? ca 190° evam pavat- 
tena Moravapivasi-Mahadattattheravadena !?! dipetabbo. 

Gehasitadomanassam nāma kāmaguņānam appatilābha- 
nimittam vigatanimittai ca uppajjanakadomanassam. 4%- 
tatilābhato samanupassato *? ti appatilābhena: Aham eva 
na labhāmiti paritassanato.!?$ Samanussarato 19% ti: Ahu 


(m) TtA II 170 


13 ABGGNM °yo 188 AGm?pavatta-; BGM ?pavatta- 
174 Bmp ?jjàanam 186 BmP ?magga 

175 BmP nitthāti 1? ABGGnM "visesa 

176 ABGGmM eva 188 AGm.?bhütam 

177 ABGGmM tamtam- 189 Bm niya- 

178 tA iāņam 190 BmP omit 

179 ABGGmM vitakka 191 A Coravāpi- 

180 AGM omit 192 So all MSS. 


181 ABGGNM savitakkam- DA samanussarato with v.l. 
182? BmP sammattha- samanupassato 

183 AU MSS ?nassa 193 ABGGNM "ssato 
184 Bm «nāto 194 ABGGMM samanupassato 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 335 


vata me tam vata n' atthiti àádinà anutthunanavasena 19 
cintayato. Ten' àha Evam chasu dvàáresáti àdi. 

Anuttaresu  vimokkhesáti suüüataphal ādi-ariyaphala- 
vimokkhesu. Phan ti apekkham, àsan ti attho. Katham 
pana lok' uttaradhamme àrabbha àsà uppajjatiti? !?9 Na 
kho pan’ etam !?* evam datthabbam, yam àrammanakara- 
navasena ?? tattha pihà pavattatiti !%* avisāyattā, pug- 
galassa ca anadhigatabhavato. Anussavüpaladdhe pana 
anuttaravimokkhe uddissa gpiham  uppàdento !?? tattha 
piham upatthaettti vutto. Ten' āha Kudāssu nām ahan +0 
ti ādi. Chasu dvāresu itth” ārammaņe āpāthagate anicc' 
ādivasena evam **! vipassanam patthapetvā ti yojanā. 
Iith' ārammaņe ti ca iminā na-y-idam domanassam sabhā- 
vato *%2 anitthadhamme yeva ārabbha uppajjanakam, atha 
kho icchitálàbhahetukam ?9? icchavighàtavasena ?** yattha 
katthaci ārammaņe uppajjanakan ti dasseti. Evam, kudāssu 
nām ahan *% ti vuttappakarena ??$ piham upatthapetva, 
evam Imam pi pakkham . . . e .. . nàsakkhin tt anusocato ti 
yojanā. Imasmim pakkhe, imasmim māse, imasmim sam- 
vacchare pabbajitum nālattham, kasiņaparikammam kātum 
nálatthan ti ādivasena pavattim sandhāya nekkhamma- 
vasenāti vuttam. Vzpassanāvasenāti ādisu pi iminā nayena 
yojanā veditabbā. 

Yato eva-kāro *%7 tato aūīiattha niyamo ti katvā ** ¿as- 
mim $i ... fe ...29 gehasitadomanassam evāti vuttam. 
Na h' ettha gehasitadomanassatā savitakka-savicāre ni- 
yatā, atha kho gehasitadomanasse savitakka-savicāratā 
niyatā patiyogi-nivattan” atthattā **? eva-kārassa. Geha- 
sitadomanassam 210 savitakka-savicāram eva, na avitak- 
ka-avicāran *!! ti. Nekkhammasitadomanassam pana siyā 
savitakka-savicaram, siyà avitakka-avicaram.?? Savitak- 


195 BmP anussaraņavasena 205 BB*GP nāmāhan 
196-196 AGmM na pan' etam 206 BmP vutt' ākārena 

BG n' etam 207 AGM "karo 
197 BG omit karana 208-208 ADBGGmM omit 
198 ABGGnM pavattintiti 209 AGm patiyobinipavatta- 
199 Bm upatthapento natthana 
200 BmP nāmāhan BGM patiyohinipavattan'- 
201] ABBmGQGmP omnit 210 ABGGMM ?somanassam 
t02 P sabhāgato 211 AGmM avitakkam vicāran 
203 AGmM ^hetutam | 212 AG much confused. 


20% Bm icchàbhighata- 


726, 4 
726, 13 


726, 13 


726, 13, 14 


726, 29 


726, 18, 14 


726, 22-24 


726, 25 


726, 25 


726, 28 


726, 29 
726, 32 
726, 33 
726, 35 
727, 2 


727, 3 
727, 3 


727, 3 


727, 5 
727, 7 


727, 12 


727, 14 


727,24; 728,3 
728, 6 


336 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


kasavicārass eva kāraņabhūtam domanassam  savitakka- 
savicāra-domanassam. Kim tam?  Gehasitadomanassam. 
Yam pana nekkhamm' ādivasena uppannam, tam avitakka- 
avicārassa kāraņabhūtam avttakka-avicāra-domanassan 213 ti, 
Ayaīi ca nayo pariyāyavasena vutto ti āha Vzppartyāyena 
pandti ādi. Yadi evam kasmā yaū ce avitakkam 
avicāran ti pāļiyam vuttan ti āha Etassa*!* bandti ādi. 
Maūūanavasenāti parikappanavasena. Vuttam pāļiyam. 

Tatrāti tasmim maññane.?!5 Ayam idāni vuccamāno 
nayo. Domanassa-paccayabhüte t1 domanassassa paccaya- 
bhūte. Upacārajjhānam hi pathamajjhān” àdini?!* và 
pādakāni katvā maggaphalāni nibbattetukāmassa tesam 
alābhe *!7 domanassassa uppajjane tāni tassa paccayā ?!$ 
nàma ?!? honti,?!? iti te dhamma ??? phalüpacárena domanas- 
san ti vutta.??! Yo pana tathà uppannadomanasso dhura- 
nikkhepam akatvà anukkamena vipassanam ussukkāpetvā 
maggaphaladhamme  nibbatteti, te??? karanopacarena ??3 
domanassan ti vuttà ti imam attham dassento Idha bhik- 
kháti àdim aha. Nanu etassa tadà domanassam eva uppan- 
nam, na domanassahetuka vipassana-maggaphala-dhamma 
uppannā, tattha katham domanassa-samaüüam āropetvā 
voharatiti āha aūfesam patipattidassanavasena domanassan 
ti gahelvà ti adi. Savitakka-savicàra-domanasse ti savītak- 
ka-savicāranimitte domanasse. Tīhi māsehi nibbattetabbā 
temāsikā, tam temāstkam. Imā ca temāsik' ādayo patipadā 
tathāpavatta-ukkattha-majjhima-mud” indriyavasena vedi- 
tabbà, adhikamajjhima-mand' ussáhavasena và. Jaggatíti 
jagarikam anuyutijati. 

Sahassa-dvisahassa-sankhattā ??* sahagane. Atthakhatha- 
therā ti atthakathāya attha-paripucchanaka-therā.**$ An- 
tarāmagge ti bhikkham gahetvā gāmato 226 viharam pati- 


215 ABGGnmMavitakkam-avicāram- ?* ABGGMM dhamma . ` 


214 DA Tassa 2231 ABGGnM yuttam 

235 AGm maññamane 222 B tena 

216 BG "jjhānatādīni 223 BmP kāraņūpa- 

217 BG alobho 224 BmP sankhyattā 

218 ABGGNM "yo 225 BmP ?patipucchanaka- 

219 AGm hotamanti (highly 226 AGM gāmagato 
confused) 


BG gotaman ti; M gonāman ti 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 337 


gamanamagge. 7ayo...$e... petvaà?" ti tini cattàri unh' 
āsanāni.*?$ 

Kenaci papaūcenāti kenaci sarīrakiccabhūtena papaīicena. 
Saññam ??* akási rattiyam pacchato gacchantam asallak- 
khento. Kasma pana thero antevāsikānam anārocetvā va 
gato ti àha Thero kwáti adi. Arahattas nàma kin ti tad 
adhigamassa adukkarabhavam sandhàya vadati. Catus 
iriyápathehíti catühi pi iriyápathehi pavattamànassa, tasmà 
yāva arahattādhigamā sayanam patikkhipāmiti adhippāyo. 

Anucchavikam nu kho te etan ti samvegajāto viriyam 
samuttejento arakattam aggahast ettakam kālam vipassanāya 
suciņņabhāvato iiāņassa paripākam gatattā. Partmajjtti 
parimasi. Keci pana: Parimajjiti ca * parivattetvā 
dhovi,**% therena dhoviyamānam pariggahetvā  dhoviti 
attham vadanti. 

Vīpassanāya ārammaņam nāma upacārajjhāna-pathamaj- 
jhàn' adi.?*1 

Savitakka-savicāra-domanasse ti ādisu vattabbam soma- 
nasse vuttanayānusārena veditabbam. 

Evarūpā ti yā akusalānam abhivuddhiyā kusalānam 
parihānāya ca samvattati, evarūpā, sā pana kāmūpasam- 
hitatāya *2 gehasitā ti vuccatiti āha gehasitā wpekkhā 288 ti. 
Bālassāti ādisu bālakaradhammayogato bālassa, attahita- 
parahita-byàmülhataya ?** *mtūļhassa, puthūnam kiles adī- 
nam janan’ ādīhi ?3 kāraņehi puthujjanassa, kiles odhīnam 
magg odhīhi *$ ajitattā anodhijinassa.?37 | Odhijina 238 
và *39 sekkhàa,?3? odhiso va ?*? kilesànam jitattā, ten” assa 
sekkhabhàvam  patikkhipati.!!  * Patiyattabhav' adito 
uddham pavattanavipákassa **? ajitattà avripákaginassa. i? 
Vipakajinà *** và arahanto, appatisandhikatta te tassa asek- 
khattam patikkhipati.* Anek” ādīnave sabbesam pi pāpa- 


227 Bm gāhāpetvā 236 So all MSS. 
DA uņhāpetvā with v.l. 237 ABGGNM "janassa 
ussumam gāhāpetvā 238 ABGGNM *?janà; BmP °jino 
228 BmP uņhāpanāni 239 BmP vāyapekkhā 
?33 AGm na saüiiam 3:40 BmP ca 
230 BmP omit *« ABGGnM patipakkhi 
231 ABGGMM upacārajjhānam- *...* BnP omit 
232 BG "tattāya 242 BGM pavattavipākassa 
233 DA upekhā throughout 245 AGM "janassa 
234 AGm byāmūļhātāya BGM °jānassa 


235 AGmM jànan'- 24 ABGGmM *janà 


728, I6 


728, 28 
728, 30 


728, 30, 31 


729, 7 


729, 26 
729, 27 
730, 21 


730, 25 
730, 29 
731, 5 
731, 5 
731, 8 


731, 8 
731, 8 


731, 8 


731, 9 


731, 9 
731, IO 


731, 1I, I3 


731, 13 
731, 13 
731, 13 
731, 15 


731. 15 
731, 16 


731, 21 
731, 23 


731, 24 
731, 24 


731, 24 


731, 26 


338 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


dhammānam mūlabhūte sammohe ādīnavānam adassana- 
sīlatāya anādīnavadassāvino. Āgamādhigamābhāvā assuta- 
vato. Ediso ek' amsena andhaputhujjano nàma hotiti tassa 
andhaputhujjanabhāvam dassetum puna pi puthujjanassdti 
vuttam. Evarūpā ti vuttappakārā sammohapubbikā. Rū- 
pam sā nātivattatiti rūpānam samatikkamāya *15 kāraņam na 
hoti, rūp ārammaņe kilese nātikkamatīti adhippāyo. 
Aūiāņādhibhūtatāya **$ àrammane ajjhupekkhanavasena 
pavattamānā lobhasampayutta-upekkhā idhādhippetā ti 
tassa lobhassa anucchavikam eva ārammaņam dassento 
ttth'” ārammaņe ti āha. Anativattamānā anādīnavadassitāya. 
Tato eva assādānupassanato tatth” eva laggā. Abhisangara- 
sassa 247 ļobhassa vasena dummocaniyatāya ca tena laggttā 
viya hutvà wbpanna. 

Evarüpà ti yà akusalanam pahànàya kusalanaü ca 
abhivuddhiyā samvattati, evarūpā; sā pana pabbajj 
ādivasena pavattiyā nekkhammūpasamhitā ti āha nekkham- 
masttā ti. Idani tam pāļivasena dassetum tattha katamā 
ti adi vuttam, tass' attho hetthà vuttanayānusārena vedi- 
tabbo. Rūpam sā ativattati rūpasmim samma-d-eva ādīna- 
vadassanato, rūpanissitakilesehi *%$ anadhibhavaniyato *4? 
cAti.250 Izthe *51 ti sabhāvato *! sankappato ca itthe āram- 
mane. rajjaníassáti?9? na rajjantassa, rágam anuppa- 
dentassa.?53 Anttthe adussantassāti tattha vuttanayena 
attho veditabbo. Samam sammā yoniso na pekkhanam 
asamapekkhanam, tam pana itthānitthamajjhatte viya 
itthānitthesu pi bālassa hotiti itthānitthamajjhatte ti 
avatvà asamapekkhanena **5 asammuyhantassáti *** vuttam. 
Tividhe pi ārammaņe asamapekkhanavasena muyhantas- 
sāti attho. Vipassanāiiāāņasampayuttā upekkhā. Nekkham- 
masitā upekkhā vedanāsabhāgā ti udāsīn' ākārena pavattiyā, 


245 BmP %kkamanāya 248 BmP rūpaniyāta ti kilesehi(?) 
246 Bm ajiiiāņāvibhūta- 249 BmP anabhibhava- ` 
M aūiiādhi-; P aūūiāņāpibhūta- *% BBMGP omit 
*" AGm abhissarangarassa 251-251 BG omit 
(All readings much confused) 252 BGM āra- 
BG abhissaharasassa 253 AGGmM anuden- 
BmP abhisangassa 254 T) A?pekkhane amuyhantassa 
M abhissarangārayassa 
A tentative suggestion is given 
above. 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 339 


upekkhā vedanāya ca **5 sabhāgā. Eitha upekkhā vāti 
etasmim upekkhāniddese upekkhā ti gahitā eva. Tasmā 
ti tatramajjhattūpekkhāya pi idha upekkhāgahaņena gahi- 
tattā. Tam hi sandhāya pathama-dutiya-tatiya-catuttha-jjhā- 
navasena *% upbpajjana-upekkhā *57 ti vuttam. 

Tāya pi nekkhammasita-upekkhāyāti nīddhāraņe bhum- 
mam. Yam nekkhammavasenáti àdi hetthà vuttanayattà 
uttān' attham * eva. 

4. Yadi Sakkassa tadā sot” āpattiphalappattiyā **?* va 
upanissayo atha kasmā Bhagavā yāva arahattā *% desanam 
vaddhesiti āha Buddhānam hiti? ādi. Taruņa-Sakko ti 
abhinavo adhunà pātubhūto Sakko. Sampati**? pātubhā- 
vam hi sandhāya taruņa-Sakko ti vuttam, na tassa kumā- 
ratà?9* buddhatà và atthi. Gat agatatthànan ti gaman’ 
āgamanakāraņam. Va paññāyati na upalabbhati. Gab- 
bhaseyyakànam hi cavantanam kammajarüpam vigacchati 
anva-d-eva ** cittajam āhārajaii ca paccayābhāvato, utujam 
pana suciram pi kālam paveņim ghattentam *** bhassan- 
tam**$ vā sosantam vā kiledantam 267 va viddhamsanam 268 
và hoti, na 269 evam 269 devanam. Tesam hi opapatikatta 279 
kammajarūpe antaradhāyante sesa-tisantati-rūpam pi tena 
saddhim antaradhāyati. Ten' āha dīpastkhāgamanam viya 
hotíti. Sesadevatà na jānimsu puna pi Sakk' attabhavena 
tasmim yeva thāne nibbattattā. Tīsu thanesáti somanassa- 
domanassa-upekkhā-vissajjanāvasānatthānesu. N:bbattsta- 
thalam?*" evāti sappimhā sappimaņdo viya āgamanīyapa- 
tipadàya ??* nibbattitaphalabhütam ??* lok' uttaramagga- 


phalam eva kathitam. Sakunikāya viya kiici ?'* gayhüpa- 

255 ABGGMM omit 267 AGmM kilesadantam 

256 ABGGmMP omit catuttha BmP kilesantam 

257 BmP uppajjanaka- 265 AGmM viddham tam 

258 ABGGNMM vuttā tattha BP vitthatam 
meva M viddhantam 

259 B "phalūpapattiyā 269. AGM nadeva 

260 BmP arahattam BGM tad eva 

261] DA omits hi 270 BG opapatti- 

268 ABGGmM *patti 271 AGnm nibbatthiti- 

333 ABGGMM kumāra BGM nibbatthita- 

264 BmP anu-d-eva 22 ABGGNMM aga- 

265 ABGGmM ghate- 23 ABGGM nibbattita- 


266 BG hass- < M nibbatthita- 
Eis de) 274 ABGG"M omit 


731, 26 
731, 27 


731, 28 


731, 30 
731, 3I 


732, 18, 


732, 32 
732, 33 


732, 33 
732, 33 
733, 1 
733. I 


733. 2 


31 


733, 3, 4 


733. 7 
733. 7 


733. 7 


733. 9 


733, I1 
733, II 


340 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


gam «ppatitvā?"5 ullanghitvā. Assāti maggaphalasaīīniitassa 


ariyassa dhammassa. 

Pātimokkhasamvarāyāti — pitimokkhabhüta- 
sīlasamvarāyāti ayam ettha attho ti āha uttama-jetthaka- 
sīlasamvarāydti. Pātimokkhasīlam hi sabbasīlato jetthaka- 
silan ti Dīpavihāravāsī ??6 Summatthero ??? vadati.' Ante- 
vàsiko pan' assa Tepitaka-Cüulanagatthero: Pātimokkha- 
samvaro eva silam, itaràni pana silan ti vuttatthànam nama 
atthiti ananujānanto indriyasamvaro nāma chadvārarak- 
khàmattakam ??? ājīvapārisuddhi *”? dhammena samena 
paccay” uppādanamattakam, paccayasannissitam patilad- 
dhapaccaye idam 289 atthan ?8? ti paccavekkhitvà paribhuf- 
janamattakam, nippariyayena patimokkhasamvaro va silam. 
Tathā hi yassa so bhinno, so itarāni rakkhitum abhabbattā 
asilo hoti. Yassa pana so ?%! arogo sesānam rakkhitum 
bhabbattaà sampannasilo ti vadati.?)  Tasmà itaresam 
tassa parivàrabhavato, sabbaso ekadesena ca tad anto- 
gadhabhāvato tad eva padhānasīlam nāmāti āha uitama- 
jetthaka-sīlasamvarāydti. 

Tattha yathā hetthā papañcasaññasañkha-nirodhaga- 
minim *** patipadam pucchitena Bhagavatā papaīicasaīi- 
fianam patipadàya ca mūlabhūtam vedanam vibhajitvā 
patipada desità Sakkassa ajjhasayavasena sanükilesadham- 
mappahānamukhena vodānadhammapāripūriti ; evam tassā 
eva patipadāya mūlabhūtam **5 sīlasamvaram pucchitena 
Bhagavatā yato so visujjhati, yathā ca visujjhati, tad 
ubhayam Sakkassa ajjhāsayavasena vibhajitvā dassetum 
kāyasamācāram fiti ādi vuttam, sankilesadham- 
mappahānamukhena vodānadhammapāripūriti katvā. Sīla- 
kathāyam asevitabba-kāyasamācār' ādi-kathane *** kāraņam 
vuttam eva, tasmā kammapathavasendti kusalākusalakam- 
mapathavesena.  Kammajathavasenáti ca  kammapatha- 


(0) AA II 845 Summary 


5 BmP add uddetvà 282 AGmM sankhāra- 


*76 BmP Dīghavāpīvihāravāsi Bm ?nirodhasáàruppagàminim 
277 Bm Suma- 283 BmP add pi 

2738 BGM °rakkha- 234 AGM avasevitabba- 

279 BGM add sila BG avasesavitabba- 

280 P idha mattan M avassevitabba- 


281 BmP sabbaso 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 341 
vicāravasena. Kammapathabhāvam **5 apattānam **% pi hi 
kāyaduccarit' ādīnam **7 asevitabbakāyasamācār” ādībhāvo 
idha vuccatiti.**$ Paññattioasenáti 289 sikkhapadapafifiatti- 
vasena. Yato yato hi yà yà veramani,?? tad ubhaye pi 
vibhāvento paūiattivasena katheti nāma. Ten” āha kāyad- 
vāre ti ādi. Sikkhāpadam **! vītikkamati etenāti stkkhāpada- 
vītikkamo, sikkhapadassa vitikkaman' ākārena pavatto 
akusaladhammo 'yam, tassa asevitabbakāyasamācār 
àdità.?? Vitikkamapatipakkho avitikkamo, na vitikkamati 
etenáti avitikkamo,??? silam. 

Micchā, sammā *** ca *** pariyesati etāyāti pariyesanā, 
ājīvo, atthato paccayagavesanabyāpāro kāyavacīdvāriko. 
Yadi evam kasmā visum gahaņan ti āha yasmā ti ādi. 
Ariyà niddosā pariyesanā gavesanā ti artyabartyesanā, 
ariyehi sādhūhi pariyesitabbā ti pi ariyapariyesanā ti. 
Vuttavipariyayato anariyapariyesanà veditabbà. 

Játidhammo **5 t jāyanasabhāvo jāyanapakatiko. Jarā- 
dhammo ti jīraņasabhāvo. Vyādhidhammo ti vyādhisabhāvo. 
Maraņadhammo ti mīyanasabhāvo. Sokadhammo ti socana- 
kasabhāvo. Sanktilesadhammo **% ti sankilissanasabhavo.??? 
Puttabhariyan ti puttā ca bhariyā ca. Es’ eva?’ nayo 
sabbattha. Dvand' "ekattavasena *?* h’ esa% niddeso. 
Játarüparajatan ti ettha pana sarasato 3?! vikàram anāpaj- 
jitvā sabbadā 2 jātarūpam eva hotiti jātarūbam nāma 
suvaņņam.?%3 Dhavalasabhāvatāya *% raūjatiti *%5 rajatam, 
rüpiyam. Idha pana suvaņņam thapetvà yam kiiici upa- 
bhoga-paribhogáraham 399 rajatan tv’ eva gahitam vohārū- 


paga-màsak' adi.9* Jatidhamma h' ete bhakkhave wpadhayo 
285 BG ?bhavà 296 So all MSS. 
$86 ABGGnmM appattà- DA sankilesika- 
287 PmP add asevitabbakādīnam 297 PG ?lissanaka- 
288 BGM pucchatîti 395 | ABmGmP esa 
289 Dm pannatti here and below 299 PGP ?ek' atthavasena 
DA pannatti- 300 BmP tesam 
290 ABGGNM *ņiyā 30) BmP yato 
291] AGm "padā 302 BmP sabbam 
292 BGM ?àdinà; P ?adika 303 BG suvaņņa 
393 ABGGmM ?kkamana 304 G ?sabhàvato 
296 AGmM samācāra 305 AGMM rājatiti 
BG samācāram BP rajatiti 
295 AGM jātina- 36 AGM upabhogaraham 
BG jānita- BGM *paribhogaraham 
M jātita- 307 AGm vohārāpagamamsakādi 


733, 11 


733, 14 


733. 15 


733, 24 


733. 25 


733, 29 


733, 28 


733, 32, 33 


733, 33 
733, 34 
733, 34 
733, 36 


734. 2 


734. 2 
734. 3 


734. 3 


734, 21 
734, 22 


735. 
735. 
735. 
735. 


N N N N 


735, 3 
735. 4 


735. 4 


735, 6 


342 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ti ete kamagunüpadhayo nàma honti, te sabbe pi jātidham- 
mà ti dasseti. 

Byadhidhammaváàr' àdisu jàatarüparajatam na gahitam. 
Na h' etassa sisarog' adayo byadhayo nama santi, na sattà- 
nam viya cuti-sahkhàtam maranam, na soko uppajjati. 
Cuti-sabkhatam maraņan ti ca ekabhavapariyāpanna- 
khandhanirodho, so tassa n' atthi, khanikanirodho pana 
khane khane labbhat' eva. Ayam 995 rag' àdihi pana 
sankilesehi sankilissatiti sankilesadhammavāre gahitam 
jātarūpam, tathā utusamutthānattā jātidhammavāre, 
malam gahetvā jīranato jarādhammavāre ca. 

Ariyehi na araņīyā, pariyesanā ti pi anariyatariyesanā. 

Idāni anesanāvasenāpi tam dassetum Ap? cdti ādi vuttam. 
Iminā nayena sukkapakkhe pi attho veditabbo. 

Sambhārapariyesanam paharaņa-vis” ādigavesanam. 
Payogakaraņam 3 tajjāvāyāmajananam, tādisam upak- 
kamanibbattanam. Gamanam 311 pāņātipāt' ādi-atthaga- 
manam.*!? Paccekam kāla-saddo yojetabbo,3!? sambhara- 
pariyesanākālato ? 4^ patthaya, payogakaranakalato pat- 
thāya, gamanakālato patthāyāti. Itaro ti sevitabbo ti 
vutta-kayasamacar' àdiko. Céltam $1 wpbadetabbam, tatha 335 
uppàditacitto hi sati paccayasamavaye tàdisam payogam 
parakkamam  karonto patipattiyā matthakam  ganhati. 
Ten' aha 

“ Citt’ uppādam pi kho aham bhikkhave kusalesu dham- 

mesu bahukaram ?!$ vadàmi "' t1.(9? 


Idāni tam ?!? matthakappattam asevitabbam sevitabbafü ca 
dassetum 4$: cáti adi vuttam. Sanghabhed' ádinan ti adi- 
saddena lohit' uppàd' àdim sanganhati.!? Buddharatana- 
sangharatan” uppatthāneh” eva dhammaratan” upatthāna- 
siddhiti āha Dzvasassa dva-ttikkhattum tiņņam ratanānam 


8 BmP omit 313 ABGGnM sotabbo 

399 ABGGnmM pariharana- 314 BmP ?pariyesana- 
BmP add payogavasena 315 BG yathà 

310 ABGGmM ?karanatam 316 BmP bahupakaram 
M *karaņānam 3 ABGGnM omit 

31 BaP omit 35 ABGGnM ?ganhati 


313 Bm ?attham- 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 343 


upatthānagaman' ādivasendti. — Dhanuggahakapesanaan 19 
dhanuggahapurisánam *?' uyyojanam.  Adi-saddena paii- 
cavarayácan' &dim saüganhàti.! Ajàtasattum pasadetvà 
làbh' uppàdanavasena ??? parihīnalābhasakkārassa kulesu 
viññapanan ti»?  evam àdim anariyapariyesanam pari- 
yesantanam. 

Pāripūriyā ti pāripūri-attham. Aggamaggaphalavasen' 
eva hi sevitabbānam pāripūriti tad atthā **3 sabbaà 9^ 
pubbabhāgapatipadā ti.**5 Pātimokkhasamvaro pi agga- 
maggen' eva paripuņņo hotiti tad attham pubbabhāgapati- 
padam vatvā nigamento pātimokkha **...pe...hotiti āha. 

s. Indriyapidhanayáti 322 indriyanam pidahan' atthāya. 
Indriyāni ca cakkh” ādīni dvārāni, tesam pidhānam sam- 
varaņam akusal' uppattito gopanā ti āha guittadvāratāvāti. 

Asevitabbarüp' ādivasena indriyesu aguttadvāratā *** 
asamvaro, sankilesadhammavippahānavasena vodānadham- 
mapārisuddhiti. Kāmam pāļiyam asevitabbam pi rūp ādi 
dassitam, Sakkena pana indriyasamvarāya patipatti puc- 
chità ti tam eva nibbattetvà ??? dassetum atthakathāyam 
vuttam cakkhuviūūeyyam rūtam ít ādt 
sevitabbarūp' ādivasena indriyasamvaradassan” atiham vuttan 
ti. | | 
Tunhi ahosíti vatvà tunhibhàvassa karanam vyatireka- 
mukhena vibhàvetum Kathetukamo pt híti adi vuttam. 
Ayan ti Sakko devānam indo. 

Rüpan ti rüp' àyatanam, tassa asevanam nàma adassanam 
evāti āha na sevitabbam na datthabbban ti. Yam pana 
sattasantānagatam *** rūpam passato patikkūla-manasikā- 
ravasena asubhasaūiā vā saņthāti dassanānuttariyavasena, 
atha và kammaphala-saddahanavasena fasádo và,??! hutva 


abhàv' ākārasallakkhaņena aniccasaññāpatilābho vā hoti. 
(p) V II 

319 BmP "ggahapesanam 326 ABGGNM "mokkhe 

320 ABGGNnM "ggāha- BmP "mokkho 

331 ABGGnM "gahati 3? BmP indriyanam 

322 BmP "uppādavasena 328 BG gutta- 

323 BmP attham 829 ABGGMM nibbattetvā 

324 GP sabbam B2 nivattetvā 

325 BMP omit 339 DP ?santànabhatam ` 


331] Bm adds uppajjati 


735. 9 
735. 9 


735. 18 


735, 19 
735, 23 


735. 24 


735. 25 


735. 32 
735. 32 
735. 35 
736, 1 
736, 1,2 
736. 3 
736, 3 
736, 3 
736, 4 


736, 5 


736, 4 


736, 6, (7?) 


736, 7 
736, 8 


736, 8, 18 
736, 19 
736, 19 
736, 20 


736, 30 
736, 32 


736, 34 


737. 5 


344 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


Pariyāyakkharaņato 332 akkkaram, vaņņo, so eva nirantar' 
uppattiyà samudito 333 padavakyasaüiüito.  Adhippetam 
attham byaüjetiti byaütjanam, ta-y-idam  kabba-nàtak' 
adiracanaàvasena,934 uccáàranavasena và 335 vicittasannivesa- 
taya 336 tathāpavattavikappanavasena cittavicittabhāvena 
upatitthanakam sandhay àha Yam citt akkharam citta- 
byasijanam pi saddam  sumato vàg' àdayo wppajjantíti. 
Atthantssītan ti samparàyik' atthanissitam. Dhammanis- 
sttan 337 ti vivattadhammanissitam, 3*$ 10ok” uttara-ratanat- 
taya-dhammanissitam vā.?$ Pasādo ti ratanattayasaddha, 
kammaphalasaddha pi. N:bbidà và ti aniccasafifiádivasena 
vattato 33% ukkaņthā 3*9 va. 3*! Gandha-ras' àdi rasagedh' 
adivasena ?*! seviyamànam ayoniso patipannattà asevitab- 
bam nāma. Yoniso paccavekkhitā seviyamānam sampa- 
jaiiiavasena gahaņato sevitabbam nāma. Tena vuttam 
Yam gandham ghāyato ti ādi. Yam pana phusato ti yam 
pana sevitabbam  photthabbam  anipphannass' eva 342 
phusato. Āsavakkhayo c' eva hoti jāgariyānuyogassa mat- 
thakappattito. Viriyasi ca supaggahitam 3*3 hoti catutthassa 
ariyavamsassa ukkamsanato. Pacchimā ca ... fe ... 
anugegahità hot sammāpatipattiyam niyojanato. 

Ye manoviūīeyye dhamme itth' ādibhede samannāharan- 
lassa àvajjantassa **^ āpātham āgacchati. Manoviūiieyyā 
dhammā ti vibhatti vipariņāmetabbā, mettādivasena 
samannāharantassa ye manoviūifieyyā dhammā āpātham 
āgacchanti, evarūpā sevitabbā ti yojanā. Ādi-saddena karu- 
ņādīnafi c eva aniccatādīnaī 346 ca sangaho datthabbo. 
Tīņņam therānam dhammā ti idani vuccamanapatipattinam 
tiņņam therānam manoviūifieyyā dhammā. 

Balt dhāvīitum na adāsīin ti antopariveņam āgatam eva 
rüp' adim ?** arabbha imasmim temàse kammatthànavini- 


3* ABGGmM *?yayakkhanato 310 BGM ukkatthà 

333 BmP samuddito 34-33 BmP gandharasāviparodh' 

334 BG akabba-nātak' ādi- ādivasena | 
saramānānā vasena 342 A anattham na seva 
BmP kābya-nātak ādi- BGM anatthan seva 
gatavevacanavasena G? anatthan taye va 

335 BmP ca P anippanna- 

33€ AGm ?vesanáaya 343 DA supariggahitam 

337 Not found in DA 344 ABGGMM omit 

338—338 ABGGNMM omtt 345 BmP anicc' ādīnaīi 


39 ABGGmM vajjato 314 ABGGmM "ādīnam 


SAKKAPANHASUTTAVAŅŅANĀ 345 
muttam cittam 37 kadāci uppannapubbam, antopariveņe ca 
visabhāgarūp' ādīnam asambhavo eva, tasmā visatavitak- 
kavasena cittam bahi dhāvitum na 3% adāsin ti dasseti. 
Nīivāsagehato 3% ti nivāsanagabbhato.*? Nzyak” ajjhatta- 
khandhapaūcakato 51 ti wipassanāgocarato. Thero kira 
sabbam pi attanā kātabbakiriyam kammatthānasīsen” eva 
patipajjati. 

6. Asammohasampajaīīfiavasena advejjhabhāvato 352 eko 
anto etassāti ek’ anto, ek” anto vādo etesan ti ek' 
antavādā, na %3 nānāvādā.*3 Ten' āha ekam yeva 
vadantíti, abhinnavādā ti attho. 

Ek ācārā ti samān’ acara. 

Ekaladdhtkā ti samānaladdhikā. 

Kkapariyosānā ti samānanitthā.s5+ 

Iti Sakko pubbe attanā sutam puthusamaņabrāhmaņā- 
nam nānāvād” ācāra-laddhinitthānam idāni saccapative- 
dhena asārato fiatvā thito, tassa karanam fàtukamo tam 
eva tàva byatirekamukhena pucchati Sabbe va nu 
kho ti àdina. 

Dhātdti ajjhāsayadhātu uttarapadalopena vuttà,?55 
ajjhāsayadhātūti ca atthato ajjhāsayo yevāti āha anek’ 
ajjhāsayo nāndjjhāsayo 356 ti, Ekasmim gantukāme eko 
thātukāmo hotíti idam nidassanamattam,57 iriyāpathe pi 
nāma sattā ek' ajjhāsayā dullabhā, pageva laddhisūti 
dassan' attham. Yam yam 355 ajjhāsayan ti yam yam 
sassat'  adrajjhásayam. Abhtntvtsantiti tam 
tam laddhim ditthābhinivesavasena abhimukhà hutvā 
duppatinissaggiyabhavena  nivisanti 5? šādhānagāham *% 
ganhantt. Thàmena ca parāmāsena cāti ditthithāmena ca 
ditthīparāmāsena ca. Suwtthu gaņhttvā ti ativiya dalhagaham 
ganhitva. Voharantíti yathábhinivittham ditthivaàdam pañ- 


3 ABGGnM add na 354 BmP "nitthānā 
348 ABGGNM omit 355 ABGGmM vutto 
349 P nivàsana- 356 BmP and DA nān' ajjhāsayo 
350 ABGGMM nivāsanaka- 357 BmP nidassanavasena 
331 DA "ajjhattaiū ca khandha- vuttam 
paūcamakato 355 Bm yad eva 
352 ABGGNM avejjha- 359 P nivissanti 
BnP *jihà- *9 Pm ādānaggāham 
383 BmP omit P ādāna- 


II—Z 


737, 6,8 


737, 12 
737, 13 


737. 14 
737. 15 
737, 16 


737. 17 
737, 18 
737, 18 


737, 22 
737, 22 


737, 22, 23 


737. 24 
737, 24 


737. 24 
737, 28 
737. 30 
737, 31 


737, 32 
737, 32 


737, 33 
737, 35 
738, 2 


738, 4 


738, 7 


738, 7 
738, 7 


738, 8 


346 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


fiàpenti pare ?9! pi39! gáhenti patitthapenti.9? Ten' aha 
Kathenti dipenti kiltentíti,?9? ugehosentiti attho. 

Antam atītā accantā, accantā nitthā etesan ti accan- 
tanitthā. Sabbesan ti sabbesam samaņabrāhmaņānam. 

Yogakkhemo ti pi nibbānam, catūhi pi yogehi anupad- 
dutattā.5$t*  Accantayogakkhema ti vattabbe 395 ī-kārena 
niddesena accantayogakkhemī ti vuttam, accan- 
tayogakkhemo vā etesam atthiti accantayogak- 
khem7ī t. 

Carantiti 3%$ upagacchanti, adhigacchantiti attho. Pari- 
yassati 39? parikkhissati 59 vattadukkh' antam āgammāti 
Pariyosānan ti fi nibbānassa nāmam. 

Sanūkhināttti samucchindanena khepeti.% Vznāsetīti tato 
eva sabbaso adassanam pāpeti. Vimuttā ti vattadukkhato 
accantaniggamena visesena muttà. 

Issā-macchariyam eko $jasiho ti kasmà vuttam, nanu 
issāmacchariyam vissajjanan ti? Saccam etam, yo pana 
fiàtum icchito attho so paiīho. So evaf??! ca vissajjīyatiti 
nāyam doso, aiīfiathā ambam putthassa labujam vyāka- 
raņam viya siyā,?”?* paiīhasīsena vā *75 pafihavyakaranam 
vadati. Tathā hi fiyáfjiyan ti àdinà vissajjanapadān eva 
gahitàni. . Piyppiyam eko ti ādisu pi es’ eva nayo. Pa- 
pañcasaññā ti safüfüàasisena papaficā eva vuttā ti āha 
papaūco eko ti. Ettha ca yathā pātimokkhasamvarapucchā 
kāyasamācār' ādivibhāgena vissajjitattā tayo paiīhā jātā, 
evam indriyasamvarapucchā rūp' ādivibhāgena vissajjitattā 
cha pañhā siyum. Tathā sati ek' ünavisati pucchà siyum, 
atha indriyasamvaratā-sāmaīīiena eko va paiīho kato.*”* 
Evam 375 sati 75 pātimokkhasamvarabhāva-sāmaīfiena te 
pi tayo eko va pafīho ti sabbe va dvādase va patīhā bhavey- 
yun ti? Na-y-idam evam. Yasmā kāyasamācār” ādisu 


361] BmP parehi 369 ABGGmM khepo ti - 
368 pmp *ttha- 370 ABGGNM muttā 

363 DA kin ti with v.l. kittenti 371 BmPeva 

364 Bm anuppadutthattā 372 BmP add evam 

35 ABGGNM "tabbo 373 BmP omit 

366 So all MSS.; DA carati 374 BG pakatā 

367 ABGGMM pariyam vassati 375 BG omit 


368 AGM parimīyati 
BGM parimissati 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 347 


vibhajja vuccamānesu mahāvisayatāya aparimāņo 376 vi- 
bhāgo?”$ sambhavati vissajjetum. Sakalam pi hi Vinayapi- 
takam tassa niddeso. Rūp' ādisu pana vibhajja vuccamā- 
nesu appavisayatāya na tādiso vibhāgo sambhavati vissaj- 
jetum. Iti mahāvisayatāya pātimokkhasamvarapucchā tayo 
pañhā katā,77 indriyasamvarapucchā pana appavisayatāya 
eko va paitho kāto. Tena vuttam cuddasapaīīhā 378 ti. 

7. Calan' aíthenáti kampan' atthena.  Tanhà hi”? 
kāmarāga-rūparāga-arūparāg” ādivasena pavattiyā anavat- 
thitatāya sayam pi calati, yattha uppannā 39? tam 39? pi 
santānam *$! bhav' ādisu parikaddhanena cāleti, tasmā 
calan' atthena taņhā ejā nāma. Pīlan” atthenāti vibādhan” 
atthena tassa tassa dukkhassa hetubhāvena.  Padwssan 
atthenáti adhammaràg' ādibhāvena sa-para-mukhena 382 
kilesásucipaggharanena ca pakārato 3% dussan' atthena 
gando. Anwpavisaw althenáti *** asayassa dunniharaniya- 
bhavena 395 anupavisan' atthena. 

Kaddhati attano ca ruciyà upaneti. Uccávacan ti pani- 
tabhavam nihinabhavaii ca. 

Yesu samanabráhmanesu. Yesāhan ti pi pali, tassa 
keci yesam ahan ti attham vadanti. 

Evan ti sutànurüpam, uggahánurüpai 399 ca. 

Aham kho pana bhante aünüesam samana- 
brāhmaņānam dhamm' ācariyo honto pi Bhagavato 
sāvako....pe.... sambodhiparāyanoti 
evam attano sot” ātannabhāvam jānātett. 

Samātanno ti samogāļho pavattasampahāro viyātimūļ- 
ho.s$7” Jznimsūti yathā asurā puna sīsam ukkhipitum 
násakkhimsu, evam devà jinimsu 39? yeváti dassento aha 
devā puna apaccāgamanāya asure jinimsūti. Tādiso hi 'ssa 
jayo sātisayam vedapatilābhāya ahosi. 


376 BG aparimāne vibhāvo 34 AQGm "pavittatthenāti 
?7 BG pakatà BGM *pavitthenāti 
37 Bm cuddasamahapañha BnP ?pavitth' atthenáti 
3799 ABGGNM ti 385 BG "haraņa- 
380 ABGGMM uppannānam 386 M upaggahā- 
331 ABGGNMM sattānam : 387 Bm viyātibyūļho 
382 Bm sammukhaparammukhena P viyātibyālho 
P sammukhaparimukhena 386 Bm vijinimsu 


383 P káranato P pi jinimsu 


738, 12 


738, 12 
738, 13 
738, 13 
738, 16, 17 
738, 20 


738, 23 


738, 26 
738, 30 
739, 1 


738, 35 


739. 3 
739, 4 


739, 6 
739, II 
739, 12 


739, 12 


739, 16 
739, 18 


739, 19 


739, 23 
739, 23 
739, 25 


739, 27 
739, 29 


739, 3I 


348 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Duvidham pi ojan ti dibbam asuraīī cāti dvippakāram pi 
ojam. Devā eva paribhutījissanti asurānam pavesābhāvato. 

Dandassa avacaranam àvarapnam 39? dandávacaro, saha 
dandávacarenáti ?? sadamdávacaro, dandena paha- 
ritvà 391 và àvaritvà và ?*! sadhetabba-attho.?9? 

8. Imasmim yeva okāse ti imissam *** eva Indasalaguha- 
yam. 

Devabhūtassa me ti pubbe pi devabhütassa 
Sakkass' eva me cutassa.* Saío ti idàni pi Sakkass' 
eva sato puna-r-àyu ca me laddho. 

Diviyà kàyà ti dibba, khandhapaücakasankhata kaya ti 
aha dibbà *?5 attabhàvà ti. 

Amiiülho gabbham essámáíti?*9?9 iminā ariyasā- 
vakānam andhaputhujjanānam viya sammohamaraņam 
asampajāna-gabbh' okkamanaī **” ca n” atthi, atha kho 
asammohamaranaíi c' eva sampajana-gabbh' okkamanai ca 
hotiti dasseti. Ariyasāvakā niyatagatikattā sugatīsu eva 
uppajjanti, tatthāpi manussesu uppajjantā uļāresu eva 
kulesu patisandhim gaņhissanti, Sakkassāpi tādiso ajjhā- 
sayo. Tena vuttam pāļiyam yattha me ramati** 
mano ti. Tam sandhày' àha yattha me ti ādi. Sakko 
pana attano dibbānubhāvenāpi **? tādisam jānitum sakkoti 


yeva. 


Kāraņenāti yuttena ariyasāvakabhāvassa anucchavikena. 
Ten' àha samenáti. 

Sakadāgāmimaggam sandhāya vadati chatthe atthavase + 
anāgāmimaggassa vakkhamānattā. 

Ājānitukāmo ti appattam visesam pativijjhitukāmo. 

Manussaloke anto bhavissati puna mànus' uppattiyà *?! 
abhāvato. 

Puna devo*? ti manussesu uppanno tato cavitvā 


389 ADBGGmM àguranam 3355 ABGGmM dibyà 
39 BGM dando varenáti 396 So all MSS. 
3931-3931 AGm na aguritva DN and DA issàmi . 
BM tam āgujitvā 397 B "gabbhavokka- 
G tam ābhuūjitvā 338 ABGG? ruccati 
P vā āpuritvā vā M damaged 
392 BmP "tabban ti attho 399 AGM dibyā- 
333 ABGGmM imassa 40 AGM °vasena 
394 A vutassa BGM atthe vasena 
BG vuttassa 401 BmP manuss' upapattiyà 


B"P bhūtassa 42 ABGGNM devā - 


SAKKAPANHASUTTAVANNANA 349 


puna-r-eva.t3 ]masmim Tāvatimsa-devalokasmtm. | Uttamo, 739. 31, 32 
kidiso ti āha Sakko ti ādi. 739, 32 

Antime bhave ti mama Sakkabhavesu antime sabba- 739. 33 
pariyosāne bhave. 

Āyunā ti iminā ca *%*% tamsahabhāvino '%5 sabbe pi vann' 739, 34 
ādike sanganhāti. Pafiāydti ca iminā sabbe pi saddhā-sati- 739. 34 
viriy' ādike. Tasmtm attabhāve ti tasmim sabb' antime Sakk” 740, 1 
attabhāve. Akanttthagāmī hutvā antarāparinibbāyi-ādibhā- 740, 3 
vam *9$ anupagantvà ek' amsato uddhamsoto akanittha- 
gàmi eva hutva. Tato eva anukkamena A4vh' àdisu nibbat- 740, 3 
tento." Evam àaháü so nivàso bhavissatiti 7494 
evam āha. Avik ' àdisu ... je... mibbattissattti sankhepato 740, 3 
vuttam attham vivaritum Esa kiráti àdi vuttam. Ayaīī 740, 4 
ca nayo na kevalam Sakkass' eva, atha kho Mahāsetthi- 
mahāupāsikānam pi hoti yevāti dassento Sakko devarājā ti 740, 8 
ādīm āha. 

9. Bhavasampatti-nibbànasampattinam  vasena  apari- 
punn' ajjhasayataya 408 anttihītamanoratho tam tam pattu- 740, 11 
kāmo yeva hutvā thito. 

Ye*9? samane ti ye *9 pabbajite. Pavzvzita-vthārino ti 740, 12 
ime 1!? vivekattayam paribrūhetvā *!! viharantiti mafšžāmt. 740, 13 

Sampādanā ti maggassa *!? upasampādanā,?!3 tassa sam- 740, 14 
bhārānam *!* samma-d-eva sambharanam.*!5 

Vzrādhanā ti anārādhanā anupāyapatīpatti. 740, 15 

Na sambhontíti na abhisambhunanti. Wathā- 740, 16 
pucchite atthe anabhisambhunanam nāma sammā kathetum 
asamatthatā evāti āha sampādetvā kathetum na sakkontíti. 740, 16 

Tasmā ti yasmā *'!% ādiccena samānagottatāya,*!7 adicca- 740, 18 
gottatāya.t!$ Ten ev āha: 


'* Ādiccā 11? nāma gottenā " ti, (o 


(gQ) Sn 423 
403 BmP puna-d-eva 412 ABGGMM saggassa 
404 ABGGNM va 413 BmP ?danam 
195 ABGGnM "sabhāvino 414 Bm sampāpanam 
406 BmP antarāya- P ?*bharanam 
1? BmP *?ttanto 415 Bm pāpanam 
48 ABGGNM "yatā 416 ABGGMM omit 
409 BmP add ca ** ABGGnmM "gottattā 
410 BmP aneka 6 46 BmP omit 


111 AGm ?hitvà | u 49 BmP ādicca 


740, 17 


740, 23 
740, 23 


740, 24 


740, 28 


350 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


tasmā. Ādicco bandhu etassāti ādiccabandhu, atha vā adic- 
cassa bandhūti ādiccabandhu, Bhagavā, tam ādicca- 
bandhunam. Ādicco hi sot' āpannatāya Bhagavato 
orasaputto. Ten' ev' āha: 


“ Yo andhakare tamasi pabhankaro 
verocano mandali uggatejo 

mā Rāhu gilī caram antalīkkhe 

pajam mama Rāhu pamuñca süriyan ” ti.) 


Sāman * ti sāmappayogam,**! Satthu pana sāvakassa 
sāmappayogo ?*! namā paņipāto**? evāti āha namakkāram 
karomāti. 

Io. Parāmasiivā ti " Imāya nāma pathaviyam 
nisinnena mayā ayam acchariyadnammo adhigato ” ti 
somanassajāto, '' imāya nāma pathaviyam evam acchariy” 
abbhutam Buddharatanam uppannan "' ti acchariy' abbhu- 
tacittajato ca pathavim *?? paramasitva. 

Patthitapañhā ti dīgharattānusayita-samsayasamugghā- 
tan” attham ' Kadā nu kho Bhagavantam pucchitum 
labhàmí " ti evam abhipatthitapatiha.*?4 

Yam pan' ettha atthato na vibhattam, tam suvifitieyyam 
eva. 


Sakkapaiihasuttavaņņanāya Līn' atthappakāsanā. 


(r) SI 51 
4 ABGGmM samam 423 ABGGmM °viyam 
41 Bm samam payo- 44 ABGGMMP *?paüho 


422 BG paņīto; BMP sanipāto 


XXII 
Mahāsatipatthānasuttavanņņanā 


I. Kasmā Bhagavā idam suttam abhāsīti asādhāraņam 
samutthānam pucchati, sādhāraņam pana pākatan ti 
anāmasitvā Kuru-ratthavāsīnan ! ti ādi vuttam. Samutthā- 
nan ti hi desanānidānam, tam sādhāraņāsādhāraņabhedato 
duvidham. Sādhāraņam pi ajjhattika-bāhirabhedato duvi- 
dham. Tattha sādhāraņam ajjhattikam samutthānam nāma 
Bhagavato mahākaruņā. Tāya hi samussāhitassa Bhaga- 
vato veneyyānam dhammadesanāya cittam upapādi. 
Yathāha 


“ Sattesu ca Am ? paticca buddhacakkhunā 
lokam olokesi ” ti 


adi. Bāhiram pana sādhāraņam samutthānam nāma 
dasasahassa-Mahābrahmaparivārassa Sahampati-Mahābrah- 
muno ajjhesanam. Tathā c' àha 


** Brahmuno ca ajjhesanam viditvā ” ti.) 


Tad ajjhesan” uttarakālam hi dhammapaccavekkhaņā- 
janitam appossukkatam patippassambhetvā Bhagavā dham- 
mam desetum ussāhajāto ahosi. Yathā ca mahākaruņā, 
evam dasabalafian' adayo ca desanàya ajjhattasamutthàna- 
bhàve vattabba. Sabbam hi iieyyadhammam, tesam 
jaa m sattānaīi ca āsayānusay” ādim š yathā- 
vato * jānitvā Bhagavā thānātthān' ādisu kosallena veneyy' 
aj Jjhasayánurüpam 5 vicittanayadesanam * pavattesiti. Asà- 
dhāraņam pi 7 ajjhattika-bāhirabhedato duvidham eva. 
Tattha ” ajjhattikam yāya mahākaruņāya, yena ca desanā- 


(a) D II 38; MI 169 


1 ABGGNMM omit rattha 4 BB"P yāthā- 
* ABGGnM kāruññam P adds va 
s AGmM bhāsayā- 5 ABGGnM viney'- 
G hāsayā- , 6 ABGGmM s 
1-7 BG omit 


351I 


741,3 


741, 3 


741.3 


741, 6 


741, 8 
741, 8 


741, 10 


741, II 


741, 12 
741, 16 
742, 4 
742, 5 


352 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


ñanena idam suttam pavattitam, tad ubhayam veditabbam. 
Bahiram pana dassetum Awruratthavásinan * ti adim àha. 
Tena vuttam asadhàranam samutthànam pucchatiti. Tena 
att' ajjhāsay” ādisu catusu suttanikkhepesu kataro 'yan ti 
suttanikkhepo pucchito hotīti, ītaro Kururatthavāsīnan £ ti 
adinà par' ajjhásayo 'yam suttanikkhepo ti dasseti. 

Kururattham kira tadā ? tannivāsisattānam yonisomana- 
sikaravantatádinà yebhuyyena suppatipannatàya,!? pubbe 
ca katapuünatabalena tadā utu-ādi-sampattiyuttam eva 
ahositi tena vuttam utwpaccay'” ādi-sampannattā ti. Ādi- 
saddena bhojan” ādisampattim sangaņhāti. Keci pana: 
Pubbe pavatta-Kuruvattadhammānutthāna-vāsanāya Utta- 
rakuru viya yebhuyyena utu-ādi-sampannam eva hoti," 
Bhagavato kāle sātisayam utusappāy ādiyuttam 12 tam 
rattham ahosiíti vadanti. Ciíía-saria-kallatàyáti cittassa 
sarīrassa ca áàrogataya.?  Amuggalhiapasnabalaà ti lad- 
dhūpakāra-iiāņānubhāvā, anu anu vā āciņņapaūiātejā.!t 
Ekavīsatiyā thānesūti kāyānupassanāvasena ekasmim thāne, 
tathā cittānupassanāvasena, dhammānupassanāvasena !5 
paūcasu thānesūti evam ekavīsatiyā thānesu. Kammatthā- 
nam arahaite pakkhīpītvā ti catusaccakammatthānam yathā 
arahattam pāpeti, evam desanāvasena arahatte pakkhipitvā. 
Suvannacaüngotaka-suvannamaíijusasu 1$ pakkhittāni su- 
mana-campak' ādinānāpupphāni, maņimuttādisattarata- 
nāni ca yathā bhājanasampattiyā savisesam sobhanti, 
kiccakarāni ca honti manuūiabhāvato, evam sila-dassan' 
ādisampattiyā bhājanavisesabhūtāya Kururatthavāsīpari- 
saya desitā Bhagavato ayam desanā bhiyyosomattāya 
sobhati, kiccakarī ca hotiti imam attham dasseti Yathā hi 
puriso ti ādinā. Etthāti Kururatthe. 

Pakatiyā ti sarasato pi, imissā Satipatthānasuttadesa- 
nàya pubbe piti adhippāyo. Anuyuitā !” viharant: Satthu 
desanānusārato !? và.!? 


$ ABGGnM omit rattha 15 BG omit 

9 ABGGMM omit 16 BmP ?cankotaka- 

19 ABGGnM "pannattāya 17 M ananuyuttā 

11 BmP hontam 18 ABGGnMP add ti 

1? ABGGnM "sampāy - 19 Bm bhàvanánuyogam 
13 BmP arogya- M vo; P bhàvo 


14 AGmMP àdinna-; BG àdinna- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 353 
Vīssaitha-attabhāvenāti anicc' ādivasena kismiūīci yoni- 
somanasikāre cittam aniyojetvā rūp” ādi-ārammaņe abhira- 
tivasena vissatthacittena bhavitum na vattatt, pamādavi- 
hāram pahāya appamattena bhavitabban ti adhippāyo. 
Ekdyano ti ettha ayana-saddo maggapariyāyo. Na 
kevalam ayanam ?? eva,?! atha kho aññe ?? pi bahū magga- 
pariyāyā ti pad” uddhāram karonto ** Maggassa ** hiti 
ādim ?* vatvā ? yadi maggapariyāyo ayana-saddo, kasmā 
puna maggo ti vuttan ti codanam sandhāy āha tasmā ti 
adi. Tattha ekamaggo ti eko eva maggo. Na hi nibbāna- 
gàmimaggo aüio atthiti. Nanu satipatthanam idha maggo 
ti adhippetam, tad aüiie ca bahü maggadhhamma atthiti ? 
Saccam atthi, te pana satipatthanagahanen' eva gahita tad 
avinabhaàvato. Tathà hi fiàna-viriy  àdayo niddese gahitaà, 
uddese pana satiya eva gahanam veneyy' ajjhasayava- 
senāti datthabbam. Na dvedhāpathabhiūto ti iminā imassa 
maggassa anekamaggabhāvābhāvam viya anibbānagāmi- 
bhāvābhāvaīi ?7 ca dasseti. Ekenāti asahāyena. Asahāyatā 
ca duvidhā, attadutiyatābhāvena vā, yā* vavakattha- 
kāyatā % ti vuccati ; taņhādutiyatābhāvena vā, yā pavivit- 
tacittatā % ti vuccati. Ten’ āha vavakatthena 3! pavtvit- 
tenáti. Settho pi ?? loke eko ti vuccati, "" yāva pare ekāham 35 
vo3t karomis "ti ādisūti āha Ekassdit setthassāti. Yadi 
samsārato nissaraņattho ayanattho afīiesam pi upanis- 
sayasampannanam sádharano,?9 katham Bhagavato ti àha 
Kiscápíti adi. Imasmim kho ti ettha kho-saddo avadharane, 
tasmā imasmim yevāti attho. Desanābhedo yeva h eso 
yadidam 37 maggo ti và ayano ti và. Ayana-saddo và 
kammakaran' ādivibhāgo. Ten’ āha atihato pana eko 
vāti. Vānāmukha-bhāvanānayatpavatto ti kāyānupassanādi- 


22 ABGGmM ayam 29 BmP vüpakattha- 
s 1. A 39 M l a 
omits amage 

22 BG añño 31 BmP and DA vüpakatthena 
23 AGM karontā 32 ABGGNmM ti 
24 BG azam 33 ABGGmM ekagate 
25 ABGGmM adi 34 ABGGmM omit 
26 M vuttā 35 AGM karoti 
27 A "gāmibhāvaū 36 BMP sādhāraņato 

BGM omit 37 ABGMM yadi tam 


2 


ABGGN omit G adds tam 


742, 28 


742, 28 


743, 10 


743, 10 


743. 15 
743, 16 


743. 17 


743, 18 


743. 19 


743, 21 


743, 23, 28 


743. 30 


743. 30 
743. 31 


744. 3 


744. 3 


744. 4 5 


744. 9 
744. 9 


744. 9 
744, 1I 
744, 12 
744. 12 
744, 12 
744, 15 
744, 16 
744, 17 


744, 20 


354 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


mukhena tatthāpi ānāpān” ādimukhena bhāvanānayena 
pavatto. 

Ekdyanan ti ekagāminam, nibbānagāminan ti attho. 
Nibbānam hi adutiyabhāvato ** setthabhāvato ca ekan ti 
vuccati. Yatháha ?? 


** Ekam hi saccam na dutiyam atthi "" ti (* 


* Yavatà bhikkhave dhammaà sankhata và asankhatà và 
virágo tesam aggam akkhāyati ” ti.) 


Khayo eva anto ti khay' anto, jātiyā khay' antam ditthava 
ti jāti-kay antadassī. Avibhāgena sabbe pi satte hitena 
anukampatiti hitánukampt. Atarimsdti * tarimsu. Pubbe ti 
purimakā 41 Buddha, pubbe *? vā atītakāle. 

Tan ti? tesam vacanam. Tam vā kiriyāvuttivācakam * 
na yujjati. Na hi sankheyyappadhānatāya *$ sattavācino 
ekasaddassa kiriyāvuttivācakatā *” atthi. 


** Sakim pi uddham gaccheyyā ” ti (4) 


ādisu viya saktm ayano ti iminā byaūjanena bhavitabbam. 
Evam attham yojetvā ti ekam ayanam assāti evam samā- 
sapad' attham yojetvā. Ubhayathā piti purimanayena 
pacchimanayena ca. Na yujjati idhādhippetamaggassa 
anekavāram pavattisambhavato.t$ Ten” āha Kasmā ti ādi. 
Anekavāram ?i ayatiti purimanayassa ayuttatādassanam, 
anekaii c' assa ayanam hoitti pacchimanayassa. 

Imasmim pade ti Ekāyano ayam bhikkhave 
maggo ti imasmim vàkye. Imasmim vā pubbabhāga- 
maggo,*? lok” uttaramaggo ti vivāde.*? Mtssakamaggo ti 
lokiyena missako lok” uttaramaggo. Visuddhi-ādīnam nip- 


(b) Sn 884 (o) A II 34 — It 88 (d) A 
38 P adutiyáà- 44 BmP add tam 
39 BGM yathā hi 45 BmP "vācakattam 
40 AGGM atamsūti 1$ BmP sankhyeyya- 
M ātamsūti 47 A kiriyānuvutti- 
DA tarimsu 48 BmP Šsabbhāvato 
41 ABGGNM "mikā 19 ABGGnM ?magge 
*3 ABGGnM add pi $9 AGmM add pado 


4 A atthīti kāle 


B"P vidhānapade 
Gn atthiti tà kale 


MAHĀSATIPATTHĀNASUTTAVAŅŅANĀ 355 


pariyāyahetukam *! sangaņhanto ācariyatthero missaka- 
maggo ti āha. Itaro pariyāyahetu idhādhippeto *? ti $ubba- 
bhāgamaggo ti avoca. 

Saddam *3 sutvā ti " Kālo bhante dhammasavanayá 5* " ti 
kāl' ārocanasaddam paccakkhato *5 paramparāya ca sutvā. 
Evam ukkhipitvá ti evam sundaram manoharam imam 5$ 
katham chaddemāti 57 achaddento *$ ucchubhāram *? viya 
gahetvā % na vicaranti. Āļulatīti *! vilulito ākulo hotiti 
attho. Ekdyanamaggo vuccatti pubbabhāgasatipatthānamaggo 
ti ettàvatà idhádhippet' atthe siddhe tass' eva 9? alankar' 
attham so pana yassa pubbabhagamaggo, tam dassetum 
Maggān' atthaūgiko ti ādikā gāthā pi *? Patisambhidamag- 
gato va ānetvā thapitā. 

Nibbānagaman” atthenāti nībbānam gacchati adhigacchati 
etenāti nibbānagamanam, so yeva avipaīrtasabhāvatāya 
adhigacchati 9? nibbānam,* tena nibbānagaman” atthena, 
nibbānādhigamūpāyatāyāti attho. Magganīy atthenāti 
gavesitabbatàya. Gamaniy' atthenáti và pátho, upagantab- 
batayátiattho. Rag' adihíti iminà ràga-dosa-mohanam yeva 
gahanam 


*" Ràgo malam, doso malam, moho malan " ti (e? 


vacanato. Abhtjjhā-visamalobh' ādīhiti pana iminā sab- 
besam pi upakkilesānam sangaņhan” attham te visum 
uddhatā. Sattānam visuddhiyā %4 ti vuttassa atthassa ek' 
antikatam dassento Tathā hiti ādim āha. Kāmam visud- 
dhiyā ti sāmaūiacodanā,* cittass eva pana visuddhi 
idhádhippeta ti dassetum Ràfamalavasenáti?9 adi vuttam. 


(e) Vbh 368; Nd? 500 


531 ABGGnM ?hetünam 59 AGm uhacchuram 

54 BG bodhippeto 60 BmP paggahetvā 

535 ABGGNM omtt $ ABGGnM ālulīti 

544 ABGGnM "savanassā Bm aluletiti 

55 AGm paccavekkhato €? ABGGnM omit 

55 ABGGn ittham; M damaged $3 BmP attho instead 

57 Bm chattemáti ; P chaddhemáti 64 So all MSS. 

$8 ABGG" chaddento DA visuddh' atthàya 
B achattento; M damaged $$ BmP samantiajotana 


P chaddhento - 66 BmP "vasena panāti 


744. 20 
744. 20 


744. 32 


745. 4 


745. 5, 11 


745. 14 


745, 16 


745. ?7 


745, 28 


745. 29 


745. 29 


745. 30 
745. 32 


746, 6 


746, 


745, 


746, 
746, 
746, 
746, 
746, 


746, 
746, 
746, 
746, 


746, 


746, 
746, 


7 


I9 


28 
30 
31 


32 
33 


356 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Na kevalam atthakathāvacanam eva, atha kho idam ettha 
āhacca bhāsitan ti dassento tathā +7 hīti %7 ādīm aha. 

Sà panāyam cittavisuddhi sijjhamānā yasmā sok” ādīnam 
anuppādāya samvattati, tasmā vuttam Sokatarid- 
davānam* samatikkamāyāti ādi. Tattha so- 
canam fiàtibyasan' adinimittam cetaso santapo antonij- 
jhānam sožo. Nātibyasan' ādinimittam eva sokādhikato ®©? 


“ *? Kaham ekaputtakā % ” ti (P 


ādinā paridevanavasena vācāvippalāpo pariddavanam 7! 
pariddavo. Āyatim anuppajjanam idha samatikkamo ti āha 
pahānāyāti. Tam pan” assa samatikkam āvahatam nidassa- 
navasena dassento Ayam híti adim aha. 

Tattha yam pubbe tam visodhehtti atītesu khandhesu 
tanhasankilesavisodhanam vuttam. Pacchā ti parato. Te 
ti tuyham. Máháti ma ahu. Kefcanan ti rag' adilaticanam, 
etena anāgatesu khandhesu sankilesavisodhanam vuttam. 
Majjhe ti tad ubhayavemajjhe.*? No "3 ce 73 gahessastīti na 
upādiyissasi ce,”* etena paccuppanne khandhappabandhe 
upādānappavatti vuttā. Upasanto carissasíti evam addhat- 
tayagata-sankilesavisodhane sati nibbuta-sabbapariļāhatāya 
upasanto . hutvā viharissasiti arahattanikūtena gātham 
nitthapesi. Ten' aha zma gáthan ti adi. 

Puttā ti orasa, afifie pi và dinna-kittimak' àdayo ?? ye keci. 
Pità ti janako, affe 9 pi?" va"? pitutthaniya.?? Ban- 
dhavā 7 ti iiātakā. Ayam h' ettha attho:—Puttā vā pitā vā 
ñataka S vā antakena maccunā adhitannassa *1 abhibhūtassa 
maraņato tāņāya na honti. Kasmā? N’ atthi ūātīsu tāņatā 
ti. Na hi ñātīnam vasena maraņato ārakkhā** atthi, tasmà 


() M II 106 

687 ABGGMM yathāhāti 7 Ane 
6 BmP °paridevanam BGM te 

DA ?paridevànam with v.l. G tena 

°pariddavanam 75 Bm dinnakakittim' ādayo 
69 AGM ?kagato *6 ABGGnM aiiüà 

BGM sokādikato "7 ABGGnuM omit 

B2 sokāvatiņņato 78 ABGGNM "niyo 

P sokávitikkamato > 793 BG khandhàvà 
10—70 Bm yepeats M bandhāvā 
"1 BG paridevanam | 80 Bm bandhavā 
12 ABGG®M ubhayam- 8! ABGGWMM adhivacanassa 


733 So all MSS.; DA ce no $? ABGGnM àrakkham 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 357 


Patācāre ubho puttà kalakata 9? ti àádinà mà niratthakam 
paridevi, dhammam yeva pana yathàvato passáti adhippāyo. 

Sot' āpattiphale patttthitā ti yathānulomam pavattitāya 
sāmukkamsikāya dhammadesanāya pariyosāne sahassana- 
yapatimaņdite ** sot' āpattiphale patitthahi. Katham paná- 
yam satipatthànamaggavasena sot' apattiphale patitthāsiti 
aha yasmā panāti ādi. Na hi catusaccakammatthānaka- 
thaya vina sāvakānam ariyamaggādhigamo atthi. Imam 
gātham sutvā ti pana idam sokavinodanavasena pavattitāya 
gāthāya pathamam sutattā *5 vuttam,*$ sā pi hi sacca- 
desanāya parikarabaddho %7 eva. Aniccatākathā ti katvā 
itaragàthaya 58 pana vattabbam eva n' atthi. Bhàvaná ti 
pafifiābhāvanā. Sā hi idha adhippeta. Tasmā ** ti yasmā 
rūp” ādīnam anicc' ādito anupassanā satipatthānabhāvanā 
va, tasmā. Te piti Santatimahāmatta-Patācārā.% 

Paūcasate core ti sata-sata-coraparivāre paficacore pati- 
pātiyā pesesi. Te araīīīam pavisitvā theram pariyesantā 
anukkamena therassa samīpe samāgacchimsu. Ten' āha 
Te gantvā iheram parivāretvā nisīdimsdti. Vedanam vik- 
khambhetva ti ür' atthibhedappaccayam ?! dukkhavedanam 
amanasikārena vinodetvā. Pitipamojjam wuppajy vippati- 
sāralesassa pi asambhavato. Ten” āha parisuddham sīlam 
nissāyāti. Therassa hi sīlam paccavekkhato parisuddham 
sīlam nissāya uļāram pītipāmojjam uppajjamānam ūr 
atthibhedajanitam dukkhavedanam vikkhambhesi. T7yà- 
maraltin ti accantasamyoge upayogavacanam, ten' assa 
vipassanāyam ?? appamādam patipatti-ussukkāpanaii ca 
dasseti.?3 

Pādānīti pāde. Saūiamissāntti ?*+ saüünapessami,95 sañ- 
iattim karissāmiti attho. Aitiyāmtti %* jigucchāmi. Harā- 
„ānmīti lajjāmi. Vipassisan *7 ti sampassim.?% 


83 BMP kālankatā 92 M ?nàya 

84 BmP "pati- 93 ABGGMM dassesi 

85 BGM suttā 94 BMP samyamessāmīti 
86 BG vuttā DA samyamissāmi 

87 BMP parivārabandhā 95 BmP saūīia- 

88 BmP "gāthāyam 96 M accusāmiti 

$99 ABGGMM kasmā 97 ABGGNMMP vipassissan 
99 Bm adds pi = 98 ABGGmM sammasim 


*1 BmP ūrutthi- o4 P sampassam 


747, 1 


747, 1 
747, 1 


747. 3 
747. 3 


747. 3 
747. 13 
747. 14 
747. 14, 21 
747, 22 


747, 22 


747. 23 


747, 26, 27 
747, 28 
747. 31 


748. 3 
748, 12 
748, 21, 23 
748, 24 


748, 25 


748, 31 


748,32; 749,5 


749. 9 


749, 9 
749, 15 


749, 16 


749, 17 


749, 20 


750, 2 
759. 3 


750, 14 
750, 14 


358 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Pacalāyantānan % ti pacalāyikānam '% niddūpagatā- 
nam.!?! Apgattn ti agocaram. 

Vatasamtanno 1%? ti dhutaguņasampanno. Pamādan ti 
pacalàyanam 13 sandhāy” āha. Oruddhamànaso uparuddha- 
adhicitto.!?4 

Pafjarasmin ti sarire. Sariram hi nahārusambandha- 
atthisanghatataya 195 idha pafijaran ti vuttam. 

Pitavannàya !^$ pana patakaya !'? pariharanato, malla- 
yuddhacittakatàya ca Pitamallo ti panftato pabbajitvà 
Pītamallatihero nama jāto. Tīsu rajjesūti Pāņda-Cola- 
Keralarajjesu.!?$ Mallā 1*9? Sihaladipe sakkārasammānam 
labhantiti Tambatayuntdībam āgamma. Tam yeva aùkusam 
katvā ti: Rūp' ādayo mamāti na gahetabbā ti Natumhā- 
kavagge pakāsitam attham attano cittamattahatthino an- 
kusam katvā. Padesw avahantesáti ativelam cankamanena 
akkamitum asamatthesu. Jannukehi 9 cankamati nisinne 
niddàya avasaro hotiti. Byàükarivà ti attano viriy àram- 
bhassa saphalatà-pavedanamukhena !! sabrahmacarinam 
tattha ussāham janento afifiam byākaritvā. 

Bhāsitan ti vacanam, kassa pana tan ti āha Buddhaset- 
thassa sabbalok” aggavādino ti. Na tumhākan ti ādi tassa 
pavatti-ākāradassanam. Ta-y-idam me sankhārānam accan- 
tavūpasamakāraņan ti dassento Antecā vatūti gātham āhari. 
Tena idānāham sankhārānam khaņe khaņe bhangasankhā- 
tassa rogassa abhāvena arogo parinibbuto ti dasseti. 

Assdti Sakkassa. Upģpatttti !!? dev uppatti.!?* Puna 
pākatikā va ahosi Sakkabhāven' eva uppannattā. Subrahmā 
ti evamnāmo. 

Accharānam niray' uppattim disvā tatoppabhuti satatam 
pavattamānam attano citt” utrāsam sandhāy” āha Ntecam 
utrastam idam cīttan ti ādi. Tattha utrastan ti santrastam 


39 BM paiica- 106 AGmM "vaņņanāya 
100 AGmM paccalāyikam 19? BmP patākāya 
BG palāyikam 198 B Paņda- 
101 BGniddāpa-; BMP niddam upa- BmP Paņdu-Coļa-Goļarajjesu 
102 M vatta- 109 BmP sabbamallā 
P pathasam- 119 ABGGnM jànukehi 
13 ABGGnmM palàyantam 111 M sapalavatavapavedana- 
106 BGM uparuddham- P saphalabhāvavedana- 
15 ABGGmM *?sambandham- 1? BmP upapatti Aere and below. 


BmP nhāru- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 359 


bhitam. Ubbiggan ti samviggam. Utrastan ti vā samviggam. 
Ubbiggan ti bhayavasena saha nissayena saficalitam. Anuwf- 
pannesūti anāgatesu. Kiccesáti tesu tesu iti-kattabbesu. 
Kicchestti !3 vā pātho, dukkhesūti attho, nimitt' atthe c' 
ettha bhummam, bhāvidukkhanimittanti attho. Uppatstesdti 
uppannesu kiccesüti yojanā. Tadā attano parivārassa 
uppannam dukkham sandhàya vadati. 

Bojjhà "* ti bodhito, ariyamaggato ti attho. A£&fatráti 
ca padam apekkhitvā '!5 nissakkavacanam, bodhim thapetvā 
ti attho. Sesesu pi es' eva nayo. Tapasā ti tapokammato, 
tena maggádhigamassa upayabhütam sallekhapatipadam 
dasseti. Indriyasamvarā ti manacchatthanam indriyānam 
samvarato,'!6 etena samvaratāsīsena !!7” sabbam pi sam- 
varasīlam, lakkhaņahāranayena vā sabbam pi catupārisud- 
dhisīlam dasseti. Sabbanissaggā ti sabbassāpi nissajjanato 
sabbakilesappahānato. Kilesesu hi nissatthesu kammavattam 
vipàkavattai ca nissattham eva hotíti. Soíthin ti khemam 
anupaddavatam.H$ 

Nāyati nicchayena kamati !!? nibbànam, tam và fiayati !?0 
pativijjhiyati etenáti fiayo, ariyamaggo ti aha #ayo vuccati 
ariyo atth” aūgiko maggo ti. Taņhā-vāna-virahttaitā tī taņhā- 
sankhàta-vanavivittatta.!?! Taņhā hi khandhehi khandham, 
kammanā phalam, sattehi ca dukkham vāyati'?? samsibbatīti 
vànan ti vuccati, ta-y-idam n' atthi ettha vànam, na và 
etasmim adhigate puggalassa vānan ti w%zbbanam, asañ- 
khatā!* dhātu. Parappaccayena vinā paccakkhakaraņam!?4 
sacchikiriyā ti āha attabaccakkhatāyāti.!?5 

Nanu visuddhiyā ti cittavisuddhiyā adhippettattā visud- 
dhigahanen' ev' ettha sokasamatikkam' àdayo pi gahitā eva 
honti, te puna kasmā gahitā ti anuyogam sandhāya Tattha 


kificábíti àdi vuttam. Sāsanayuttikovide ti sacca-paticcasa- 
muppād” ādilakkhaņāyam'?$ dhammanītiyam cheke. Tam 
115 ABGGmMP kiccesūti 121 BG omit taņhā 
114 ABGGNM bojjhangā ABGGNM "sankhātā- 
15 ABGGnM add ti 132 BmP vinati 
116 BmP ?varanato 123 BG ?khata 
1? BmP satisamvarasisena 1244 ABGGnM ?kkharanam 
M omits 125 So all MSS. 
118 ABGGMM "ddavam DA "paccakkhakāyā 
119 BG khamati 126 AGmMM sabbacca- 


120 BGM iiāyāti 


750, 15, 14 
750, 15, 16 
750, 16 
750, 16 
750, 17 
750, 21 


750, 21 


750, 22 


750, 23 
750, 24 


750, 39 
751,2 


751. 3 
751,4 
751,7 


751, 8 
751, II 


751, 


751, 


751, 


751, 
751, 


751, 


751, 


751, 


751, 


751. 


751, 


751, 
751, 
751, 


12 


18 


21 


21 
22 
23 
24 
24 
24 


360 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


tam attham Zápetiti ye ye bodhaneyyapuggalà !?* sankhepa- 
vitthār' ādivasena yathā yathā bodhetabbā, attano desanā- 
vilāsena !*$ Bhagavā te te tathā tathā bodhento tam tam 
attham iiāpeti. Tam tam pākatam katvā dassento ti atth' 
āpattim !** aganento !*$ tam tam attham pākatam katvā 
dassento. Na hi Sammāsambuddhā '*% atth” āpattiūāpak' 
ādisādhanīyavacanā.!!! Samvattattti jāyati, hotiti attho. 
Yasmā anatikkanta-sokaparīddavassa !3? na kadāci citta- 
visuddhi atthi sokapariddava !??-samatikkamanamukhen' 
eva 134 cittavisuddhiya ijjhanato, tasmā āha sā 95 soka- 
tariddavānam 139 samatikkamena hotíti. Yasmà pana doma- 
nassapaccayehi dukkhadhammehi phuttham puthujjanam 
sok' adayo abhibhavanti, parifitiatesu ca tesu 137 te na honti, 
tasmā vuttam sokapariddavánam  samatikkamo | dukkhado- 
manassānam aithahgamenāti.!88$  Nàyassáti. aggamaggassa 
tatiyamaggassa !?* ca. Tad adhigamena hi yathākkamam 
dukkhadomanassānam atthangamo.!tt Sacchikiriyābhisa- 
maya-sahabhavipi 1€! itarábhisamayo tad avinabhavato sac- 
chikiriyábhisamayahetuko viya vutto.  Nayassádhigamo 
nibbanassa sacchtkiriyáyáti phalatüanena và paccakkhaka- 
ranam sandhāya vuttam. Nzbbānassa sacchiktriyāyāti 
14? sampadanavacanaii c' etam datthabbam.!*? 
Vaunabhananan 1*9 ti 14% pasamsāvacanam.  Ta-y-idam 
na idh' eva, atha kho aüüatthápi Satthu āciņņam evāti 
dassento yaíh' eva híti àdim aha. Tattha ādimhi kalyāņam, 
adi và!** kalyanam etassáti ad:kalyánam. Sesapadadvaye pi 
es” eva nayo. Atthasampattiyā sditham.  Byaijanasam- 
pattiyā savyatījanam. Sīl' ādipatīcadhammakkhandha-pāri- 
pūrito, upanetabbassa abhāvato ca kevalaparibuņņam. 
Nirupakkilesato apanetabbassa ca abhāvato parisuddham. 


127 BM bodhaniyya- 136 DA "paridevānam 
G bodhaniyam- 1937 ABGGnM omit 
128 BG *?vilasayena 138 ABGGnM atthagamo hi 
129 ABGGM acintento instead 139 BG omit z 
M acinto ti instead 149 ABGGnmM atthagamo 
130 BmP ?buddho M1 ABGGnM ?bhaviti 
131 BmP "vacano ti 142-142 ABGGMM omit 
132 BmP ?parideva- here and below.  !*3 A vaņņam bhananti 
133 BmP "parideva BGP *bhananti 
M "pariddavā GH vaņņ' ābharaņan ti 
134 BGM ?kkamena- M damaged 


135 BmP omit 144 ABGG" omnit 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 361 
Setthacariyabhāvato sāsanabrahmacariyam maggabrahma- 
cariyaii ca. vo pakāsessāmīti. Ayam ettha sankhepo, vit- 
thàro pana Visuddhimagge vuttanayen' eva veditabbo. 
Ariyavamsā ti ariyānam Buddh' ādīnam vamsā paveņiyo. 
Aggatūā ti aggā ti jānitabbā sabbavamsehi setthabhāvato. 
Rattaūnā ti cirarattā ti jānitabbā. Vamsaūā 145 tī Buddh' 
ādīnam vamsā ti jānitabbā. Porāņā ti puratana 146 anadhu- 
nātanattā. Asankiņņā ti avikiņņā anapanītā. Asankiņņa- 
pubbā ti kim imehiti ariyehi na apanītapubbā. Na sanki- 
yanitti idāni pi tehi na apanīyanti. !17 Va sankīytssantīti 
anāgate pi tehi na apanīyissanti.'t7” Appattkutthā ... pe 
„.. vžūūūhiti ye loke viūūū samaņabrāhmaņā, tehi apac- 
cakkhatā aninditā, agarahitā ti attho. Vīsuddhiyā 14% 1158 
ādīhtti visuddhi-ādidīpanehi. Padehíti vakyehi, visuddhi- 
atth' adibhedabhinnehi !4? vā dhammakotthāsehi. Upaddave 
ti anatthe. Visuddhtn ti visujjhanam '5% sankilesappahā- 
nam. Vàc' uggatakaranam wggaho ti. Pariyāpuņanam 
paricayo. Atthassa !5! hadaye thapanam dhāraņam. Pari- 
vattanam vācanam. 

Gandhārako ti Gandhāradese uppanno. Pahontíti sak- 
konti. Antyyānikamaggā 152 ti micchāmaggā micchatta- 
niyatāniyatamaggā 153 pi va. Swvayņan ti kūtasuvaņņam 
pi vuccati. Maníti kacamani pi, muttā ti velujā pi, bavālan 
ti pallavo !3* pi vuccantiti 55 ra/fajambunad' àdi-padehi 
te visesità. | 

Na tato hetthà ti idháhippetakay' adinam vedan' àdisabhàv' 
attābhāvā, kāya-vedanā-citta-vimuttassa '56 tebhūmaka- 
dhammassa visum vipallāsavatth” antarabhāvena gahitattā 
ca!57 hetthā gahanesu!5? vipallasavatthünam anitthànam 
sandhàya vuttam. Paficamassa pana vipallāsavatthuno 
abhavà na uddhan ti āha. Ārammaņavibhāgena h” ettha 
satipatthānavibhāgo ti. Tayo satipatthānā ti satipatthāna- 


152 
153 


145 BG vamsajāti 
146 BG purānam 
M purāņā 
147—147 BG omit 


ABGGmMP aniyyanamagga 
Should the compound be analysed 
thus:—micch' attaniyatā- 
niyatamaggā ? 


148 ABGGZMP visuddhi 14 ABGG»M pallavā 
149 BmP "atthatādi- 155 BmP vuccatiti 
150 ABGM visujjhi 156 (3m *cittana- 

G" visuddhijjhi 157 ABGG=M va 


158 


1531 BGM antassa 
11—Aa 


AGnM gaņanesu 


751, 24 
751, 25 


751, 27 
751, 27 
751, 28 
751, 28 
751, 28 
751, 28 
751, 29 
751, 29 


751, 31 
751, 32 
752, 2 
752. 3 
752, 4 
752, 5 
752, 5 


752, 13, 14 


752, 17 
752, 24 
752, 25 
752, 24 


752, 28 


752, 28 
752, 29 


752, 34 


753. 4 


753. 4 


753, 6 
753, 8 


362 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


saddassa atth' uddharadassanam, na idha paliyam vuttassa 
satipatthāna-saddassa atthadassanam.!”? Ādisu hi satigocaro 
ti ettha ād?-saddena 


** Phassasamudayā vedanāsamudayo, nāmarūpasamudayā 
cittassa samudayo, manasikārasamudayā dhammānam 
samudayo ” ti (e 


satipatthànà !9? ti!9! vuttanam !$? satigocaránam pakā- 
sake suttapadese sanganhati. Evam Patisambhidāpāļiyam 
pi avasesapalippabhedadassan' attho 19? àdi-saddo datthab- 
bo. Satiyà patthànan ti satiya !9* patitthatabbatthanam.!*5 
Dàn' àdini karontassa rūp” ādīni satiyā !%6 thanam 166 
hontiti tam-nivāran' attham āha padhānam '%7 thanan ti. 
Pa-saddo 168 hi idha “ Paņītā dhammā ” ti ādisu viya 
padhàn' atthadipako ti adhippayo. Ariyo ti ariyam sabba- 
sattasettham Sammāsambuddham āha.  E/tháti etasmim 
Salàyatanavibhangasutte. Sutt' ekadesena hi suttam das- 
seti. Tattha hi 


“ Tayo satipatthàna yad ariyo ... pe... arahatiti !9? iti 
kho pan' etam vuttam. Kiü c' etam paticca vuttam ? 
Idha bhikkhave Satthā sāvakānam dhammam deseti 
anukampako hitesi anukampam upādāya: Idam vo 
hitāya, idam vo sukhāyāti. Tassa sāvakā na sussusanti, 
na sotam odahanti, na aūīiācittam upatthāpenti,!”% vok- 
kamma 171 ca satthusāsanā vattanti. Tatra bhikkhave, 
Tathágato na c' eva attamano 122 hoti, na ca attama- 
natam 122 patisamvedeti, anavassuto ca viharati sato 
sampajàno. Idam bhikkhave pathamam satipatthànam 
yad ariyo sevati... pe... m-arahatīti. 

Puna ca param bhikkhave Satthā ... pe... idam vo 


(g) S V 184 

159 BmP add ti 16 (3m patitthanatabba- 
166 A(Gm *tthanam 166 M satipatthānam 

BG "tthāna 167 DA pathānan 

M "tthānan 168 AGM add su 
13 ABGGn omit 169 ABGG"MP m-arahatiti here and 
168 ABGGN vuttan ti below. 
168 ABGGNM "attham 170 BmP ?ttha- 

BmP *ppadesadassan"- 171 BG vokkammam 


166 ABGGHNM sati 172 BmP anatta- 


MAHÁSATIPATTHANASUTTAVANNANA 363 


sukhāyāti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti ... pe 

„173 vattanti. Ekacce sáàvakà sussüsanti . .. pe . . . !?? 
na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra bhikkhave 
Tathāgato na c' eva attamano 122 hoti na ca attama- 
natam !?? patisamvedeti, na ca anattamano !?* hoti, na ca 
anattamanatam 125 patisamvedeti; attamanataii!?9 ca 
anattamanatafi !7% ca tad ubhayam abhinivajjetvā upek- 
khako viharati sato sampajāno. Idam ł?7 bhikkhave 
dutiyam. 

Puna ca param bhikkhave „..pe...sukhāyāti. Tassa 
sāvakā sussūsanti ... pe... vattanti. Tatra bhikkhave 
Tathāgato attamano c' eva hoti, attamanataii ca patisam- 
vedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idam 177 
bhikkhave tatiyan ” ti. 


Evam patighānunayehi anavassutatā, niccam upatthita- 
satitàya tad ubhayavitivattatà !7* satipatthānan ti vuttā. 
Buddhànam yeva hi niccam upatthitasatitā '”% hoti āveņi- 
kadhammabhāvato, na paccekabuddh” ādīnam. Pa-saddo 
ārambho '*” jāto !*! ti,!$! ārambho '*? ca pavattatiti 15 
katvā āha pavattayitabbato ti attho ti. Satiyā karaņabhūtāya 
patthānam patthapetabbam satipatthānam. Ana-saddo '%4 hi 
bahulavacanena 185 kamm' attho pi hotíti. Tathássa kattu- 
attho pi labbhatiti fatfhátíti 199 patthānan ti vuttam. 
Upatthāttti 1% ettha  u-saddo 187 bhus’ attha-visittha-pak- 
khandanam '%$ dīpetiti okkanditvā pakkhanditvā pattha- 
ritvā 199 bavattatiti 1*9 attho ti āha. Puna bhāv' attham sati- 
saddam patthāna-saddaīi ca vaņņento atha vā ti ādim āha. 
Tena purimavikappe sati-saddo patthāna-saddo '*! ca kattu- 


(hà) M III 221 

13 BmP anatta- 180 BG ārabbho 

173-13 BmP omit BmP àarambham 

174 ABBnGGnM attamano 1831 BmP joteti 

175 BBmGnm attamana- 182 ABGGMM ārabbho 

176-176 ABGGMM attamanaī ca 183 ABGM pavattiti 
anattamanaūi 184 P patthāna-saddo 
Bn anattamanatà ca 15 BMP bahulam- 
attamanatā 186 Bm patthātiti; P omits 

177 Bm adds vuccati 187 BmP pa-saddo 

1 ABGGm?vattattà; M?vattataya 188 BmP "visittham- 

19 AGM patthita- . ,M9* ABGGMMP omit 

BG pathisatità s ` 19? ABGGnMP vattatiti 


M patitthitàsatità . -  !? ABGGmMP omit 


753, IO, II 
753, II 


753. 14 
753. 14 
753. 14 


753, 16 


753, 16 


753, 18, 


753, 18 
753, 18 
753, 18 
753. 19 
753, 20 


753. 22 


753. 24 


753. 24. 


753. 25 
753. 27 


753. 27 
753, 28 


753, 28 


753.32. 754.2 


754. 9 


15 


25 


304 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


attho ti viūīfiāyati. Saran' atthenāti cirakatassa cirabhāsi- 
tassa ca anussaran' atthena. Idan ti yam: Sati yeva sati- 
patthānan ti vuttam, idam. Idha imasmim suttapadese 
adhippetam. Yadi evan ti yadi sati eva satipatthanam, sati 
nāma eko dhammo, evam sante kasmā satipatthānā 
ti bahuvacanan ti āha sati-bahultà ti adi. Yadi bahukā tā 
satiyo, atha kasmā maggo ti ekavacanan ti yojanā. Maggat- 
thenáti niyyan' atthena. Niyyàniko hi maggadhammo, ten' 
eva niyyānikabhāvena ekattüpagato ek' antato nibbānam 
gacchati, atthikehi ca tad attham maggīyatiti āha Vuttam 
k etan ti. Attanā va pubbe vuttam paccāharati. Tattha 
catasso pi c etā ti kāyānupassanādiīvasena 192 catubbidha 
pi ca etā satiyo. Aparabhāge ti ariyamaggakkhaņe. Ktccam 
sādhayamānā ti pubbabhāge kāy ādisu subhasaīīādi- 
vidhamanavasena visum visum pavattitvà maggakkhane 
sakififieva 13 catubbidhassápi vipallāsassa samuccheda- 
vasena pahānakiccam sādhayamānā ārammaņakaraņava- 
sena nibbānam gacchanti.!!* Catukiccasādhanen” eva h' 
ettha bahuvacananiddeso. Eva£ ca satíti evam magg’ 
atthena ekattam upàdaya maggo ti ekavacanena, āram- 
maņabhedena catubbidhatam '?5 upādāya cattāro ti ca 
vattabbatāya sati vijjamānattā.  Vacandnusandhinā 
Ekáyano ayan ti ādikā desanā sdnusandhikā va, na 
ananusandhikā ti adhippāyo. Vuttam ev attham nidas- 
sanena patipādetum  Marasenappamaddanan ti ānetvā 
Yathā ti ādinā nidassanam samsandeti.!?$ asma ti adi 
nigamanam. | 

Visesato kāyo vedanā ca assādassa kāraņan ti tappahān' 
attham tesu taņhāvatthusu oļārika-sukhumesu asubha- 
dukkhabhāvadassanāni manda-tikkhapafitiehi tanhacaritehi 
sukarāniti tàni tesam visuddhenaggo ti vuttāni. Tathā 
niccam attà ti abhinivesanavatthutāya !*7 ditthiyā vise- 
sakāraņesu cittadhammesu aniccānattatādassanāni sarāg" 
ādivasena  safifiaphass' ādivasena  nivaran' ādivasena 
ca nátippabhedátippabhedagatesu !?$ tappahàn' attham 


192 ABGGMM "passanavasena |». 7$ ABGGnM "dha 
193 Bm sati yeva tattha 196 BmP "dati 

P sakim yeva tattha 197 BmP "vesavatthu- 
194 BmP gacchati 198 BmP add tesu 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 365 
manda -tikkhapaüünaànam !??  ditthicaritànam sukarāniti 
tesam tāni vžsuddhimaggo ti vuttāni. Ettha ca yathà 
cittadhammānam pi taņhāya vatthubhāvo sambhavati, 
tathā kāyavedanānam pi ditthiyā ti sati pi nesam catunnam 
pi tanhà-ditthi-vatthubhàve yo yassa *% sātisayapaccayo,*01 
tam dassan' attham visesagahanam katan ti datthabbam. 
Tikkhapaūīio samathayāniko olarik! àrammanam  pari- 
bhavanto*'? tattha atthatvā jhānam samāpajjitvā vutthāya 
vedanam parigaņhātiti vuttam oļārik” ārammaņe 293 asaņiha- 
hanato *%% ti. Vipassanāyānikassa pana sukhume citte 
dhammesu ca cittam pakkhandatiti citta-dhammānupas- 
sanānam *?95 manda-tikkhapaffiavipassanayanikanam visud- 
dhimaggatā vuttā. 

Tesam tattháti ettha tattha-saddassa pahān” atthan ti etena 
yojanā. Parato tesam tatihdti etthāpi es’ eva nayo. Pañca 
kāmaguņā savisesā kāye labbhatiti visesena kāyo kām' 
oghassa vatthu, bhavesu sukhagahanavasena bhav' assádo 
hotiti bhav' oghassa vedanà vatthu, santatighanaggahana- 
vasena visesato citte attábhiniveso hotiti ditth' oghassa 
cittam vatthu, dhammesu vinibbhogassa dukkarattā dham- 
mānam dhammamattatāya *%6 duppativijjhattā ca sammoho 
hotiti avijj oghassa dhamma 29? vatthu, tasmā tesu *** 
tesam pahān” attham cattāro va vuttā. 

Evam ** kày' àdinam kam' ogh' adivatthubhavakatha- 
nen' eva kàmayoga-kàm' àsav' àdinam * pi vatthubhāvo 
dipito hoti oghehi tesam atthato anaūīiattā. Yad aggena ca 
kayo kām' ogh' ādīnam vatthu, tad aggena abhijjhā* 
kāyaganthassa ?!? vatthu. 

'* Dukkhāya vedanāya patighánusayo anuseti " ti !) 
dukkhadukkha-viparinàmadukkha-sankharadukkhabhüta ?!? 

4) M III 285 z S IV 205 


19 ABGM manāditikkhapaiīhānam ?** ABGGMMP omit 


200 M yasmā ssā 209 ABGGMM ekam 
201] ABGGMM sati sayam paccayo 210 P ?*kàmabhav' adinam 
202 BmP pariggaņhanto 21 P anabhijjhā 
203 ABGGmM °nesu 212 ĄGm ?gantassa 
204 ABGGMM asaraņathānato M tāya- . 
205 BG °passanam 213 AGm dukkha-viparinàma- 
206 AGmM "mattāya saünkhàra- 
BG dhammattāya BGM dukkha-vipariņāma- 


207 ABGGMM dhammo sankhārabhūtā 


754, 12 


754. 15 


754, 22 
754. 26 


754» 33 
754. 34 
754. 35 


754. 35 
755. 1 


366 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


vedanā visesena byāpāda-kāyagantltassa *!4 vatthu. Citte 
niccagahaņavasena sassatassa attano sīsena suddhiti ādi 
parāmasanam hotiti sīlabbataparāmāsassa cittam vatthu. 
Nāmarūpaparicchedena bhütam 25 bhütato apassantassa 
bhava-vibhavaditthisankhato idam saccábhiniveso hotiti 
tassa dhammáà vatthu. Kàayassa kam' upadanavatthuta ?16 
vuttanayà va. Yad aggena hi kāyo kām' oghassa vatthu, 
tad aggena kām' upādānassa pi vatthu atthato abhinnattā. 
Sukhavedan' assādavasena paralokanirapekkho ?1? 


" N' atthi dinnan " ti 0" 


ādikam parāmāsam uppādetiti ditth” upādānassa vedanā 
vatthu. Cittadhammānam itar upādānavatthutā tatiya- 
catuttha-ganthayojanāyam 218 vuttanayā eva. Kāyaveda- 
nanam chanda-doságativatthuta ?* kàm' ogha-byapada- 
kāyaganthayojanāyam vuttanayā eva. Santatighanaga- 
hanavasena sarāg ādīcitte sammoho hotiti mohāgatiyā 
cittam vatthu. Dhammasabhāvānavabodhena **% bhayam 
hotiti bhayāgatiyā dhammā vatthu. 

AÁhàrasamudayà kàyasamudayo,??! phassasamudayà ve- 
danasamudayo,??? sankhàrapaccayà vifiiāņam, viññana- 
paccayà nàmarüpan ti vacanato kaày' àdinam samudaya- 
bhütà kabaļinkāra **3-phassa-manosaficetanā-vifiiāņ” āhārā 
kay' àdiparijananena ?*** pariūnātā hontiti āha catubbidh 
āhārapariūū' atthan *?5 ti. Pakaraņanayo tī Nettippaka- 
ranavasena suttantasamvannananayo.??$ _Saraņavasendti 
kày' adinam kusal' adinam ??? dhamm' àdinaü ??? ca upadha- 
ranavasena.  Saranti gacchanti nibbanam etayáti satiti 
imasmim atthe ekatte ekasabhave nibbāne samosaraņam 
samāgamo ekaitasamosaraņam. | Etad eva hi dassetum 
Yathà híti àdi vuttam. | 


O DISss 
214 A sabyàpàda-; BG tabyapada-  ??! Bm kāyassa samu- 
215 ABGGnM omit 222 Bm vedananam samu- 
216 ABGGnM °Supadanam- 333 ABGG™M *kārā āhārā 
217 ABGGmM ?pekkhà BnmP kabalikàra 
218 BG "yojanānam 33:4 ABGGNM ^janena 
219 M "vatthukā 325 ABGGmM "pariietthan 
220 AGN "sabhāvāvabodhena na 226 ABGGMM suttasamvanņana- 


BGM add na; B"P *bodhe 227 BmP kusaladhnamm' ādīnaūi 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 367 


Ekanibbànappavesahetubhüta ??? và samānatā,??? eko 
satipatthānasabhāvo, ekattam *% tattha samosaraņam,**! 
tamsabhāvatā va ekattasamosaraņam.*? Tena ?3? ekanib- 
bànappavesahetubhavam ?33 dassetum Yathā htti ādim āha. 
Etasmim atthe saran' ekattasamosaranani saha 234 sati- 
patthān' ekabhāvassa kāraņattena **5 vuttāniti datthab- 
bàni ; purimasmim visum. Saranavasenáti vā gamanavasenāti 
atthe sati tad eva gamanam samosaranan ti, samosarane và 
sati-sadd” atthavasena avuccamāne dhāraņatā va satīti 
sati-sadd' atth' antarábhava ?9 purimam satibhāvassa 
kāraņam, pacchimam ekabhāvassāti nibbānasamosaraņe pi 
sahitàn' eva tāni satipatthān' ekabhāvassa kāraņāni vuttāni 
honti. 


" Cuddasavidhena, navavidhena, solasavidhena, paica- 
vidhenà " ti (9 


idam upari pāļiyam āgatānam ānāpānapabb ādīnam vasena 
vuttam, tesam pana anantabhedavasena ??? tad anugatabhe- 
davasena ca bhāvanāya anekavidhatā labbhati yeva, catusu 
disāsu utthānakabhaņdasadisatā *$ kāyānupassan' ādi-tam- 
tam-satipatthānabhāvanānubhāvassa datthabbā. 

Kathetukamyatāpucchā itarāsam pucchānam idha asam- 
bhavato, niddes” ādivasena desetukamyatāya **% ca tathā 
vuttatta. Id h áti vuccamanapatipattikassa *1% bhikkhuno 
sannissayadassanam, so c' assa sannissayo sasanato atiiio n' 
atthiti vuttam Idháti imasmim sāsane ti. Dhamma 
... $e... lapanam eliam tesam attano mukhábhimukhabha- 
vakaraņ' attham,**! tañ ca dhammassa sakkacca ?*? savan' 
attham. 


(k) ? 

228 Bm ?bhüto; P omits bhütà 237 A antabheda- 
229 Bm samānatāya BG annabheda- 
339 P ekattha for ekatta here and Bn anantarabheda- 

below. GmM attabheda 
2931] BmP add ekattasamosaranam For antarabheda- ? 
232 BMP omit 238 ABGGMM "sadisā 
283 BG "bhāvā; BNP add pana 23 B hetukamya- 

334 BmP sah’ eva 20 BmP "pattisampādakassa 
235 AGM kāraņ' atthena 241 BGM mukhībhimukha- 
B kāraņa tena BmP sammukhābhi- 

236 ABGGN "atthassa tarābhāvā 242 P sakka 


M "attham tam rābhāvā 


755. 1 


755. 31 


755. 32 


755. 32 


755. 35 


755.37: 756.1 


756, 1 
756,2 


756,6 
756, 7 
756, 7 
756, 7 
756, 8, 9 
756, 9 


368 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


“ Gocare bhikkhave caratha sake ?!3 pettike visaye ” ti 9 


ādivacanato bhikkhu**gocarā ete dhammā, yadidam kāyā- 
nupassan' àdayo. Tattha yasmā kāyānupassan ādipati- 
pattiyā bhikkhu hoti, tasmā kāyānupassī viha- 
ratiti ādinā bhikkhum  dasseti, bhikkhumhi  tam- 
niyamato ti āha atzpatttyā blukkhubhāvadassanato ti. 
Satthucariyānuvidhāyakattā sakalasāsanasampatiggāhakat- 
tā *14 ca sabbappakārāya anusāsaniyā bhājanabhāvo. Tasmim 
gahite ti bhikkhumhi gahite. Bhikkhu parisāya setthabhā- 
vato ?%5 rājagamanaiāyena *$ itaraparisā pi atthato ga- 
hità **? va ?*? hontiti *17 āha sesā ti ādi. Evam pathamam 
kāraņam vibhajitvā itaram pi vibhajitum yo 248 ¿man ti adi 
vuttam. 

Samam careyyáti kàm' adi **? visamacariyam pahāya kāy’ 
àdihi ?59 samam  careyya.  Ràg' àdivüpasamena santo, 
indriyadamena danto, catumagganiyāmena xtyato, settha- 
cāritāya 25! brahmacārī. Sabbattha kāyadaņd” ādi-oropanena 
nidhāya dandam. Ariyabhāve thito so evarūpo bāhitapāpa- 
samitapāpa-bhinnakilesatāhi brākmaņo, samano, bhikkhiti 252 
veditabbo. 


“ Ayañ c' eva kayo, bahiddhà ca nàmarüpan "' ti um 
ādisu khandhapaficakam, tathā 

“ Sukhañ ca kayena patisamvedeti ” ti (n) 
adisu 

" Yà tasmim samaye kayassa passaddhi patippas- 


saddhi 253 ” ti (o) 


ādisu ca vedanádayo tayo?5* cetasika khandha kàyo ti 
0) DIII s8; S V 147 (m) S II 24 (n) M I 2o8 (o) ? 


243 M sikkhe 247 BG gahitavasenatiti 
** ,.** Gm places this long con- °? Bm and DA add ca 
tinuous passage elsewhere *%9 BmP kay'- 
in the sutta, probably due 0 B kām'’- 
to confusion of ola leaves.  ?*1 ABmGmP?caritàya; M damaged 
244 ABGGnM "sāsanam pati- 252 BmP add ca 
245 BmP jettha- 253 BG omit 
246 ABGGNM rājā- 254 BMP omit 


i 
f» 


3 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 369 


vuccantíti tato visesan' attham k à y e tt rūpakāye ti āha. 
Kes' ādīnaū ca dhammānan ti kes' adisaññitanam bhütüpa- 
dāyadhammānam. Evañ cay” attho kāy” attho,** sarīr 
attho kāy” attho ti saddanayena kāya-saddam dassetvā 
idàni niruttinayena pi tam dassetum Yatkā cāti àdi 
vuttam. Ayantíti *5* uppajjanti. 

Asammissato ti vedanādayo pi ettha sitā ettha pati- 
baddhā *57 ti kāye vedanādi-anupassanāpasaīge pi āpanne 
tato asammissato ti attho. Samūhavisayatāya c' assa kāya- 
saddassa, samudāy” upādānatāya ca asubh” ākārassa kāye 
ti ekavacanam ;** tathà aramman' adivibhagena aneka- 
bhedabhinnam pi cittam cittabhavasamaüiena ekajjham 
gahetva citte ti ekavacanam. * Vedanà pana sukh' àdi- 
bhedabhinnà visum visum anupassitabba ti dassentena 
vedanàsüti bahuvacanena vuttàa, tath' eva ca niddeso 
pavattito ; dhammā ca paropaņņāsabhedā, anupassitabb' 
ākārena ca anekabhedā eváti te pi bahuvacanavasen' eva 
vuttā.* 

Avayavīgāha-samaīiātidhāvana-sār” ādānābhinivesa-ni- 
sedhan' attham kāyam angapaccangehi, tāni ca kes' adihi, 
kes' ādike ca bhūtūpādāyarūpehi vinibbhuiijanto *$ Tatkā 
na kāye ti ādim āha. Pāsād” ādinagarāvayavasamūhe avaya- 
vīvādino pi avayavīgāham * na karonti: Nagaram nāma 
koci attho atthiti pana kesafīci samaiātidhāvanam siyā ti. 
Itthipuris' àdisamafitiátidhavane nagaranidassanam vuttam. 
Angapaccangasamūho, kesalom” ādisamūho, bhūtūpādā- 
yasamūho ca yathāvuttasamūho, tabbinimutto kāyo pi *% 
nàma koci n' atthi, pageva itthi-adayo ti aha kàyo và 1thi 
vā puriso và afifio và koci dhammo na ?9' h' ettha ?9! dissattti. 
Koci dhammo ti iminà satta-jiv' adim patikkhipati, avayavi 
pana kàyapatikkhepen' eva patikkhitto ti. Yadi evam 


M^ ^» A 


katham kaày' adisamaüüátidhavananiti *9?? aha Yathavutta- 


dhamma ... $e ... karontíti. Tathā tathà ti kay' adi- 
ākārena. 
255 BMP omit *...* ABGGNM omit 
256 ABGGmM ayantīti 358 BmP ?bbhujjanto 
257 AGM patighabaddhā 259 BG avayavibhāgam 
BG patisaddhā ; M damaged 260 BG ti 


** Here ends the passage misplaced | *€! BmP omit 
in Gm, 202 BGGmM *?samaffábhidananiti 


756, 10 
756, II 


756, 12 
756, 15 
756, 19 


756, 20 


757, 1 
757, 1 
757, 1 
757, 2 


757, 2 
757. 3 


757. 5 


757, 5 
757. 5 


757, 6 


757. 7 


757, XI 
757, II 
757, 19 


757, 20, 25 


757, 39 
757. 39 


370 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Yam assatíti yam itthim purisam vā passati. Nanu 
cakkhunā itthipurisadassanam n’ atthîti ? Saccam*%3 etam, 
Itthim passāmi purisam passamiti pana pavattasaünàya 
vasena?9* Y'ajn?9* bassatíti vuttam. Micchādassanena vā 
ditthiya Yam passati na tam ditiham, tam rūp āyatanam na 
hotiti attho, viparītagāhavasena micchāparikappitarūpattā. 
Atha vā tam kes ādibhūtūpādāyasamūhasankhātam dit- 
tham na hoti, acakkhuviūiāņavifitieyyattā dittham và tam 
na hoti. Yam dittham tam na passatīti yam rūp āyatanam 
kes' adibhütüpadayasamühasankhatam và ?95 dittham, tam 
paūūācakkhunā bhūtato na passatiti attho.  Ajassam 
bajjhate ?9$ ti imam attabhaàvam yathàbhütam paifiàcak- 
khunā apassanto 


“ Etam mama, eso 'ham asmi, eso me attā ” ti (P) 


kilesabandhanena bajjhati. 

Na aWfiadhammánwubpassttíti ?*" na aññasabhāvânupassiī, 
asubh' adito aüiü' akaránupassi ca na hotiti attho. Kīm ?98 
vultam hotíti àdinà tam ev' attham pakatam karoti. Patha- 
vīkāyan ti kes' ādikotthāsam ?9? pathavim dhammasamü- 
hattaà?7? kayo ti vadati. Lakkhanapathavim eva và anekap- 
pabhedam ??"! sakalasariragatam | pubbápariyabhavena 222 
pavattamanam samühavasena gahetva kàyo ti vadati. 
Āpokāyam ?*3 ti ādisu pi es' eva nayo. Evam gahetabbassdti 
aham maman ti evam att' attaniyabhavena ??* andhabalehi 
gahetabbassa. 

Idāni sattannam anupassan” ākārānam pi vasena kāyā- 
nupassanam dassetum 4$: cáti àdi àraddham.  Tattha 
aniccato anupassattti catusamutthānikam ?75 kāyam aniccan 
ti anupassati, evam passanto evam 276 assa 276 anicc' akaram 
pi anupassatiti vuccati. Yathabhütassa c' assa niccaggá- 


© M I 135; SII 88 etc. 


268 BGGmM sabbam 271 BGGmM *bhedā 
264 BGGHM vasenāyam 272 BmP add ca 
265 Bm omits 53 BGGmM *kāyā 
= noce "ERE 
ass attanibhāven 
268 DA ni 275 BGGmM "nakam; BP "nika 
268 BMP "sa 276 BGGM eva c' assa 


279 BGGmM ?samüh' atthà BP evaii c' assa 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 371 


hassa ??? leso pi na hotiti vuttam no *”%xxccato ti. Tathà h' 
esa 278 


** Niccasafiiam pajahati " ti (9 


vutto. Ettha ca aniccato eva anupassatiti eva-kāro luttanid- 
dittho ti tena nivattitam attham dassetum no niccato ti 
vuttam. Na e' ettha dukkhato anupassanádinivattanam 
āsankitabbam patiyoginivattanaparattā eva-kārassa, upari 
desanārūļhattā ca tāsam. Dukkhato anupassattti ādisu pi es' 
eva nayo. Ayam pana viseso: Aniccassa dukkhattā tam 
eva kāyam dukkhato anupassati, dukkhassa anattattā 
anattato anupassati. Yasmà pana yam aniccam dukkham 
anattà, na tam abhinanditabbam, yaii ca na abhinanditab- 
bam na tattha rafijitabbam,??? tasmà vuttam ntbbindati, no 
nandati, virajjatt no rajjattti. So evam arajjanto ?9? rāgam 
nirodheti, no samudeti samudayam na karotiti attho. Evam 
patipanno ca patintssajjati, no ādiyati. Ayam hi anicc' 
ādi-anupassanā tadangavasena saddhim kāya-tannissaya- 
khandhābhisankhārehi **! kilesānam pariccajanato, san- 
khatadosadassanena tabbiparite nibbàne tanninnatàya ?8? 
pakkhandanato 283 | 

'* Pariccagapatinissaggo c' eva pakkhandanapatinissaggo 

cá " ti (n | 
vuccati, tasmā tāya samannāgato bhikkhu vuttanayena 
kilese ca pariccajati, nibbāne ca pakkhandati, tathābhūto 
ca nibbattanavasena?8* kilese na adiyati, nápi adosadassi- 
tàvasena sankhat' arammanam, tena vuttam faíimissajjata 
no ādiyatīti. Idāni 'ssa tāhi anupassanāhi yesam *** dham- 
mānam pahānam hoti, tam dassetum so tam antccato 
anupassanto niccasaūīam pajahatiti ādi vuttam. Tattha 
niccasaūīan ti: Sankhārā niccā ti evam pavattam viparī- 
tasaūīiam. Ditthi-citta-vipallāsappahānamukhen” eva saīi- 


M ^» a 


fiāvipallāsappahānan ti safinàágahanam, saüiasisena và 


(a) DA II 758 (r) Pts I 194 


27? BGGmM niccabhāvāgāhassa 283 BG pakkhato 

278-378 BG omit GmM pakkhandato 
279 BmP rajjitabbam 2841 BGM nibbattavasena 
280 BGGM aparajj- G^? nibbattati vasena 
281 BmP kāyam- 285 BGGMM sesam 


282 BG tantitannatāya 


757. 39 


757. 39 


758, 3 


758, 4 


758, 5 
758, 6 


758, 6 


758, 6 


758, 9 
758, 11 


758, 11 
758, 1I 


758, 16, 17 


758, 17 


758, 18 
758, 20 
758, 21 


372 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


tesam pi gahaņam datthabbam. Nandin ti sappitikatanham. 
Sesam vuttanayam eva. 

Viharatiti iminā kayánupassanàasamangino iriyà- 
pathavihāro vutto ti āha txtyattti, iriyāpatham ?89 pavat- 
tetiti attho. Ārammaņakaraņavasena abhibyāpanato tīsu 
bhavesáti vuttam,??7 uppajjanavasena pana kilesā paritta- 
bhümaka eváti. Yadi pi kilesānam pahānam ātāpanan ti 
tam sammāditthi-ādīnam pi atth' eva; ātappa-saddo 
viya pana ātāpasaddo pi viriye yeva nirūļho *** ti vuttam 
viriyass' etam nāman ti. Atha vā patipakkhappahāne 
sampayuttadhammānam abbhussahanavasena pavattamā- 
nassa viriyassa sātisayam tad ātāpanan ti viriyam eva tathā 
vuccati na aññe dhammā. Ātāptti vāyamīkāro ?5? pasam- 
sāya,**? atisayassa vā dīpako ti ātāpīgahaņena sammap- 
padhānasamangitam dasseti. 

Sammā, samantato, sāmañ ca pajānanto Sampa- 
jāno, asammissato vavatthāne aīiadhammānupassitā- 
bhāvena sammā aviparītam, sabb' ākārapajānanena saman- 
tato,**! uparüpari vises' àvahabhavena ??? pavattiyā sā- 
mam ??? pajànanto ti attho. Yadi paññaya anupassati, 
katham satipatthānatā ti aha na híti adi. Sabb’ atthikan =’ 
ti sabbattha bhavam **5 sabbattha line ??9$ uddhate ca 
citte ??? icchitabbattā. Sabbe và line uddhate ??* ca bhà- 
vetabbā bojjhaūgā atthikā etāyāti sabb” atihkā. Tasmā 
satiyà laddhüpakaraya eva paūiāya ettha yathāvutte 
kāye kammatthāniko bhikkhu kāydnupassī vt- 
haratt. Antosankhepo anto-oliyana,?9 kosajjan ti attho. 
Upāyapariggahe 3% ti sīlavisodhan” ādi, gaņan” ādi, uggaha- 
kosall” ādi ca upāyo. Tabbipariyāyato **? anupāyo vedi- 
tabbo. Yasmā*? upatthitasati*?3 yathāvuttam upāyam na 
pariccajati, anupāyafī ca na upādiyati, tasmā vuttam 


286 BGGMM "patha 295 BGM bhāvam 

287 BGGMM pavuttam 296 (5 līņena 

288 BM nirūdho 297 BGGt vilitte(?) 
G7 niruttho M damaged 

289 BmP cāyamī- 298 BGGMM uddhatte 

399 BGGmM pasamsayā 299 BmP "olīyano 

291 BG samannāgato 300 BGGN "ggaho 

292 B ses'-; GMM sesācaha- 31 BGGmM "pariyato 

293 BGGmMP samam | 302 BmP add ca 


294 BGGmM sabbatthakan 303 BmP *?ssati 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 373 
mutthassati ... pe ... asamattho hotiti. Tenāti upāyānu- 
pāyānam pariggahaparivajjanesu, pariccāgāpariccāgesu ca 
asamatthabhāvena. Assa yogino. 

Yasmā sati yev' ettha 3% satipatthānam vuttam, tasmāssa 
sampayuttadhammā viriy” ādayo angan ti āha sampayog 
aūgaū 35 c’ assa 395 dassetvā ti. Anga-saddo c' ettha kāraņa- 


758, 22, 23 


758, 23 


758, 27 


pariyāyo datthabbo. Satigahaņen” eva c' ettha samādhis- 


sāpi gahaņam datthabbam, tassā samādhikkhandhe sań- 
gahitattā. Yasmā vā satisīsenāyam desanā. Na hi kevalāya 
satiyā kilesappahānam sambhavati, nībbānādhigamo va, 
nāpi kevalā sati pavattati, tasmāssa jhānadesanāyam 
savitakk” ādivacanassa viya sampayog” angadassanatā ti 
anga-saddassa avayavapariyāyatā datthabbā. Pahān' aūgan 
ti 


** Vivicc' eva kāmehi ” ti 9 


ādisu viya pahātabb' aūgam dassetum. Yasmā ettha loki- 
_yamaggo adhippeto, na lok” uttaramaggo, tasmā pubbabhā- 
giyam eva vinayam dassento tadangavinayena vā vikkham- 
bhanavinayena vā ti āha. Tesam dhammānan ti vedanādi- 
dhammānam. Tesam hi tattha adhippetattā %7 atth” 
uddhāranayena %3 vuttan ti vuttam.5? Tatihāti Vibhange. 
Etthāti lo ke ti etasmim pade. 

Avisesena dvīhi pi nīvaraņappahānam vuttan ti katvā 
puna ek' ekena vuttam pahānavisesam dassetum V'sesenáti 
āha. Atha vā vineyya nīvaraņāniti avatvā abhijjhā-doma- 
nassa-vinayavacanassa payojanam dassento Vzsesendti ādim 
āha. Kāyānupassanābhāvanāya hi ujuvipaccanīkānam anu- 
rodhavirodh' ādīnam pahānadassanam etassa payojanan ti. 
Kāyasampattimūlakassāti rūpa-bala-yobban” ārogy” ādisarī- 
rasampada-nimittassa. Vuttavipariyāyato kāyavtipattimi- 
lako virodho vedītabbo. Kāyabhāvanāyāti kāyānupassanā- 
bhāvanāya. Sā hi idha kāyabhāvanā ti adhippeta. Swubha- 


(8) DI 73 


304 AGM c' ettha 
BG sacettha 
M samettha 

305 BG ?yogga 

306 DA ca only 


307 B *ppet' atthā 

GGnM *ppet' atthattā 
308 Bm and DA ?nayen' etam 
3099 BGGM vuttā 

M damaged 


758, 28 


758, 28 


758, 29 
759, 1 
759, I 
759, 1,2 
759. 3 


759, 9 
759, 9 
759, 9 
759, IO 


759, 12 
759, 13 


759, 13 
759, 14 
759, 15 
759, 15 


759, 16 
759, 17 


759, 21 
759, 2I 


759, ?3 


759, 23 


759, 22 
759, 23 
759, 24 


759, 24 
759, 24 


=: i 


374 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


sukha-bhāv” ādīnan ti ādt-saddena manuūna-niccatādi- 
sangaho ?!? datthabbo. Asubhāsukhabhāv"” ādīnan ti ettha 
pana àd:i-saddena amanuüia-aniccatádinam.  T'enáti anu- 
rodh' ādippahānavacanena. Yog' ānubhāvo3!! ti ādi vuttass' 
ev' atthassa pākatakaraņam. Yog' ānubhāvo hi3!? bhāvanā- 
nubhāvo. Yogasamaitho ti yogam anuyuūjitum samattho. 
Purimena hi anurodha-virodha-viptamutto ti ādi vacanena 
bhāvanam anuyuttassa ānisamso vutto, dutiyena bhāvanam 
anuyufijakassa ?!3 patipatti. Na hi anurodhavirodh” ādīhi 
upaddutassa bhāvanā ijjhati. 

Anupasstitt etthāti anupassiti etasmim pade 
labbhamānāya anupassanāya anupassanājotanāya 314 kam- 
matthānam vuttan ti evam attho datthabbo, afüüathaà 
anupassanāyāti karaņavacanam na yujjeyya. Anupassanā 
eva hi kammatthānam,!* ettha ārammaņam adhippetam 
yujjati vā. Kāyapariharaņam vuttan ti sambandho. Kam- 
matthànapariharanassa c' ettha atthasiddhattà kāyatart- 
haraņan tveva?19 vuttam. Kammatthanikassa hi kayapari- 
haranam ?!? yáàvad eva kammatthanam pariharan' atthan 315 
ti. Kammatthànapariharanasa và atapiti adina 39 
vuccamanatta kayabartharanan 20 tveva 321 vuttam. Kaya- 
gahaņena vā nāmakāyassāpi gahaņam, na rūpakāyass eva, 
tena 3??? kammatthānapariharaņam pi sangahitam hoti, 
evañ ca katvà Vikaratttr=3 ettha vuttavihārenāti 
ettha-gahanaü ca samatthitam hoti, kāyānupassī 
viharatiti vihārassa visesetvā vuttattā. Ātāptti 
ādi pana saūkhepato vuttassa kammatthānapariharaņassa 3⁄4 
saha 335 sādhanena **5 vitthāretvā dassanam. Ātāpenāti 


ātāpagahaņena. Satisampajaññenáti ādisu pi es’ eva nayo. 


Sabb atthaka-kammatthānan ??6 ti Buddhânussati, mettā, 


312 ABGGnM manuiie- 330 AGM omit kāya 
311 BmP add hi BGM paritam 
312 ABGGnM ti 32] ABGGNM te va 
313 BmP ?yufijantassa 322 BmP ten' eva 
314 ABGGMM anupassanāvedanāya 3*$ ABGGnRMP omit 
315 BmP add na 324 ABGGNM "tthānassa pari- 
316 AMteca; BGn'eva 335 AGM saha dhānena 
Gm ne ca B sadharanena 
317 BG °haritam Gn sahaddhànena 
318 AGM "haranan 326 ABGGmM sabbattha- 


319 AGmM adito; BG àdino P sabbattika- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA f 375 


maraņasati, asubhabhāvanā ca. Idam 32? hi catukkam 35 
yoginā parihariyamānam sabb' atthaka-kammatthānan *** 
ti vuccati sabbakammatthanánuyogass' arakkhabhütattà 930 
satisampajafifiabalena avicchinnassa pariharitabbattà sati- 
sampajaññagahaņena 33! tassa vuttatā vuttā. Satiyā 5% 
samatho vutto tassā samādhikkhandhena sangahitattā. 
Vibhaūge pana attho vutto ti yojanā. Tendti sadd” attham 
anādiyitvā bhāv' atthass” eva vibhajanavasena pavattena 
Vibhanga-pāthena saka.  Afthakathànayo ti sadd' atthas- 
sápi vivaranavasena yatháraham vutto atthasamvanna- 
nānayo. Yathā samsandatiti yathā atthato adhippāyato ca 
avilomento afiiadatthu 33 sameti, evam vedttabbo. 
Vedanddīnam puna vacane ti ettha nissaya-paccaya- 
bhāvavasena cittadhammānam vedanāsannissitattā, paīi- 
cavokārabhave arūpadhammānam rūpapatibaddhavuttito 
ca vedanàya kày' àdi-anupassanapasange pi àpanne tato 
asammissato vavatthànam 334 dassan' attham, ghanavinib- 
bhog' àdidassan' atthaü ca dutiyam 93$ vedanagahanam,9*6 
tena 357 na 337 vedanāyam kāyānupassī, citta-dhammānu- 
passī vā, atha kho vedanānupassī evāti vedanāsankhāte 
vatthusmim  vedanánupassan' ākārass eva  dassanena 
asammissato vavatthānam dassitam hoti. Yathā **% 


" Yasmim samaye sukhà vedanà, na tasmim samaye 
dukkhā, adukkha-m-asukhà và 33? vedanà; yasmim và 
pana samaye dukkhā adukkha-m-asukhā vā vedanā, na **? 
tasmim samaye itarà vedanà " ti (0 


vedanabhavasamaññe atthatva 34° tam tam vedanam vinib- 


bhujitvā dassanena ghanavinibbhogo dhuvabhavaviveko 341 
dassito hoti, tena tasam khanamattàávatthanadassanena 3⁄2 


€) zx D II 66 

327 B imam 335 BmP "ya 
328 P catuttham 336 ABM "gahaņā 
339 BGmM sabbattha- 333 AGm nena 

P sabbattika- 338 BmP tathā 
330 BmP sabbattha for sabba 333 ABGGmM omit 

ABGGnM ?yogassa rakkha- *40 BmP avatvà 
331 BG ?gahanam 341 ABGGN ?bhàve vibháveko 
332 BMP add vā M *bhāve viveko 
333 BmP add samsandati 342 AGm ?mattà ca patthàna- 


334 Bmp ?na BGM ?mattà patthana 


759, 26 
760, 18, 19 
760, 19 
760, 19 


760, 20 
760, 24 


760, 28 
760, 29 


760, 31 


760, 33 
701, I 
761, 2 
761, 3 
761, 3 


701, 4 


761, 5 


376 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


aniccatāya, tato eva dukkhatāya, anattatāya ca dassanam 
vibhāvitam %43 hoti. Ghanavinibbhog” āditi ādi-saddena 
ayam pi attho veditabbo. Ayam hi vedanaya ?** vedanánu- 
passi eva, na aüünadhammánupassi. Kim vuttam hoti? 
Yathà nàma bàlo amaņi-sabhāve 3*5 pi udakabubbulake 346 
mani-àkaránupassi hoti, na evam ayam thiti-ramaņīye 347 
pi 348 vedayite,?4? pageva itarasmim manufii' àkaránupassl ; 
atha kho khaņapabhanguratāya 35% avasavattitāya kilesā- 
sucipaggharaņatāya anicca-anatta-asubh” ākārānupassī, vi- 
pariņāmadukkhatāya sankhāradukkhatāya ca visesato duk- 
khānupassī 333 vyevāti.*! Evam cītte *5? dhammesu pi 
yathāraham punavacane payojanam vattabbam. Loktyā 
eva 353 sammasanacārassa ** adhippetattā. Kevalam pan’ 
idhāti ādinā: Idha ettakam veditabban ti veditabbaparic- 
chedam dasseti. Esa nayo ti iminā yathā cittam, dhammā 
ca anupassitabbā ; tathā tāni anupassanto citte cittānupassī, 
dhammesu dhammánupassiti veditabbo ti imam attham 
atidisati. 

Dukkhato ti dukkhasabhāvato, dukkhan ti anupassitabbā 
ti attho. Sesapadadvaye pi es eva nayo. 

Yo *5 sukham dukkhato addāti *5$ yo bhikkhu sukham 
vedanam vipariņāmadukkhatāya dukkhā ti pannācak- 
khunā *7 addakkhi. Dukkham addakkhi sallato ti dukkham 
vedanam pīļājananato, antotudanato, dunnīharaņato ca 
sallato addakkhi passi. Adukkha-m-asukhan ti upekkhā- 
vedanam. Santan ti sukhadukkhāni viya anoļārikatāya 
paccayavasena vūpasantabhāvatāya ca santam.  Am?ccato 
ti hutvā abhāvato, udayavayavantato, tāvakālikato, nicca- 
patipakkhato 358 ca aniccan ti yo addakkhi. Sa ve 


333 BG *tum 331 ABGGm ?passi-m-eváti 
344 Bm *yam M damaged 
MP omits 332 ABBnmGGamP citta 
345 AGm amanasibhavena 353 ABGGmM evam | 
BGM amaņasibhāve s54 ABGGMM "vārassa 
346 Bm ?pubbulake 355 ABGGnM omit 
P ?pupphulake 356 BG addasāti 
347 AGm thiti eva ramaniye 357 ABGGmMM paūiiāvatthunā 
BG ?ramaniyo 358 A nica và patikkhepato 
348 ABGGMM omit BGGn7 nica và patikkhepato 
319 BG *to M nica patikkhepato 


350 ABGG*M khaņabhangura- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 377 


sammaddaso bhikklutti 35? so 3% bhikkhu 3% ek’ amsena 
paribyattam *%! vā vedanāya sammāpassanako ti attho. 

Dukkhā ti pīti sankhāradukkhā 3% iti pi. Sabbam 393 tas 
dukkhasmin ti sabbam tam vedayitam dukkhasmim anto- 
gadham pariyāpannam vadāmi sankhāradukkhatānativat- 
tanato.** Suwukhadukkhato 3%5 5i cáti sukh' adinam thiti- 
viparinàma -fiàna-sukhataàya,?96 viparinama - thiti -annana- 
dukkhatāya ca vuttattà tisso pi?9? sukhato, tisso pi ?9* 
dukkhato anupassitabba ti attho. Satta anupassanà hetthà 
pakāsitā eva. Sesan ti yathavutta-sukh' adivibhagato,368 
tesam sesam s' àmisa-niràmis' adibhedam vedanánupassa- 
naya vattabbam. 

Ārammaņa ... te ... bhedānan ti rūp” ādi-ārammaņa- 
nánattassa ?9? nil' adi-tabbhedassa, chand' adi-adhipati- 
nānattassa hīn' ādi-tabbhedassa, iiāņajhān” ādi-sahajāta- 
nānattassa sasankhārikāsankhārika-savitakk” ādi-tabbhe- 
dassa, kàmávacar' àdi-bhüminànattassa ukkattha-majjhim' 
àdi-tabbhedassa, kusal ādi-kammanānattassa devagati- 
samvattaniyatádi-tabbhedassa, kaņha-sukka-vipākanānat- 
tassa ??? ditthadhammavedaniyatádi-tabbhedassa, paritta- 
bhümak' ādi-kiriyānānattassa 371 tihetuk” ādi-tabbhedas- 
sa 372 vasena anupassitabban ti yojanā.  Ādi-saddena 
savatthukávatthuk' ādi-nānattassa puggalattaya-sādhāra- 
nāsādhāraņ” ādi-tabbhedassa 373 ca sangaho datthabbo. 
Salakkhaņa-sāmaūūalakkhaņānan ti phusan' adi-tam-tam- 
salakkhaņānatī 37% c” eva aniccatādi-sāmaūna-lakkhanņānaīi 
ca vasenāti yojanā. Suiiata-dhammassāti anattatāsankhāta- 
suūiiatāsabhāvassa.*75 Yam vibhāvetum Abhidhamme 


'*Tasmim kho pana samaye dhammā honti, khandhā 
honti ” ti w 


(v) Dhs 121 
355 BmP bhikkhu s67 BmP add ca 
360 BmP omit 366 BmP yathāvuttam- 
3$! AGm parivyattam 369 BGM omit rüp' adi 
3$? BmP sañkharadukkhataya 370 ABGGMM sukkavipākatādinā- 
dukkhā nattassa 
383 Bm omits; DA tam sabbam 31 ABGGnM omit kiriyà 
364 AGGmM ?dukkhatà náti- 372 ABGGMM tihetukām' ādi- 
B *dukkhā nāti- 373 PmP "sādhāraņ' ādi- 
365 So al] MSS; DA sukhà 3:4 Bm ?lakkha- 


3866 ABGGNM ?viparinàmam ñana- 325 ABGGmM anattakata- 
11—Bb 


761, 7,8 


761, 9 


701, 9, II 
761, 12 


761, 13 


701, 14 


761, 16 


761, 17 


761, 20 


761, 22 


761, 23 


762, 4 
702, 4 
762, 4 


378 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


ādinā suūifiatāvāradesanā pavattā, tam pahīnam eva pubbe 
pahīnattā, tasmā tassa 37% puna pahānam na vattabbam. 
Na hi kilesā pahīyamānā ārammaņavibhāgena pahīyanti 
anāgatānam yeva uppajjanārahānam pahātabbattā ; tasmā 
abhijjhādīnam ekattha 377 pahānam vatvā itarattha na 
vattabbam eváti imam attham dasseti kamafsi c' etthāti 
àdinà. Atha và maggacittakkhane ekattha pahinam sab- 
battha pahinam eva hotíti na ?7?* visum visum pahànam 
vattabbam. Maggena hi pahinà ??? pahina ti vattabbatam 390 
arahanti. Tattha purimāya codanāya 381 nanapuggala- 
parihàrena 38? hi ekassa pahinam tato aiüüassa pahinam 
nama hoti.  Pacchimàya  nànàcittakkhanikapariharo.?9? 
Naànàcittakkhane *€* ti hi lokiyamaggacittakkhane 395 ti 385 
adhippāyo. Pubbabhāgamaggo hi idhādhippeto. Lokiya- 
bhāvanānaīi 399 ca kāye pahīnam na vedanādisu vikkham- 
bhitam hoti. Yadi pi nappavatteyya, patipakkhabhavanaya 
suppahinattà tattha sa: Abhijjhādomanassassa appavat- 
titi na vattabbà, tasmà puna pi tappahanam 39? vattabbam 
eva. Ekatiha pahīnam sesesu pi pahīnam hotīti lok’ uttara- 
satipatthānabhāvanam **$ lokiyabhāvanāya vā sabbattha 
appavattimattam 3% sambodhāya 3% vuttam. 


“ Pañca pi khandhā 3! loko "' ti (v? 


hi Vibhange catusu pi thānesu vuttan ti. 


Uddesavāravaņņanāvya 39? Līn' atthappakāsanā. 


2. Árammanavasenáti anupassitabbakay' adi-arammana- 
vasena. Catudhā bhinditvà ^ t1 uddesavasena ? catudhā 
bhinditvà.! Tato catubbidhasatipatthānato ek” ekam sati- 


(v) Vbh 195, 197, 198, 202 


376 BmP twice 386 BmP "bhāvanāya 
37? BG ekanta G "*bhāvanāyaūi 
M ekatta 387 AGmM ta uppahānam 
378 BmP na before vattabbam B tam uppahānam - 
379 BmP omit 388 AGm "bhāvanā 
380 ABGG*MM vattabbam 389 AGm appavattim attham 
331 ABGGMM vedanāya 39 BmP sandhaya 
382 BmP ?pariháro na 331 Bm adds upādānakkhandhā 
383 P omits Vbh upādānakkhandhā 
34 ABGGmM maggacitta 392 AGm omit vàra 
388 BG omit | ! ABGGnM chindi- 


2 ABGGmM uddissa- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 379 


patthānam gahetvā kāyam vibhajanto 3 tī pātho.* Katihat 
cati ettha kathan ti pakārapucchā, tena niddisiyamāne 
kāyānupassanāpakāre 5 pucchati. Ca-saddo byatireko,* tena 
uddesavārena apākatam 7 niddesavārena vibhajiyamānam * 
visesam joteti. 

Bāhirakesu pi ito ekadesassa sambhavato sabbappakā- 
ragahanam.?  Sabbappakāra-kāydnupassanā-nibbattakassāti 
tena '” ye 'me '! ānāpānapabb' ādivasena āgatā cuddasap- 
pakārā, tad antogadhā ca ajjhatt' ādi-anupassan' ākārā,!* 
tatha Kayagatàsatisutte (9) vutta kes' àdivannasanthana- 
kasiņ' ārammaņa-catutthajjhānappakārā,!'? lokiy ādippa- 
kārā ca, te sabbe hi '* anavasesato sangaņhāti. Ime ca 
pakārā imasmim yeva sāsane, na ito bahiddhā ti vuttam 
sabbappakāra ... pe... patisedhano cāti. Tattha 35 tatha- 
bhāvapatisedhano ti sabbappakārakāyānupassanā-nibbatta- 
kassa puggalassa aiīiiasāsanassa nissayabhāvapatisedhano, 
etena Idha bhikkhave ti ettha idha-saddo anto- 
gadha-eva-sadd' attho ti dasseti. Santi hi ekapadāni pi 
avadhāraņāni yathā vāyubhakkho ti. Ten' āha Idk eva 
bhikkhave samano ti ādi. Paripuņņa-samaņakaraņadham- 
mo !6 hi so puggalo yo sabbappakārakāyānupassanā-nīb- 
battako. Paratpavādā ti paresam alūīiatitthiyānam nānap- 
pakārā vādā titth' āyatanāni. 

Araīīī' ādikass' eva !” bhāvanānurūpa-senāsanatam das- 
setum Imassa hiti ādi vuttam. Duddamo damatham anupa- 
gato goņo kūtagono. Dohanakāle yathā thanehi anavasesato 
khīram na paggharati, evam dohapatibandhinī'* kūģadhenu. 
Rūpa-sadd” ādike paticca'? uppajjanaka-assādo rūp aram- 
man’ ādiraso. Pubbe āciņy' ārammaņan ti pabbajjato pubbe, 
anādimati vā samsāre paricit' ārammaņam. 


3 Gm vijahanto 19 BM ne; Gna 
4 BmP pāthaseso 11 BmP ime 
$ AGn °passananappakare 1? BmP "anupassanappakārā 
6 ABGGmM °reke 13 BmP °catukkajjhana- 
'* ABGGnM apakatattam 14 BmP pi 
For apàkat' attham ? 15 ABGGnM kattha 
8 Bm vibhāviyamānam 16 Gm ?*karana- 
M vibhavisamānam 17 ABGGMM "ādi tass’ eva 
P viyamānam 18 ABGG? ?baddhani ; M?baddhini 


° Bm adds katam 19 ABGGmM pati 


762, 5 


762, II 


762, II, I3 


762, 14 


762, 15 


762, 19 
762, 21 
762, 22 
762, 28 
763. 2 


763, 6,9 


763, 9 


763, 14 


763, 22 


763, 31 


764, 8 
764, 9 


764, 22 


764, 23 
764, 24 
764, 24 
764, 26 


764, 31 


765, 1 


380 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Nibandheyyáti *" bandheyya.? Satiyà ?? ti samma-d-eva 
kammatthānassa  sallakkhanavasena pavattāya satiyā. 
Ārammane ti kammatthān” ārammaņe. Daļhan ti thiram, 
yathā satokārissa upacār' appanābhedo samādhi ijjhati, 
tathā thāmagatam katvā ti attho. 

Visesādhigama-ditthadhammasukhavihāra- padaithānan ti 
sabbesam Buddhānam, ekaccānam paccekabuddhānam, 
buddhasāvakānaī ca visesādhigamassa aūifiena kammatthā- 
nena adhigatavisesānam ditthadhammasukhavihārassa *% 
padatthānabhūtam. Vatihuvtjjācariyo viya Bhagavà yogi- 
nam anurüpa-nivàsatthàn' upadisanato.?* 

25 Bhikkhu dīpisadiso araiīīīie ekako viharitvā patipakkha- 
nimmathanena ** icchit' atthasādhanato.*” 

Phalam uttaman ti sāmafifiaphalam sandhāya vadati. 

Parakkama-java-yoggabhūmin ti bhavan' ussáhajavassa 
yoggakarabhümibhütam. Addhānavasena pavattānam assā- 
sapassāsānam vasena digham và assasanto, ittaravasena 
pavattānam assāsapassāsānam vasena rassam vā assasanto 
ti yojanā. Evam stkkhato ti assāsapassāsānam dīgharassatā- 
pajānana-sabbakāyapatisamvedanā-oļārik” oļārikapatīppas- 
sambhanavasena *$ bhāvanam sikkhato, tathabhüto ca ?? 
hutvà visesà * va 9! sikkhaà pavattayato. Assásafassasani- 
mitte 3! ti assāsapassāsa-sannissayena ** upatthitapatibhā- 
ganimitte.5* Assāsapassāse parigaņhati *% rūpamukhena vi- 
passanam abhinivisanto, yo assāsapassāsakammiko ti vutto. 
Jhān angāni parigaņhati 5% arüpamukhena vipassanam 
abhinivisanto. 

Vatthu nāma karajakāyo cittacetasikanam pavattitthāna- 
bhāvato. Atūīo satto vā puggalo vā n' atthiti visuddhaditthi : 
Ta-y-idam dhammamattam na ahetukam, nāpi issar’ ādivi- 
samahetukam, atha kho *avijjādih” eva sahetukan * ti 
addhattaye pi kaūkhāvitaraņena vttiņņakaūkho. 


?0 (m nidhajjheyyáti 28 Bm ?vedana- 
21 ABGG"M omit GG9M *?patippassambhina- 
22 ABGGmM yaà only 29 BmP vā 
23 ABGG™ °dhammesu sukha- 30 BmP tisso 
24 BGM ?nivàsanatthàn'- 31 ABGGnM ?nimitto 
Gm ?nivesanafthàn'- 32? BG ?passásam dighavà tissa yo 
25 ABGGNM add dīghavā na(?) 
26 BmP Ynimmathanavasena 33 ABGG"M utthita- 
27 ABGGNMM "atthasāto | 34 Bm °ganhati 


35-35 BmP avijjádihetukan 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 381 


'" Yam kifüci rüpan ” ti V) 


ādinā nayena kalāpasammasanavasena tvakkhaņam āro- 
petvā.  Udayabbayānupassanādivasena vtpassanam vad- 
dhento. Anukkamena maggapatipātiyā. 

Parassa vā assāsapassāsakāye ti īdam sammasanavāra- 
vasenāyam pavattā ti katvā vuttam, samathavasena pana 
assāsapassāsakāye appanānimitt” uppatti % eva n' atthi. 
Althapetvá ti antar’ antarā 37 na thapetva. Afaráparam 
saūcaraņakālo ti ajjhatta-bahiddhadhammesu ??  niranta- 
ram? bhāvanāya pavattanakālo* kathito. Ekasmim*! kāle 
pana idam ubhayam na labbhatíti ajjhattam bahiddhà 
ti pana ** vuttam idam dhammadvayam * ghatitam ekas- 
mim kāle ekato ārammaņabhāvena na labbhati, ekajjham 
alambitum ** na sakkà ti attho. Samudeti etasmà ti samu- 
dayo, so eva kàran' atthena dhammo ti samudayadhammo. 
Assāsapassāsānam uppattihetu karajakay' àdi, tassa anu- 
passanasīlo Samwuwdayadhammánwupassi'? tam 
pana samudayadhammam upamaya dassento yathà nàmáti 
ādim āha. Tattha bhastan ti ruttim.*$ Gaggaranāliti ukkā- 
panāļi. Te ti karajakāy” ādike.t” Yathā assāsapassāsakāyo 
kafajakay” ādisambandhī tam-nimittatāya,*$ evam kara- 
jakāy” ādayo pi assāsapassāsakāyasambandhino tam-nimit- 
tabhāvenāti samudayadhammā kāyasmin ti 
vattabbatam labhantiti vuttam samudaya ... pe .. 
vuccatíti. Pakativàci*? dhamma-saddo jātidhammānan ti 
ādisu viyāti kāyassa paccayasamavāye uppajjanapakati- 
tānupassī 9 và samudayadhammánupassiti vutto. Ten’ 
āha karajakāyaū cdti ādi. HEvaūi ca katvā kāyasmin 
ti bhummavacanam sutthutaram yujjati. Vayadham- 
mánwbjassíti ettha ahetukatte pi vināsassa yesam 


(b) S III 80 
36 AGGM "nimittappavatti 44 Gm āhiņditum 
37 M anantar'- 45 AGM samudayavayadhammānu- 
38 BMP add pi 44 ABGGNM tim only 
39 BmP add và 47 ABG ^?kaye; Gm ?kàyo 
*9 M adds ti 48 ABGGnM "nimittakatāya 
41 ABGG™M eka 19 BmP add và 
42 BmP ca instead m 50 BmP uppajjanakapakati- 


43 BmP ?dvaya kāyānupassī 


765, I 
765, 2 
765, 2 
765, 14 


765, 16, 17 


765, 17 


765, 18 
765, 19 
765, 19 
765, 23 


. 795, 22 


765, 2I 
765, 24 


765, 25 


765, 30 


765, 32 
795, 32 
765, 32 


765. 33 
765. 33 
765. 33 
795. 33 
765, 34 
765, 34 
765, 32 
765, 34 
766, 4 


766, 4 


766, 4 


382 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


hetudhammānam abhāve yam na hoti, tad abhāvo tassa 
abhāvassa hetu viya voharīyatiti upacārato karajakāy” ādi- 
abhāvo assāsapassāsakāyassa *! vayakāraņam ** vutto. Ten” 
aha yathà bhastàyáti ** àdi. Ayan tàv' ettha pathamavikap- 
pavasena atthavibhāvanā. Dutiyavikappavasena upacārena 
vinā** yeva attho veditabbo. Ajjhatta-bahiddhānupassanā 
viya bhinnavatthuvisayatàya samudaya-vaya-dhammánu- 
passanà pi ekakale na labbhatiti àha kālena samudayam 
kālena vayam anupassanto ti. 

Attht kāyo ti ettha ** eva-saddo luttaniddittho ti 
dassento kāyo va atihiti vatvā avadhāraņena nivattitam 
dassento «a satío ti àdim àha. Tass' attho — Yo rüp' adisu 
sattavisattataya, paresaü ca safijàpan' atthena,?5 satta- 
gunayogato?? và satto ti loke*?9? parikappito. Tassa tassa 5? 
sattanikayassa püranato 9? cavan' uppajjanadhammataàya 
galanato ca fuggalo ti, thiyati samhanfati ettha gabbho ti 
zithtti, puri êt pure êt bhāve seti pavattatiti puriso ti, 
āhito aham māno etthāti attā ti, attano santakabhāvena 
attaniyan ti, paro na hotiti katvà alan ti, mama santakan ** 
ti katvà mamáti, vuttappakaravinimutto aiio 9? ti katva 
kocíti, tassa santakabhavena Rassacíti parikappetabbo $4 
koci n' atthi, kevalam kāyo eva atthtti. Dasahi pi padehi att” 
attaniyasuūiatam eva kāyassa vibhāveti. Evan ti kāyo va 
atthiti àdinà vuttappakàrena. WNāņapamāw atthāyāti * 
kāyānupassanāfiāāņam param pamāņam pāpan atthāya. 
Satipamāy” atthāyāti kāyapariggāhikam satim 99 pavatta- 
nasatim *? param pamànam pàpan' atthàya. Imassa hi 
vuttanayena aparápar' uppattivasena paccupatthita sati 
bhiyyosomattāyo tattha ñanassa satiya ca paribrühanaya 
hoti. Ten’ àha Satsampajaññanam  buddh' atthāyāti.** 


58! ABGM "passāsā kāyassa 61 AGGNM puri puro; B paripūro 
Gm "passāsā va kāyassa 62 ABGGNM santikan 

52 BGM ?karanam °@ ABGGmnM aññe 

53 P sattassāti 64 BmP vikappe- 

š4 ABGM add sa 65 ABGGMM "pamāņāyāti 

55 BmP omit 66 ABGGNM omit 

56 Bm sajjapan'- 67 ABGGM patipavattam sati 

67 Bm satvaguna- M patipavattam asati 

58 Bm parehi 65 ABGGMM bujjhattāyāti 

59 BmP once only P buddhattayáti 

60 BmP add ca 


DA vuddh”- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 383 


Imissā bhāvanāya taņhā-ditthi-gāhānam % ujupatipakkhat- 
tā vuttam taphā... pe... viharatiti. Tathābhūto ca loke 
kiūci pi ahan ti vā maman ti vā gahetabbam na passati, 
kuto gahaņan " ti āha Va ca ktūcīti ādi. 

Evam píti ettha pi-saddo hetthà nidditthassa tādi- 
sassa madhurassa ”? abhāvato avuttasamuccay” attho ti 
dassento upari aitham upādāyāti āha, yathā 


** Antamaso tiracchānagatāya pi, ayam pi pārājiko 
hoti ” ti.) 


Evan ti pana nidditth' ākārassa paccāmasanam nigamana- 
vasena katan ti aha Iminā pana ... pe... dassetīti. Pub- 
babhàgasatipatthanassa idha adhippetatta vuttam sat? 
dukkhasaccan ti. Sà pana sati yasmim attabhàve, tassa 7? 
samutthāpikā *? tanhà,?* tassāpi samutthāpikā ”* eva nāma 
hoti tad abhāve abhāvato ti āha Tassā samutthātikā 
purimataņhā ti, yathā: saūkhārappaccayā " ti. Tam- 
viiūāņabīja-tam-santatisambhuto 7% sabbo pi lokiyo viü- 
nāņappabandho: sankhārapaccayā viññanan tveva 7” vuc- 
cati suttantanayena.  Appavatttti appavattinimittam,”* 
ubhinnam appavattiyā nimittabhūto ti"? attho. Nappa- 
vattati etthāti và appavatti.9  Dukkhaparijánano ti ādi ek’ 
antato catukiccasādhanavasen” eva ariyamaggassa pavat- 
titi 5! dassetum vuttam. Avuttasiddho *? hi tassa bhāvanā- 
patibaddho.93 Catusaccavasenāti catusaccakammatthāna- 
vasena. Ussakkitvà ti visuddhiparamparāya āruhitvā bhā- 
vanam upari netvā ti attho. Niyyānamukkan ti vattaduk- 
khato nissaraņūpāyo. 


3. Iriyāpathavasendti iriyanam ** iriyā, kiriyā, idha pana 
(c) Vin III 22 

€9 (m ?gahanam "7 ABGGnM t'eva 

70 ABGG™M gaņhan; Bn ganņheyyā  ?9 M *vatta- 

71 BmP atthassa 7?  AGn add appatti 

72 AGM tassāpi BGM add appavatti 

73 ABGG? *pità so AGm atthappati 

1 Momits | BG attippavatti 

33 ABGGnM hi M atthippavatti 

76 AGGnM ta-viūiiāņabīja- - $1 BG paccattiti 
santisambhüto | 82? ABGGnM avutti- 
B na-viūiiāņabīja- | 83 BmP ?pativedho 


santisambhūto ` „ 8" ABGGM iriyānam 


766, 6 


766, 7 
766, 9 


766, 9 


766, 10 
766, 11 


766, 12 


766, 13 
766, 13 
766, 15 
766, 15 


766, 17 


766, 20 


7606, 20 


766, 21, 23 
766, 23 


766, 23 
706, 24 


766, 24 
766, 25 


766, 27 


766, 27 


766, 27 


766, 28 


384 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


kayikapayogo veditabbo. Iriyanam patho pavattimaggo ti 
iriyāpatho, gaman' ādivasena pavattā sarirávatthà. Gac- 
chanto và hi satto kāyena kātabbakiriyam karoti, 
thito vā nisinno vā nipanno vā ti tesam 
iriyāpathānam vasena, iriyāpathavibhāgenāti attho. 
Puna ca paran ti puna ca aparam,% vyathāvutta- 
anápanakammatthanato 8 bhiyyo pi añħñňam kāyânupassanā 
kammatthānam kathemi, suņāthāti vā adhippāyo. Gac- 
chanto và ti adi gaman' adimattajananassa,9?? gaman’ 
adigatavisesajananassa ca sadharanavacanam, tattha gaman' 
adimattajànanam na 9? idhàádhippetam,?? gaman' adigata- 
visesajānanam pana adhippetan ti tam vibhajitvā dassetum 
Tattha kāman ti ādi vuttam. Sattipaladdhtn ti satto atthiti 
upaladdhim %? sattagāham.*? a pajahati na pariccajati: 
Aham gacchāmi, mama gamanan ti gāhasabbhāvato. Tato 
eva aitasafinam '!: Atthi attā kārako vediko ti evam 
pavattam viparitasaünüam. Va ugghātett nàpaneti appati- 
pakkhabhavato anubrühanato?? va. Evam-bhūtassa c’ 
assa kuto kammatthan' adibhavo ti aha karnmatthānam vā 
satipatthānabhāvanā và na hotíti. Imassa $anáti àdi suk- 
kapakkho, tassa vuttavipariyayena attho veditabbo. Tam 
eva hi attham vivaritum 9?» Idas híti adi vuttam. Tattha 
ko gacchatíti sadhanam kiryaü ca avinibbhuttam katvà 
gamanakirīyāya kattupucchā, sā kattubhāva ??-visittha- 
attapatikkhepapucchaà ** dhammamattass' eva gamanadas- 
sanato.*5 Kassa gamanan ti tam ev attham pariyāy 
antarena *$ vadati, sadhanam kKiriyaü ca vinibbhuttam 
katvā gamanakiriyāya akattusambandhībhāvavibhāvanato. 
Patikkhep' attham?? hi antonitam katva ubhay' attham 95 
kim-saddo pavatto. Kim kāraņā ti pana patikkhittakattu- 


85 BGM param 33 A kattu ca bhā(?) 
8$ ABGGnM yatháavuttam- Gm kattu vā sā 
87 AGM gaman' āgaman' ādi- BGM °bhava - | 
BG gaman’ ādi twice 94 AGm ?patipakkhepapucchà 
88 BmP idha nādhippetam BG "visittha-attha- 
$9 AGm upalabbha BmP ?patikkhep' atthà 
BG upalabbham; M omuits M "patipakkhe pucchā 
90 ABGGM sattā 95 Bm gamanasiddhidassanato 
91 DA sattasaüünam € AGm pariyantaren' eva 
?? BmP ananubrü- BGM pariyantaren' eva 
974 ABGM viparitum 97 AGmM patipakkhep'- 


Gn viparibhütam 98 BmP ubhayattha 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 385 


kāya gamanakiriyāya aviparītakāraņapucchā. Idam hi gama- 
nam nāma: Attā manasā samyujjati, mano indriyehi, indri- 
yāni atthehiti?* evam ādi micchākāraņavinimuttam;'% anu- 
rüpapaccayahetuko dhammànam !*! pavatti-àkáraviseso.19? 
Ten' àha Tattháti adi. Na koc? saíto và puggalo vā gacchati 
dhammamattass' eva gamanasiddhito, tabbinimuttassa ca 
kassaci abhāvato. Idāni dhammamattass” eva gamanasid- 
dhim dassetum Cittakiriyávàyodhatuvipphaárenáti àdi vuttam. 
Tattha cittakiriyā 3 ca sā, vāyodhātuyā vipphāro vipphan- 
danañ câti cittakiriyāvāyodhātuvipphāro, tena. Ettha ca 
cittakiriyāgahaņena '%4 anindriyabaddha-vāyodhātuvipphā- 
ram !95 nivatteti, vayodhatuvipphàragahanena cetanā-vacī- 
viüfiattibhedam cittakiriyam  nivatteti, ubhayena pana 
kāyaviūīūattim'  vibhaveti. Gacchattti vatvā yathā 19? 
pavattamane 15 kàye gati-voharo 1? hoti, tam dassetum 
Tasmá ti adi vuttam. Tan ti gantukàmatàvasena pavat- 
tam 1 cittam.!!! Vāyum !!? janettti vāyodhātu-adhikam 
rüpakalàpam uppadeti, adhikata c' ettha samatthiyato,!? 
na pamáànato. Gamanacittasamutthitassa !!* sahajatarüpa- 
kāyassa santhambhana !5-sandharana 116-calananam  pac- 
cayabhūtena ākāravisesena pavattamānam !!? vayodhatum 
sandhāy” āha Vāyo vzūsattim janettti. Adhippāyasaha- 
bhāvī !!$ hi vikāro viūnatti. Yathāvutta-adhikabhāven' 
eva ca vāyogahaņam, na vāyodhātuyā eva janakabhāvato, 
aüfiatha viüfiattiyà upadayarüpabhavo M? durupapado siya. 
Purato abhintháro pure-bhagena !?? kayassa pavattanam, 
yo abhikkamo ti vuccati. 

Es' eva nayo ti atidesanāvasena sankhepato vatvā tam 
attham vivaritum Tatrápi híti adi vuttam. Kotito patthayáti 


99 Bm attehiti 10 Bm pavatta 
100 Bm "vinimutta 11 ABGGmMP omit 

P °vimutta 112 BG vāyu 
191 BGM dhammāna BMP and DA vāyam 
19? BG *?visesato 13 BGM *?yatho 
193 P ?kinyaya 14 AGM "tthita; B"P "tthitam 
194 A ?kiriyà ca gananena 15 BmP thambhana 

M *kiriyaii ca gahaņena 116 B sādhāraņam 
166 AGmM *baddham- 1? AGm pavattapamáànam 
196 AGm*tti; BGM 'ttiti 8 A ?sabhà pi 
19 BG tathà BGGnM *?sahabhà pi 
19 BG ?màáno RET 1? AGm add durüpabhavo 
19 BGM ti voharo 120 BmP puratobhāgena 


BmP gacchatīti vohāro GM puro- 


766, 29 


767, 1 


767, I 


767, 1, 2 
767. 3 


767. 3 


767, 4 


767, 6 
767, 6, 8 


767, 9 
767, I6 
767, 16 


767, 17 
767, 18 
767, 18 


767, 28 
767, 30, 29 
767, 39 


768, 1 
768, 3 
768, 4 
768, 5, 6 


768, 8 


768, 13 


386 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


hetthimakotito patthāya pādatalato patthāya. Ussttabhāvo 
ti ubbiddhabhāvo. 

Evam pajānato ti evam cittakiriya-vāyodhātuvipphāren" 
eva gaman’ àdi hotiti pajànato. Tassa!?! eva !?? pajānanāya 
nicchayagahan' attham !?3 evam hoti.?* Vicāraņā vuccati 
loke yathābhūtam ajānantehi micchābhinivesavasena loka- 
vohāravasena vā Attht pandti vā !** attano evam vīmamsa- 
navasena pucchāvacanam. JV” atthíti nicchayavasena sat- 
tassa patikkhepavacanam. Yathā panāti ādi tass eva 
atthassa upamāya vibhāvanam, tam suviūifieyyam eva. 

Nāvā mālutavegendti yathā acetanā nāvā vātavegena des 
antaram yāti, yathā ca acetanam 26 iejanam kaņdo !?7 
jiyávegena des' antaram yáti, tatha !?9 acetano kàyo vàt' 
āhato yathāvuttavāyunā nīto des” antaram yātiti evam 
upamāsamsandanam veditabbam. Sace pana koci evam 
vadeyya: Yathā nāvā-tejanānam pellanakassa '** purisassa 
vasena des” antaragamanam, evam kāyassāpiti; hotu,! 
evam icchito vāyamattho yathā hi nāvā-tejanānam samha- 
talakkhaņass” eva purisassa vasena gamanam, na asamha- 
talakkhaņassa, evam kāyassāpiti. Kā no hāni? Bhiyyo pi 
dhammamattatā va patittham labhati, na purisavādo. Ten' 
āha Yam 1! tam 13! suttavasenāti ādi. 

Tattha payuttan ti hetthā vuttanayena gaman' ādikiriyā- 
vasena paccayehi payojitam. TAatíti titthati. 

Ettháti13? imasmim loke. Vinà hetupaccaye ti gantukama- 
tācitta-tamsamutthānavāyodhātu-ādihetupaccayehi vina. 
Titthe ti tittheyya. Vaje ti vajeyya, gaccheyya ko nāmāti 
sambandho. Patikkhep' attho c' ettha kim-saddo ti hetup- 
paccayavirahena thàna-gamana-patikkhepamukhena  sab- 
bāya !3% pi dhammappavattiyā paccayādhīnavuttitā-vibhā- 
vanena !3% attasuīīiatā viya aniccadukkhatā pi vibhāvitā 
ti datthabbā.! 

Paņihito ti yathā yathà 99 paccayehi pakarehi 


1? 1 BmP tassa 129 BmP pellakassa 

122 BmP evam 130 ABGG*M hetu 

123 BmP ?gaman'- 131 ABGGnM santam 

124 BmP hotiti 132 ABGGmM ettha tā ti 
125 BmP omit 133 ABGGMM sabbāyam 
126 BmP acetano 134 BGGnM "vibhavanena 
127 ABGGmM kado or kacco 135 ABGGnM pi datthabbo 


15 ABGG2M yathà 136 ABGG*M once only 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 387 


nihito thapito. Sabbasangahikavacanan ti sabbesam catun- 
nam pi iriyāpathānam ekajjham sangaņhanavacanam, 
pubbe visum visum 6 iriyāpathānam vuttattā īdam nesam 
ekajjham gahetvà vacanam.!?? Purimanayo và iriyapathap- 
padhāno !38 eva 33? vutto ti tattha 149 kayo appadhàno anunip- 
phāditi ; idha kāyam padhānam, itaraü !!! ca !!! anunip- 
phādim katvā dassetum dutiyanayo vutto ti, evam p' ettha 
dvinnam nayànam viseso veditabbo. Thito ti pavatto. 
Iriyāpathaparigaņhanam pi iriyāpathavato'!? kāyass eva 
parigaņhanam tassa avatthāvisesabhāvato ti vuttam tr7yā- 
pathaparigaņhanena kāye kāyānupassī viharatīti. Ten ev 
ettha rüpakkhandhavasen' eva samuday' àdayo uddhatā. 
Esa nayo sesavāresu pi. Ādinā ti ettha adi-saddena yathà : 
taņhāsamudayā kammasamudayā āhārasamudayā ti nib- 
battilakkhaņam passanto pi rūpakkhandhassa udayam pas- 
satîti ime cattaro ākārā sangayhanti.!?$ Evam avijjāni- 
rodhā rūpanirodho ti ādayo pi paūīca ākārā sangahitā ti 
datthabbā. Sesam vuttanayam eva. 

4. Catusampajatsisiavasenáti samantato pakarehi pakat- 
tham và savisesam jànàtíti sampajano, sampajanassa bhàvo 
sampajaiīiam, tathā pavattam fianam; satthak' adi !**- 
bhedabhinnattà cattàri sampajafitiani samahatani catusam- 
pajaüifiam, tassa vasena. Abhikkante tt ādini Sāmaū- 
fathale vaņņitāni, na puna vaņņetabbāni. Tasmā tam- 
samvaņņanāya Līn' atthappakāsanā pi tattha vihitana- 
yen' eva gahetabbā. Abhikkante patikkante 
sampajānakārī hotiti ādi vacanato abhikkam 
ādigata 14-catusampajatifiapariganhanena M9 rūpakāyass 
ev” ettha samudayadhammānupassitādi adhippeto ti āha 
rübakkhandhass eva samudayo ca vayo ca nīharitabbo ti. 
Rüpadhammànam !*? yeva hi pavatti-ākāravisesā abhik- 
kam' ādayo ti. Sesam vuttanayam eva. 


136 ABGGNM once only 142 AGm ?pathavasseto 

13 BmP add ti attho BG ?pathavasena 

138 ABGGNM "pathappaccayāno 143 AGm"gaņhanti; BGM "gaņhati 
P patthana for padhána 14 (msaáttak'-; BmP hatthavikàr'- 
throughout 145 ABGGnmM ^àadigata 

139 BmP omit 146 BGM ?pariggahanena 

140 ABGGmM ettha P catusaccasampajatiiia- 

141 BmP appadhānaīū ca 14? ABGG? arüpadhamm' àdinam 


iriyāpatham M abhirüpadhamm' àdinam 


768, 14 


768, 15 


768, 18 


768, 23 


768, 36 


769, 1 


769, 6 


769, 16 


709, 21 
769, 26 


769, 27 
769, 27 
769, 27 


770. 5 


779. 7 
770, 8 
770, 8 
770, 9 


388 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


s. Patikkūlamanasikāravasenāti !*$ — jigucchaniyataàya 149 
patikūlam '% eva patikkūlam, yo patikkūlasabhāvo patik- 
kül' àkáro, tassa manasikaranavasena.5! Antarenápi 152 
hi bhàvena!53 vinà!59? saddabhàv' attho!** viriiayati yathà 
patassa 155 sukkan ti 155 yasmā !5$ Visuddhimagge vuttam, 
tasmà tattha tam-samvannanaya !5? ca vuttanayena Imam 
eva kayan ti àdinam attho veditabbo. Vatth' àdihi 
pasibbak' ākārena 5% bandhitvā katam āvāpanam 39 
mutoli.1% Nānākārā ekasmim thàne sammissā ti ettāvatā 
nānādhaūnānam !'*! kes' ādīnaūī ca upameyatā.!*? V7bhūt 
ākāro 1%3 ti paņņattim samatikkamitvà kes' adinam asubh' 
ākārassa upatthit” ākāro.!$t It7-saddassa ākār attha- 
tam dassento evan ti vatvā tam ākāram sarūpato dassento 
kes ādiparigaņhanenāti āha.16 Kes ādisaūnitānam hi 
asucibhāvānam '!*$ paramaduggandha- jeguccha - patikküul' 
ákàrassa 1$? samudayato anupassanā idha kāyānupassanā 
ti. Sesam vuttanayam eva. 

6. Dhātumanastkāravasenāti pathavīdhātu-ādikā catasso 
dhātuyo ārabbha pavattabhāvanāmanasikāravasena, catu- 
dhātu-vavatthānavasenāti attho. Dhātumanasikāro, dhātu- 
kammatthānam catudhātuvavatthānan ti hi atthato 168 
ekam.!99 . Goghātako ti jīvik atthāya gunnam 
ghātako. Antevāstko ti kammakaranavasena tassa 
samipavási!9? tam nissāya jīvanato.''? ŅVimvijjhitvā ti 
ekasmim thàne afifiamafitiam vinivijjhitva. Mahafathanam 
vemajjhatthānasankhāte 1"! ti catunnam mahāpathānam 


148 DA patikūla- 155 ABGGNM pasibb' ākārena 
M9 AGm "nīyamānāya 159 BmP āvātanam 
150 ABGGmM patikkūlam 166 AGm mukoli; BMP putoli 
131 AGm "kāravasena M cükoli; DA putoli 
132 BG antare pi 161 BmP nanavannanam 
153 AGM omit 162 Bm °meyyata 
BG vā bhāvena vinā 168 BmP and DA vibhūtakālo 
BmP bhāvavācīnam 164 Bm upatthitakālo 
M bhāvāvinam P upatthitakāyo 
154 BMP saddam bhāv”- 165 BmP àdim aha 
155 AGM pavāpavāssa sukkantissa 166 ABGGMM "bhāgānam 
BG pavāssa sukkantissa 1 BGM paramadugacchapa- 
M pavāssa sukantissa tikkül'- 
This whole sentence is highly  !9? ABGGmM attho eko 
confused. 168 A BGGMM samīpabāhi 
156 ABGGMM omtt 170 Bm jīvanako 


157 BmP "nāyaūi 171 ABGGnM omit sankhate 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 389 


tàya eva !?? vinivijjhanatthànataya!?* vemajjhatthānasan- 
khāte.!”*  Yasmà te cattāro mahāpathā catühi disàhi 
āgantvā tattha samohitā viya honti, tasmā tam thānam 
catumahāpatham, tasmim catumahāpathe. Thita-saddo : 


“ Thito va ” ti (0) 


adisu thanasankhata-iriyapathasamangitaya tha-saddassa 15 
vā gati-nivatti-atthatāya !7% aūnattha thapetvā gamanam 
sesa-iriyàpathasamangitáàya bodhako, idha pana yathà tathā 
rūpakāyassa pavatti-ākārabodhako adhippeto ti āha catun- 
nam iriyāpathānam yena kenaci ākārena thitattà yathā thitan 
ti. Tattha ākārendti thān' ādinā rūpakāyassa pavatti- 
ākārena. Thān' ādayo hi iriyāpathasankhātāya kāyikakiri- 
yaya 177 patho pavattimaggo ti iriyàpatho !7$ ti vuccantiti 
vutto vāyam attho. Yaithā thitan ti yathā pavat- 
tam, yathávuttam !? thànam ev' ettha panidhànan ti 
adhippetan ti āha yathà thitattā ca yathā paņihītan ti. 
Thitan '% ti 199 vā kāyassa thānasankhāta-iriyāpathasamā- 
yogaparidīpanam,'$! paņihitan ti tad-aiiia-iriyāpathasamā- 
yogaparidipanam.!$? Thitan ti vā kāyasankhātānam rūpa- 
dhammānam tasmim tasmim khaņe sakiccavasena avat- 
thānaparidīpanam, paņihitan ti paccayavasena tehi tehi 
paccayehi pakārato nihitam paņihitan ti evam p ettha attho 
veditabbo.  Paccavekkhatīti pati '** pati '** avekkhati, 
iiāņacakkhunā vinibhufijitvà 184 visum visum passati. 

Idàni vutta-m-ev' attha-bhav' atthavibhavanavasena !*» 
dassetum Yathà goghātakassāti ādi vuttam. Tattha posentas- 
sáti 186 mamsūpacayaparibrūhanāya kuņdaka-bhatta-kap- 
pàs' atthi-àdihi samvaddhentassa. ŅVadhitam matan ti 
himsitam hutvā matam. Matan ti ca matamattam, ten' ev 
aha Tāvad eváti. Gāvtti sañña na antaradhāyati yāni 


(dd DI go 
172 M adds tāva 179 BmP °vutta 
1:3 AGm ?vijjhanam thàna- 180 ABGGnM onm:t 
74 BmP vemajjhasankháte 181 ABGGnM *?saükhatà- 
1:5 ABGGnM thàna- 1$? ABGGnM iriyāpathe- 
176 A "atthitāya 183 P pati pati 
BGM attatāya 184 BmP vinibbhujjitvā 


1? BmP omit kàyika 155 BmP vuttam ev' attham- 
1:5 ABGG"M ?pathà 186 ABGGMM pesen- 


770, 1I 


770, 12 


7709, 12 


770, 14 


779, 15 


770, 17 


770, 18 


770, 19 
779, 19 


770, 20, 24 
770, 26 


770, 27 


770, 28 


770, 28 
779, 32 


770, 34 


390 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


angapaccangāni yathasannivitthàni !?? upādāya gāvīsa- 
maññā matamattāya pi gāviyā tesam tam-sannivesassa 188 
avinatthattā.  Vilīyanti bhijjanti vibhajjantiti 18° ila, 
bhāgā 9% i-kārassa ī-kāram katvā. Bīlaso ti bilam bilam 
katvā. Vzbhajītvā ti atthisanghātato !?! mamsam vive- 
cetvà, tato và vivecitam mamsam bhàgaso katva. Ten' ev' 
āha mamsasaññā pavattatiti. Pabbajitassáp: apariggahita- 
kammatthanassa. Ghanavinibbhogan 1*? tī santati-samūha- 
kiccaghanānam 293 vinibbhuñjanam 19% vivecanam. Dhātuso 
taccavekkhato ti ghanavinibbhogagahaņena '?5 dhātum dhā- 
tum pathavi-ādidhātum visum visum katvā paccavek- 
khantassa. Sattasaūūā ti attānuditthīvasena pavattā sat- 
tasafīā ti vadanti, vohāravasena pavattasattasaiiīfiāya pi 
tadā antaradhānam yuttam !?$ eva yathāvato ghaņavinib- 
bhogassa sampādanato. Evam hi sati yathāvutta-opamm' 
atthena !97 upamey” attho '*$ aiinadatthu samsandati !*9 
sameti. Ten” ev āha dhātuvasen” eva ciiam santitthatīti. 
Dakkhoticheko tam-tam-samanfnaya kusalo. Yathajàate ?09 
sünasmim ??! nanguttha-khura-visan' adivante atthi-mams' 
ādi-avayavasamudāye avibhatte gāvīsamaīīiā, na vibhatte. 
Vibhatte pana atthi-mams' àdi-avayavasamafiüià ti jāna- 
nato.*? (Catumahāpatho viya catu-sriyāpatho tī gāviyā 
thita-catumahāpatho viya kāyassa  pavattimaggabhüto 
catubbidho iriyāpatho. YWasmā Visuddhimagge vitthāritā, 
tasmā tattha tamsamvannanàya *? ca aj eva 
veditabbo. Sesam vuttanayam eva. 

7. Sīvathikāpaviddha - uddhumātak” Šādi - patisamyuttā- 
nam *% samādhikathānam **5 tad abhidheyyānaīi ca uddhu- 
máàtak' adi-asubhànam sivathikapabbaniti ??$ sangitikarehi 


18? ABGGnM sannividhàni 196 ABGGMM suttam 
188 ABGGMM satam- 197 ABGGMM *vuttam- 
189 AGm vibhijjatiti 198 BmP upameyy'- 
BnmP vibhujjantiti 199 ABGGNM ssanāti 
190 ABGGMM bhangā 200 ABGGmM °jāto 
Bn adds va-kārassa ba-kāram 201 AGm sayata 
P adds ga-karassa ba-karam BGM sasana 
191 BmP °sañghatato 202 BmP jānanako 
1? AGm ghanaghanaka- 205 BmP ?nàyaii 
BG ghanaghana- 204 BmP sīvathikāya apaviddha- 
193 AGm Ckiccappahānānam 205 BmP odhiso pavattānam 
BGM *kiccappanānam kathānam 
14 BmP ?bbhujjanam ABGGnM ?kathanam 


195 BmP "vinibbhogakaraņena 206 ABGGMM sīvathikā- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 39I 


odhitasamaūnā.”” Ten' āha sīvathtkapabbehi vibhajttun ti. 
Maritvā ekāhātikkantam ekdhamatam. Uddham jīvitapari- 
yādānā ti jīvitakkhayato upari maraņato param. Samug- 
gatenāti samutthitena.*?$ Uddhumātattā ti uddham uddham 
dhumātattā sūnattā. Setarattehi viparibhinnam vimissi- 
tam ?9? nilam vinilam, purimavanna-viparinamabhütam và 
nīlam vinīlam. Vinīlam eva vinīlakam ti ka-kārena pada- 
vaddhanam àha anatth' antarato, yathà pitakam lohitakan 
ti. Patikkūlattā ti jigucchaniyattā. Kucchitam vinīlan tt 
vinilakan ti kucchan' attho ?!? và ayam ka-kàro ti dassetum 
vuttam yathā 


“ Pāpako kittisaddo abbhuggacchati ” ti.(e) 


Paribhinnatthānehi kāka-kank' ādīhi. Vissandamānatubban 
ti vissavantapubbam, taham taham paggharantapubban ti 
attho. Tathābhāvan ti vissandamānapubbakatam.*!! So 
bhikkhūti yo passeyya sarīram sīvathikāya 
chadditan ti vutto, so bhikkhu. Upasamharatt sadi- 
satam. Ayam pi kho ti ādi upasamharan” ākāradas- 
sanam. Ayáti rüpajivit' indriyam, arūpajīvit' indriyam pan" 
ettha viüüanagatikam eva. Usmá ti kammajatejo. Evam 
pūtika-sabhāvo *1? yevāti evam ativiya duggandha-jeguccha- 
patikkūlasabhāvo *!3 eva, na āyu-ādīnam avigame viya 
mate 214 so ?14 ti adhippāyo. Ediso bhavissatiti E vam - 
bhāviti āha evam uddhumātak” ādibhedo bhavtssatīti. 

8. Luūcitvā luūcitvā ti uppātetvā uppātetvā. Sesdvasesa- 
mamsalohitayuttan ti sabbaso akhāditattā *!5 sesena appa- 
vasena mamsalohitena yuttam. Affena hatih 
atthikau ti avisesena hatth' atthikānam vippakiņņatā 
coditā 216 ti anavasesato tesam vippakinnatam dassento 


(e) A TI 126 

207 PBmP gahitasamaīinā 211 BGm ?pubbakatham 

208 AGmMM add uddhumātattā ti Bm pubbabhāvam 
pavattānam 212 ABGGNM pūtikāyabhāve 
BG add uddhumātattā ti so DA pūtikabhāvo 
evattānam . 213 ABGGNM "patikkūlabhāvo 

209 ABG vimissutam . 7? 214 BmP mattaso | 
GM vimissutum : 215 BmP add tahim tahim 

210 ABGGmM ttho only 216 ABGGMM cotraditā(?) 


BmP jotitā 


771, 12 
771, 15, 17 
771, 18 


771, 21 


771, 21 


771, 22 


771, 25, 26 
771, 28 

771, 31 

771, 31 

771, 33 
771,33; 772,2 
772, 3 


772, 9, 10 


772, 12, 13 


772, 13, 15 
772, I5 


772, 16, 17 


773, 12 


773. 13 


773. 13 


773, 19 


773, 19, 20 


773, 29. 32 


392 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


catusatthibhedam piti ādim āha. ?*!7” Terovasstkāntti 
tirovassam gatàni, matasamvaccharam ?!5 hontiti àha atvk- 
kantasamvaccharāniti. Purāņatāya ghanabhāvavigamena vi- 
siņņatā ?'? idha pūtibhāvo ti, so **% yathà hoti tam dassento 
abbhokāse ti ādim āha. Terovassikān” evāti samvacchara- 
mattátikkantàni eva.  Khajjamàn' àdivasena dutiyasi- 
vathikapabb' ādīnam **! vavatthāpitattā *** vuttam khaj- 
jamānak” ādīnam ??? vasena yojanā kātabbā ti. 

II. Imàn' eva dve ti avadhāraņena appanākammatthānam 
tattha niyameti **aūiapabbesu tad abhāvato.*?* Yato hi 
eva-kāro tato afüfiattha niyameti,75 tena pabbadvayassa 
vipassanakammatthanatà pi appatisiddha datthabbà anic- 
catādidassanato. Sankhāresu ādīnavavibhāvanāni sīvathi- 
kapabbāniti āha Sīvathikānam ādīnavānupassanāvasena vut- 
tattā ti. Iriyāpathapabb' ādīnam anappanāvahatā **$ pākatā 
evāti sesāni dvádasápíti ?*** vuttam. Yam pan' ettha atthato 
avibhattam, tam suviūiieyyam eva. 

Sukham vedanan ti ettha sukhayatiti sukha.?* Sampa- 
yuttadhamme ??? kayañ ca laddh' assáde karotiti attho. 
Sutthu và khàdati, khanati?9 và kàyikam cetasikaü c' 
abadhan ti sukha. Sukaram okāsadānam etissā ti sukhā ti 
apare.**! .Vediyati **?* ārammaņarasam anubhavatiti vedanā. 
Vediyamāno *33 ti anubhavamāno. Kāman ti àdisu yam 
vattabbam, tam iriyāpathapabbe *?* vuttanayam *** eva.* 
Sampajānassa vediyanam sampajānavediyanam. Vatthu- 
ārammaņā ti rūp ādi-ārammaņā. Rūp ādi-ārammaņā ** 
h' ettha vedanāya pavattitthānatāya vatthūti **? adhippe- 


217 ABGG"M add te terāvassa- 225 BGM niyamo ti 


kānīti 226 BmP appanā- 
218 A "vacchara; BGM "vaccha; 227 AGm "dasāni piti 
Gm ?vaccharato 228 AGM sukhāya 
BmP tāni pana samvaccharam *** BG *yuttā- 
vītivattāni 230 ABGGNM khanti 
219 BmP vicuņņatā 231 AGM aparo 
220 ABGG*M sā BGM aparā 
221 ABGG M *pacc' ādīna ?32 BmP vedayati 
332 ABGGMM tattā only 233 BmP and DA  vedaya- for 
223 BPmP *mānatādīnam vediya- here and below. 
DA khajjamān' ādīnam 234 AGmM "patham pubba 
224—224 AGM aūiiaparesam BG *patham pubbā 
sutabhāvamato 235 ABGGMM vuttā meva 
BGM aññaparessu tad 236 BmP %ņam 


abhāvamato 237 ABGGM vatthun ti 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 393 


tan ti. Assdti bhaveyya. Dhammavinimuttassa aīītiassa *** 
kattu abhāvato dhammass” eva kattubhāvam dassento 
vedanā va vediyalíti aha. Voharamattam 299 hotiti *** etena 
sukham vedanam vediyamāno: sukham vedanam vedi- 
yāmiti idam vohāramattan ti dasseti. 

Nūtthunanto 2% ti balavato vedanāvegassa nirodhane ādī- 
navam*!! disvā**! tassa avasaradanavasena nitthunanto.?49 
Vegasandharane hi atimahantam dukkham uppajjati,?*? 
aññam pi vikàram uppàdeyya, tena thereo afaráparam 
parivattati. Viriyasamatam **3 yojetvā ti adhivāsanaviri- 
yassa adhimattattā tassa hāpanavasena samādhinā samara- 
satāpādanena viriyasamatam *** yojetvā. Saha patisam- 
bhidáhíti lok' uttarapatisambhidahi saha.  Ariyamaggak- 
khane *5 hi patisambhidànam asammohavasena samadhi- 
gamo,*^5 atthapatisambhidàya pana àrammanavasena ?*? pi. 
Lokiyānam pi vā sati uppattikāle*?$ tattha samatthatam *** 
sandhāy' āha saka *** patisambhidāhiti.*"? Samasīstti vāra- 
samasisi 5? hutvā *?(?) paccavekkhaņavārassa anantara- 
vàre ?33 parinibbayiti attho. 

Yathā ca sukham evam dukkhan ti yathà: sukham ko vedi- 
yatiti àdina sampajànavediyanam sandhaya vuttam, evam 
dukkham adukkha-m-asukham?** pi. Tattha dukkhayatiti 
dukkhā, sampayuttadhamme *5 kāyaū * ca pileti bādha- 
titi 26 attho. Dutthu 257 va khadati 258 khanati kāyikam 
cetasikaf ca sātan ti dukkhā.*? Dukkaram *% okāsadānam 
etissā ti dukkhā ti apare. Arūftakammatthānan ti arūpapa- 
riggaham, arüipadhammamukhena vipassanábhinivesanan ?$! 
ti attho. Na pākatam hotiti phassassa cittassa ca avibhüt' 


ākārattā. Ten' āha andhakāram viya khāyatīti.*$* Na 
338 BMP omit 251] ABGGNM "bhidā piti 
239 DA omits 252 ABGGMM vārasamasīti 
240 ABGGMM nitthananto here and paratvā(?) 
below. 2353 ABGG™m™M antara- 
241 ABGGmMM ādi vatvā 254 BmP omit 
242 BmP add ti ABGGnM "asukhānam 
248 ABBmGGmM ?samatham 255 ABGGMM *dhammakāya 
244 A BBmGGm ?samatham 256 ABGGMM bādhantiti 
245 BGM "kkhaņena 257 BmP dutthum; G" sutthu 
246 PBmP adhigamo 258 ABGGM bādhati 
247 PmP ārammaņakaraņavasena 259 ABGGNM omit 
248 AGm "kālo 260 ABGGmM dukkharam 
249 AGm samattham tam 261 BmP ?nivesan 
250 ABGGNM omit 262 AGM bhāsatīti 


II—CC 


773. 32 


773.34: 774,1 
774. 5 
774. 5 


774. 14 


774. 14 


774. 14, 15 


774, 16 


774. 19 


774, 20 
774, 21, 20 


774, 22 


774, 21 


774. 21 
774. 25 


773. 33 


774. ?7 


774. 28 


775. 2 


394 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pākatam hotíti ca idam tādise puggale sandhāya vuttam, 
yesam 263 ādito vedanā ca *** hi? vibhūtatarā hutvā 
upatthāti.?$$ Evam hi yam vuttam Sakkapaūhavaņņanādisu 


'* Phasso pākato hoti, viñňāņam pākatam hoti ” ti, 


tam avirodhitam hoti. Vedanāvasena kathiyamānam kam- 
matthanam pākatam hotiti yojanā. Vedanānam uppat- 
tibākatatāyāti ca idam sukhadukkhavedanānam vasena 
vuttam. Tāsam hi pavatti oļārikā, na itarāya. Tad ubha- 
yagahanamukhena vā gahetabbattā itarāya pi pavatti vifi- 
nūnam pākatā evāti vedanānan ti avisesagahaņam datthab- 
bam. Sakkapafhe vuttanayen' eva veditabbo, tasmà tattha 
vattabbo atthaviseso tassa Lin' atthappakasanayam ?$? 
vuttanayen' eva gahetabbo. 

Pubbe: Vatthum ārammaņam katvā vedanā va vediyaitti 
vedanāya ārammaņādhīnavuttitāya ca anattatāya ca pajā- 
nanam vuttam hoti, idāni tassā aniccatādi-pajānanam das- 
sento ayam aparo **% bi bajānanapariyāyo ti *% āha. Yathā 
ekasmim khane cittadvayassa asambhavo ?% ekajjham *7! 
anekānantarapaccayābhāvato,?7? evam vedanādvayassa vi- 
sitth' ārammaņavuttito *73 cāti aha sukhavedanākkhaņe 
dukkhāya 7% vedanāya abhāvato ti. Nidassanamattaü c' 
etam tadā upekkhāvedanāya pi abhāvato, tena sukhaveda- 
nākkhaņe bhūtapubbānam ?*” itaravedanānam ??$ hutva- 
abhāva-pajānanena . sukhavedanāya pi hutvā-abhāvo *7” 
ñato 277 eva 228 hotiti tassā *7% pākatabhāvam ** eva das- 
sento dYmtssā ca sukhāya vedanāya **1 4io?9? bathamam 


() DA II 722 


265 BmP tesam 273 ABGGmMM "ārammaņaputtato 
264 PmP va 274 DA dukkha 
265 BmP omit 275 A bhūtavedanānam 
266 ABGGMM upadhāti 276 AGmMinam; BGM itanam 
26 BmP niyam 277 AQGm ?abhavo kato .. 
268 ABGGnM apare B "abhāvā kato 
:9 ABGGmM piti G "ahā byākāto 
270 ABGGMM asamam M "abhābā kāto 
271 ABGGnM ekavajjham 278 ABGGMM evam 
272 A acatukānantara- 2799 ABGGMM tasmā 
BG anekappaccayā- 280 AGM pākatā- 
BuP anekantapaccayā- > 281 ABGGEM omii 


M anekāntarapaccayā- 282 DA adds param 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 395 


abhāvato ti āha, eten' eva ca ?9? tāsam ?83 pi *8? vedana- 
nam pākatabhāvo **1 dassito *$% ti datthabbam. Ten' āha **5 
vedanā 285 nāma aniccā adhuvā vipariņāmadhammā ti. 
Aniccagahanena hi vedanànam viddhamsanabhàvo ?89 das- 
sito, viddhaste 287 aniccatàya suvifineyyatta. Adhuvaga- 
hanena pàkatabhavo ?88 tassa ?9? a-sada-bhàvanato.??? Vi- 
parinamagahanena dukkhabhàvo ??! tassa **! annathatta- 
dipanato,??? tena sukha pi vedanā dukkhā, pageva itarā ti 
tissannam pi vedanānam dukkhatā dassitā hoti. Iti ??3 
'" Yad aniccam dukkham, tam ekantato anattā ” ti tisu pi 
vedanāsu lakkhaņattayapajānanā coditā ??* ti datthabbam. 
Ten’ āha tti ht tattha samtajāno hottti. **5 Idāni tam at- 
tham **5 suttena sādhetum Vuitam pt c' etan ti ādīm aha. 
Tattha n” eva tasmim samaye dukkham vedanam vedetíti tas- 
mim sukhavedanasamangisamaye n' eva dukkham vedanam 
vedeti, niruddhattā anuppannattā ca yathākkamam atī- 
tānāgatānam. Paccuppannāya pana asambhavo vutto eva. 
Sakiccakhaņamattāvatthānato **% . antccā. Samecca sam- 
bhuyya ??' paccayehi katatta sankhatā. Vatth' ārammaņ' 
ādipaccayam paticca  uppannattà  jaficcasamuppannáa. 
Khaya-vaya-palujjana-nirujjhana-pakatitàya khayadhammā 
... $e... mrodhadhammaà ti datthabba. 

Kilesehi āmasitabbato āmisam nāma, paiica kāmaguņā ; 
ārammaņakaraņavasena saha āmisehiti s āēmzsam. 
Ten” aha paūca-kāmaguņ āmtsa-sanntssītā ?99 ti. Ito 
pģaran ti Atthi vedanā ti evam ādi pāļim sandhāy 
aha kāyānupassanāyam vuttanayam evāti. 


283 AGmM matasappi (/ighly 222 ABGGM annavatthudīpanato 


corrupt) M aüfüavattha- 
B manatappi; G manatasappi P aüiüatattha- 
284 A pādassī 293 ABGGNM omit 
BGGmM pādadassī 294 BG moditā 
285 ABGGmM tena bhavena nà BmP jotita 
286 AGGM viddhamsabhāvo 295—295 AGm tattha only 
BM viddhamsābhāvo BGM ttham only 
+87 AGM viddhamsetu 296 ABGGNMM khaņammattā- 
BG viddhamste padhānato 
M viddhasetu 297 AGM sayambhūya 
288 ABGGmM pāgabhāvo BGM sambhūya 
289 BmP tassa 298 A °guņ: Āmissasassatin(?) 
290 AGm asabhāvanato BGM "guņ' āmissa-sanissitan 
BmP asadābhāvitādibhāvanato Gm ?gun' àmissa 


291 ABGGNM dukkhassa satissaghatin(!) 


775. 3 


775. 3 
775. 4 
775. 5 


775. 12 
775, 12 
775, 12 
775. 13 


775, 22 
775,22; 776,4 


776, 5 


776, 12, 13 


776, 13 
776, 13, 15 
776, 15 


776, 16 


776, 19 


776, 21 


776, 22 


776, 24 
776, 24 


396 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


I2. Sampayogavasena pavattamānena saha rāgenāti 
sarāgam. Ten' āha lobhasahagatan ti. Vītarāgan 
ti ettha kāmam sarāgapadapatiyoginā *** vītarāgapadena 
bhavitabbam,%* sammasanacārassa pana adhippetattā 
tebhümakass' eva gahanan ti loktyakusaldbyākatan ti vatvā 
Idam pandti ādinā tam eva adhippāyam vivarati. Sesānt 
dve dosamūlāni, dve mohamūlāniti cattāri akusalacīttānt. 
Tesam hi ràágena sampayogábhàvato 9! n' atth' eva 3? 
sarāgatā tannimittakatāya 5%% pana siyà tam-sahitakale 304 
so ti n' atth' eva 9? vitarágatápiti 95 dukkhavimuttata ev’ 
ettha labbhatiti àha «' eva fburimapadam na pacchimapadam 
bhajantíti.^* Yadi evam padesikam pajānanam āpajjatīti ? 
N' àpajjati duk' antarapariyāpannattā tesam. Ye pana: 
Patipakkhabhāve agayhamāne sampayogābhāvo ev ettha 
*pamāņam ekacca-abyākatam ??? viyáti icchanti, tesam 
matena sesākusalacittānam pi dutiyapadasangaho vedi- 
tabbo. Dutiyaduke pi vuttanayen' eva attho veditabbo. 
Akusalamülesu saha mohen' eva vattatíti samohan ti àha 
vicikicchāsahagataū c' eva uddhaccasahagataū cāti. Yasmà 
c' ettha*: Sah' eva mohenáti samohan ti purimapadāva- 
dhāraņam *95 pi labbhati yeva, tasmā vuttam Yasmā 
panāti ādi. Yathā pana atimūļhatāya patipuggalikanayena 
savisesamohavantatāya momūhacittan ti vattabbato vici- 
kicchā-uddhaccasahagatadvayam visesato samohan ti vuc- 
cati, na tathà sesákusalacittàniti va/fanti yeváti s' àsankam 
vadati. Sampayogavasena thinamiddhena anupatitam anu- 
gatan ti thinamiddhánupatitam, paiicavidham 9? sasankhà- 
rikākusalacittam 3% sankucttactitam 9 nama, ārammaņe 
sankocanavasena 3?  pavattanato.  Paccayavisesavasena 
thàmajátena 333 uddhaccena sahagatam  pavattasamsat- 
than 314 ti uddhaccasahagatam, afifiatha sabbam pi akusala- 


299 BGM ?yogino *...* ABGGM repeats 
399 ABGGnM bhàvi- 307 BmP Sabyakatanam ` 
31 ABGGNM "yoga- 308 ABG "*dhāraņā pi 
302 BG na tveva 309 BmP ?vidha 
308 ABGGMM "nimittam katāya 310 ABGG1MM sankhārikā- 
394 A(m "sahitattāle 31 ABGGnM omit 

BM "sahitatāle BmP twice 

G ?sahitakale 31i? B samsevana- 
35 ABGGmM ?ràgapapiti — 315 ABGGmM "jāto 


300 ABGGM gacchantiti 314 BmP omit pavatta 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 397 
cittam uddhaccasahagatam eváti. Pasaíactitag nāma āram- 
mane savisesam vikkhepavasena visatabhāvena pavatta- 
nato.  Kilesavikkhambhanasamatthatāya ^ vipulaphala- 
tàya 315 dighasantanatàya ca mahantabhavam  gatam,?!$ 
mahantehi ?!? và ulàracchand' àdihi gatam ?!? patipannan 
ti mahaggatam, tam pana rüpárüpabhümigatam 319 
=- táto mahantassa loke ??' abhavato. Ten' àha rapárüpáva- 
caran ti. Tassa c’ ettha patiyogi parittam evāti aha 
Amahaggatan?! ti kāmdvacaran tī. Attānam utta- 
ritum samatthehi saha uttarehiti sa-wttaramn ti. Tap- 
patikkhepena 32? anuttaram. Tad ubhayam upādāy 
upādāya veditabban ti āha sa-uttaraw ti kāmdva- 
caran ti ādi. Patipakkhavikkhambhanasamatthena samā- 
dhinā samma-d-eva āhitam samākhttam.** Ten aha 
yassáti adi. Yassáti yassa cittassa. Yathāvuttena samā- 
dhinā na samāhitan ti asamahitam. Tem aha 
ubhayasamādhivirahitan 324 ti. Tadangavimuttiyā vimuttam, 
kāmāvacarakusalacittam, vikkhambhanavimuttiyà vimut- 
tam  mahaggatacittan ti tad ubhayam sandhāy āha 
tadanūga-vikkhambhana-vimuttīm vimuttan ti. Yattha tad 
ubhayavimutti n' atthi, tam ubhayavimuttirahitan ti 
gayhamāne lok” uttaracitte pi siyā sanīkā *?5 ti tam nivattan' 
attham Samuccheda ... $e ... okáso va w' atihiti aha. 
Okāsabhāvo ca sammasanacàárassa ??9 adhippetattà vedi- 
tabbo. Yam pan' ettha atthato avibhattam tam hetthà 
327 vuttanayattā uttānam eva.??? 

I3. Pahatabb' adidhammavibhàaga-dassanavasena 9??? pari- 
cadhà dhammánupassana nidditthà ti ayam attho palito eva 
viññayatiti tam attham ullingento Aañcagtdhena dhawmá- 
nupassanam kathetun ti āha. Yadi evam kasmā nivaran 


ādivasen” eva nidditthan ti? Vineyy ajjhāsayato.*** 

315 ABGGMM "phalakāya 333 ABGGMM omit 

315 BGM gata 324 ABGGmM samādhirahitam 

317 ABGGNM mahante 325 AGm kā; BGM saka, 

318 ABGG"M katam s26 ABGGmMM sammasahanavārassa 

319 AGmM ?bhümikam 3371-333 ABGGNM vuttanattaha- 
BG *bhūmim meva 

320 ABGGMM loko 328 AGmM pahātabbādhibhāga- 

331 ABGGNM āma bhagavā tan(!!) . BGM pahátabbàbhàga- 

322 BmP tappatipakkhena 379 ABGGmM viney'- 


776, 26 


776, 26 
776, 26 


776, 26 
776, 27 
776, 27 
770, 27 


776, 29 
776, 30 
776, 30 
776, 31 


776, 31 


776, 33 


777. 13 


777. 


777: 


777. 


777» 


777, 


777 


777, 


777. 


777: 


777» 


777, 


777. 30, 3? 


14 


29 


398 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


Yesam 9? hi vineyyanam ?! pahatabbadhammesu sab- 
besu *3? nīvaraņ” ādivibhāgena *33 vattabbāni, tesam vasen' 
ettha Bhagavatā pathamam nīvaraņesu dhammānupassanā 
kathitā.34 "Tathā hi kāyānupassanā pi samathapubban- 
gamā desitā, tato pariūiieyyesu khandhesu āyatanesu ca 
bhavetabbesu bojjhangesu pariüüeyy' ādivibhāgesu sac- 
cesu **5 ca uttarā 33% desanā, tasmā 93? c' ettha samatha- 
bhāvanā pi yāvad eva vipassan' atthā icchitā. Vipassanā- 
padhānā vipassanābahulā ca satipatthānadesanā ti tassā 
vipassanábhinivesavibhàgena 338 desitabhāvam *** vibhā- 
vento 359? Ap? cāti ādim āha. Tattha khandh' āyatana-duk- 
kha-saccavasena missakapariggahakathanam datthabbam. 
Saūnā 9*9-satkharakkhandhaparigeaham 9*5 hiti ?i-saddena 
sakalapaütic' upadanakkhandha-pariggaham %42? sampindeti 
itaresam tad antogadhatta. | Kanhasukkadhammànam 
yuganandhatā ?*? n' atthiti pajananakale abhàava ?** abhin- 
hasamudàcaravasenáti vuttam. Samvijjamánan ti attano 
santāne upalabbhamānam. Y athā3t ti35 yen’ ākā- 
rena, so 1$ pana: kamacchandassa wppado hotīti vuttattā 
kāmacchandassa kāraņ” ākāro va, atthato karanam eváti 
aha yena kāraņenātī. C a - saddo vakkhamān” attha- 
samuccay' attho. Tatthāti yathā cāti ādinā vutta- 
pade. Subham ?iti kāmacchando pi. So hi attano ??7 
gahaņ ākārena **$ subhan ti vutto, ten' akarena **? pavatta- 
nakassa aiīfiassa kāmacchandassa nimittattā nimaīttan ti 
ca.*% Ittham, itth” ākārena vā *! gayhamānam rūp” ādi 
sub ārammaņam.?52 Ākankhitassa hitasukhassa pattiyā 33 
anupāyabhūto manasikāro anupāyamanasikāro. Tan ti 


330 ABGGMM sesam 343: ABGGmM °tanam 
331 ABGGMM vineyānam 34 AGm bhàvà 
33? BmP pathamam instead 315 ABGGmM omit 
333 AGGMM raņ' ādi- 344 ABGGmM ye 

BmP nivaranani vibhagena 331 ABGGnM omit 
334 ABGGMM kālitā 318 AGm dahaņ'- 
335 ABGGMM sabbesu BG daharakāreņa 
336 ABGGMM omit M dahakārena 
331 ABGGmM yasmà 349 AGm tena kāraņena phalam 
338 AGm "nivesanavibhāgena BGM tena karena 
333 ABGGnM desita bhāvanto 3390 ABGGmM và 
$49 ABGGnM omnit 331 ABGGnM vi 
$4 AGm ?pariggahanam 352 P àrammanam only 
312 ABGGMM sakalam 333 P pavattiyà 


.. . kkhandhà- 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 399 


ayonisomanasikāro. Tatthāti tasmim 354 sabhavahetubhüte 777, 32 
ārammaņahetubhūte ca duvidhe pi *** subhanimitte. Ākāro 777. 35 
ti paccayo, attano phalam āharatiti katvā. Asubhan ti 778, 2 
asubhajjhānam uttarapadalopena, tam pana dasasu avifīi- 
ñanaka-asubhesu 356 ca kes' adisu saviññanaka-asubhesu 357? 

ca pavattam 38 datthabbam.955 Kes’ ādisu hi sañña 
asubhasafifià ti Girimanandasutte (€ vuttà. Ettha ca catub- 
bidhassa ayonisomanasikarassa yonisomanasikārassa * ca 
gahanam niravasesadassan' attham katan ti datthabbam. 

Tesu pana: Asubhe 3% subhan ti, asubhan 3?! ti manasikáro 
idhádhippeto, tad anukülatta pana itare pi.9?? Ekādasasu 
asubhesu patikkül' akarassa ??? ugganhanam,?* yatha 395 

va 395 tattha uggahanimittam uppajjati, tathā 396 pati 

patti ??? asubhanimiliassa uggaho. Upacār appanāvahāya 778, 11 
asubhabhāvanāya anuyuījanam 3 asubhabhāvanānuyogo. 
Bhojane mattaüüuno mit' àharassa thinamiddhábhibha- 
vābhāvā otāram alabhamāno kāmacchando pahiyatiti va- 

danti. Ayam eva ca attho Niddese pi vuccati. Yo pana 
bhojanassa patikkūlatam, tabbipariņāmassa tad āhārassa,* 

tassa ca udariyabhūtassa * ativiya jegucchatam, kāyassa 

ca āhāratthitikatam *! samma-d-eva jānāti, so sabbaso 
bhojane pamāņassa jānanena dhojane mattaññū mama. 778, r2 
Tādisassa hi kāmacchando pahīyat eva. 

Asubhakammika-Tissaithero dant' atthidassāvī. Pahī- 778, 22, 26 

nassdti 2 vikkhambhanavasena pahīnassa. Ito paresu pi 
evarüpesu thànesu es' eva nayo. Abhidhammapariyāyena 

sabbo lobho kāmacchandanīvaraņan ti āha arakattamag- 778, 27 
genáti.*9? Patigham hi *9* purim' uppannattà 49% batzghant- 778, 27 


(g) A V 108 

34 ABGGmM omit 395 AM sathāvi 
355 BmP omit BGG^ saphávi 
356 BG viññanaka- 396 BG tato 
357 AGmM vinünànaka-; BG omit 397 ABGGNM pi vipatti 
358 AGMM asubhasaūiā instead 39 BmP °yuñjana 

BG āha saūā txstead 399 BmP ādhārassa 
359 ABGGNM omit 400 BmP upanissayabhūtassa 
390 BmP asubhesu 401 BmP *kattam 
391 B subhe asubhan 42 DA pahina 
32 BmuP add ti 403 ABGGmM °maggānan 


33 ABGGmM patțikkūlakāraņassa 404 BmP pi 
34 ABGGNM uggahaņam 45 BmP "uppannam 


779, 3, 5 
779, 5 


779, 
779, 7 


1; 


779, 13 


779, 13 
779, 14 


779. 14 
779, 15 


779. 15 


400 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


mūttam, parato uppajjanakassa patighassa kāraņan ti 
katvā.  Meijati siniyhatiti 199 mitto,1?? hitesi puggalo, 
tasmim mitte bhava, mittassa và esa ti mettà, hitesità, tassa 
Meltàya. Ajpana pt wpacáro pítt valtati sadhàranavacana- 
bhaàvato. Cetovimultíti vutte appana va ** vattati appanam 
appattāya mettāya * patipakkhato sutthu muccanassa 
abhavato. Tam ti yonisomanasikaram. Tatthdti mettāya. 
Bahulam tavattayato ti bahulīkāravato. 

Sattesu mettāyanassa hitūpasamhārassa uppādanam pa- 
vattanam meitānimittassa uggaho, patham' uppanno mettā- 
manasikāro parato uppajjanakassa kāraņabhāvato mettā- 
manasikaro va *!? mettānimittam.*!! Kammam eva sakam ?!! 
etesan ti kammassakā,*!? sattā, tabbhāvo Rammassakatā, 
kammadayadata. | Dosamettasu  yathavato 5i?  adinav' 
anisamsanam patisankhanam *!^ vimamsáa idha pattsaūkhā- 
nam.  Mettaviharikalyanamittata 35 idha kalyāņamuttatā. 
Odissaka-anodīssakadisāpharaņānan *16 ti atta *!7-atipiyasa- 
haya *1$-majjhatta-verivasena  odissakata, sīmāsambhede 
kate; anodissakata ek' àdi-disàpharanavasena disaphara- 
nata 5? mettaya uggahane veditabba. Vihār ajjhāgām' 
adivasena 1? và odissakadisapharanam. Vihar' àdi-uddesa- 
rahitam puratthimādisāvasena anodissakadisāpharaņan ti 
evam vā **! dvidhā *?** uggaham 423 sandhaya *?* odissaka- 
anodissaka-disápharananan ti vuttam. Uggaho ti ca yāva 
upacārā datthabbo. Uggahitāya āsevanā bhāvanā. Tattha 
sabbe sattā, pāņā, bhūtā, puggalā *?5 attabhāvapariyā- 
panna *$?$ ti etesam pafücavidhà *? ek' ekasmim avera 


46 ABG sītisabhātīti (graphic 415 AGtm "vihārikakalyāņa- 
corruption) BmP ?mittavantata 
G2 sitisahatiti 416 BGGmM ?pharanan 
M sīnisahātiti 417 AGm atthā 
4? AGGnM cittam 118 A atihippisabhaya 
B mittam BGM anippisahaya 
48 ABGGNM omit Gn atinippisabhaya 
409 BmP omit 419 BmP "pharaņakatā ` 
410 ABGGMM omit 420 BmP vihāra-racchā-gām'- 
411-411 AGmM kammam For vihār' ajjhāgār' ādivasena? 
kammasevakatam 421 Bm omits 
BG kammasevakatam 422 ABGGnM liyàa(?) 
M. kammam sevakatam 423 BmP ?*hanam 
412 BGM *kāya 444 ABGGnM sandhāyatanā 
413 BmP vāthā- 425 ABGGnM puggala 
414 BGM pati pati- 46 ABGGM*MM "paņņan 


47 ABGGmM *viya 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 401 


hontu, avyāpajjhā, anīghā, sukhī attānam pariharantūti 
catudhā pavattito visatividhà anodissaka *?9-pharapà metta. 
Sabbā * itthiyo, purisā, ariyā, anariyā, devā, manussā, 
vinipātikā ti sattādhikaraņavasena + pavattā sattavidhā, 
atthavisatividhà và, dasahi disahi €?! disádhikaranavasena 432 
pavattā dasavidha và, ek' ekaya disaya satt' adi-itth' adi- 
aver' adibhedena asitádhika *3?-catusatappabhedaà 434 ca 135 
odhiso $35 pharana veditabba.*3$ 

Yena ayonisomanasikarena arati-ādikāni uppajjanti so 
arati-ādisu ayonisomanasikāro. Tena. nipphadetabbe #37 hi 780, 3 
idam bhummam. Es' eva nayo ito paresu pi. Ukkanthikā +38 780, 4 
pantasenāsanesu adhikusaladnammesu ca ummanabhāvo.t3? 
Kāyavināmanā + ti karajakāyassa viruppan” ākārena 441 780, 5 
nàmana.*4*? Līn' ākāro *3 ti sankoc' āpatti. Kusaladham- 780, 7 
mapatipattiyā ** patthapanasabhāvatāya *t5 tappatipak- 
khànam visosanasabhāvatāya ca ārambhadhātu-ādito 446 
pavattaviriyan ti āha patkam” ārambhaviriyam +47 ti. Yasmā 780, 14 
patham' arambhavantassa 448 nikkamanata *** thamagama- 
nañ ca n' atthi, tasmà vuttam kosajjato nikkhantatāya *5 780, 15 
tato balavataran ti. Yasmà pana aparápar' uppattiya laddh' 
āsevanam *! upari *? visesam āvahantam ativiya thāma- 
gatam 153 eva 153 hoti, tasmà vuttam param param thānam 780, 16 
akkamanato tato $1 balavataran ti. 

Atibhojane nimīttagpgāho tī atibhojane thīnamiddhassa 780, 25 


428 AGmM anekadissa- 415 ABGGMM pathamapana- 

1*9 ABGGmM saha P thapana- 

430 BmP sattodhi- 46 ABGGmM ārabbha- 

431 ABGGnM omit 447 AGmM ?àrambhan; BG omit 

432 BmP disodhi; M disedhi- 418 BmP "ārambhamattassa 

43 AGmM ?dhikam *BG vattassa 

1341 ABGGnM ?bheda 49 AGm nakamanatā 

45 ABGGmM se only BG nakamanta 

46 ABGGmM "tabbo M nakamata 

437 AGm nippide- Reconstructed reading is given 
BGM nippitedatabbe above. 

438 BmP and DA ukkaņthitā BmP kossajjavidhamanam 

439 BmP uppajjanabhāvariūcanā (An arbitrary reconstruction) 

1419 AG yassa vinàmánà 450 AGmM nikattaūcanattāya 

: BGM ssa vināmanā BG nīkam canattāya 
P kāyassa vināmanā M kaīūicanattāya 

*1 AGn viruppann'- 451 AGm laddhā yevana 
BmP virūpen'- BG laddhā ye ca na 

442 BmP namanā M laddhā ye ca 

43 ABGGnM vindan' àkaro 452 BmP uparūpari 


44 M ?patti 43 AGM thāmagamatambava 


790, 30 
781, 1 
781,1 
781,4 


781, 10 


781, 24 


791, 27 
781, 34 


402 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


nimittaggāho, ettake bhutte tam bhojanam thīnamiddhassa 
kāraņam hoti,** ettake na % hotiti thīnamiddhassa kāra- 
ņākāraņagāho 555 ti 559 attho. Byatirekavasena 55? c' etam 
vuttam,%8 tasma: Ettake bhutte tam bhojanam thinamid- 
dhassa kàáranam na hotíti bhojane mattaünutà ca atthato 
dassito ti datthabbam. Ten' aha Catupasica ... $e... na 
hotíti. Divà suriy' álokan ti divagahitam nimittam suriy’ 
ālokan rattiyam manasikarontassdpītī evam ettha attho 
veditabbo. Dhut' aügànam viriyanissitattà vuttam dhut' 
anganissita-sappayakathaya píti. 

Kukkuccam pi katākatānusocanavasena pavattamānam 
cetaso avūpasam' āvahatāya uddhaccena samānalakkhaņam 
evāti Avūpasamo nāma avūpasant ākāro,*? uddhaccakuk- 
kuccam ev' etam *%% atihato ti vuttam. 

Bahussutassa ganthato atthato *%! ca sutt' adini vicāren- 
tassa 462 tabbahulavihārino 463 atthaved” ādipatilābhasam- 
bhavato 464 vikkhepo na hotîti, yathāvidhi-patipattiyā 
yathānurūpa-patikārappavattiyā ca uddhaccam *tē katā- 
katánusocanaü ca na hotiti Bahusaccena fw ... pe ... 
uddhaccakukkuccam pahiyatíti aha. Yad aggena bahusaccena 
uddhaccakukkuccam pahīyati, tad aggena paripucchakatā- 
vinayapakataiūtutāhi 466 pi tam pahīyatiti datthabbam. 
Vuddhasevitā **7 ca vuddhasilitam 19$ àvahatiti cetaso 49? 
vüpasamakarattà *'  uddhaccakukkucca - ppahànakari *?! 
vuttà. Vuddhattam pana anapekkhitva kukkuccavinodaka 
vinayadharā kalyāņamittā vuttā ti datthabba. Vikkhepo 
ca pabbajitanam yebhuyyena kukkuccahetuko hoti.t?* 
Kafpiyákappiya-paripucchabahulassáti adinà vinayanayen' 
eva paripucchakatādayo nidditthā. Pakīne uddhaccakuk- 


454-454 ABGGMM omit 464 A ?patilabham- 

455 ABGGNMM "kāraņāhan B"P ?sabbhavato 

456 Bm hotîti 465 BmP omit 

457 AGMM add nā 466 ABGGmM "vinayatthakataū- 
BG add na ñuta f 

458 ABGG?M add ca, 47 ABGGmM vutthayepita 

459 ABGGNM °samato karo 48 ABGGmM buddha- 

466 ABGGMM eva tam 469 BmP ceto 

461 ABGGNM omtt 4720 AGmM *katattā 

42 AGmM viharen- BG ?kattatà ca 
BG viharantassa 151 ABGGmM uddhaccappahayana- 


13 ABGGnM *?vibhátino karim 
I 152-42 ABGGmM omit 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 403 


kucce ti niddhāraņe bhummam. Kukkuccassa domanassasa- 
hagatattā anāgāmimaggena àyatim anuppádo vutto. 

Titthati pavattati ettháti thàniya,  *'? vicikicchàya 
thāniyā Vzctkicchāthāntyā,*72 vicikicchāya karanabhütaà 473 
dhammā ; 474 titthatiti vā thāniyā vicikicchāthāniyā 475 
etissáti vicikicchüthániyá, atthato vicikicchā eva. Šā hi 
purim' uppannà parato uppajjanakavicikicchaya sabhàga- 
hetutāya 476 asadharanam *??* karanam. Kwsalákusalà **8 ti 
kosallasambhüt' atthena 4?9 kusala, tappatipakkhato aku- 
salā. Ye akusala te sávaj7à,*9? asevitabbà hinà ca , ye kusalà 
te anavajjā sevitabbā **1 paņitā ca. Kusala và hinehi chand" 
ādīhi āraddhā hīnā, paņītehi paņītā. Kanha ti kālakā 
cittassa apabhassara-bhāvakaraņā.*? Sukkā ti odātā cittassa 
pabhassarabhāvakaraņā.t$$ Kaņhābhijātihetuto va kanha. 
Sukkābhijātihetuto sukkā. Te eva sappatibhága.*! Kanha 
hi ujuvipaccanīkatāya sukkasappatibhāgā, tathā sukkā pi 
itarehi. Atha và kanhasukkaà ca sappatibhaga ca kanhasuk- 
kasappatibhāgā. Sukhā hi vedanā dukkhāya vedanāya 
sappatibhāgā, dukkhā ca vedanā sukhāya sappatibhāgā ti. 

Kāmam bāhusaccaparipucchakatāhi sabbā pi atthavat- 
thukā *% vicikicchā pahīyati, tathā pi ratanattayavicikicchā- 
mūlika sesavicikicchā ti katvā āha Tīm ratanāni ārab- 
bháti. Ratanattayagunávabodhe hi 


** Satthari kankhati ” ti (» 
ādi vicikicchāya asambhavo ti. Vinaye pakataūutā 

** Sikkhàya kankhati " ti (! 
vuttāya vicikicchāya pahānam karotiti àha vénaye cinnuava- 
sibhavassápíti. Okappaniyasaddhásankháta - adhamokkhabahu- 


(à) Dhs p. 183 $8 1004 


4732-42 ABGGmM omit 479 ABGGmM ?bhütà yena 


153 ABGGmM kaàranpagahità 480 BGGM savajjā; DA savajjā 
444 ABGGMM sammā 481 AGm sepitu; BG sepitucche 
475 ABGGnM omit M sepitucco 
476 A savahetukāya 482 ABGGmMM apabhassaraņā 
BGM sahavahetukāya 483 AGmM "kāraņam 
Gm ca hetukaya BG °karanam 
477 BmP "raņa 14 ABGGnM sampati- 


p 
8 ABGGmMP kusalā 485 ABGGmM addha- or atta- 


782, I 
782, 1 


782, 4 


782, 12 


782, 12, 13 
782, 12, 13 
782, 13, 14 
782, 14 
782, 14 
782, 14 


782, 14 


782, 22 


782, 23 
782, 24 


782, 33. 34 


783, 10, 13 


783, 13 
783, 13 
783, 13 
783, 13 


783. 14 
783, 14 


784. 3 


404 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


lassáti saddheyyavatthuno anupavisanasaddhāsankhāta- 
adhimokkhena adhimuccanabahulassa, adhimuccanaü ca 
adhimokkh' uppādanam evāti datthabbam, saddhāya và 
ninna-ponatà 185 adhimutti adhimokkho. 

Samudayavayā ti samudayavayadhammā.*t” Subhant- 
mitta-asubhanimitt" ādīsitti subhanimitt' ādisu asubhanimitt” 
ādisūti ādi-saddo paccekam yojetabbo. Tattha pathamena 
ādi-saddena patighanimitt' ādīnam sangaho, dutiyena mettā- 
cetovimutti-àdinam. Sesam ettha 18$ vattabbam 489 vutta- 
nayam eva. 

I4. Upādānehi ārammaņakaraņ' ādivasena 19? upádatabba 
vā khandhā wpādānakkhandhā. Iti rūtan ti ettha 
iti-saddo idam-saddena saman' attho ti adhippàyen' àha 
¿dam rūpan ti. Ta-y-idam sarūpato *! rūpagahaņabhā- 
vato 19? anavasesapariyadànam *?? hotiti āha ettakam rūpam, 
na ilo param rūpam atthîti. I tîti vā pakār’ atthe nipato, 
tasmā Iti rūpamw ti iminā bhūt' upādādivasena **t 
yattako rūpassa pabhedo, tena saddhim rūpam anavasesato 
pariyādiyitvā dasseti.  Sabhávato ti ruppanasabhāvato 
cakkh' ādi-vaņņ' ādisabhāvato ca. Vedanddīsu piti ettha: 
Ayam vedanā, ettakā vedanā, na ito param vedanā atthiti 
sabhāvato. vedanam pajānātiti ādinā, sabhāvato ti ca: 
Anubhavanasabhāvato sāt' ādisabhāvato ti evam ādinā 
yojetabbam. Sesam vuttanayattā suviiifieyyam eva. 

IS. Chasw ajjhattika-bühirakesdti chasu 
ajjhattikesu chasu bāhirakesūti chasüti padam **5 paccekam 
yojetabbam. Kasmā pan” etāni ubhayāni chaļesu ** va 
vuttàni? Cha-viüfüanakay' uppattidvàr' àárammana-vavat- 
thànato.97  Cakkhuviüüánavithiyà pariyāpannassa hi *** 
vififianakayassa 99 cakkh' àyatanam eva uppattidvàram, 
rūp āyatanam eva ca ārammaņam ; tathā itarāni itaresam ; 
chatthassa pana bhav' anga-mana-saükhato man’ àyatan 


486 ABGGnM ninnā- 493 ABGGmM *?sesam- 

487” ABGGMM *dhammī 44 ABGGNMM "upādānivasena 
488 BmP add yam 45 ABGM panam 

49 BmP add tam Gm pana 

490 ABGG™M *kāraņ- 496 BmP chaļe 

491 BmP omtt 497 ABGGMM "viūiāņakasuppa- 
492 Bm sarūpaggahaņa- tidvār - 


P arūpaggahaņa- 48 BGM omti 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 495 


ekadeso €? uppattidvàram asádhàranaü ca dhamm' àyata- 
nam àrammanam.  Cakkhatiti cakkhw, rüpam assādeti 
vibhāveti cāti attho. Suņātiti sotam. Ghāyatiti ghanam. 
500 Tīvitam avhayatiti 59?! 4/vhà. Kucchitānam s' asavadham- 
mànam àyo 59% uppattideso ti kāyo. Munāti ārammaņam 
vijānātiti mano. Rūpayati *%% vaņņavikāram āpajjamānam 
hadayangatabhavam 9'* pakasetiti ripam. Sappati 9? attano 
paccayehi hariyati sotaviüüeyyabhàvam gamiyatiti saddo. 
Gandhayatiti 99 attano 59? vatthum 599 sücetiti gandho. 
Rasanti tam sattà assadentiti raso. Phusīyatiti photthabbam. 
Attano sabhàvam 99 dhàrentiti dhamma. Sabbàni pana 
āyānam tanan' ādi-atthena ayātanānt.! Ayam ettha 
sankhepo, vitthāro pana Visuddhimaggasamvaņņanāyam 
vuttanayena *” veditabbo. *!! Cakkhut ca pajā- 
nāttti ettha *!! cakkhu nāma pasādacakkhu, na sasam- 
bharacakkhu nāpi dibbacakkhu-ādikan ti aha cakkhwpasadan 
ti; yam sandhāya vuttam: 


“Yam cakkhum 5!? catunnam mahābhūtānam upādāya 
pasado ” ti. 9) 


Ca-saddo cakkhulakkhanavasenáti.33 Yātkāva - sarasa- 
lahhhanavasenáti 9'* aviparitassa attano 51$ rasassa c' eva 
lakkhaņassa ca vasena rūpesu āviiijanakiccassa 516 c' eva 
rūpābhighātārahabhūta - ppasādalakkhaņassa *!7 datthukā- 
matānidāna - kammasamutthānabhūta - ppasādalakkhaņassa 
và 1% vasenāti *? attho. Atha vā yātkāva-sarasa-lakkhaņa- 
vasendti *2? yāthāva-sarasena 5?? c' eva lakkhanavasena ca, 


() Cp VbhA 45 ! Dhs 597 


49 ABGGNMM "ekadoso 511-511 BG omit 
500 BmP add jivitanimittatāya raso 512 BmP cakkhu 
jivitam, tam 513 BmP vakkhamān' atthasa- 
501 AGM caūcavagatiti muccay” attho 
BGM avagatīti 314 ABGGnM tatháva- 
592 ABGGnM ayo 515 BG lakkhaņo instead 
$03 ABGGnM rüpayati 51$ BmP aviñchana- 
504 ABGGNM hadayangabhāvam 517 AGGmM "ghāta-rūpaghātassa 
505 BG passati ppasadalakkhana 
506 ABGGNnM gandhāyatīti B "ghāta-rūpasātassa 
507 BGM twice sm ppasādakkhaņā; Bm adds ca 
50$ ABGGnM vatthu y $18 BmP ca 
5099 ABGGNMM saüngaham 519 ABGGnmM vasena 


510 BmP Ynayen' eva 520 ABGGmM yathāva- 


784. 4 
784. 4 


784. 4 


784, 5 


784. 5 
784. 5 


784, 3 


784, 6 


784, 7 


784, 7 


784, 7 


784, 7 


784, 8 


784, 8 
784. 9 


784, 11 


784, 11— 
784, -I3 
784, II 
784, II 


784, II 
784, 14 


406 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


yathāva-saraso ti ca aviparītasabhāvo veditabbo. So hi 
rasīyati aviruddhapativedhavasena 9?! assadiyati ramiyatiti 
raso ti vuccati, tasmà salakkhanavasenáti vuttam hoti. 
Lakkhaņavasenāti anicc' ādi-sāmafifialakkhaņavasena. 


“ Cakkhuñ ca paticca rüpe ca uppajjati cakkhuviññanan ” 
ti (e 


ādīsu samuditāni *?? yeva rūp āyatanāni cakkhuviňňāņ’ 
uppattihetu,9?? na visum visun ti imassa atthassa jotan' 
attham 524 rüpe cáti puthuvacanagahanam, tàya eva ca 
desanagatiya kàmam idhápi R4f$e ca pajānātīti 
vuttam, rüpabhavasamaüüena pana sabbam ekajjham 
gahetva bahiddhà catusamutthanikaruüpasi cáti ekavacana- 
vasena attho vutto.9?5  Sarasa-lakkhanavasenáti cakkhu- 
viññanassa visayabhavakiccassa ?9 c' eva cakkhupati- 
hananalakkhaņassa ca *?7 vasenāti *?7 yojetabbam. Ubha- 
yam paticcāti cakkhum **% upanissappaccayabhūtam,** rūpe 
ārammaņādhipati *%-ārammaņūpanissayavasena paccaya- 
bhüte ca paticca. Kāmam vāyam ??! suttantasamvaņņanā, 
nippariyāyakathā nàma abhidhammasannissità eváti abhi- 
dhammanayen” eva samyojanāni dassento kāmarāga 
pe... avvjjāsamyojanan ti āha. Tattha kāmesu rāgo, kāmo 
ca so rāgo cáti và kāmarāgo. So eva bandhan' atthena 
samyojanam. Ayam yassa samvijjati, tam' puggalam 
vattasmim samyojeti bāndhati, iti dukkhena sattam bhav' 
ādike va bhav antar ādīhi kammanā 9? vā vipākam 
samyojeti bandhatiti samyojanam.*$$ Evam patighasam- 
yojan' àdinam pi yatháraham attho vattabbo. Sarasa- 
lakkhaņavasenāti ettha pana sattassa vattato anissajjana- 
sankhatassa attano kiccassa c' eva yathāvuttabandhana- 
sankhātassa lakkhaņassa ca vasenāti yojetabbam. 


a) M I xiI 
521] BmP aviraddha- $28 ABGGmM cakkhu 
532 ABGGmM samitàni 5? BmP upanissayapaccayavasena 
5233 ABGGnM cakkhutian'- paccayabhütam 
524 ABGGmM dotan'- 530 ABGGmM ārammaņā pati- 
525 BmP omit 51 BmP ayam 
526 BmP add vasena 532 BmP kammunā 


527 Bm vasena cāti 533 AGmM safiiojanam 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 407 


Bhav’ assāda 9*-ditth' assadanivattan' attham kām 
assādagahaņam. Assādayato ti abhiramantassa.*35 Abhtnan- 
dato ti sappītikataņhāvasena nandantassa.  Padadvaye- 
nâpi 56 balavato kāmarāgassa paccayabhūtā kāmarāg 
uppatti vuttà. Esa nayo sesesu pi. Amqifh' arammane 9??? ti 
ettha āpāthagate ti vibhattivipariņāmavasena āpāthagatan 
ti padam ānetvā sambandhitabbam. Eiam "* ārammaņan 
ti 55% evamsukhumam evamdubbibhāgam *% ārammaņam. 
Niccam dhuvan ti idam nidassanamattam.9*! Ucchijjissati 
vinassissatiti gaņhato ti evam ādīnam pi sangaho icchitabbo. 
Pathamāya sakkāyaditthiyā anurodhavasena satto nu kho 
ti itarāya anurodhavasena sattassa mw kho ti vicikscchato. 
Att' attaniy” ādigāhānugatā hi vicikicchā ditthiyā asati 
abhāvato. Bhavam patthentassāti: Īdise *** sampatti- 
bhave 543 yasmā 54t amhākam idam ittham **5 rūp āram- 
maņam sulabham **% jātam, tasmā āyatim pi ediso, ito vā 
uttarītaro sampattibhavo bhaveyyāti bhavam nikāmentassa. 
Evarüpan9*" ti evarüpam rüpam.*** Tam-sadise hi tab- 
bohàravasen' eva 59 vuttam. Bhavati hi tam-sadisesu 
tabbohāro, yathā 

** Sà 559 eva * tittirī, tāni eva osadhani 581 ** ti. (D 
Ussuyyato 552 ti ussuyyam *** issam uppadayato.99 Añ- 
ñassa 554 "maccharāyato ti aūfiena asādhāraņabhāvakaraņena 
macchariyam karoto. Sabbeh' eva yathàvuttehi navahi 
samyojanehi. 

Taū ca kāraņan ti subhanimitta-patighanimitt” ādivi- 
bhàgam 555 itthánitth' àdirüp' àrammanaü c’ eva tajja- 


a) ? 


534 ABGGNM bhavassāti 545 ABGGNM itthā 

535 ABGGMM *?ramen- 516 ABGGmM subha 

536 AGM padavāsenāpi 5? ABGGmM ekam rüpan 
BG padavasenáti 548 ABGGnM omnit 
M padavasenápi $9 BmP "evam 

537 ABGGMM "ārammaņato 559 ABGGmM somava 

538 ABGGMM evam 551 AGm ssadhátidi 

539 BmP add etam BGM ssadhàni 

540 ABGGRM °bhavam 532 Bm usüya-; P ussüya- 

541. AGmM nidassanapamattham 555 ABGGNM uppādato 
BG nidassanapamattam 554 ABGGnmM àkassa 

542 AĢGM īdisesu 55$ ABGGm sabhàvam 

543 ABGGn'M sampattiti bhave M vibhāvam 


544 ABGGNM onmtt 


784, 16 


784, 16 


784, 17 


784, 19 


784, 20 


784, 22 
784, 22 


784, 24 


784, 25 


784, 28, 29 


784. 34 


785, 
785, 


785, 
785, 


785, 


785, 


785, 


I 


2 


408 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


yonisomanasikāraii cāti tassa tassa samyojanassa kāraņam. 
Avikkhambhitāsamūhata *56-bhūmiladdh" uppannam,**7 tam 
sandhāya appahīn atthena uptannassāti vuttam. Vattamān' 
uppannatā samudācāragahaņen' eva **$ gahitā. Yena kāra- 
ņenāti yena vipassanā-samathabhāvanāsankhātena kāra- 
nena. Tam hi tassa tadang' atthena 5? c' eva vikkham- 
bhanavasena ca pahāņakāraņam. Issāmacchariyānam apā- 
yagamanīyatāya pathamamaggavajjhatā vuttā. Yadi evam 


'* Tiņņam samyojanānam parikkhaya sot' àpanno hoti " 
ti (m 


suttapadam kathan ti? Tam suttantapariyayena vuttam. 
Yathānulomasāsanam 59? hi suttantadesana.?9! Ayam pana 
abhidhammanayena 59? samvannana ti náyam doso ti. 

Olàrikassáti thülassa, yato abhinhasamuppatti-pariyut- 
thāna-tibbatā 599 ca 59* hoti. Amnusahagatassáti vuttappa- 
kārābhāvena *%5 anņubhāvam sukhumabhāvam gatassa. Ud- 
dhaccasamyojanassa p' ettha anuppàdo vutto yevāti 
datthabbo yathàvuttasamyojanehi avinabhavato. EKk' at- 
thatāya sot' ādīnam sabhāva-sarasa-lakkhaņavasena pajā- 
nanā *$6 paccayànam 597 samyojanānam 56 uppad' adi 
pajānanā ca vuttanayen” eva veditabbā ti dassento es eva 
nayo ti atidisati. 

Attano 59 vā 5% ģdhammesūti attano ajjhattik āyatana- 
dhammesu, attano ubhayadhammesu vā. Imasmim pakkhe 
ajjhatitik” āyatanaparigganhanendti ajjhattik” ayatanapari- 
gaņhanamukhenāti attho. Evañ 57% ca 57° anavasesato sa- 
para-santànesu 5?! āyatanānam  pariggaho siddho hoti. 


(m) A 123r; II 88 


556 ABGGmM ?hatam 564 BBn va 
557 BmP ?uppanna 565 A "ppakāram bhāvenāti 
555 ABGG*M samudavara- BGGmM *kārabhāvena 
559 BmP tadangavasena 566 ABGGMM pajānantā 
560 BmP "sāsanā 567 BmP tappacca- 
561 ABGGMM "desanam 58 ABGGNM payoja- 
562 AGM ayam dhammadesanā- 569 ABGGMM anto 

vasena 50 ABGGnmM evā 

BGM ayam dhammavasena M eva 


563 BG ?pariphutthàna- 51 ABGGnM yam-para-. 
M *?parivutthàna- | | 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 409 
Parassa vā dhammesūti etthāpi es' eva nayo. Rūp' āyatanas- 
sūti addh' ekādasappabhedassa rūpasabhāvassa āyatanassa 
rūpakkhandhe vuttanayena niharitabbà 5"? ti ānetvā sam- 
bandhitabbam. Sesakkhandhesáti vedanà-saüfia-sankharak- 
khandhesu. Vuttanayendti iminā atidesena *73 rūpakkhan- 
dhe āhārasamudayā ti viūiāņakkhandhe nāmarūpasa- 
mudayā ti sesakhandhesu phassasamudayā ti imam visesam 
vibhāveti, itaram pana sabbattha samānan ti khandha- 
pabbe viya āyatanapabbe pi lok” uttaranivattakam *%* 
pāliyam gahitam n' atthiti vuttam Lok' uitaradhammā na 
gahetabban ti sesam vuttanayam eva. 

r6. Bujjhanakasattassáti kilesaniddaya patibujjhanaka- 
sattassa,*”5 ariyasaccānam vā pativijjhanakasattassa. An- 
gesáti kàranesu, avayavesu và. Udayabbayanan uppat- 
tito *7% patthāya sambodhipatipadāya thito nàma hotiti aha 
áraddhavipassakato patthàya yogávacaro ?"* sambodhíti. Sut- 
tantadesanā nāma pariyāyakathā, ayaīi ca satipatthana- 
desanā lokiyamaggavasena pavattā ti vuttā yogávacaro 577 
sambodhīti, aūiūathā ariyasāvako ti vadeyya. 

Satisambojjhanūgatthāniyā ti padassa attho vicikicchāthā- 
niyā ti ettha vuttanayena veditabbo. Tan ti yonisomana- 
sikāram. Tatthdti satiyam, nipphādetabbe c” etam bhum- 
mam. 

Sati ca sampajafifiaü ca satisampajaññam. Atha và 
satippadhānam abhikkant' àdisatthakabhava 579-parigan- 
hanañanam satisambajaññam. Tam sabbattha satokārī- 
bhāv' āvahattā satisambojjhangassa uppādāya hoti. 
Yathā 57 paccanīkadhammappahānam, anurūpadhammase- 
vanā ca anuppannānam kusalānam dhammānam uppādāya 
hoti, evam satirahitapuggalaparivajjanā, satokārīpugga- 
lasevanā, tattha ca yuttappayuttatā satisambojjhangassa 
uppádàya hotiti imam attham dasseti $89 safisampajatifian ?*! 
ti ādinā. Tissadattatthero *** nama yo 


572 BmP "tabbo 578 ABGGMM "ādi sā tatthaka- 
5733 ABGGnM *?dosena 579 ABGGN patthāya instead 

574 Bm «nivattanam M patthā tnst:ad 

575 ABGG™M satta 580 ABGGMM assoti 

576 AGM udayavyaya- 581] ABGGMM satisambojjhaūgan 


BNP udayavaya- 83 


Bm and DA add ti 
II—Dd 


ABGGM Vissadattacora(!!) 


577 


785, 17, ? 


785, 22 
785, 22 


785, 22 
785, 30 
785, 31 
785, 33 
785, 33 
786, 8 

786, 14 
786, 14 
786, 17 


786, 17 


786, 17 


786, 21 
786, 26 


786, 27 
786, 27 


786, 27, 31 


786, 31 
786, 34 


787. 3 
787, 6 


787, 6 
787, 8 


410 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


* Bodhimande suvaņņasalākam gahetvā: Atthārasasu 
bhāsāsu katarabhāsāya **% dhammam kathemi ” ti (n) 


parisam pavàresi. Abhayatthero ti Dattábhayattheram aha. 

Dhammànam, dhammesu và vicayo dhammavicayo, so 
eva sambojjhango, tassa Dhammavicayasamboj;jhangassa. 
Kusalākusalā dhammā ti ādisu yam vattabam, tam hetthà 
vuttam 584 eva. Tattha yonisomanasikāro **5 nāma *$$ kusal” 
ādīnam tamtamsabhāva-sarasa-lakkhaņ  ādikassa yathā- 
vato 559? avabujjhanavasena uppanno fiāņasampayuttacitt” 
uppādo.5$$ So hi aviparītamanasikāratāya yonisomanasi- 
kāro ti vutto. Tad ābhogatāya āvajjanā pi taggatikā** eva, 
tassa abhiņham pavattanam bahulīkāro. ** Bhiyyobhā- 
vāyāti punappunam bhāvāya.*? Vepullāyāti vipulabhāvāya. 
Pāripūriyā ti paribrūhanāya. 

Paripucchakatā ti pariyogāhetvā pucchakabhāvo. Ācariye 
payirupásitvà pafica pi nikāye saha atthakathāya pari- 
yogáhetvà yam yam tattha ganthitthanabhütam tam tam: 
Idam bhante katham, imassa ko attho ti khandh' ayatan' 
ādi-attham pucchantassa dhammavicayasambojjhaūgo up- 
pajjati. Ten” āha khandhadhātu 59 ... pe... bahulatā ti. 

Vatthūnam visadabhāvakaraņam 99? ti ettha cittacetasi- 
kànam  pavattitthànabhavato sariram, tappatibaddhāni 
civar' àdini 9? ca vatthüniti adhippetàni, tàni*?* yathà 
cittassa sukh” āvahāni honti, tathā karaņam 999 tesam 599 
visadabhāvakaraņam.*?$ Tena 59? vuttam ajjhatttkabāhi- 
rànan ti àdi. Ussannadosan ti vàt' àdi-ussannadosam. Seda- 
mala-makkhitan ti sedena c' eva jallikāsankhātena sarīrama- 
lena ca makkhitam. Ca-saddena afüfüiam pi sarīrassa 598 


(n) Vbh A 397 

583 ABGGNM karangāsāya 51 ABGGmMM mandhātu 
584 BmP vuttanayam 592 P "kāraņan 
555 Bm Ykārabahulīkāro ti 53 Bm civaràni 
686 Dm omis $54 ADBGGmM omit 
$8 DBmP yaàathà- 5935 ABGGmM karanato sam 
588 AGM "yutto cittappasādo P kāraņam tesam 
58) A kabhangatikāya i 596 ABGGMM "karaņato 

BG nahagatikā 57 ABGGmM omit 

G7 ta bhagavati kāya 58 BMP add cittassa ca 
590-590 AGm bhiyyobhāvā ti 

pannassa sabhāvāya 


BGM bhiyyobhāvā 
nipaņņassa sabhāvāya 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 41II 


pil' Avaham saünganhati. Semnásanam và 599 ti vá-saddena 599 
patt ādīnam sangaho datthabbo. Avžsade sati, visaya- 
bhüte và. Katham bhàvanam anuyuijantassa tàni visayo ? 
Antar' antarà pavattanakacitt' uppàádavasen' eva 99? vut- 
tam. Te hi citt’ uppàda citt' ekaggataya *! aparisuddha- 
bhāvāya samvattanti. Ctitacetasikesu nissay” ādipaccaya- 
bhütesu. Nāņam piti pi-saddo sampiņdan' attho, tena na 
kevalam tam vatthum yeva, atha kho tasmim aparisuddhe 
hànam pi aparisuddham hotíti nissayáparisuddhiyà tam- 
nissitáàparisuddhi 9? viya visayassa aparisuddhataàya visa- 
yino aparisuddhim dasseti. 

Samabhāvakaraņan ti kiccato anūnādhikabhāvakaraņam. 
Saddheyyavatthusmim paccayavasena adhimokkhakiccas- 
sa *3 patutarabhāvena,*+ paīīiiāya avisadatāya,*5 viriy’ 
ádinafi ca sithilatádina saddh' indriyam balavam hoti. Ten’ 
aha ztaràni mandàníti.999 Tato 99? ti tasmà saddh' indriyassa 
balavabhāvato, itaresaü ca mandattā.*$ Kosajjapakkhe 
patitum adatvā sampayuttadhammānam paggaņhanam 
anubalappadànam 9? paggaho, paggaho va kiccam þagga- 
hakiccam, kātum na sakkotīti ànetvà sambandhitabbam. 
Ārammaņam upanetvà 9!  thànam, thànam 9! anissaj- 
Janam $1? và wpatthànam. Vikkhepapatipakkho,9!3 yena vā 
sampayuttā avikkhittā honti, so avkkhepo. Rüpagatam 
viya cakkunā, yena yathāvato 914 visayabhavam passati, tam 
dassanakiccam. Kātum na sakkoit balavatā saddh” indriyena 
abhibhütatta. Sahajatadhammesu hi indattham $!5 karentà- 
nam 916 saha-pavattamananam 617 dhammānam ekarasatā- 
vasen' eva atthasiddhi na 919 aniüatha.9!9 T'asmá ti vuttam 
ev attham kāraņabhāvena paccāmasati. Tan ti saddh” 


599 ABGGMM ca for vā 610 BmP upagantvā 

% Bm "evam $1 BmP omit 

601] ABGGMM "ekaggatā ca 612 AGm anissayajānam 

602 BGM "nissiyāpari- BGM anissajānam 

603 BGM adhipekkha- 613 BmP ?patikkhepo 

604 AGmM patutará- 614 BmP vyāthā- 

605 ABGGNMM "tānam $15 ABGGMM nandattham 

606 AGm candādīni $16 AGGmM kārento tam 

607 ABGGNM lokā B karento tam 

608 ABGGM mantatā 617 ABGGNM sangaham pavatta- 
M repeats from, 996-608 $$ ABGGnM nà 


609 ABGGMM anuppādanam $1? ABGG" aünam; M aiia 


787, 10 
787, 16 


787, 17 
787, 17 


787, 26 


787, 27 
787, 27 
787, 29 


787, 28 
787, 28 


787, 29 


787, 29 
787, 30 


787, 30 


737, 30 
787, 31 


787, 32 


412 DIGHA-ATTHAKATHA-TIKA 


indriyam. Dhammasabhavapaccavekkhanenáti °% yassa sad- 
dheyyassa vatthuno ulāratâdiguņe 9?! adhimuccanassa $2? 
sátisayappavattiyà 9*3 saddh' indriyam balavam *?** jātam, 624 
tassa paccaya-paccay' uppannatádivibhagato yathávato 925 
vimamsanena. Evam hi evamdhammatānayena sabhāva- 
sarasato pariggayhamāne savipphāro *?% adhimokkho na 
hoti: Ayam imesam dhammānam sabhāvo **7 ti 28 pari- 
jàánanavasena pafifiabyaparassa sátisayatta. Dhuriyadham- 
mesu £? hi yathà saddhàya balavabhàve pafifiaya manda- 
bhàvo 93  hoti, evam paññaya balavabhāve saddhāya 
mandabhàvo 9?! hotiti. Tena vuttam tam dhammasabhā- 
vapaccavekkhamena . .. pe... hápetabban ti. Tathà amanasi- 
kàrenáti yen' àkàrena bhàvanam anuyufjantassa saddh' 
indriyam balavam jātam, ten” ākārena bhāvanāya ananu- 
yufijanato 93? ti vuttam hoti. Idha duvidhena 33 saddh' 
indriyassa balavabhávo attano và paccayavisesena 99* kicc' 
uttariyato, viriy àdinam và mandakiccatàya.  Tattha 
pathamavikappe hàpanavidhi 9?» dassito. Dutiyavikappe 
pana 99$ yathà manasikaroto viriy' ādīnam mandakic- 
catáya saddh' indriyam balavam jātam, tathā amanasi- 
kàrena, viriy àdinam patukiccabhav' àvahena manasi- 
kàrena saddh' indriyam tehi samarasam karontena hāpe- 
tabbam.93?? Iminà nayena ses' indriyesu pi hàpanavidhi 
veditabbo. Vakkalittheravatthiti so hi āyasmā saddhādhi- 
muttatāya katādhikāro Satthu rūpakāyadassanapasuto eva 
hutvā viharanto, Satthārā: 


'* Kim te Vakkali iminā pūtikāyena ditthena, yo kho 
Vakkali dhammam passati, so mam passati ” ti (0) 


àdinà ovaditvà kammatthane niyojito pi tam ananuyuii- 


` 


(0 AA I 140 
620 ABGGNM *vekkhato tenāti 680 ABGGMM mānābhāvo 
621 ABGGMM uļārak' ādiguņo $31 ABGGMM manā for manda here 
622 BG ?muccanattha and below. 
623 AGM tthānissayappava- 632 ABGGNM anuyuīja- 
€4 ABGGnM balam pajátam $3 AGm vidhādhena 
625 BmP vyāthā- 6344 AGm "visesānāti 
626 BG vipphāro BGM "visesenāti 
$7 ABGGnM sabhàgo 635 ABGGNM bhāvanavidhi 
628 BG hoti $6 ABGGmM omit 


€9 ABGGmM suriya- 637 ABGGMM bhāvetabbam 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 413 


janto panàmito attànam vinipātetum papātatthānam $39 
abhiruhi. Atha nam Satthà yathànisinno va obhàsavissaj- 
janena 93? attanam dassetvà 


" Pàmojjabahulo bhikkhu pasanno Buddhasāsane 
adhigacche padam santam sankharüpasamam sukhan " 
ti) 


gātham vatvā: Ehi Vakkaliti āha. So tena amaten eva 
abhisitto hatthatuttho hutvā vipassanam patthapesi. Sad- 
dhāya pana balavabhāvato vipassanāvīthim na otarati, tam 
fiatvà Bhagavà tassa indriyasamattapatipadanaya 9*9 kam- 
matthānam sodhetvā adāsi. So Satthārā dinnanaye thatvā 
vipassanam ussukkāpetvā maggapatipātiyā arahattam pā- 
puni. Tena vuttam Vakkalittheravatthu c' ettha nidassanan 
ti. Ettháti saddh' indriyassa adhimattabhave ses' indriyà- 
nam sakiccākaraņe. Itarakiccabhedan ti upatthān” ādikicca- 
visesam.  Passaddh' àdíti ādi-saddena samādhi-upekkhā- 
sambojjhangānam sangaho datthabbo.*t! Hāpetabban ti 
. yathà saddh' indriyassa balavabhāvo dhammasabhāvapac- 
cavekkhanena hàyati, evam viriy' indriyassa adhimattatà 
passaddhi-ādi-bhāvanāya hāyati samādhipakkhiyattā tassā. 
Tathà hi samádh' indriyassa adhimattatam *1? kosajjapā- 
tato rakkhantī viriy' ādibhāvanā viya viriy' indriyassa adhi- 
mattatam uddhaccapātato rakkhantī ek'” amsato hāpeti. 
Tena vuttam passaddhi-ādibhāvanāya hāpetabban ti. Soņat- 
therassa vatthūti Sukumāra-Soņattherassa vatthu. So hi 
āyasmā Satthu santike kammatthānam gahetvā sītavane 
viharanto: Mama sariram sukhumālam, na ca sakkā sukhen' 
eva sukham adhigantum, kilametvā pi samaņadhammo 
kātabbo ti thānacankamam eva adhitthāya padhānam anu- 
yuiijanto pādatalesu photesu utthitesu pi vedanam ajjhu- 
pekkhitvà dalham viriyam karonto accáraddhaviriyataya 94? 


787, 32 
787, 32 
787, 34 
788, 1 
788, 1 


788, 1 


visesam nibbattetum nāsakkhi. Satthā tattha gantvā Vīņu- . 


(p) Dh 381 
688 AGM pahakatthānam 611 ABGGNM omtt 
BGM pabhākatthānam 642 AGM adhivattam 
639 BmP obhāsam- BGM *mattam 
640 AGmM indriyasampannapati- 643 ABGGMM āraddha- 


pādāya 


788, 1, 2 


788, 5 


788, 5 


788, 6 
788, 7 
788, 7 


788, 7 


788, 11 
788, 13 
788, 15 
788, 16 


414 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


pamovādena ovaditvā viriyasamatāyojanavidhim dassento 
kammatthānam sodhetvā Gijjhakūtam gato. Thero pi Sat- 
thārā dinnanayena viriyasamatam *1* yojetvà bhāvento 
vipassanam ussukkāpetvā arahatte patitthāsi. Tena vuttam 
Soņattherassa vatthu dassetabban 9*9 ti. Sesesu piti sati- 
samàdhi-paiiü' indriyesu pi. 

Samatan 9*$ ti saddhàpannanam aññamaññam anūnā- 
dhikabhāvam, tathā samādhiviriyānam. Yathā hi sad- 
dhāpaiifiāānam visum visum dhuriyadhammabhūtānam *17 
kiccato aiiiamaiiiam nātivattanam visesato icchitabbam, 
yato nesam samadhuratàya 9$ appana *!? sampajjati, evam 
samādhiviriyānam kosajj uddhaccapakkhikanam samara- 
satāya sati aüüamafiü' upatthambhanato sampayutta- 
dhammànam antadvayapàtábhavena 99? samma-d-eva ap- 
pana ijjhati.991  Balavasaddho ti ādi byatirekamukhena 
vuttass' eva atthassa samatthanam.  Tass' attho — Yo 
balavatiyà saddhaya samannagato avisadafiàno, so mudhap- 
pasanno **2 hoti, na aveccappasanno.*3 Tathā hi avatthus- 
mim pasīdati seyyathāpi titthiyasavaka. Keratikapakkhan 
ti sātheyyapakkham odhajati. Saddhāhīnāya paūīāya ati- 
dhāvanto: Deyyavatthupariccāgena vina citt’ uppāda- 
mattena dānamayam puūfiam hotiti ādīni parikappeti 
hetupatirüpakehi vaficito, evambhüto sukkha-takka-vilutta- 
citto 94 panditànam vacanam m° adiyati, saññattim na 
gacchati. Ten' aha bhesajjasamuithito viya vogo atekiccho 
hotīti.  Yathaà c' ettha saddhapaüüanam afüüamaffüam 
visamabhāvo na atth' avaho, anatth' avaho 955 va, evam, 
samadhiviriyanam aññamaññam visamabhàvo na atth' 
àvaho, anatth' avaho va; tathà 9595 na avikkhep” āvaho, 
vikkhep' āvaho vāti. Kosajjam abhibhavati tena appanam na 
pāpuņātiti adhippāyo. Uddhaccam abhibhavattti etthāpi es' 
eva nayo. Tad ubhayan ti saddhāpaiiiādvayam samādhivi- 
riyadvayaū ca. Samam +57 kātabban *57 ti samarasam kātab- 


644 ABGGM Ysamatham 651 BG icchati 

615 So all MSS; DA sotabbam 652 ABGGmM buddhuppasanno 
646 ABGGMM samam $3 ABGGmM avasesappasanno 
9? ABGGnM dhuraya- $4 ABGGnM *?takkariluttacitto 
$8 ABGGnM madhura- 655 ABGG2nM omit 

649 ABGGnM ?nàya $$ ABGGmM yasmā 

$9 A(m "pātubhāvena 657 ABGGnRM samafifiatabban 


BGM "pātabhāvena 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 415 
ban ti. Samadhikammikassátà samathakammatthānikassa. 
Evan ti evam 955 sante,955 saddhaya 99? thokam balavabhave 
satiti attho. Saddahanto ti: Pathavi pathavi ti mana- 
sikaranamattena katham jhān' uppattiti acintetvā: Addhā 
Sammāsambuddhena vuttavidhi ijjhissatiti saddahanto sad- 
dham janento. Okatpento 99? ti àrammanam anupavisitvà 
viya adhimuccanavasena  avakappento  pakkhandanto. 
Ekaggatà balavatī vattati samādhippadhānattā jhānassa. 
Ubhinnan ti samādhipaūiiānam. Samādhikammikassa sa- 
mādhino adhimattatāya paūiiāya adhimattatā pi icchitabbā 
ti āha samatāya piti, samabhāvenāpiti attho. Appanā ti 
lokiy” appanā. Tathā hi hot: yevāti sāsankam **! vadati. 
Lok' uttar' appanà pana tesam samabhàven' eva icchità. 
Yathāha 


* Samathavipassanam yuganaddham *%? bhāveti ” ti.% 


Yadi *$3 visesato saddhapaütüanam samadhiviriyanañ $9* 
ca samata va 99* icchità, katham satiti aha Sat: fana sab- 
batha balavatī vattatīti. Sabbaithāti līn” uddhaccapakkhi- 
kesu 995 paficasu indriyesu. Uddhaccapakkhik' ekadese 666 
ganhanto 99? saddhaviriyapasianan ti &ha. Aüfathà piti 
ca gahetabbà siyā. Tathā hi kosajjabakkhtkena samādhinā 
icceva 998 vuttam, na passaddhi-samadhi-upekkhahiti. 99? 
Sā ti sati. Sabbesu rājakammesu niyutto sabbakammtko. 
Tenáti tena sabbattha 97"? icchitabbattena 9?! kàaranena. 
Aha atthakathàya.9?? Sabbattha niyuttà sabbaithikà sab- 
battha line uddhate ca citte icchitabbatta; sabbe và line 
uddhate ca citte bhāvetabbā bojjhanga atthika etayáti 
sabbatthikā. Cīttan ti kusalam cittam. Tassa hi sati pati- 


(Q) A II 157 


658 666 
659 
660 


661 


AG? evan te; BGM eviyante 
ABGGnM satthāya 

DA okampento 

ABGGnM sásakam 


B ?pakkhikadese 
M "patipakkedese 
P pagganha- 
AGnM nacceva 


667 
668 


62 ABmP ?nandham BG nañ ceva 

e ABGGmM yadidam 69 ABGGmM °Supekkhatiti 

664-666 ABGGmM °viriyapaññanam *% ABGGmM yattha 
sattā 671 BmP "tabb' atthena 

665 ABGGNM ?uddhaccamattesu $2 BmP ?yam 


P ?pakkhesu 


788, 17 
788, 18 
788, 18 


788, 18 


788, 22 


788, 22 
788, 23 


788, 23 
788, 23 


788, 24 
788, 25 


788, 26, 27 


788, 28 
788, 28 


788, 28, 29 


788, 30 
788, 32 


788, 34 


789, 2 


789, 2 


789, 3 


789, 6 


789, 21, 24 


789, 25 


416 DĪGHA-ATTHAKATHĀ-TĪKĀ 


saraņam parāyaņam appattassa pattiyā anadhigatassa 
adhigamāya. Ten' āha Ārakkkapaccupatthānā ti adi. 

Khandh' àdibhede anogaálhapasiiànan ti pariyattibahu- 
saccavasena pi khandh' ayatan' àadisu appatitthitabud- 
dhinam.9?3 Bahussutasevanà hi sutamayaiiàn' avahà.9*4 
Tarunavipassanasamangi 9?*-bhavanamayafnane 676 thitattà 
ek' amsato paftifiava 9?? eva nàma hotiti aha samafafisiasa 978 
... $e ... tuggalasevanā ti. Neyyadhammassa gambhī- 
rabhāvavasena tapparicchedakaiiāņassa gambhīrabhāvaga- 
hanan 67° ti āha gambhīresu khandh' ādīsu tavattāya gambhī- 
rapaūiāyāti." Tam hi iieyyam tādisāya paūīiāya caritab- 
bato gambhirasanacariyam, tassā "*1 va paññaya tattha 
pabhedato ”52 pavatti gambhiraüanacariya, tassà pacca- 
vekkhanā ti aha gambhirapasisiàya pabhedapaccavekkhana t. 
Yathā sativepullappatto nàma arahā eva, evam paññā- 
vepullappatto ti pi so evāti āha arahattamaggena bhāvanā- 
pāripūrī hotīti. Viriy ādisu pi es eva nayo. 

“ 83 Tattam ayokhilam hatthe gamenti " ti (7? 


ādinā vutta ”3-paificavidhabandhanakammakāraņā ?** niraye 
nibbattasattassa yebhuyyena sabbapathamam **5 karontīti 
Devadūtasutt' ādisu 76 tassa ”*7 ādito vuttattā ?88 ca aha 
$aficavidhabandhanakammakàranato patthayáti. Sakatavahan' 
ādikāle ti ādi-saddena tad aññā "9 manussehi tiracchanehi 
ca vibādhiyamānakālam * sangaņhāti.”! Ekam Buddh 
aniaran ii idam aparáparam petesu eva uppajjanakasatta- 
vasena vuttam, ekaccáànam ??? và petanam ekaccatirac- 


ir) M III 183 

63 BG "tthitamutthīnam 784 AGGmM kāraņam 

M ?tthitamuddinam 5 ABGGM paccayapathamam 
$4 ABGGnM suttamayam fiàn' M paccapathamam 
675 A ?yipassanásamabhi 7856 Gm "adi 

Bn adds pi S 787 ABGM sattassa 
9$ ABGGmM ?mayam fiane Gm suttassa 

P vibhāvanā- 8 ABGGM vuttatā 
9€? ABGGmRM paüie và M vuttànaiü 
$3 BG omit; M °paññāssa 799 BNP aūna 
679 A(Gm ?*ganhan 90 ABGGPM vibādhitabbam 
70 ABGGMM gambhīram iieyyāti kālam 
791 M tasmā 1 AGm "gaņhanti 
782 ABGGmM h' eso "2 AGM evam kiccānam 


783—783 ABGGNM omit BGM evam kaccānam 


MAHASATIPATTHANASUTTAVANNANA 417 


chānānam viya tathā dīgh āyukatā pi siyā ti tathā vuttam. 
Tathā hi: Kālo nāgarājā catunnam Buddhānam sammukhī- 
bhāvam labhitvā thito Metteyyassa pi Bhagavato sammu- 
khībhāvam labhissatiti vadanti, yam 3 tassa kapp' āyukatā 
vuttā. Āntsamsadassāvino ti: Viriy' āyatto eva sabbo lok’ 
uttaro lokiyo ca visesādhigamo ti evam viriye ānisamsadas- 
sanasīlassa. (samanavīthin sapubbabhāgam nibbānagāmi- 
nim patipadam, saha vipassanàya ariyamaggapatipátim, *** 
sattavisuddhiparamparam